کتابخانه بالقرآن

نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 3 صفحه 209

صفحه 209

سپس با سند نقل می کند که معاویه بن حَکیم یا حُکیم می گوید از او شنیدم که می گفت: رسالۀ محمد بن أبی بکر به معاویه را من جعل کردم. خلاصه، خودش اقرار به جاعل بودن خویش کرده است، لذا حدیثش معتبر نیست.

5) نظر استاد (مد ظلّه)

اشاره

ما می بینیم که فقهاء طبقه سوّم که همگی از نظر علمی و وثاقت در درجۀ اول قرار دارند، از أبی جمیله اخذ حدیث کرده اند. افرادی چون ابن أبی عمیر، صفوان، بزنطی، حسن بن علی بن فضال، حسن بن محبوب، یونس بن عبد الرحمن، عبد الله بن مغیره، عثمان بن عیسی، از او حدیث اخذ کرده اند، همچنین علی بن حکم و جعفر بن بشیر، که درباره اش گفته اند «یروی عن الثقات و رووا عنه»، از او نقل حدیث می کنند. در میان این بزرگان، بعضی مثل بزنطی روایات فراوانی از او نقل کرده اند. شیخ صدوق در مشیخۀ فقیه راوی کتاب مفضل بن صالح (أبی جمیله) را بزنطی قرار داده است. همانطور که حسن بن علی بن فضال و حسن بن محبوب لا تعد و لا تحصی از أبی جمیله روایت نقل کرده اند. و همین کثرت روایت، خود شاهدی بر اعتماد آنان به أبی جمیله بوده است، چون اگر فرد جاعل حدیث بود با او حشر و نشر نداشتند و به وفور حدیث نقل نمی کردند.

اما در خصوص سخن معاویه بن بکیر دربارۀ أبی جمیله که ابن غضائری نقل می کند، مرحوم آقای خوئی و شیخ آقا بزرگ (ره)، مؤلف کتاب را ابن غضائری نمی دانند(1) ، و در سند سخن ابن غضائری نیز علی بن محمد بن زبیر قرار دارد که

1- (1) ابن غضائری یا هر کسی که مؤلف کتاب است، چون عنایت به متن شناسی داشته و بر اساس تشخیص خود که مثلاً روایتی دارای مضمون غلوآمیز در مسئلۀ ولایت داشته، روایت را جعلی شمرده است. بدون آنکه شاهدی از خارج داشته باشد، با ملاحظۀ متن روایت، آن را جعلی شمرده است. مؤلّف آن که مظنون است ابن غضائری باشد، هر چند در این جهت متن شناسی کرد، ولی در فن خود فرد متخصصی بوده است، گرچه در جرح افراد که بر اساس متن شناسی است، چندان معتبر نیست، اما در بیان طبقات روات، کنی و القاب و نسب و امثال آن خیلی دقیق بوده و مقبول است و حتی بر افرادی چون نجاشی تقدم دارد. اما اینکه ابن غضائری به جرّاح بودن معروف شده، به خاطر این است که کتاب ضعفای او در دست است، اما کتاب ثقات او در دست نیست. در بعضی از موارد که دیگران تضعیف کرده اند، او توثیق نموده و معتبر دانسته است و در بعضی از موارد که دیگران توثیق کرده اند، او تضعیف نموده است و نسبت عامین من وجه است.