- دیباچه 1
- پیش گفتار 3
- اهمیت پژوهش 5
- هدف های کلی پژوهش 5
- فصل اول: کلیات 5
- تعریف مفاهیم 6
- پرسش های فرعی 6
- پرسش اصلی 6
- مهریه 6
- پرسش های پژوهش 6
- پیشینه پژوهش 6
- جهیزیه 7
- اشاره 8
- فصل دوم: مهریه در اسلام 8
- 1. مهریه در قرآن 9
- اشاره 9
- الف) پرداخت مهریه 9
- ب) مهریه؛ عطیه الهی 11
- د) رعایت تناسب در مهریه 13
- ج) مهریه؛ هدیه ای از روی شوق 13
- ه_) استقلال حقوق زن 14
- و) مشروعیت ضمنی مهر زیاد 18
- 2. مهریه در حدیث 21
- الف) اهمیت مهر 21
- اشاره 21
- ب) ضرورت وجود مهر در ازدواج 22
- ج) پیامدهای پرداخت نکردن مهریه 23
- ه_) شرایط مهر 25
- د) پاداش بخشش مهریه 25
- و) میزان مهریه 27
- ز) مقدار مهرالسنه 29
- ح) میزان مهر حضرت فاطمه علیهاالسلام 30
- ط) تعیین مهرالسنه به نرخ روز 32
- الف) مهرالمسمّی 34
- شرایط مهرالمسمّی 34
- یک _ مال بودن 34
- 1. دسته بندی مهر 34
- اشاره 34
- اشاره 34
- فصل سوم: احکام فقهی مهریه 34
- اشاره 34
- دو _ قابلیت تملک 35
- سه _ داشتن منفعت عقلایی و مشروع 35
- چهار _ تعیین نمونه 35
- دو _ امثال و مهر امثال از دیدگاه فقیهان 36
- ب) مهرالمثل 36
- یک _ تعریف مهرالمثل 36
- اشاره 36
- سه _ معیار مشابهت 36
- چهار _ موارد تعلق مهرالمثل 37
- 2. مالکیت مهریه 38
- ج) مهر واگذار شده 38
- اشاره 39
- الف) نقدی یا نسیه بودن مهریه 39
- 3. شیوه پرداخت مهریه 39
- ب) پرداخت مهریه به نرخ روز 39
- یک _ دیدگاه فقیهان 40
- دو _ دیدگاه قانون مدنی ایران 41
- 4. عوامل استقرار مهر 42
- 5. مهر در ازدواج موقت 43
- فصل چهارم: کارکردهای اجتماعی مهریه 44
- الف) نشانه اهمیت عقد 44
- 1. نقش مهریه در عقد 44
- اشاره 44
- اشاره 44
- ب) تقویت جنبه معنوی عقد 45
- ج) مانع طلاق 46
- 2. آثار مهریه برای موقعیت زن 48
- اشاره 48
- الف) کسب رضایت و ارزش بخشی به موقعیت معنوی زن 49
- ب) دریافت هدیه 52
- ج) پشتوانه ای در برابر حوادث 54
- د) نشانه شخصیت زن 55
- ه_ ) جبران جایگاه از دست رفته 56
- و) پاداش کار در خانه 58
- ز) جبران کمبود حقوق مالی زن 59
- ط) زمینه ساز فعالیت اقتصادی 61
- ح) نشان حق مالکیت زن 61
- 3. آثار مهریه برای مرد 62
- اشاره 63
- 4. مهریه بدون کارکرد 63
- 1. ارزیابی عرفی 64
- 2. ارزیابی ارزشی 65
- فصل پنجم: عوامل افزایش مهریه و راه حل های کاهش آن 67
- اشاره 67
- الف) نمایش طبقاتی 69
- 1. علل افزایش مهریه 69
- ب) نسیه بودن مهر 70
- ج) حسادت یا چشم و هم چشمی 72
- د) بیم از آینده 73
- ه) موقعیت زن در گذشته 75
- و) ساختار زندگی مدرن 76
- ز) سن و ویژگی های ظاهری 77
- الف) جدی نگرفتن مهریه 79
- 2. راهکارهای حل مشکل مهریه 79
- ب) تغییر شیوه پرداخت مهریه 80
- ج) جای گزینی نگرش انسانی به جای نگرش اقتصادی 81
- د) توجه به پیامدهای منفی مهریه های سنگین 83
- ه_) آموزش جوانان 84
- و) توجه به الگوهای مناسب 85
- فصل ششم: جهیزیه 87
- 1. تعریف جهیزیه 87
- اشاره 87
- 2. مسئول تهیه جهیزیه 88
- 3. دیدگاه فقهی درباره جهیزیه 88
- 4. الگوی جهیزیه در اسلام 89
- 5. مصداق جهیزیه 92
- 6. پیامدهای جهیزیه سنگین 92
- 8. برگرداندن جهیزیه 93
- 7. مالک جهاز 93
- کتاب نامه 96
2. مسئول تهیه جهیزیه
در برخی موارد، بخشی از جهیزیه را داماد فراهم می کند. در شرع، هیچ الزامی برای دختر به منظور تهیه لوازم زندگی وجود ندارد؛ زیرا بنا بر شرع مقدس اسلام، تهیه اثاث خانه که بخشی از نفقه واجب است، بر عهده شوهر است.(1)
3. دیدگاه فقهی درباره جهیزیه
در فقه، بحث جداگانه ای درباره جهیزیه نشده است؛ زیرا جهیزیه در ادبیات اسلامی امر مستقلی به شمار نمی آید، بلکه جزو نفقه زوجه است که مردان موظفند آن را بپردازند و تعبیر فقهی در این زمینه، «اثاث البیت» است. حضرت امام خمینی رحمه الله در تحریر الوسیله می نویسد:
نفقه شرعاً اندازه ای ندارد، بلکه قاعده این است که مرد به آنچه زن احتیاج به آن دارد، از قبیل غذا، خوراک، پوشاک، فرش، پرده، سکونت، خادم داشتن و وسایلی که بر آشامیدن و پختن و نظافتش و غیره به آنها نیاز دارد، قیام نماید.(2)
با توجه به این سخن، حضرت امام حتی تعبیر اثاث البیت را نیز به صورت مستقل نیاورده، بلکه در ضمن وسایل خوراک، پوشاک، مسکن و لوازم آنها آورده است.
در قانون مدنی، ماده 1107 دراین باره چنین آمده است: «نفقه، عبارت است از مسکن و البسه و اثاث البیت که به طور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و خادم، در صورت عادت زن به داشتن خادم یا احتیاج او به واسطه مرض یا نقصان اعضا».
1- نک: جواد حبیبی تبار، گام به گام با حقوق خانواده، تهران، نشر خرم، 1380، چ1، ص250.
2- حضرت امام خمینی رحمه الله، تحریر الوسیله، ترجمه: علی اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج 3، ص 561.