- اشاره 1
- مقدمه: 1
- 1) متن عروه: 1
- اشاره 1
- کتاب النکاح 1
- الف - استحباب نکاح از دیدگاه کتاب و سنّت: 1
- 1377/6/22 یکشنبه درس شمارۀ (1) سال اول 1
- 3) دلالت کتاب بر استحباب نکاح: 2
- 4) استحباب نکاح در سنّت: 4
- ب) مراد از «حبّ النّساء» در روایات 5
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 7
- 1) متن عروه 7
- اشاره 7
- 3) اشاره به سایر روایات 7
- 2) نکاح سبب گشایش روزی است (توضیح عبارت متن) 7
- الف): ادامه بحث قبل: 7
- ادامۀ مقدمه 7
- اشاره 7
- 4) بررسی کلام مصنّف قدس سرّه درباره کراهت عزوبت 8
- 5) اشاره به سایر روایات درباره کراهت عزوبت 9
- 6) تذکر یک نکتۀ کتاب شناختی 10
- 1) متن مسئله 12
- 2) توضیح و بررسی مسئله 12
- ب) مسئلۀ اول: 12
- فهرست منابع اصلی: 13
- 3) توضیحی دربارۀ سند حدیث قبل: 13
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 14
- 1) مدلول آیۀ شریفه ( دلیل اول مسئله) و ارتباط میان صدر و ذیل آن: 14
- الف - متن عروه - استحباب تعدد زوجات 14
- اشاره 14
- اشاره 14
- اشاره 14
- 2) بیان آقای طباطبائی (ره) در «المیزان» 17
- 3) مدلول آیه ترخیصِ تعدد زوجات است نه ترغیب آن 18
- اشاره 19
- ج): نکته: شبهۀ «عبده» در تطبیق «نساءنا» در آیۀ مباهله بر حضرت زهرا (س) و جواب آن: 19
- ب - دلیل دوم استحباب تعدد زوجات ( روایات) 19
- پاسخ شبهه توسط استاد - دام ظله 20
- د - استحباب نکاح اعم از دائم و منقطع و حرّه و أمه است. 21
- الف): طرح مسئله 3: 22
- اشاره 22
- خلاصۀ درس این جلسه: 22
- 1) توضیح مسئله: 22
- اشاره 22
- ب): طرح مسئلۀ 4: 23
- 2) توضیح استاد 23
- 1) توضیح مسئله: 23
- اشاره 23
- ج): توضیح استاد پیرامون مسئله: 24
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خوئی در اقسام نکاح 24
- د) ادامۀ متن مسئله 4: 25
- 1) توضیح: 25
- اشاره 25
- 2) بررسی کلام مرحوم نائینی در واجب مشروط و مطلق: 25
- جواب اشکال: 26
- توضیح اشکال: 26
- 3) اشکال و جواب: 26
- دفع اشکال بنا بر مبنای مرحوم آخوند: 26
- مقتضای تحقیق در حل اشکال: 27
- ه) ادامه مسئله 4: 27
- نقد کلام آخوند: 27
- اشاره 27
- 1) کلام مرحوم نائینی در لا ضرر 28
- اشاره 28
- مناقشۀ اول: 28
- 2) قوله ره «مظنه الضرر»: 28
- 2) مناقشه در کلام مرحوم نائینی 28
- و) دلیل حرمت اضرار جانی: 28
- 3) بیان مفاد روایت 29
- مناقشۀ دوم: 29
- خلاصه جلسات پیش و این جلسه: 30
- الف) بحث دربارۀ نظر مرحوم آقای داماد دربارۀ "حرمت اضرار بدنی" : 30
- اشاره 30
- 1) توضیح مبنای آقای داماد (ره) در علت و حکمت احکام: 30
- 2) تکملۀ کلام ایشان از سوی استاد - مد ظله: 31
- 3) تطبیق بحث بر ما نحن فیه: 31
- ج) بحث درباره ادامه مسئله (4) (او الوقوع فی الزنا او محرّم آخر): 33
- 1) در این باره که "او الوقوع فی الزنا" در متن عروه عطف به چیست، دو احتمال وجود دارد: 33
- اوّل: آن که عطف به "مظنّه" باشد 33
- اشاره 33
- ب) آیا حرمت اضرار تنها در ضرر قطعی است یا مظنه ضرر کفایت می کند؟: 33
- 2) در متن مسئله آمده که از جمله موارد وجوب نکاح، موردی است که ترک آن موجب وقوع در زنا یا حرامی دیگر شود: 34
- 2 - بررسی دو دلیل فوق: 36
- اشاره 36
- اشاره 36
- دلیل دوّم: 36
- خلاصۀ جلسات پیش و این جلسه: 36
- الف - ادامه بحث دربارۀ ادله حرمه اضرار به نفس: 36
- 1 - دو دلیل بر حرمه اضرار به نفس: 36
- دلیل اوّل: 36
- 1 - متن مسئله: 38
- 2 - بررسی وجوب نکاح به جهت آن که ترک کردن آن منجر به وقوع در حرام می شود: 38
- ب - ادامه بررسی اقسام نکاح (آغاز مسئله چهارم): 38
- 3 - بررسی حرمت نکاح به جهت منجر شدن به ترک واجب: 39
- 4 - بررسی صورت مباح گردیدن نکاح: 40
- توضیح مسئله: 42
- ج - تقسیم نکاح با توجه به مورد نکاح (منکوحه): 42
- اشاره 42
- تذکری مربوط به بحثهای سابق: 43
- ب): متن مسئله 9: 44
- اشاره 44
- اشاره 44
- الف): و بالنسبه الی المنکوحه ایضاً ینقسم الی الاقسام الخمسه... 44
- استاد: 44
- 1 - کلام مرحوم ایروانی: 44
- اشاره 44
- اشاره 44
- بررسی مثال اول: 45
- بررسی مثال سوم: 46
- بررسی مثال دوم: 46
- 2 - مناقشۀ استاد در کلام مرحوم ایروانی: 47
- مثال روشن برای مسئلۀ اعراض: 47
- 1) استدلال به بناء عقلاء: 49
- خلاصه جلسات قبل و این جلسه: 49
- اشاره 49
- الف): ادامه نقل کلام مرحوم ایروانی در بحث اعراض 49
- 3) پاسخ مرحوم ایروانی از وجه اول: 50
- 2) سه وجه دیگر بر خروج شیء اعراض شده از ملک مالک: 50
- 4) پاسخ مرحوم ایروانی از وجه دوّم: 51
- 1) بررسی تقریب استدلال ایشان به بناء عقلاء: 52
- ب): بررسی کلام مرحوم آقای ایروانی - قدس سرّه - توسط استاد - مد ظله -: 52
- 2) اشکال و پاسخ آن: 53
- 3) ادامه بررسی تقریب مرحوم ایروانی: 54
- ج): نقل و بررسی کلام مرحوم آقای خوئی در بحث اعراض: 55
- 1) نقل کلام مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه -: 55
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خوئی توسط استاد - مد ظله -: 56
- 3) تحقیق گسترده تر در مسئله اعراض: 57
- 4) اشکال دیگر استاد - مد ظلّه - به کلام مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه -: 58
- منابع اصلی بحث: 59
- 1) اشکال مرحوم ایروانی (ره) به وجه اوّل (سیره متشرعه) 60
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 60
- اشاره 60
- الف):: بررسی اشکالات مرحوم ایروانی (ره) به ادلۀ سلب مالکیت از شیء اعراض شده 60
- 2) بررسی اشکال توسط استاد - مد ظلّه 61
- 3) اشکال مرحوم ایروانی (ره) به وجه دوم (الناس مسلطون علی اموالهم) (یادآوری) 62
- 2) کلام مرحوم آقای خوئی «قدس سرّه» 65
- 1) متن روایت سکونی 65
- ب): بررسی روایات خاصّه در مسئله اعراض 65
- اشاره 65
- 3) اشکال استاد - مدّ ظلّه - نسبت به کلام مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه 66
- 4) تقریب دقیق تر از کلام مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه 67
- 5) سایر روایات 68
- اشاره 71
- ج): تکمیل بحث اعراض و موارد شبیه آن 71
- 1) اقسام متصوره در مسئله و احکام آنها 71
- اشاره 71
- صورت دوم (مال رها شده) هم دو حالت دارد: 72
- صورت اوّل (مأیوس الوصول) هم خود بر دو قسم است: 72
- 2) آیا جواز استرداد مال اعراض شده دلیل بر خروج از ملک است؟ 74
- 3) نگاهی دیگر به بناء عقلا 75
- 4) نتیجه بحث 76
- 1) متن عروه: 77
- اشاره 77
- الف): حکم نگاه مرد به زنی که می خواهد با وی ازدواج کند 77
- خلاصۀ جلسات پیش و این جلسه 77
- 2) توضیح مسئله: 77
- ب) روایات مسئله: 78
- روایت الهیثم بن أبی مسروق النهدی 78
- اشاره 79
- بحث سندی - غیاث بن ابراهیم عنوان یک نفر است یا دو نفر؟ -: 79
- روایت غیاث بن ابراهیم 79
- بررسی احوال غیاث بن ابراهیم 80
- مذهب غیاث بن ابراهیم تمیمی 81
- خلاصه جلسات قبل و این جلسه: 83
- در مورد غیاث سه سؤال مطرح است: 83
- اشاره 83
- در اینجا چندین سؤال مطرح است: 84
- بررسی ادله مرحوم آقای خوئی ره: 86
- اشاره 86
- نقد کلام صاح قاموس الرجال: 90
- فهرست منابع اصلی: 91
- خلاصه جلسات قبل و این جلسه: 92
- اشاره 92
- بحث در این بود که «هل یجوز لمن یرید تزویج امرأه ان ینظر الیها؟ أم لا؟» 92
- اشاره 94
- نکتۀ رجالی: 94
- نقد استاد - مد ظله -: 95
- تحقیق در مذهب غیاث بن ابراهیم: 95
- اشاره 95
- شواهدی بر امامی بودن غیاث: 96
- شاهد دوم: 96
- شاهد اول: 96
- شاهد چهارم: 97
- شاهد سوم: 97
- شاهد پنجم: 97
- اعتبار غیاث بن ابراهیم: 98
- روایات مسئله: 98
- منابع درس: 100
- خلاصۀ جلسات قبلی و این جلسه: 101
- اشاره 101
- الف - اشتباه جامع الرّواه در روایت ابن عقده از ابن فضّال 101
- اشاره 101
- نکته مهم در کتاب شناسی کتب رجال: 102
- ب - آیا بحث «جواز النظر لمرید التزویج» برای کسی که مطلقاً جواز نظر به وجه و کفّین را قائل است لغو است یا نه؟ 103
- ج - بررسی اختلاف روایات 106
- خلاصۀ جلسات قبلی و این جلسه: 109
- الف - بیان مرحوم حاج شیخ در تعارض روایات به منظور تقریب قول «اختصاص جواز نظر به وجه و کفین» 109
- اشاره 109
- 1) تعارض بر مبنایِ در مقام بیان و تحدید بودن روایات: 109
- اشاره 110
- 2) تعارض بر مبنای انحصار علیّت: 110
- 3) عام ما فوق در تعارض روایات خاصه: 112
- اشاره 112
- نقد فرمایش مرحوم حاج شیخ 112
- نقد فرمایش مرحوم حاج شیخ 114
- ب - بیان مرحوم آقای حکیم در عدم تعارض روایات و نقد آن: 116
- 1) بیان آقای حکیم 116
- 2) نقد کلام مرحوم آقای حکیم 117
- الف): جمع بین روایات 118
- اشاره 118
- خلاصۀ جلسات پیش و این جلسه 118
- اشاره 118
- 1) روایت یونس بن یعقوب 119
- 2) نقد دیدگاه آقایان حکیم و خوئی پیرامون تعلیل در روایت: 120
- اشاره 121
- اشاره 121
- 3) روایت حسن بن السری: 121
- سند روایت 121
- ب بحثٌ فی وثاقه الحسن بن السری: 121
- نظر استاد - مد ظله - در بارۀ حسن بن السری: 123
- دلالت روایت الحسن بن السری: 125
- اشاره 126
- ب - حکم نظر به «کفین» 126
- اشاره 126
- خلاصه جلسات قبل و این جلسه 126
- 1) استدلال به روایت مرسل عوالی اللئالی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) 126
- 2) استدلال به صحیحه هشام بن سالم، حماد بن عثمان، حفص بن البحتری. 126
- الف - حکم نظر به صورت: 126
- توضیح استاد در مفاد صحیحه: 127
- ج): حکم نظر به «شعر» و اطراف سر و صورت 128
- استدلال به صحیحه عبد الله بن سنان: 128
- دلالت روایت: 129
- کلام مرحوم خوئی: 129
- ادامه مسأله 26: 129
- د) حکم نظر کردن به ساق: 129
- اشاره 129
- ه): حکم نظر به «خلف» 130
- اشاره 130
- مناقشۀ استاد در کلام مرحوم خوئی: 130
- 1 - متن روایت: 131
- سند روایت: 131
- و) بیان حدّ اعلای جواز نظر در روایه یونس بن یعقوب 131
- 2 - سند روایت: 132
- 3 - دلالت روایت: 132
- اشاره 132
- ذ) نظر استاد در جمع بین روایات: 133
- جمع بین این روایت با روایات دیگر بنابراین که تحتجز صحیح باشد 133
- خلاصه جلسات قبل و این جلسه: 134
- اشاره 134
- الف - چند توضیح دربارۀ روایات باب 134
- 1) توضیحی درباره «تحتجز» در روایت یونس بن یعقوب: 134
- 2) توضیحی دربارۀ کلمه «ترقق له الثیاب»: 135
- 3) توضیحی درباره «خلقها» در روایت حسن بن سری: 136
- 1) متن مسئله 138
- 2) توضیح مسئله 138
- 3) شرط اول جواز نظر ( عدم قصد تلذذ): 138
- ب - ادامۀ مسئله 26 138
- 4) شرط دوم جواز نظر ( ان لا یکون مسبوقاً بحالها): 140
- 5) شرط سوم جواز نظر ( احتمال اختیار): 141
- 7) بررسی شرط چهارم توسط استاد - مد ظله -: 142
- بحث درباره جواز یا عدم جواز نکاح با بنت الزوجه قبل از دخول و انحلال نکاح زوجه 144
- اشاره 144
- خلاصه جلسات قبل و این جلسه: 144
- 1) توضیح صورت مسئله و تقریب کلام مرحوم خوئی ره: 144
- 2) نظر استاد مد ظله در بارۀ کلام مذکور: 145
- اشاره 145
- در این باره دو نکته قابل توجه است: 146
- مطلب دوم: 147
- مطلب سوم: 148
- 1) متن آیه شریفه: 150
- خلاصه جلسات قبل و این جلسه: 150
- الف - بررسی دلیل بر جواز ازدواج با دختر زوجه غیر مدخوله (آیه شریفه) 150
- 2) استدلال به آیه بر جواز جمع بین عقد مادر و دختر (یادآوری) 150
- اشاره 150
- 3) اشکال استدلال قبل: 151
- ب): بررسی ادامه مسئله 26: (سایر شرائط جواز نظر) 152
- 1) متن مسئله: 152
- 2) کلام مرحوم آشتیانی در تقریرات درس مرحوم حاج شیخ: 152
- ج): نقد استاد مد ظله بر کلام مرحوم حاج شیخ: 155
- اشاره 157
- خلاصه جلسات قبل و این جلسه: 157
- کلام در این بود که آیا جائز است مرد به زنی که قصد ازدواج با او را دارد نگاه کند؟ 157
- اشاره 157
- پاسخ استاد مد ظله: 158
- اشاره 158
- سؤال: چرا روایت سه مورد اول را شامل نشود؟ 158
- پاسخ استاد مد ظله: 159
- اشاره 159
- اشکال: 159
- اشاره 159
- سؤال: 159
- پاسخ استاد مد ظله: 160
- سؤال: 161
- پاسخ استاد مد ظله: 161
- منابع اصلی بحث: 161
- اشاره 161
- الف) توضیحی پیرامون «یشتریها باغلی الثمن» در روایت: 162
- خلاصه جلسات قبل و این جلسه 162
- اشاره 162
- 2 - استدلال شیخ انصاری: 163
- 1 - طرح استدلال: 163
- 3 - مناقشه در کلام شیخ انصاری: 163
- 4 - رد مناقشه از طرف استاد: 164
- 1 - توضیح مطلب: 164
- ج): اغلی الثمن در روایت آیا علت حکم است یا حکمت حکم؟ 164
- نظر مرحوم داماد: 165
- 3 - نظر استاد در کیفیت تخصیص بوسیلۀ علت: 165
- اشاره 165
- 2 - بحث کلی حکمت و علت: 165
- نظر مشهور بنابراین که اغلی الثمن علت باشد: 166
- اشاره 166
- 4 - نتیجه بحث: 166
- الف - دو وجه کلی بر استفاده مفهوم فی الجمله از تعلیلات 168
- اشاره 168
- خلاصه جلسات قبل و این جلسه 168
- 1) وجه اوّل: 168
- 2) بررسی وجه اول توسط استاد - مد ظلّه -: 169
- 4) تطبیق وجه دوم بر محلّ بحث 172
- ب - تقریب خاصّ در محلّ بحث 172
- خلاصه جلسات قبل و این جلسه 174
- الف): بررسی دو تقریب در بارۀ محدود بودن دامنۀ حکم جواز نظر برای مرید تزویج: 174
- اشاره 174
- 1) تقریب اول: 174
- 2) نقد استاد - مد ظلّه -: 175
- 3) تقریب دوم (یادآوری) 177
- 4) نقد استاد - مد ظله -: 177
- ب): مراد از ارادۀ تزویج چیست؟ ارادۀ فعلی یا تعلیقی یا اعم از آن دو؟ 179
- 1) برخی می گویند بر فرض که الفاظ ادلۀ مجوزه اعم از ارادۀ فعلی و تعلیقی باشد، 179
- اشاره 179
- 2) ارادۀ فعلی: 180
- اشاره 182
- الف) استدراک (تذکری درباره وجه اول که دیروز عرض شد) 182
- خلاصه جلسات قبل و این جلسه 182
- قرائنی بر اعم بودن اراده در ما نحن فیه - نظر استاد دام ظلّه - 183
- اشاره 183
- ب): «اراده» در روایات بحث، اراده فعلی است یا اعم از فعلی و تعلیقی است؟ 183
- اشاره 185
- ج): آیا حکم جواز نظر در حق کسی که می تواند از راه دیگری مثل توکیل یک زن و غیره کسب اطلاع کند هم ثابت است؟ 185
- آقای خوئی به دو دلیل تمسک کرده اند: 186
- د) آیا زن هم می تواند به مردی که قصد ازدواج با او را دارد، نگاه کند؟ 187
- ه) آیا در خرید کنیز، می توان به او نگاه کرد؟ 188
- اشاره 188
- عدم جواز تعدی از باب «أمه» به باب «حرّه» 189
- 1) متن مسئله 191
- الف - بررسی ادامۀ مسئلۀ 26 191
- 2) توضیح مسئله 191
- خلاصۀ جلسات قبل و این جلسه 191
- اشاره 191
- 3) کلام صاحب جواهر و مرحوم آقای خوئی قدس سرهما: 192
- 4) توضیح استاد - مد ظله - در بارۀ کلام مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه -: 193
- 5) توضیح آخر مسئله 194
- ب - بررسی مسئله 27 196
- 1) متن مسئله 196
- 2) توضیح مسئله 196
- 3) روایت عباد بن صهیب و اثبات اعتبار آن: 197
- 4) بررسی راههای دیگر بر اثبات وثاقت عباد بن صهیب 200
- 5) خلاصه بحث 201
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 202
- الف): استدلال به تعلیل روایت عَبّاد بن صهیب برای شمول حکم نسبت به اهل ذمّه و کفّار: 202
- اشاره 202
- 1) فرمایش مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه 202
- ب): بررسی متن روایت عبّاد بن صهیب با نقل کلینی (ره) و صدوق (ره): 203
- اشاره 203
- الف): روایت کلینی (ره) در کافی: 203
- 1) اختلافِ نقل روایت در کافی، فقیه و علل: 203
- 2) نقد استاد - مد ظلّه 203
- ب): روایت صدوق (ره) در فقیه: 204
- 2) تفاوتهای موجود در نقل روایت مزبور و نقش آن در مفهوم روایت: 204
- ج): روایت صدوق (ره) در علل الشرائع: 204
- 3) مرجّحات نقل کلینی در کافی و نتیجه گیری: 206
- خلاصۀ جلسات پیش و این جلسه 208
- الف): بررسی حکم جواز نظر به زنان بادیه نشین و روستانشینان: 208
- 1) متن عروه و توضیح آن: 208
- اشاره 208
- 3) کلام آقای خوئی نسبت به تفسیر عبارت مرحوم سید و نیز روایت عباد بن صهیب: 209
- 2) کلام مرحوم آقای حکیم درباره روایت جواز نظر به نساء اهل بوادی و تفسیر کلام سید پیرامون نظر ایشان: 209
- اشاره 210
- اما بیان اشکال دلالتی روایت عباد بن صهیب: 210
- 4) وجه استاد - مد ظله - نسبت به کلام مرحوم سید و نیز روایت عباد بن صهیب: 210
- 1) طرح بحث: 211
- ب) بررسی یکی از شرائط جواز نظر به نساء اهل ذمه (شرط عدم تلذذ): 211
- 3) نظر مرحوم آقای خوئی در این مسئله و نیز تفسیر آیۀ غض: 212
- 2) کلام مرحوم آقای حکیم نسبت به حکم و اقتضای اولیه نظر مرد به زن: 212
- 4) اشکالات استاد - مد ظله - بر مرحوم آقای خوئی 214
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 215
- اشاره 215
- اشاره 216
- 2) فرمایش مرحوم آقای خوئی (ره) 216
- 1) استفاده از آیۀ «غض بصر» برای حرمت مطلق نظر 216
- اشاره 216
- اشاره 217
- 3) نقد استاد مد ظله 217
- معنای آیۀ شریفه چیست؟ 217
- تفسیر دیگر آیۀ شریفه: 220
- اشاره 221
- نقد استاد مد ظله: 221
- ب): صورت دوم: 221
- 2) نقد استاد مد ظله 222
- اشاره 222
- 3) استدلال استاد بر حرمت نظر با ریبه به آیۀ شریفه «فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ...» 222
- منبع اصلی بحث: 223
- الف): وجه اشکال سیّد در جواز نظر به نساء بوادی و اعراب 224
- اشاره 224
- خلاصۀ جلسات پیش و این جلسه 224
- 1 - وجه اوّل: 224
- اشاره 224
- اشاره 224
- تقریر اوّل مقدمه مطویّه: (رفع حرج) 225
- تقریر دوّم مقدّمه مطویّه (الغاء احترام) 226
- 2 - وجه دوّم: 227
- اشاره 227
- پاسخ وجه دوم 228
- اشاره 229
- ب): اشکال در جواز نظر به نساء اهل ذمّه 229
- جهت اشکال این بزرگان را می توان اینگونه تقریر کرد: 230
- ج): عدم جواز نظر با ریبه 232
- د) اشکال در «حرمت نفسی» نظر با ریبه 233
- اشاره 235
- الف): حکم نگاه کردن به زنان اهل ذمه 235
- خلاصۀ جلسات پیش و این جلسه 235
- 1 - اشاره به اقوال علماء 235
- 2 - وجه عدم جواز نظر به اهل ذمه 236
- 3 - وجه جواز نظر به اهل ذمّه 237
- 4 - نظر استاد - مد ظلّه - در تفسیر روایت عباد بن صهیب 238
- ب): استدراکی درباره اشکال به مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه - در استفاده از آیه غضّ 239
- 1 - اشاره به کلام مرحوم آقای خوئی و اشکال آن 239
- 2) مقدمه پاسخ استاد - مد ظلّه - به اشکال 239
- ج): تفسیر آیه شریفه غض 240
- 3 - اصل پاسخ استاد - مد ظلّه -: 240
- 1 - مقدمه ای در استدلال بر حرمت مطلق جواز نظر با شهوت 240
- 2 - معنای «غضّ» 241
- 3 - اشاره به عبائر اهل لغت 241
- 4 - معنای «من» در آیه غضّ 242
- اشاره 244
- الف): خلاصه ای از بحث جلسه گذشته و نتیجۀ بحث روائی در مسئلۀ (روایت عباد بن صهیب و نحوۀ جمع مفاد آن با مفاد خبر سکونی): 244
- خلاصۀ جلسات پیش و اجمالی از مطالب این جلسه: 244
- اشاره 246
- ب): فرمایش مرحوم مصنف (ره) و نقد آن توسط استاد - مد ظله -: 246
- نقد استاد - مد ظلّه -: 246
- 1) تقریب استدلال به تنزیل مزبور: 247
- ج): استناد به «تنزیل اهل کتاب به منزلۀ اماء» برای جواز نظر به نساء اهل ذمّه: 247
- 2) پاسخ استاد - مد ظلّه - به استدلال مزبور: 248
- اشکال اول: 250
- اشاره 250
- اشاره 250
- 1 - شیخ طوسی عبارتی در کتاب نهایه دارد که می فرماید «و النظر الی نساء اهل الکتاب و شعورهن لا بأس به 250
- الف): بررسی و توضیح کلام محقق در حکم نظر به نساء اهل کتاب 250
- اشاره 250
- خلاصۀ جلسات پیش و اجمالی از درس امروز: 250
- اشکال دوم: 251
- 2 - پاسخ محقق و دفاع از طرف شیخ: 251
- 3 - توضیحی پیرامون نساء اهل کتاب (مقدمه) 251
- ب): بررسی مجدد روایت عبّاد بن صهیب (یادآوری و تکمیل) 252
- اشاره 252
- 1 - روایت عباد بن صهیب به نقل کافی در بعضی جهات یک نحوه اختلافاتی با نقل صدوق دارد 252
- 2 - کلام استاد مد ظله العالی در بیان مفاد روایت: (یادآوری و تکمیل) 254
- ج): معنای غض در آیۀ شریف (یادآوری و تکمیل) 255
- د) معنای «مِن» در آیۀ غضّ (یادآوری و تکمیل) 256
- اشاره 256
- 2 - مناقشۀ محقق اردبیلی 256
- 3 - رد مناقشه از طرف استاد مد ظله العالی و نظر ایشان در معنای «مِن» 256
- 1 - نقل اقوال: 256
- نظر استاد: 257
- اشاره 258
- 1 - آیا آیۀ شریفه مطلق است؟ 258
- الف): ادامۀ آیۀ شریفه «غضّ» 258
- خلاصۀ جلسات قبل و این جلسه: 258
- 2 - تذکر یک نکته 259
- 3 - احتمالات در حدّ لزوم غضّ 259
- ب): روایات واردۀ در بارۀ آیه غضّ 261
- 1 - نگاهی به روایات 261
- 2 - روایت أبو عمرو الزبیری 261
- 3 - روایت سعد الاسکاف 262
- 5 - سند روایت أبو عمرو زبیری 263
- 4 - جمع بین این دو روایت 263
- 1 - ترجمۀ احوال 264
- ج): حالات سعد اسکاف 264
- 2 - جمع بندی کلمات ائمه رجال 265
- 3 - تذکر نکته ای در رجال نجاشی: 266
- 4 - تذکری در بارۀ معجم رجال الحدیث 266
- الف): بررسی کلام شیخ محمد عبده در بارۀ مفهوم «نِساءَنا» در آیۀ مباهله: 268
- 1 - خلاصۀ مدّعای شیخ محمد عبده: 268
- اشاره 268
- خلاصۀ این جلسه و جلسۀ پیش: 268
- جواب نقضی: 269
- 3 - ردّ کلام عبده از سوی استاد - مد ظلّه - 269
- پاسخ حلّی: 270
- ب): بحث در بارۀ مراد از «نِسائِهِنَّ» در آیۀ 31 سورۀ نور: 271
- نتیجه: 271
- اشاره 271
- الف شیخ احمد جزایری در کتاب خود قلائد الدّرر می گوید که مراد از نسائهن در آیه تمامی زنان و نساء می باشد 272
- 1 - اقوال کسانی که معنای «نسائهنّ» را عام و وسیع می دانند: 272
- نقد استاد - مد ظلّه - 272
- ب): مرحوم مجلسی در مرآه العقول فرموده اند که این اضافه نکته ای معنوی هم دارد 272
- تقریب این نظریه: 272
- در قلائد الدّرر وجه دیگری نیز آمده و آن این است که مراد از «نسائهن» زنانی می باشد که شخص با آنان معاشرت و حشر و نشر دارد 273
- نقد استاد - مد ظلّه - 273
- 2 - اقوال کسانی که مفهومی متضیق از «نِسائِهِنَّ» را پذیرفته اند: 274
- نقد استاد - مد ظلّه 274
- نظر مرحوم آقای خوئی - ره - 274
- نقد استاد - مد ظلّه - 274
- نظر أبو بکر جصّاص: 275
- اشاره 276
- خلاصۀ جلسات قبلی و این جلسه: 276
- آیۀ شریفه غضّ بصر 276
- اشاره 277
- دربارۀ «ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ» دو دیدگاه وجود دارد: 277
- الف - معنای «نِسائِهِنَّ» و معنای ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ » در آیه شریفه: 277
- 1) بحث ما در معنای «نِسائِهِنَّ» است، آیا جمیع نساء مورد نظر است یا صنف خاصی از نساء؟ 277
- اشاره 278
- 2) تنافی در کلام صاحب جواهر در تفسیر «نِسائِهِنَّ» و «ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ» 278
- توجیه کلام صاحب جواهر 278
- ب - مصحّح اضافه «نساء» به «هنّ» با توجه به معنای نساء چیست؟ 279
- اشاره 279
- اشاره 280
- اشاره 280
- 1) نظر علامه مجلسی 280
- پاسخ استاد: 280
- 2) نظر صاحب قلائد الدّرر 280
- دیگری، جریاً علی الغالب 281
- پاسخ استاد 281
- پاسخ استاد 281
- اشاره 282
- نقد استاد 282
- 3) نظر أبو بکر جصّاص 282
- 4) نظر آقای خوئی 283
- اشاره 284
- کلام در تفسیر «نِسائِهِنَّ» در آیۀ شریفه 31 سورۀ نور بود، تفاسیر مختلفی بر این عبارت شده است: 284
- تفسیر اولنِسائِهِنَّ : مطلق نساء 284
- خلاصۀ جلسات قبلی و این جلسه: 284
- وجه دوم: از اضافه، حریت استفاده می شود. 285
- وجه اول: ادعای ظهور در حرائر 285
- اشاره 285
- تفسیر دوم نسائهن: حرائر 285
- نقد استاد - مد ظله -: 288
- وجه سوم: به قرینه «ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ» مراد از «نِسائِهِنَّ» خصوص حرائر است. 288
- نقد استاد - مد ظله -: 290
- نکتۀ اضافۀ نساء به «هنّ» 290
- تقریب کلام مرحوم آقا حکیم (ره): 290
- تفسیر سوم نسائهن: ارحام و بستگان 290
- اشاره 290
- منابع اصلی بحث 291
- 1) طرح بحث 292
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 292
- الف):: معنای «مؤمنات» در آیه غضّ 292
- اشاره 292
- 2) توضیح قرائن اختصاص مؤمنات در آیه غضّ به احرار 293
- 3) پاسخ قرینۀ اول 294
- 4) بررسی دلیل دوم 295
- اشاره 296
- خلاصۀ جلسات قبلی و این جلسه: 296
- الف - مراد از «نِسائِهِنَّ» در آیۀ شریفۀ 31 سورۀ نور: (یادآوری و تکمیل) 296
- 2) اشکال قول به «حرائر» (نقد و تقریب صاحب جواهر ره) 296
- 1) مقدّمه: 296
- 3) اشکال قول به «ارحام» 297
- 4) ابهام و اشکال موجود در کلام شیخ احمد جزائری: 297
- ب): اضافۀ نساء به اشخاص: 298
- الف): اضافۀ نساء به امکنه: 298
- اشاره 298
- 5) کاربرد نساء مضاف در روایات به معنای ملازمین 298
- 1) اشکالات مشترک میان سه قول: 300
- ب - اشکالات مشترک وارده بر اقوال سه گانۀ مذکور و توجیه «معنای ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ» در آیه: 300
- 6) نظر نهائی استاد - مد ظلّه - دربارۀ مراد از نسائهن: 300
- 3) مراد از «ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ» بنا بر نظر مقبول استاد دربارۀ نسائهن: 301
- 2) بررسی استدلال مرحوم صاحب جواهر: 301
- 1) مقدّمه: 302
- ج - بحث جواز نظر عبید به مالکۀ خود (یا جواز ابداء مالکه نسبت به عبد خود) 302
- 2) ادلۀ جواز ابداء زینت از سوی مولای زن در برابر عبد خود و فتاوای مربوطه: 303
- 3) مستندات مرحوم صاحب جواهر و نقد آن: 304
- 4) نتیجۀ بحث: 305
- الف - تکملۀ بحث دربارۀ «نِسائِهِنَّ» 306
- 1) بررسی نظر سیّد دربارۀ «نِسائِهِنَّ» 306
- خلاصۀ جلسات قبلی و این جلسه: 306
- اشاره 306
- (بررسی دو اشکال بر نظر مختار در نسائهنّ) 307
- جهت اوّل: مخالفت با سیره: 307
- 2) تکمیل استدلال بر «نظر مختار» در مسئله: 307
- جهت دوم: 308
- ب - دومین دلیل عدم جواز الکشف لدی النساء الکافره - صحیح حفص بن البختری: 309
- 1) ارزیابی سند روایت: 309
- 2) توضیحی درباره روایت: 309
- اشاره 309
- 3) مفهوم لا ینبغی (بررسی نظر آیت الله خوئی ره) 310
- اشاره 312
- 4) تحقیق دربارۀ تعلیل این روایت 312
- نقد بیان آقای خوئی دربارۀ تعلیل روایت حفص 313
- نقد بیان آقای مطهری دربارۀ تعلیل روایت: 313
- 1 - توضیح کلام شیخ - قدس سرّه - در تبیان 315
- ج - در حکم جواز ابداء زینت برای زن های مسلمان (نه برای زن های کافره) 315
- 2) نظر استاد - مد ظلّه -: 316
- اشاره 317
- 1) نقل عبائر چند کتاب فقهی 317
- اشاره 317
- الف - ادامه بحث جلسه قبل ( اعضایی که زن مسلمان باید از زن کافر پوشیده بدارد.) 317
- خلاصۀ جلسات قبلی و این جلسه: 317
- 2) آیا شیخ طوسی دو قول در مسئله دارد؟ 318
- 3) آیا شیخ طوسی پوشیدن وجه و کفین را هم از زن کافر لازم می داند؟ 319
- 4) نظر استاد - مد ظلّه - در مسئله 320
- ب - بررسی مسئله 29 321
- 2) توضیح مسئله و کلام مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه 321
- 1) متن مسئله 321
- 3) نظر استاد مد ظلّه - نسبت به کلام مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه 322
- 4) استدلال بر حرمت نظر به فرج مرأه در حال جماع 323
- 5) مناقشه در دلالت روایت وصیه النبی صلی الله علیه و آله 324
- 6) روایات معارض با حرمت نظر 325
- ج - بررسی مسئله 30 327
- 2) توضیح مسئله 327
- اشاره 327
- 1) متن مسئله 327
- 3) نظر استاد - مد ظلّه - در مسئله خنثی 327
- جهت اوّل بحث (خنثی طبیعت ثالثه است) 328
- جهت سوم: (عدم تنجیز علم اجمالی در مسئله خنثی) 329
- 4) خلاصه نظر استاد - مد ظلّه - در مسئله خنثی 330
- خلاصۀ جلسات قبلی و این جلسه: 331
- الف - دو نکته در تتمه بحث جلسه قبلی - نظر به عورت زوجه 331
- اشاره 331
- 1) در جلسه قبل عرض کردیم که تنها کسی که نظر به فرج زوجه را حرام دانسته، ابن حمزه در وسیله است، 331
- ب - «حکم نگاه کردن» و مباحث مربوط به آن 333
- 2) فهرستی از مباحث در مسئله «نگاه» 333
- 1) متن عروه مسئله 31: 333
- اشاره 334
- 3) تفصیل مباحث نظر بحث اوّل: 334
- قائلین به انحصار استثناء وجه و کفین از حرمت نظر 334
- مرحله دوم: (عدم انحصار استثناء از حرمت نظر در وجه و کفین) 335
- اقوال علمای امامیه 336
- 4) بحث دوم: از مباحث نظر در خصوص ملازمۀ بین حرمت کشف و حرمت نظر و نیز جواز کشف و جواز نظر، 338
- نقد فرمایش آقای داماد 338
- اشاره 338
- فرمایش آقای داماد: - ملازمه عرفی است نه عقلی 338
- خلاصۀ جلسات قبلی و این جلسه: 341
- اشاره 341
- 1) قول دیگر در مستثنیات از حرمت نظر مرد به زن 341
- الف - تذکراتی در تکمیل بحث سابق 341
- 3) مقدمه ای در تکمیل بحث ملازمه بین حرمت نظر و وجوب ستر 342
- 4) مقدمه ای دیگر در بحث ملازمه بین حرمت نظر و وجوب ستر 345
- 5) تطبیق دو مقدمه قبل بر محل بحث 346
- 1) ادله مرحوم آقای خوئی ره 347
- ب - دلیل بر عدم جواز نظر به اجنبیه 347
- اشاره 347
- 2) بررسی ادله فوق توسط استاد - مد ظلّه 348
- 3) دلیل دیگر بر حرمت نظر به اجنبیه 349
- اشاره 350
- *نظر گروهی از متأخرین 350
- اشاره 350
- 1) بررسی ادعای اجماع بر حرمت 350
- الف - حکم نگاه زن به مرد 350
- خلاصۀ جلسات قبلی و این جلسه: 350
- *نظر قدماء 351
- 2) استظهار از کلام شیخ و ابن ادریس 351
- 3) مناقشه در استظهار 352
- 5) بررسی دلیل معتبر در مسئله 353
- 4) تأکید بر عدم اجماعی بودن مسئله 353
- 1) نظر فقهای معاصر 354
- ب - استثناء از حرمت نظر زن به مرد 354
- 6) مختار استاد - مد ظلّه 354
- 2) بیان مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه بر جواز نظر (با توضیحاتی از استاد - مد ظله -) 355
- 2) بررسی کلام آقای حکیم ره 357
- اشاره 357
- الف - تکمیل بحث در جواز نظر زن به وجه و کفین مرد 357
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم - قدس سرّه 357
- خلاصۀ جلسات قبلی و این جلسه: 357
- ب - دلیل اجتهادی عام بر عدم جواز نظر زن و مرد به طرف مقابل 359
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم - قدس سرّه 359
- 2) توضیح اشکال اوّل توسّط استاد - مد ظلّه 360
- 3) کلام مرحوم آقای مطهری - قدس سرّه 360
- 4) تأیید اشکال دوم مرحوم آقای حکیم ره 362
- اشاره 363
- 5) نظر استاد - مد ظلّه -- در معنای غضّ بصر 363
- دو اشکال و پاسخ آنها 365
- 8) اشاره به کلام ارباب لغت در معنای واژه «غضّ» 366
- 7) نکته ای درباره کلام مرحوم آقای مطهری - قدس سرّه 366
- 6) بررسی شواهد ذکر شده در کلام مرحوم آقای مطهری - قدس سرّه 366
- 9) خلاصه بحث 367
- کتاب العین منسوب به خلیل بن احمد: 367
- ضمیمه درس شماره 44: عبائر برخی از لغویان در کلمۀ غضّ 367
- جمهره اللغه (ابن درید): 368
- معجم مقاییس اللغه 383:4 (ابن فارس) 368
- تهذیب اللغه 35:16 368
- المفردات (للراغب): 369
- المحیط (صاحب بن عبّاد) 369
- اساس البلاغه (زمخشری) 369
- حدیث العطاس 369
- الصحاح (الجوهری): 369
- اشاره 369
- مجمل اللغه (ابن فارس): 369
- المصباح المنیر 370
- لسان العرب 370
- الف - بررسی احتمال حمل آیه بر حرمت نظر به عورت (اشکال دوم آقای حکیم «ره»): 371
- 1) اشکال مرحوم آقای حکیم و مؤیّداتی بر آن: 371
- اشاره 371
- خلاصۀ جلسات قبلی و این جلسه: 371
- 2) پاسخ استاد - مد ظلّه -: 372
- 3) نظر مرحوم آقای داماد (ره): 372
- 4) نظر استاد - مد ظلّه 374
- 1) بیان اشکال مرحوم آقای حکیم (با توضیح استاد «مد ظله»): 375
- ب - بررسی دلالت آیه بر عموم وجوب یا اولویت غض نسبت به جنس مخالف: 375
- 4) نظر استاد - مد ظلّه 376
- 2) مناقشۀ استاد - مد ظله در این استدلال: 376
- 3) نظر مرحوم آقای داماد (ره): 376
- اشاره 378
- 2) بیان استدلال مرحوم آقای شعرانی (ره): 378
- ج - توضیح نظر مرحوم آقای شعرانی دربارۀ عدم استثنای وجه و کفین: (معنای «إِلاّ ما ظَهَرَ» ) 378
- 1) بیان مدّعای مرحوم آقای شعرانی و مرحوم آقای داماد در این باره: 378
- 1) احتمالات سه گانه 381
- خلاصۀ جلسات قبلی و این جلسه: 381
- اشاره 381
- الف - تفسیر «ما ظَهَرَ» در کلام مرحوم آقای شعرانی و مرحوم داماد 381
- 2) کلام مرحوم آقای داماد 383
- 3) توضیح کلام مرحوم آقای شعرانی و بیان تتمۀ فرمایش مرحوم آقای داماد 383
- 4 - تقریب استاد «مد ظله» از کلام مرحوم آقای شعرانی (ره) 384
- ب - مسامحاتی در کلام مرحوم آقای شعرانی 385
- 1 - تعبیر آقای شعرانی به «مستوعب بودن» از دو جهت دارای مسامحه است: 385
- 2) قید متصل و منفصل در مستثنی 386
- 2) آقای شعرانی معتقد شده اند که ذکر این موارد در روایات، «جریاً علی الغالب» است. 387
- 1) در خصوص بیان آقای داماد که حکم حجاب را تأسیسی دانسته، 387
- ج) جایگاه روایت در بیان مرحوم آقای داماد و مرحوم آقای شعرانی 387
- 3) اشکال بر بیان مرحوم آقای شعرانی 388
- 4) حلّ مسئله از نظر استاد مد ظلّه 388
- اشاره 390
- الف):: اشکالی بر بیان مرحوم آقای شعرانی (ره) و مرحوم آقای داماد (ره): 390
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 390
- ب):: متعلق غض بصر چیست؟ 392
- 1) متن مسئله 398
- خلاصۀ جلسات قبلی و این جلسه: 398
- الف - بررسی مسئله 51 398
- اشاره 398
- 2) توضیح یک اشتباه 398
- 3) توضیح مسئله 400
- 4) یک استثناء از عدم لزوم ستر بر مرد 401
- 5) بررسی کلام مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه - توسط استاد - مد ظلّه 403
- 6) قید لازم در محل بحث 404
- ب - طرح بحث دربارۀ وجه و کفین و قدمین 405
- 1) عنوان ابحاث لازم 405
- 7) خلاصه بحث 405
- 2) بررسی یک نکته در بارۀ استثناء منقطع 406
- خلاصۀ جلسۀ قبل و این جلسه: 408
- الف - بحث در بارۀ دلالت آیۀ غضّ بر عموم وجوب ستر: 408
- اشاره 408
- اشاره 408
- 1) تقریب استدلال به آیه: 408
- 1) تقریب استدلال: 411
- اشاره 411
- ب - بحث در بارۀ دلالت «لا یبدین زینتهنّ الاّ ما ظهر» بر عموم وجوب ستر: 411
- 2) نقد استدلال: 412
- 3) بحث تفسیری در تطبیق «ما ظَهَرَ» بر ثیاب 413
- نقد استاد - مد ظله - نسبت به کلام مرحوم مطهری: 414
- اشاره 414
- 1) بیان استدلال: 415
- 2) روایات مورد استدلال: 415
- 3) پاسخ استاد - مد ظله - به استدلال مزبور: 416
- نتیجه بحث: 416
- الف - دلیل اوّل: «قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ ... وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ» 417
- خلاصۀ جلسۀ قبل و این جلسه: 417
- اشاره 417
- استدلال آقای خوئی 418
- ب - دلیل دوم: آیۀ شریفه «لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاّ ما ظَهَرَ مِنْها ... وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاّ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ...» 418
- نقد استدلال آقای خوئی توسط استاد - دام ظلّه 420
- اشاره 422
- ج - دلیل سوم: روایات 422
- نقد معنای مورد نظر آقای خوئی 423
- معنای روایت بنظر استاد - مد ظلّه 423
- خلاصۀ جلسه قبل و این جلسه: 425
- 1) روایت أبو هریره و عبد الله بن سنان 425
- اشاره 425
- الف - ادامۀ ادلۀ عامه بر حرمت نظر به اجنبیّه 425
- در اینجا دو مطلب قابل دقت است: 426
- اشاره 426
- ب - روایت محمد بن سنان 426
- 2 - نقد استدلال به روایت سنداً و دلاله: 426
- اشاره 426
- سند روایت: 427
- دلالت روایت: 428
- نکتۀ حدیثی 429
- ج - اقوال فقهاء 430
- نتیجۀ مباحث گذشته 430
- 1) بررسی اقوال 430
- نظر دوم: حرمت نظر به وجه و کفین مطلقاً 431
- نظر اول: جواز نظر به وجه و کفین مطلقاً (نظر اول و غیر آن) 431
- 2) دسته بندی اقوال 431
- 3) بررسی کلام صاحب ریاض 432
- نظر سوم: تفصیل بین نظره اولی و ثانیه 432
- 4) توضیح بیان شیخ طوسی در مبسوط 433
- اشاره 434
- الف - بررسی نظر شیخ طوسی در بارۀ جواز نظر به وجه و کفّین در کتاب خلاف: 434
- خلاصۀ جلسه قبل و این جلسه: 434
- ب - بررسی نظر شیخ مفید در مقنعه در بارۀ عدم جواز نظر به وجه و کفّین: 436
- ج) نظر شیخ صدوق در بارۀ نظر به وجه و کفّین 439
- د - اشاره به برخی نکات از کتاب اسداء الرغاب (راجع به بحث حجاب) 440
- تذکر به مناسبت ماه مبارک رمضان 442
«لا اله الاّ الله، محمّد رسول الله، علی الصدیق الاکبر(1)»
این تعبیر هم که یک نحو ردّی بر صدیق بودن أبو بکر است؛ مؤیّد عامی نبودن وی است، بهر حال روایت یا موثقه است یا صحیحه
4) بررسی راههای دیگر بر اثبات وثاقت عباد بن صهیب
آقای حکیم از راه دیگر خواسته اند سند را تصحیح کنند. آن راه این است که این روایت را احمد بن محمد بن عیسی از حسن بن محبوب از عباد بن صهیب نقل می کند. و چون احمد بن محمد بن عیسی، برقی را به جهت روایت از ضعفاء از قم بیرون کرد بنابراین به عقیدۀ احمد بن محمد بن عیسی، حسن بن محبوب از ضعفاء روایت نمی کند.
راه دیگر این است که حسن بن محبوب از اصحاب اجماع می باشد و مشایخ اصحاب اجماع ثقات هستند و یا لااقل روایات اصحابِ اجماع معتبر است.
ولی هر دو راه ناتمام است. امّا راه اوّل: هر چند مشهور است که احمد بن محمد بن عیسی، برقی را به خاطر روایت از ضعفاء از قم بیرون کرد ولی این مطلب صحیح نیست، و از بدفهمی عبارت ابن غضائری در ترجمه برقی ناشی شده است، ابن غضائری می گوید: «طعن القمیون علیه، و لیس الطعن فیه، انّما الطعن فی من یروی عنه، انّه کان لا یبالی عمن أخذ علی طریقه اهل الاخبار، و کان احمد بن محمد بن عیسی ابعده عن قم، ثم اعاده الیها و اعتذر الیه»(2)
برخی گمان کرده اند که «و کان احمد بن محمد بن عیسی ابعده عن قم» به جهت «فانه کان لا یبالی...» بوده است، در حالی که اینها به هم ربطی ندارد،
1- (1) تأویل الآیات، تفسیر آیه 19 از سورۀ حدید، ص 639 (چاپ جامعه مدرسین)
2- (2) خلاصه علام: 72/63، رجال ابن داود: 366/421، در توضیح کلام استاد - مد ظله - باید دانست که ظاهر عبارت ابن غضائری این است که قمیان (که احمد بن محمد بن عیسی را قطعاً شامل می گردد) در خود برقی طعن کرده اند و ابن غضائری در مقام دفاع طعن را متوجه مشایخ وی می داند پس جمله «و لیس الطعن فیه... علی طریقه اهل الاخبار» جمله معترضه است «و کان احمد بن محمد بن عیسی...» به اصل مطلب بازمی گردد.