نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 3 صفحه 106

معنا است. روایات که همانند آیات از وحی سرچشمه می گیرد، جنبۀ تفسیری نسبت به آیات قرآنی می یابد هر چند بالصراحه در مقام تفسیر نباشد.

به نظر می رسد که عبارت مجمع البیان «و روی عن أبی عبد الله علیه السلام»، و عبارت شیخ طوسی «روی أصحابنا...» نیز ناظر به همین روایات موجود باشد، دربارۀ اینکه شیخ به چه روایتی نظر دارد، در جلسات بعد سخن خواهیم گفت.

2) توضیحی دربارۀ «ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ»

ظاهر آیۀ شریفه بدون در نظر گرفتن روایات، هم اماء و هم عبید را شامل می شود و وجهی برای تخصیص آن به اماء وجود ندارد، بلکه بنا بر برخی از تفاسیر «نِسائِهِنَّ» ، قدر متیقن از «ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ» عبید می باشد، زیرا اگر مراد از «نِسائِهِنَّ» مطلق نساء باشد، مراد از «ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ» یا تنها عبید یا اعم از عبید و اماء باشد و نمی تواند مراد فقط اماء باشد، زیرا بنابراین فرض، «نِسائِهِنَّ» تمام زنان و از جمله کنیزان را شامل شده و دیگر معنا ندارد که دوباره این مصادیق را ذکر کنند و خلاصه، لازمۀ این معنا عطف خاص به عام است و چنین عطفی صحیح نیست. البته اگر مراد از «نِسائِهِنَّ» را معنای مضیقی مانند مؤمنات، حرائر، اقرباء، اصحاب بگیریم، چنین اشکالی پیش نمی آید، زیرا بنا بر اختصاص «ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ» به اماء نیز گاهی مانند تفسیر نسائهن به حرائر، نسبت بین این عنوان و عنوان نسائهن تباین می باشد که عطف کاملاً بی اشکال است، و گاهی مانند سایر تفاسیر، عموم و خصوص من وجه است که در این مورد نیز عطف صحیح و شایع است. ولی وجهی برای تخصیص آیه به اماء به نظر نمی رسد بلکه ظاهر لفظ، عموم است و روایات هم بر خلاف آن دلالت نمی کند همانطور که خواهد آمد.

3) نتیجه بحث تا اینجا

نظر مملوک به مالکه خود جایز است ولی حد و حدود آن را باید بعداً معین نماییم.