- دیباچه 1
- پیش گفتار 3
- هدف های کلی پژوهش 5
- فصل اول: کلیات 5
- اهمیت پژوهش 5
- پرسش های پژوهش 6
- پرسش اصلی 6
- پیشینه پژوهش 6
- تعریف مفاهیم 6
- مهریه 6
- پرسش های فرعی 6
- جهیزیه 7
- اشاره 8
- فصل دوم: مهریه در اسلام 8
- الف) پرداخت مهریه 9
- اشاره 9
- 1. مهریه در قرآن 9
- ب) مهریه؛ عطیه الهی 11
- د) رعایت تناسب در مهریه 13
- ج) مهریه؛ هدیه ای از روی شوق 13
- ه_) استقلال حقوق زن 14
- و) مشروعیت ضمنی مهر زیاد 18
- الف) اهمیت مهر 21
- اشاره 21
- 2. مهریه در حدیث 21
- ب) ضرورت وجود مهر در ازدواج 22
- ج) پیامدهای پرداخت نکردن مهریه 23
- ه_) شرایط مهر 25
- د) پاداش بخشش مهریه 25
- و) میزان مهریه 27
- ز) مقدار مهرالسنه 29
- ح) میزان مهر حضرت فاطمه علیهاالسلام 30
- ط) تعیین مهرالسنه به نرخ روز 32
- الف) مهرالمسمّی 34
- اشاره 34
- یک _ مال بودن 34
- شرایط مهرالمسمّی 34
- اشاره 34
- اشاره 34
- 1. دسته بندی مهر 34
- فصل سوم: احکام فقهی مهریه 34
- سه _ داشتن منفعت عقلایی و مشروع 35
- چهار _ تعیین نمونه 35
- دو _ قابلیت تملک 35
- ب) مهرالمثل 36
- سه _ معیار مشابهت 36
- یک _ تعریف مهرالمثل 36
- اشاره 36
- دو _ امثال و مهر امثال از دیدگاه فقیهان 36
- چهار _ موارد تعلق مهرالمثل 37
- ج) مهر واگذار شده 38
- 2. مالکیت مهریه 38
- ب) پرداخت مهریه به نرخ روز 39
- الف) نقدی یا نسیه بودن مهریه 39
- 3. شیوه پرداخت مهریه 39
- اشاره 39
- یک _ دیدگاه فقیهان 40
- دو _ دیدگاه قانون مدنی ایران 41
- 4. عوامل استقرار مهر 42
- 5. مهر در ازدواج موقت 43
- اشاره 44
- فصل چهارم: کارکردهای اجتماعی مهریه 44
- اشاره 44
- الف) نشانه اهمیت عقد 44
- 1. نقش مهریه در عقد 44
- ب) تقویت جنبه معنوی عقد 45
- ج) مانع طلاق 46
- 2. آثار مهریه برای موقعیت زن 48
- اشاره 48
- الف) کسب رضایت و ارزش بخشی به موقعیت معنوی زن 49
- ب) دریافت هدیه 52
- ج) پشتوانه ای در برابر حوادث 54
- د) نشانه شخصیت زن 55
- ه_ ) جبران جایگاه از دست رفته 56
- و) پاداش کار در خانه 58
- ز) جبران کمبود حقوق مالی زن 59
- ح) نشان حق مالکیت زن 61
- ط) زمینه ساز فعالیت اقتصادی 61
- 3. آثار مهریه برای مرد 62
- اشاره 63
- 4. مهریه بدون کارکرد 63
- 1. ارزیابی عرفی 64
- 2. ارزیابی ارزشی 65
- فصل پنجم: عوامل افزایش مهریه و راه حل های کاهش آن 67
- اشاره 67
- 1. علل افزایش مهریه 69
- الف) نمایش طبقاتی 69
- ب) نسیه بودن مهر 70
- ج) حسادت یا چشم و هم چشمی 72
- د) بیم از آینده 73
- ه) موقعیت زن در گذشته 75
- و) ساختار زندگی مدرن 76
- ز) سن و ویژگی های ظاهری 77
- 2. راهکارهای حل مشکل مهریه 79
- الف) جدی نگرفتن مهریه 79
- ب) تغییر شیوه پرداخت مهریه 80
- ج) جای گزینی نگرش انسانی به جای نگرش اقتصادی 81
- د) توجه به پیامدهای منفی مهریه های سنگین 83
- ه_) آموزش جوانان 84
- و) توجه به الگوهای مناسب 85
- اشاره 87
- 1. تعریف جهیزیه 87
- فصل ششم: جهیزیه 87
- 3. دیدگاه فقهی درباره جهیزیه 88
- 2. مسئول تهیه جهیزیه 88
- 4. الگوی جهیزیه در اسلام 89
- 6. پیامدهای جهیزیه سنگین 92
- 5. مصداق جهیزیه 92
- 8. برگرداندن جهیزیه 93
- 7. مالک جهاز 93
- کتاب نامه 96
فصل چهارم: کارکردهای اجتماعی مهریه
اشاره
در این بخش به مسائل و پرسش های اساسی در زمینه مهریه اشاره می شود. به طور کلی، دو چشم انداز و دو گونه تحلیل درباره مهریه وجود دارد. مخالفان مهریه معتقدند مهریه، قیمت زن و مخالف شئون و جایگاه اوست، با این استدلال که زندگی در جوامع مدرن، مبنای عاطفی و عاشقانه دارد و نباید صورت خرید و فروش به خود بگیرد. دغدغه دیگر مخالفان مهریه این است که مهریه، ازدواج را از حالت معنوی خارج می کند و به آن رنگ مادی می دهد و رنگ مادی گرفتن ازدواج، به معنای سست کردن بنیان خانواده است.
در مقابل، تحلیل هایی وجود دارد که مهریه را عامل استحکام خانواده می داند و معتقد است که مهریه، اهرم فشار بر مردان به نفع زنان است. حال به این پرسش باید پاسخ داد که آیا به طور قطع، چنین اهرمی در تحقق و تثبیت حقوق زنان، کارساز است یا خیر؟ اگر کارساز نباشد، پس جایگاه مهریه در زندگی خانوادگی چیست؟ و اگر کارساز هم باشد، آیا با دیدگاه اسلام در زمینه مهریه سازگار است؟ یعنی آیا هدف واقعی اسلام از قرار دادن مهریه در ازدواج، چنین هدف هایی است؟ برای نمونه، هدف اسلام از مهریه، مبارزه با طلاق بوده است یا اینکه مهریه به طلاق ربطی ندارد؟ اگر تأثیری
هم داشته باشد، غیرمستقیم خواهد بود و هرگز هدف اولیه اسلام از مهریه، مهار کردن طلاق نیست. اگر این کارکرد پذیرفته نشود، پس دیگر کارکردها و فایده های احتمالی و پیش بینی شده مهریه کدامند؟ اندیشمندان مسلمان چه فایده هایی برای مهریه ذکر کرده اند؟
این مطالب و دغدغه ها، هسته اولیه مطالب این فصل است که محورهای اصلی آن، ماهیت مهریه، ضرورت مهریه، فایده مهریه، رابطه مهریه با سهم الارث زنان و دیگر مسائل مرتبط تعیین شده است. با بررسی این محورهای کوتاه و جامع می توانیم درستی یا نادرستی آنها را ارزیابی کنیم.
نخست به بررسی آثار و کارکردهای مهریه می پردازیم که با اصل عقد ازدواج مرتبط می شود.
1. نقش مهریه در عقد
اشاره
برخی از کارکردهای مهریه، به طور مستقیم به اصل عقد ازدواج مربوط می شود. این کارکردها عبارتند از:
الف) نشانه اهمیت عقد
معمولاً کارها و امور با ارزش، همراه با تشریفات و در قالب آیین ها و مناسک ویژه و با آداب و سنن انجام می شود، درحالی که امور بی ارزش، به صورت ساده و مختصر انجام می گیرد. مهریه در شمار آداب و شعائری قرار دارد که گواه بر حرمت، احترام، قداست و اهمیت پیمان زناشویی است. حکمت واجب بودن مهر در عقد نکاح، نشان دادن شرافت و برتری این عقد است، نه به عنوان قیمت در خرید و فروش یا اجرت اجیر؛ زیرا اگر چنین بود، تعیین آن در آغاز عقد، واجب و عقد، بدون آن باطل می شد.
«پرداخت مهر، مسئله را از سادگی بیرون می آورد و تشریفات اسلامی خطبه، عقد، صداق، سفره، حجله همگی بدین منظور است که کار از سادگی