- دیباچه 1
- پیش گفتار 3
- فصل اول: کلیات 5
- هدف های کلی پژوهش 5
- اهمیت پژوهش 5
- پرسش های پژوهش 6
- پرسش های فرعی 6
- پیشینه پژوهش 6
- مهریه 6
- پرسش اصلی 6
- تعریف مفاهیم 6
- جهیزیه 7
- اشاره 8
- فصل دوم: مهریه در اسلام 8
- 1. مهریه در قرآن 9
- الف) پرداخت مهریه 9
- اشاره 9
- ب) مهریه؛ عطیه الهی 11
- ج) مهریه؛ هدیه ای از روی شوق 13
- د) رعایت تناسب در مهریه 13
- ه_) استقلال حقوق زن 14
- و) مشروعیت ضمنی مهر زیاد 18
- الف) اهمیت مهر 21
- 2. مهریه در حدیث 21
- اشاره 21
- ب) ضرورت وجود مهر در ازدواج 22
- ج) پیامدهای پرداخت نکردن مهریه 23
- د) پاداش بخشش مهریه 25
- ه_) شرایط مهر 25
- و) میزان مهریه 27
- ز) مقدار مهرالسنه 29
- ح) میزان مهر حضرت فاطمه علیهاالسلام 30
- ط) تعیین مهرالسنه به نرخ روز 32
- اشاره 34
- یک _ مال بودن 34
- شرایط مهرالمسمّی 34
- اشاره 34
- فصل سوم: احکام فقهی مهریه 34
- 1. دسته بندی مهر 34
- الف) مهرالمسمّی 34
- اشاره 34
- چهار _ تعیین نمونه 35
- دو _ قابلیت تملک 35
- سه _ داشتن منفعت عقلایی و مشروع 35
- یک _ تعریف مهرالمثل 36
- ب) مهرالمثل 36
- اشاره 36
- دو _ امثال و مهر امثال از دیدگاه فقیهان 36
- سه _ معیار مشابهت 36
- چهار _ موارد تعلق مهرالمثل 37
- 2. مالکیت مهریه 38
- ج) مهر واگذار شده 38
- ب) پرداخت مهریه به نرخ روز 39
- الف) نقدی یا نسیه بودن مهریه 39
- 3. شیوه پرداخت مهریه 39
- اشاره 39
- یک _ دیدگاه فقیهان 40
- دو _ دیدگاه قانون مدنی ایران 41
- 4. عوامل استقرار مهر 42
- 5. مهر در ازدواج موقت 43
- اشاره 44
- الف) نشانه اهمیت عقد 44
- 1. نقش مهریه در عقد 44
- فصل چهارم: کارکردهای اجتماعی مهریه 44
- اشاره 44
- ب) تقویت جنبه معنوی عقد 45
- ج) مانع طلاق 46
- 2. آثار مهریه برای موقعیت زن 48
- اشاره 48
- الف) کسب رضایت و ارزش بخشی به موقعیت معنوی زن 49
- ب) دریافت هدیه 52
- ج) پشتوانه ای در برابر حوادث 54
- د) نشانه شخصیت زن 55
- ه_ ) جبران جایگاه از دست رفته 56
- و) پاداش کار در خانه 58
- ز) جبران کمبود حقوق مالی زن 59
- ح) نشان حق مالکیت زن 61
- ط) زمینه ساز فعالیت اقتصادی 61
- 3. آثار مهریه برای مرد 62
- اشاره 63
- 4. مهریه بدون کارکرد 63
- 1. ارزیابی عرفی 64
- 2. ارزیابی ارزشی 65
- اشاره 67
- فصل پنجم: عوامل افزایش مهریه و راه حل های کاهش آن 67
- 1. علل افزایش مهریه 69
- الف) نمایش طبقاتی 69
- ب) نسیه بودن مهر 70
- ج) حسادت یا چشم و هم چشمی 72
- د) بیم از آینده 73
- ه) موقعیت زن در گذشته 75
- و) ساختار زندگی مدرن 76
- ز) سن و ویژگی های ظاهری 77
- 2. راهکارهای حل مشکل مهریه 79
- الف) جدی نگرفتن مهریه 79
- ب) تغییر شیوه پرداخت مهریه 80
- ج) جای گزینی نگرش انسانی به جای نگرش اقتصادی 81
- د) توجه به پیامدهای منفی مهریه های سنگین 83
- ه_) آموزش جوانان 84
- و) توجه به الگوهای مناسب 85
- 1. تعریف جهیزیه 87
- اشاره 87
- فصل ششم: جهیزیه 87
- 2. مسئول تهیه جهیزیه 88
- 3. دیدگاه فقهی درباره جهیزیه 88
- 4. الگوی جهیزیه در اسلام 89
- 6. پیامدهای جهیزیه سنگین 92
- 5. مصداق جهیزیه 92
- 7. مالک جهاز 93
- 8. برگرداندن جهیزیه 93
- کتاب نامه 96
امام محمدباقر علیه السلام می فرماید:
زنی خدمت رسول اکرم صلی الله علیه و آله رسید و عرض کرد: مرا شوهر دهید. حضرت به اصحاب خود فرمود: چه کسی حاضر است با او ازدواج کند؟ مردی از میان حاضران برخاست و گفت: من حاضرم با او ازدواج کنم. پیامبر خدا فرمود: مهر او را چه می دهی؟ عرض کرد: چیزی ندارم. حضرت فرمود: بدون مهر نمی شود. باز زن حرف خود را تکرار و حضرت پیشنهاد او را بیان کرد. پس پیامبر در مرتبه سوم به آن مرد فرمود: آیا چیزی از قرآن می دانی؟ مرد پاسخ داد: آری. فرمود: این زن را در مقابل آنچه از قرآن می دانی، به تو تزویج کردم. پس آن مرد آن مقدار قرآن را به او یاد داد.(1)
امام صادق علیه السلام می فرماید:
هنگامی که مردی، زنی را به تزویج خود درمی آورد، زناشویی با وی برای او حلال نیست [مکروه است]، مگر آنکه هدیه ای به اندازه یک درهم یا بیشتر، از آرد سبوس برای او بگیرد یا چیزی غیر آن بپردازد.(2)
این روایت ها بر وجوب پرداخت مهر دلالت دارند. همچنین درمی یابیم که مهر فقط جنبه مادی ندارد، بلکه هدیه و عطیه ای است که ایجاد محبت و الفت بیشتر در بنیان مقدس خانواده در آن نهفته شده است.
امام علی علیه السلام می فرماید: «سزاوارترین شرطی که وفای به آن لازم است، پرداخت چیزی است که به واسطه آن زنان را بر خود حلال کرده اید».(3)
ج) پیامدهای پرداخت نکردن مهریه
روایت های بسیاری در بیان آثار کیفری نپرداختن مهریه، از امامان معصوم علیهم السلامرسیده است که خود، نشان دهنده جایگاه مهر از دیدگاه اسلام است. امام
1- همان، باب 2، ح 1.
2- همان، ج 15، ابواب المهور، باب 2، ح 2.
3- همان، باب 11، ح 7.