- دیباچه 1
- پیش گفتار 3
- فصل اول: کلیات 5
- هدف های کلی پژوهش 5
- اهمیت پژوهش 5
- تعریف مفاهیم 6
- پرسش های فرعی 6
- پرسش اصلی 6
- پرسش های پژوهش 6
- مهریه 6
- پیشینه پژوهش 6
- جهیزیه 7
- اشاره 8
- فصل دوم: مهریه در اسلام 8
- الف) پرداخت مهریه 9
- اشاره 9
- 1. مهریه در قرآن 9
- ب) مهریه؛ عطیه الهی 11
- د) رعایت تناسب در مهریه 13
- ج) مهریه؛ هدیه ای از روی شوق 13
- ه_) استقلال حقوق زن 14
- و) مشروعیت ضمنی مهر زیاد 18
- 2. مهریه در حدیث 21
- الف) اهمیت مهر 21
- اشاره 21
- ب) ضرورت وجود مهر در ازدواج 22
- ج) پیامدهای پرداخت نکردن مهریه 23
- ه_) شرایط مهر 25
- د) پاداش بخشش مهریه 25
- و) میزان مهریه 27
- ز) مقدار مهرالسنه 29
- ح) میزان مهر حضرت فاطمه علیهاالسلام 30
- ط) تعیین مهرالسنه به نرخ روز 32
- فصل سوم: احکام فقهی مهریه 34
- اشاره 34
- الف) مهرالمسمّی 34
- اشاره 34
- شرایط مهرالمسمّی 34
- 1. دسته بندی مهر 34
- اشاره 34
- یک _ مال بودن 34
- دو _ قابلیت تملک 35
- سه _ داشتن منفعت عقلایی و مشروع 35
- چهار _ تعیین نمونه 35
- ب) مهرالمثل 36
- یک _ تعریف مهرالمثل 36
- سه _ معیار مشابهت 36
- دو _ امثال و مهر امثال از دیدگاه فقیهان 36
- اشاره 36
- چهار _ موارد تعلق مهرالمثل 37
- ج) مهر واگذار شده 38
- 2. مالکیت مهریه 38
- 3. شیوه پرداخت مهریه 39
- الف) نقدی یا نسیه بودن مهریه 39
- اشاره 39
- ب) پرداخت مهریه به نرخ روز 39
- یک _ دیدگاه فقیهان 40
- دو _ دیدگاه قانون مدنی ایران 41
- 4. عوامل استقرار مهر 42
- 5. مهر در ازدواج موقت 43
- الف) نشانه اهمیت عقد 44
- فصل چهارم: کارکردهای اجتماعی مهریه 44
- اشاره 44
- اشاره 44
- 1. نقش مهریه در عقد 44
- ب) تقویت جنبه معنوی عقد 45
- ج) مانع طلاق 46
- اشاره 48
- 2. آثار مهریه برای موقعیت زن 48
- الف) کسب رضایت و ارزش بخشی به موقعیت معنوی زن 49
- ب) دریافت هدیه 52
- ج) پشتوانه ای در برابر حوادث 54
- د) نشانه شخصیت زن 55
- ه_ ) جبران جایگاه از دست رفته 56
- و) پاداش کار در خانه 58
- ز) جبران کمبود حقوق مالی زن 59
- ط) زمینه ساز فعالیت اقتصادی 61
- ح) نشان حق مالکیت زن 61
- 3. آثار مهریه برای مرد 62
- 4. مهریه بدون کارکرد 63
- اشاره 63
- 1. ارزیابی عرفی 64
- 2. ارزیابی ارزشی 65
- اشاره 67
- فصل پنجم: عوامل افزایش مهریه و راه حل های کاهش آن 67
- الف) نمایش طبقاتی 69
- 1. علل افزایش مهریه 69
- ب) نسیه بودن مهر 70
- ج) حسادت یا چشم و هم چشمی 72
- د) بیم از آینده 73
- ه) موقعیت زن در گذشته 75
- و) ساختار زندگی مدرن 76
- ز) سن و ویژگی های ظاهری 77
- الف) جدی نگرفتن مهریه 79
- 2. راهکارهای حل مشکل مهریه 79
- ب) تغییر شیوه پرداخت مهریه 80
- ج) جای گزینی نگرش انسانی به جای نگرش اقتصادی 81
- د) توجه به پیامدهای منفی مهریه های سنگین 83
- ه_) آموزش جوانان 84
- و) توجه به الگوهای مناسب 85
- 1. تعریف جهیزیه 87
- فصل ششم: جهیزیه 87
- اشاره 87
- 3. دیدگاه فقهی درباره جهیزیه 88
- 2. مسئول تهیه جهیزیه 88
- 4. الگوی جهیزیه در اسلام 89
- 6. پیامدهای جهیزیه سنگین 92
- 5. مصداق جهیزیه 92
- 7. مالک جهاز 93
- 8. برگرداندن جهیزیه 93
- کتاب نامه 96
دو _ قابلیت تملک
مهر باید چیزی باشد که زن بتواند مالک آن شود. بنابراین، اموال و مشترکات عمومی مثل معدن ها، صحراها، باغ های عمومی و نیز چیزهایی که مالکیت آن برای مسلمان جایز نیست، مثل شراب و گوشت خوک نباید مهر قرار داده شوند. «مهر قرار دادن چیزهایی که ارزش و قیمت ندارد، مثل مردار، خون و امثال آن در جریان ازدواج، جایز نیست».
سه _ داشتن منفعت عقلایی و مشروع
مهر باید منفعت عقلایی و مشروع داشته باشد. چیزی که از نظر شرع و قانون، فروش یا استفاده آن ممنوع شده است، مثل شراب، خوک، ابزار لهو و لعب و مواد مخدر را نمی توان مهر قرار داد.
این شرط، امر مستقلی نیست، بلکه از دو شرط پیش، گرفته شده است. چیزی که ارزش مالی داشته باشد و به تملک هم درآید، منفعت عقلایی نیز دارد. به ویژه که فقها، بیع میت (مردار) را به آن دلیل جایز نمی دانند که منفعت عقلایی در آن وجود ندارد.
چهار _ تعیین نمونه
مورد مهر باید معیّن باشد. بنابراین، شی ء نامعلوم و مبهم را نمی توان مهر قرار داد. «مهر باید به گونه ای تعیین شود که آن را از ابهام خارج کند. پس اگر گفته شود یکی از این دو لباس یا خیاطی یکی از دو لباس را مهر قرار می دهم، تنها مهر باطل می شود، نه عقد و در این صورت اگر با زن نزدیکی کرده باشد، مهرالمثل است.(1)
اگر مهریه یکی از شرایط مذکور را نداشته باشد، مثلاً ارزش مالی یا منفعت عقلایی نداشته باشد، عقد به صحت خود باقی می ماند و برای زن در این موارد مهرالمثل ثابت می شود.
1- سید روح الله موسوی خمینی، تحریرالوسیله، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، ج 2، ص 297.