- 1) متن مسئله 1
- اشاره 1
- 1378/6/27 شنبه درس شمارۀ (116) کتاب النکاح/سال دوم 1
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 1
- الف): بررسی مجدد مسئله 50 1
- 2) توضیح مسئله 2
- اشاره 3
- 1) وجه اول: تمسّک به عام در شبهه مصداقیه مخصّص 3
- ب): وجوه مختلف برای وجوب اجتناب در دو حالت مسئله 3
- 2) توضیح وجه دوم و سوم برای لزوم اجتناب 5
- 3) فرق بین وجه دوم و وجه سوم 6
- 1) توضیح مبنای مرحوم سید «ره» و اشکال آن 7
- ج) تذکر یک نکته در معنای نسائهن 7
- 2) پاسخ اشکال 8
- 3) اشکال دیگر به مرحوم سید «ره» 9
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 11
- الف): بررسی وجوه چهارگانه برای لزوم اجتناب در موارد مشتبه 11
- 1) نقل وجوه چهارگانه (یادآوری و تکمیل) 11
- اشاره 11
- 2) بررسی وجه دوم 12
- 3) مورد جریان قاعده مقتضی و مانع و عدم تطبیق آن بر مقام 14
- 4) بررسی وجه سوم (مبنای مرحوم آقای نایینی ره) و وجه چهارم (استصحاب عدم ازلی) 15
- 5) تذکری کلی 15
- ب): ادامه مسئله 50 17
- 1) متن مسئله 17
- 2) توضیح مسئله و بررسی آن 17
- 3) حکم شک در محارم سببی 18
- اشاره 21
- الف) تذکّری در بارۀ عبارت متن: 21
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 21
- ب) ادامۀ مسئلۀ 50: 22
- 2) توضیح عبارت متن و تذکر یک نکته: 22
- 1) متن عروه 22
- 3) کلامی از مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه - 23
- 1) متن مسئله 24
- ج) ادامه مسئله 50: 24
- 2) توضیح مسئله 24
- 3) تذکر یک نکته 25
- د) حکم سایر صور مسئله 26
- اشاره 26
- 4) اشکال به کلام مرحوم سید - قدس سرّه - 26
- 1) حکم شک در مسلمان یا کافر بودن طرف مقابل 27
- 2) حکم شک در کنیز بودن یا محلّله بودن طرف مقابل (بر طبق مبانی قوم) 27
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 31
- اشاره 31
- نکته اول: توضیحی در بارۀ نحوۀ استناد حکم «ربیبه» از آیۀ شریفه 31
- الف) دنبالۀ استدلال به آیات در جواز یا عدم جواز نظر 31
- در آغاز بحث دو نکته را متعرض می شویم و سپس بعضی از فروع مسئلۀ 50 را مطرح می کنیم: 31
- پاسخ اشکال: 32
- اشکال به انصراف «نِسائِهِنَّ» از زنان مسلمان 32
- مقدمۀ اول: 32
- اشاره 32
- نکته دوم: بحث در بارۀ «نِسائِهِنَّ» در آیۀ شریفه 32
- مقدمه دوم: 34
- نتیجه: 34
- فرع اول: نگاه کسی که نمی دانیم از مصادیق «ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ» هست یا خیر؟ 35
- فرع دوم: حکم کسی که نمی دانیم از «بالغین غَیْرِ أُولِی الْإِرْبَهِ مِنَ الرِّجالِ» هست یا خیر؟ 36
- 1 - (کافرات) 37
- فرع سوم: حکم کسی که نمی دانیم از مصادیق «أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلی عَوْراتِ النِّساءِ» هست یا خیر؟ 37
- اشاره 37
- چند فرع دیگر: 37
- 3 - (بیمار) 38
- ب) بررسی مسئلۀ 51: 38
- 1) متن مسئله 38
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 40
- ب) ذکر نکات توضیحی و تکمیلی در ذیل مسئله: 40
- نکته اول: 40
- الف) طرح مسئلۀ 51 و ترجمۀ آن: 40
- اشاره 40
- نکته دوم: 41
- نکتۀ سوم: 42
- د) کلام مرحوم آیت الله حکیم (ره) در اعانت بر اثم: 42
- ج) کلام مرحوم آیت الله خوئی (ره) در اعانت بر اثم: 42
- ه) نقد کلام مرحوم آقای خوئی ره و مرحوم آقای حکیم ره توسط استاد مدّ ظلّه: 43
- الف) بررسی مسئله 52: 46
- اشاره 46
- 1) متن مسئله 46
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 46
- 3) کلام مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه - و توضیح آن 47
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه - توسط استاد مدّ ظلّه 48
- 2) توضیح مسئله 51
- 1) متن عروه 51
- ب) بررسی مسئله اول از فصل جدید: 51
- 3) نقل اقوال فقهاء (قائلین به جواز) 52
- 4) اقوال سایر فقهاء (قائلین به حرمت) 55
- 1) قول مشهور 57
- اشاره 57
- 2) قائلین به تحریم از امامیه: صدوق، ابن حمزه 57
- الف) بررسی اقوال در مسئلۀ جواز یا عدم جواز وطی در دبر: 57
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 57
- 3) ابو الفتوح رازی، راوندی، صاحب البلابل 58
- اشاره 59
- اشاره 59
- 1) استدلال به آیۀ شریفه (یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ...) 59
- ب) بیان استدلالات مجوّزین و مانعین: 59
- حرمت مقاربت در حال حیض و شرائط رفع حرمت 60
- استدلال مجوزین به آیه شریفه 61
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 64
- الف) توضیحی دربارۀ نحوۀ دستیابی به نظریۀ مرحوم محقق (ره): 64
- اشاره 64
- ب) بررسی استناد مرحوم محقّق (ره) برای جواز به آیۀ «فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِی الْمَحِیضِ» : 65
- اشاره 65
- 1) تقریب استدلال مرحوم محقّق (ره) 66
- 2) بررسی استدلال مرحوم محقق (قدس سرّه) توسّط استاد - مدّ ظلّه - 67
- اشاره 68
- 3) کلام محقق در معنای «محیض» در صدر آیۀ شریفه 68
- اشکال و پاسخ: 68
- ج) استناد سید مرتضی (ره) برای جواز به «فَأْتُوا حَرْثَکُمْ أَنّی شِئْتُمْ» : 71
- اشاره 73
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 73
- الف) ادامۀ بحث در آیۀ «محیض»: 73
- 1) نکتۀ تکرار کلمۀ «محیض» در آیۀ شریفه 73
- 3) ادامۀ استدلال به آیۀ «محیض» 75
- ب) استدلال به آیۀ «حرث» برای جواز وطی در دبر: 75
- اشاره 75
- 1) کلام سید مرتضی (ره) 75
- 2) تقریب کلام سید مرتضی (ره) 76
- 3) خلاصه اشکال مرحوم آقای حکیم (ره) و جواب استاد - مدّ ظلّه - 77
- اشاره 78
- ج) استدلال به آیات مربوط به قوم لوط برای جواز وطی در دبر: 78
- 2) اشکال به استدلال به این آیات 79
- 1) تقریب استدلال به آیات فوق 79
- 1) «هُوَ أَذیً» در آیۀ «محیض» 80
- 2) «مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللّهُ» در آیۀ «محیض» 81
- اشاره 82
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 82
- الف) استدلال به آیات قرآن در حرمت وطی در دبر: 82
- اشاره 82
- 2) «فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللّهُ» 82
- 1) آیۀ محیض 82
- 3) بررسی تقریب اول و بررسی کلام طبری 83
- اشاره 83
- پاسخ طبری به استدلال به آیۀ شریفه 83
- اشکالات دیگر بر تقریب اول 84
- 4) نقد اشکال پنجم 86
- اشاره 87
- بررسی تقریب دوم 87
- اشاره 88
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 88
- اشاره 88
- الف) صحیحۀ صفوان: 88
- 1) بررسی دلالت روایت 88
- بررسی روایات در جواز یا عدم جواز وطی در دبر 88
- 2) نقد استدلال فوق بر کراهت 89
- ب) صحیحۀ ابن یقطین: 90
- اشاره 90
- 2) بررسی دلالت روایت 90
- 1) بررسی سند روایت 90
- تقریب اول: (صاحب حدائق ره) 91
- تقریب دوم: (علامه طباطبائی ره) 91
- تقریب سوم از استاد مدّ ظلّه: 92
- ج) موثقۀ عبد الله بن أبی یعفور: 93
- 1) بررسی سند روایت 93
- اشاره 93
- ه) روایت حمّاد بن عثمان: 94
- د) موثقه ای دیگر از عبد الله بن أبی یعفور: 94
- اشاره 94
- 2) دلالت روایت 94
- 2) بررسی دلالت روایت 95
- 1) بررسی سند روایت 95
- و) مرسلۀ حفص بن سوقه: 96
- 1) بررسی سند روایت 96
- 2) بررسی دلالت روایت 96
- اشاره 96
- 1) متن روایت 98
- اشاره 98
- الف) روایت یونس بن عمّار: 98
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 98
- 3) بحث متنی (نقل و بررسی کلام مرحوم آقای خوئی ره) 100
- 4) توضیح در بارۀ ادله کراهت 102
- 1) متن روایت 105
- 2) توضیحی در بارۀ روایت 105
- 3) اشکال مرحوم آقای خوئی (قدس سرّه) و بررسی آن 105
- 1) اصل استدلال به روایات باب حیض 107
- اشاره 107
- ج) سایر روایات مجوّزه: 107
- 2) متن موثقۀ هشام بن سالم 108
- 2) تذکری درباره متن روایت 110
- د) روایت محرّمه (صحیحۀ معمر بن خلاّد) 110
- 1) متن روایت 110
- 3) کلام مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه - 111
- 4) نقد نکته دوم در کلام مرحوم آقای خوئی (میزان در جمع عرفی) 112
- 5) نقد نکته سوم در کلام مرحوم آقای خوئی (قرآن، مرجّح اخبار ناهیه است) 114
- 6) نقد نکته چهارم در کلام مرحوم آقای خوئی (شاهد جمع بودن صحیحۀ ابن ابی یعفور) 115
- اشاره 118
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 118
- 1) متن صحیحۀ معمّر بن خلاّد 118
- الف) بررسی دو راه جمع میان صحیحۀ معمّر بن خلاّد و روایات مجوّزه: 118
- اشاره 120
- 3) مفهوم آیۀ شریفه و روایت معمّر بن خلاّد بنا بر تحلیل مذکور 120
- الف - راه جمع اول (جمع شیخ طوسی «ره») 121
- نقد راه جمع اول: 121
- ب - راه جمع دوم (مرحوم نراقی ره) 122
- ج - راه جمع سوم: (روایت معمّر دلالت بر اصل مبغوضیّت دارد نه بر حرمت) 122
- نقد جمع دوم: 122
- د - راه جمع چهارم 123
- اشاره 124
- 4) نحوۀ جمع صحیحۀ معمّر بن خلاّد با روایت عبد الله بن أبی یعفور 124
- الف - راه جمع اول: 124
- ب) بررسی استدلال به «فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللّهُ» برای حرمت: 125
- ب - راه جمع دوم (مرحوم آقای حکیم «ره») 125
- 1) استدلال قدما به آیه برای حرمت 125
- نقد جمع دوم: 125
- 2) پاسخ طبری به استدلال مزبور 126
- 3) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به طبری در تقریب قول قدما 126
- 4) فرمایش مرحوم آقای خوئی (ره) در این باره 127
- 5) نقد استاد - مدّ ظلّه - 127
- اشاره 128
- الف) تقریب دلالت آیه شریفه «فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِی الْمَحِیضِ» بر جواز وطی در دبر 128
- اشاره 128
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 128
- اشاره 129
- 1) نقد استدلال به آیۀ «فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِی الْمَحِیضِ» بر جواز وطی در دبر 129
- ادامۀ بحث جلسۀ گذشته 132
- 3) نتیجه استظهار از روایات 134
- اشاره 134
- 2) نکته ای حدیثی 134
- اشتراط رضایت زوج خلاف فتاوای قوم نیست 135
- 4) کلام شهید ثانی (ره) در حکم وطی در دبر 135
- اشاره 135
- بررسی کلام شهید ثانی ره 135
- ب) بررسی روایات حرمت 136
- اشاره 136
- نتیجۀ بحث روایات حرمت 137
- 1) طرح اشکال 138
- اشاره 138
- اشاره 138
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 138
- الف) استدلال به روایات حیض برای جواز وطی در دبر (تکمیل): 138
- 2) پاسخ استاد «مدّ ظلّه» 139
- اشاره 140
- تذکر یک نکته: 141
- نتیجه: 141
- اشاره 142
- 1) نکته ای از مرحوم آقای شریعت اصفهانی ره 142
- مقدمه 142
- 3) علت زیاد شدن «فی الاسلام» 143
- د) بودن یا نبودن قید «علی مؤمن» در حدیث لا ضرر: 144
- فرمایش مرحوم آقای خمینی (ره) در ثبوت قید «علی مؤمن» 144
- پاسخ اشکال: مرحوم آقای خمینی (ره) در پاسخ اشکال می فرمایند: 145
- اشاره 147
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 147
- اشاره 148
- اشکال صغروی تقریب فوق: 150
- اشاره 151
- نقد فرمایش مرحوم آقای خمینی قدس سرّه 151
- ب) ادامۀ کلام مرحوم آقای خمینی قدس سرّه: 151
- اشاره 153
- ج) دوران امر بین اصل عدم زیاده و اصل عدم نقیصه: 153
- خلاصۀ بحث 153
- اشاره 154
- بررسی بیان فوق: 154
- 1) احتمال تلخیص و اقتصار 154
- اشاره 155
- بررسی بیان فوق: 155
- 2) احتمال تقطیع 155
- د) تکمله، بررسی موارد عدم جریان اصول عقلایی: 156
- الف) توضیحی در بارۀ چند اصل مشابه اصاله عدم الزیاده: 159
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 159
- اشاره 159
- اشاره 159
- 1) عدم جریان اصاله عدم التقیه 160
- 4) عدم جریان اصاله عدم الخطأ 161
- 3) عدم جریان اصاله عدم التقطیع 161
- 1) تحریر محلّ بحث (یادآوری و تکمیل) 163
- ب) بررسی تعارض اصاله عدم الزیاده و اصاله عدم النقیصه: 163
- 2) حکم تعارض اصاله عدم الزیاده و اصاله عدم النقیصه 165
- 3) مناشئ اختصاصی زیاده 168
- ج) دلیل انسداد صغیر: 172
- 1) اصل تقریب دلیل در موارد مشابه 172
- 2) جریان دلیل انسداد صغیر در باب نسخ 174
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 176
- الف) برخی از علل و عوامل وقوع نقیصه یا زیاده: 176
- اشاره 176
- اشاره 176
- 1) «اشتباه در تطبیق» به «ضمیمۀ سهو قلم» یا «رعایت احترام»، از علل وقوع زیاده 176
- 2) «نقل به معنا» از علل دیگر زیاده و نقیصه 177
- 3) «تحریف» از جمله عوامل مهم نقیصه 179
- اشاره 180
- ب) تطبیق مباحث پیشین بر روایت مورد بحث (روایت ابن أبی یعفور): 180
- نتیجه: 180
- بررسی اختلاف متن در روایت ابن أبی یعفور و امکان اخذ به زیاده 181
- ج) بررسی کراهت وطی در دبر: 183
- 2) بررسی احتمال تقیّه در روایات نهی کننده 183
- 1) ادله ای برای قول به کراهت 183
- اشاره 185
- 1) تنقیح محل بحث و ارتباط آن با مسئلۀ قبل 185
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 185
- الف) بررسی اقوال و اجماعات در مسئلۀ وطی در دبر حائض: 185
- 3) استشهاد به کلمات فقهاء در تحریم غیر موضع دم 186
- 1) طوائف مختلف روایات و مضامین گوناگون آن 188
- ب) بررسی روایات وارده در استمتاعات از حائض: 188
- 2) عدم امکان استدلال به مطلقات در ما نحن فیه 188
- اشاره 189
- 3) بیان روایات خاصه و چگونگی جمع بین آنها 189
- روایت دوم: 190
- روایت اول: 190
- روایت ششم: 191
- روایت پنجم: 191
- روایت چهارم: 191
- روایت هفتم: 191
- روایت دوم: 192
- روایت اول: 192
- روایت سوم: 192
- ب - روایات داله بر ممنوعیت سایر استمتاعات 192
- روایت چهارم: 193
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 195
- 1) قول اول: حرمت مطلق استمتاع 195
- اشاره 195
- أ) اقوال مختلف در مسئله تمتع از حائض: 195
- اشاره 195
- ب) بررسی اقوال: 196
- 3) قول سوم: حرمت قبل و دبر 196
- 1) توجیه قول اول 196
- 4) قول چهارم: اختصاص حرمت به قُبل 196
- اشاره 196
- اشاره 196
- بررسی استدلال فوق: 197
- تطبیق بر ما نحن فیه 200
- 2) توجیه قول دوم 201
- 4) بررسی فرمایش مرحوم آقای خوئی «ره» 202
- 3) بررسی استدلال به این روایات در کلام مرحوم آقای خوئی «ره» 202
- 5) نظر استاد مدّ ظله - در مورد روایات مورد بحث 203
- 1) اقسام روایات 205
- الف) روایات مختلف دربارۀ استمتاع از حائض: 205
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 205
- اشاره 205
- 2) نقل روایت طائفه اول: مطلق استمتاع حرام است 206
- 4) نقل روایات طائفه سوم: فقط بین السره و الرکبه حرام است 206
- 3) نقل روایت طائفه دوم: فقط آنچه پیراهن می پوشاند، حرام است (موثّقۀ حجّاج الخشّاب) 206
- 7) بررسی روایات فوق 207
- 5) نقل روایت طائفه چهارم: اجازۀ تفخیذ داده شده است (روایت عمر بن حنظله) 207
- 6) نقل روایات طائفه پنجم (روایت عمر بن یزید) 207
- 1) اشارۀ کلی به ادله 209
- ب) ادله ناهیه از مطلق وطی: 209
- نهی از اتیان: 210
- نهی از قرب: 210
- امر به اعتزال: 210
- 2) اشاره به روایات مشتمل بر عناوین وارده در قرآن 210
- 3) اشاره به سایر روایات ناهیه 211
- غِشْیان: 211
- الوقوع علیها: 212
- وطئ: 212
- مواقعه: 212
- مجامعه: 212
- امر به امساک از زوجه: 213
- نهی از نکاح: 213
- مسّ: 213
- ایقاب: 213
- 4) بررسی دلالت روایات فوق 214
- اشاره 214
- نکته ای حدیثی: 217
- بررسی اطلاق داشتن روایت لیث مرادی 217
- 1) اقسام روایات مجوّزه 219
- ج) بررسی روایات مجوزه 219
- 2) بررسی روایات قسم اول ( ما دون الفرج) 220
- اشاره 220
- نقد روایات «ما دون الفرج» 221
- 1) معنای «ما دون الفرج» به نظر استاد مدّ ظلّه 222
- اشاره 222
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 222
- الف) مراد از تعبیر «ما دون الفرج» در روایات مورد بحث: 222
- 2) ادله و شواهد معنای مذکور برای «ما دون الفرج» 223
- ب) بررسی دلالت روایات بر جواز وطی در دبر در حال حیض و نظر مقبول استاد - مدّ ظلّه -: 224
- اشاره 224
- اشاره 225
- بحث اول: متن دو نقل مختلف از روایت عبد الملک بن عمرو: 225
- 2) روایت عبد الملک بن عمرو 225
- بحث دوم: سند و دلالت روایت عبد الملک بن عمرو: 226
- 3) مرسلۀ عبد الله بن بکیر 227
- 4) موثّقۀ عبد الله بن سنان 228
- 5) موثّقۀ معاویه بن عمار 228
- 6) نتیجۀ بحث 229
- ج) بحث در بارۀ مسئلۀ سوّم: 229
- 1) متن مسئله 229
- 2) شهرت قول به تحقّق نشوز با عدم تمکین، نسبت به وطی در دبر 229
- 3) برخی تعابیر فقها در این باره 230
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 233
- اشاره 233
- الف) بررسی یکی از علل سقطهائی که در اسناد روایات واقع شده است: 233
- 1) نقل قول صاحب معالم 233
- ب) تعلیق در حدیث عمر بن حنظله و عمر بن یزید: 236
- 1) سند روایت عمر بن حنظله که بیشتر از تفخیذ را جایز نمی دانست، این طور است 236
- 2) روایت عمر بن یزید که می فرمود «له ما بین الیتیها و لا یوقب» 237
- اشاره 237
- ج) بحث در روایت عبد الملک بن عمرو - روایت دال بر جواز وطی در دبر حائض -: 237
- اشاره 239
- جهت احتیاط در اجتناب: 239
- د) دنبال مسئله تحقق نشوز با ممانعت زوجه از وطی در دبر (مسئله سوم عروه): 239
- نتیجه بحث 239
- اشاره 240
- 2 - روایاتی که تعبیر می کند زن لُعبۀ مرد و برای ملاعبه او است. 240
- نقد استاد: 240
- نقد استاد: 240
- 1 - روایاتی که زن باید از شوهر اطاعت کند، 240
- اشاره 240
- اشاره 241
- نقد استاد: 241
- 4 - از روایت معمّر بن خلاّد استفاده می شود که اهل مدینه وطی در دبر را جایز دانسته 241
- نتیجه بحث: 241
- اشاره 241
- 3 - آیه شریفه: «نِساؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ فَأْتُوا حَرْثَکُمْ...» 241
- نقد استاد: 241
- الف) بررسی روایات اطاعت: 242
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 242
- دسته اول: روایات اطاعت زوج که در سیاق مستحب ذکر شده است 242
- اشاره 242
- اشاره 242
- دسته دوم: روایات اطاعت زوج که در سیاق واجبات است 243
- اشاره 243
- نتیجه: 244
- دسته سوم: روایات لزوم اطاعت زوج حتی در شرائط سخت 245
- دسته پنجم: روایات حرمت سخط زوج بر زنان 246
- دسته چهارم: روایاتی که زنان عاصیه و غیر مطیع مذمت گردیده اند. 246
- ب) بررسی مسئله 4: 247
- 1) طرح مسئله و ترجمۀ آن 247
- 2) حاشیۀ مرحوم آقای بروجردی قدس سرّه الشریف 247
- جمع بندی: 247
- 3) پاسخ استاد مدّ ظلّه به اشکال مرحوم آقای بروجردی «ره» 248
- 1) ادلۀ مرحوم آقای خوئی (ره) بر وجوب غسل 249
- 2) پاسخ استاد مدّ ظلّه به ادلۀ مرحوم آقای خوئی ره 249
- ج) ادلۀ وجوب غسل با وطی در دبر مرأه: 249
- *صحیحۀ محمد بن مسلم: 250
- اشاره 250
- 3) ادله استاد مدّ ظلّه در وجوب غسل هنگام وطی در دبر 250
- - موثقۀ محمد بن مسلم 251
- سند روایت: 251
- - صحیحۀ بزنطی 251
- - صحیحۀ عبد الله بن سنان 252
- خلاصه: 252
- - صحیحۀ داود بن سرحان 252
- بررسی روایت معارض 253
- 4) لزوم التقاء ختانین در وجوب غسل 253
- روایت معارض: 253
- اشاره 253
- الف) ادلّۀ فقهاء سابقین بر وجوب غسل در وطی در دُبر: 255
- اشاره 255
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 255
- ب) نقل فرمایش مرحوم آقای حکیم ره در استدلال بر وجوب غسل: 256
- 1) دلیل اجماع 256
- اشاره 256
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه - 256
- *بررسی اجماع سید مرتضی به وجوب غسل در وطی در دُبر: 258
- *نقد استاد - مدّ ظلّه - 259
- اشاره 259
- 3) دلیل دیگر آقای حکیم ره؛ روایت حفص بن سوقه 259
- جواب استاد - مدّ ظلّه - 260
- *نظر استاد - مدّ ظلّه - در بارۀ اصحاب اجماع 260
- *دلالت روایت حفص بن سوقه 260
- اشکال آقای خوئی ره به دلالت روایت: 260
- 1) صحیحه محمد بن مسلم 261
- ج) بقیۀ روایات: 261
- اشاره 261
- اشاره 261
- دلالت حدیث: 262
- *دلالت هر دو حدیث 263
- *سند روایت: 263
- اشاره 263
- *نتیجه بحث: 264
- الف) مفطریّت جماع و حدّ آن در ابطال صوم: 265
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 265
- اشاره 265
- اشاره 265
- 1) سابقه و چگونگی طرح مسئله در کلمات فقهاء 265
- 2) بررسی روایات و کیفیت استفادۀ حدّ مفطریت جماع از آنها 266
- 4) استدلال مرحوم آقای خویی بر مفطریت جماع به ملاک جنابت 267
- 5) نقد کلام مرحوم آقای خویی 268
- اشاره 270
- الف) بررسی اجمالی مباحث مطرح در احکام وطی در دبر: 270
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 270
- 1) روایات التقاء ختانین 271
- ب) بررسی ادله قائلین به عدم جریان احکام وطی در دبر بر وطی در قبل: 271
- 2) فرمایش مرحوم آقای خوئی ره 271
- 3) بررسی کلام مرحوم آقای خوئی ره توسط استاد مدّ ظلّه 272
- اشاره 274
- ج) بررسی روایات التقاء ختانین: 274
- 2) توضیح سند روایت درست 275
- 3) بررسی دلالت روایت درست 275
- 4) اشکال دلالت روایت در مورد وطی در دبر 276
- 1) اطلاقات 276
- اشاره 276
- د) ادله یکسان بودن احکام وطی در قبل و دبر: 276
- *اشکال وارد بر اطلاقات 276
- اشاره 277
- 3) اطلاق روایات وارده در طواف نساء 277
- 2) روایت حفص بن سوقه 277
- *نتیجه: 278
- 1) خلاصه کلام مرحوم آقای خوئی ره (یادآوری) 279
- الف) ادامه بررسی کلام مرحوم آقای خوئی ره در مناط بطلان صوم در باب جنابت: 279
- اشاره 279
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 279
- 2) تکمیل تقریب مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه - توسط استاد - مدّ ظلّه - 280
- 3) یادآوری بحث فقهی مشابه 281
- اشاره 282
- اشکال اول: کلام مرحوم آقای خوئی 282
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه - توسط استاد - مدّ ظلّه - 282
- اشکال دوم: 284
- اشکال سوم: اشکالی به مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه - و پاسخ آن 284
- 5) مقدمه ای در تبیین اشکال سوم 285
- 6) تبیین اشکال سوم و سایر اشکالات به مرحوم آقای خوئی ره 286
- 7) نتیجه بحث 287
- 8) بررسی روایت دال بر عدم افطار به وطی در دبر 288
- 1) طرح بحث 289
- 2) نظر استاد - مدّ ظلّه - در مسئله 289
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 291
- 1) متن عروه (ادامۀ مسئلۀ 4) 291
- اشاره 291
- الف) عدم الحاق وطی در دبر به وطی در قبل نسبت به برخی احکام: 291
- 3) بررسی کلام مرحوم صاحب جواهر ره دربارۀ اعتبار دخول در نکاح محلّل 292
- 2) توضیح متن 292
- 2) نقل روایات مربوطه 293
- 1) استناد شیخ (ره) در مبسوط به روایات: 293
- ب) اعتبار دخول و وطی در قبل برای حلیّت زن سه طلاقه بنا بر احادیث: 293
- اشاره 293
- دوم) موثقۀ زراره: 294
- *روایات دسته اول: 294
- اول) روایت ابی بصیر: 294
- چهارم) روایت ابی حاتم: 295
- *روایات دستۀ دوم: 296
- اول) روایت سماعه بن مهران: 296
- سوم) روایت مذکور در المجازات النبویه (سید رضی - ره -): 297
- دوم) روایت دعائم الاسلام: 297
- چهارم) روایت امالی شیخ (ره) که در عوالی اللآلی هم آمده: 297
- 4) بررسی استدلال مرحوم صاحب مسالک (ره) 298
- 2) فرموده مرحوم صاحب جواهر (ره) 299
- 1) فرمایش مرحوم مصنّف (ره) 299
- ج) آیا برای حلیت زن سه طلاقه برای شوهر اول، تحقّق انزال هم معتبر است ؟ 299
- 3) بررسی کلام صاحب جواهر (قدس سرّه) 300
- اشاره 301
- الف) طرح دو مسئله در تحلیل مطلّقه ثلاثه: 301
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 301
- ب) عدم کفایت وطی در دُبر در اسقاط وجوب وطی در چهار ماه، - دنبالۀ مسئلۀ 4 عروه -: 302
- بیان مسئله: 303
- نظر استاد - مد ظلّه - 303
- اشاره 303
- ج) عدم تحقق حنث و رجوع در ایلاء با وطی در دُبر: 303
- د) از مستثنیات «وحدت حکم وطی در قبل و دُبر» زنای محصنه است: 304
- ها) بررسی مسئله 5: 305
- اشاره 305
- 1) نیازی به قید «فی زمانٍ أو مکانٍ» نیست 305
- و) بررسی مسئلۀ 6: 306
- 1) تحریر محل بحث 306
- اشاره 306
- 2) بیان مسئله 306
- اشاره 307
- 3) طرح اجماع شیخ طوسی رحمه الله 307
- 2) محتملات و اقوال در مسئله 307
- 4) بررسی اجماع مرحوم شیخ رحمه الله 308
- نقد استاد مد ظلّه: 308
- 5) حکم عزل در متمتع بها 309
- 2) قول کشف اللثام در مسئله 310
- اشاره 310
- 1) آیا وطی در دبر مصداق رجوع در ایلاء است ؟ 310
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 310
- الف) صدق رجوع در ایلاء با وطی در بر: 310
- 3) پاسخ مرحوم آقای حکمی نسبت به قول کشف اللثام 311
- ب) بررسی مجدد مسئلۀ 5: 311
- اشاره 311
- 1) طرح مسئله 5 و ترجمۀ آن 311
- 4) نقد فرمایش مرحوم آقای حکیم توسط استاد مد ظله 311
- 2) وجه اول از مراد مرحوم سید در این مسئله 312
- 4) وجه دوم از مراد مرحوم سید در این مسئله 313
- 3) نقد استاد مد ظلّه به وجه اول 313
- 5) بررسی وجه دوم از مراد مرحوم سید ره 314
- اشاره 314
- روایت اول: صحیحۀ عبد الرحمن بن حجاج 315
- روایت دوم: 315
- طرح یک نکتۀ کلی: 316
- روایت سوم: صحیحه أبی ولاّد الحنّاط 316
- استناد به روایت: 317
- خلاصه: 317
- اشاره 318
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 318
- الف) بررسی حکم عزل مرد: 318
- 1) اشاره به فتاوای فقها 318
- 2) ادله تحریم 320
- 3) کلمات فقهاء درباره روایت مستقل در ثبوت دیه در عزل 321
- 4) نقد ثبوت روایت مستقل 323
- 5) بررسی نسبت شذوذ در روایت ثبوت دیه و اشاره به فتوای فقهاء در مسئله 324
- 1) متن روایت 328
- ب) دلیل دوم تحریم (روایت یعقوب جعفری): 328
- اشاره 328
- 2) استدلال به روایت 328
- بحث اول: وثاقت قاسم بن یحیی و جد وی حسن بن راشد 329
- اشاره 329
- 3) بررسی اشکال سندی روایت فوق 329
- بحث دوم: وثاقت یعقوب جعفری 330
- راهی برای اعتبار این روایت 330
- اشاره 332
- 1) بیان تقریبی برای اعتبار سند روایت 332
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 332
- الف) بحث دربارۀ اعتبار سند و چگونگی دلالت روایت «یعقوب جعفی (یا جعفری)»: 332
- اشاره 333
- 2) بحث دربارۀ دلالت حدیث 333
- 1) متن صحیحۀ محمد بن مسلم (دلیل اول) 335
- ب) تقریب استناد به ادله ای دیگر برای حرمت عزل: 335
- نتیجه: 335
- نقد استاد مدّ ظلّه بر نظریه اول: 336
- نظر اول: کراهت مصطلح، 336
- اشاره 336
- نظر دوم: مبغوضیت تحریمی (حرمت)؛ 336
- 2) بررسی سند روایت و مراد از تعبیر «اکره» در روایت مذکور 336
- 3) نظر استاد - مدّ ظلّه - دربارۀ معنای «کراهت» در حدیث (تقریب معنای حرمت) 337
- نقد استاد مدّ ظلّه بر نظریه دوم: 337
- نظر سوم: معنای اعم؛ و مختار استاد مدّ ظلّه 337
- 4) روایت مفضّل برای حرمت عزل (دلیل دوم) 338
- 6) استناد به این که عزل تضییع مال است (دلیل چهارم) 339
- 7) تقریب قول به حرمت در مقام جمع بین روایات (دلیل پنجم) 340
- ج) توضیحی پیرامون فتوای مرحوم سید مرتضی (ره) دربارۀ عزل: 341
- 2) نقل و توضیح عبارت مرحوم سید مرتضی (ره) در امالی 341
- 1) انتساب قول به کراهت به سید مرتضی (ره) 341
- 3) آیا کلام سید (ره) دال بر قول به کراهت است ؟ 342
- 1) تکمیل استدلال به صحیحۀ محمد بن مسلم بر تحریم 343
- الف) ادامۀ بررسی وجوه مذکوره در حرمت عزل و نقد آن: 343
- اشاره 343
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 343
- 2) تقریب چگونگی ترجیح روایات مانعه و مناقشه در آن 344
- 4) نقد حکم عقل به لزوم حفظ نطفه و حرمت تضییع آن 345
- 3) اشکال بر استدلال به روایت یعقوب جعفری - جعفی - 345
- 5) اشاره به برخی روایات در تأیید پاسخ فوق 348
- 6) روایتی دیگر در ردّ دلیل عقلی گذشته و بررسی دلالت روایت بر جواز عزل 349
- 7) توهم منافات جواز عزل با حکمت تشریع نکاح و ردّ آن 351
- 2) روایت عبد الرحمن بن ابی عبد الله 352
- 1) روایت محمد بن مسلم عن أبی عبد الله علیه السلام 352
- 3) روایت عبد الرحمن الحذّاء 352
- ب) تحقیق در روایات وارده در جواز عزل: 352
- 5) روایت ابی بصیر 355
- الف) روایات دال بر جواز عزل: 356
- 1) صحیحه یا موثقۀ محمد بن مسلم 356
- اشاره 356
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 356
- توضیح روایت: 356
- سند روایت: 356
- اشاره 356
- 2) احمد بن محمد بن عیسی عن سعید بن اسماعیل عن أبیه: 357
- توضیح این روایت: 357
- 3) معتبرۀ رفاعه 357
- اشاره 357
- اشاره 357
- مناقشه در دلالت روایت 358
- 2) روایت دیگر از دعائم 359
- 3) روایت یعقوب جعفی 359
- ب) روایات دال بر حرمت: 359
- 1) روایت دعائم 359
- ج) آیا جواز عزل از حقوق زن است ؟ (جمع بین روایات): 360
- 1) طرح دو دسته روایت 360
- 4) صحیحه محمد بن مسلم 360
- اشاره 360
- 3) شهرت کراهت عزل در فتوای فقهاء 361
- 2) جمع ما بین روایات 361
- د) بررسی جواز عزل در ازدواج موقت (متعه): 362
- اشاره 362
- 2) بررسی روایات دال بر جواز عزل در متعه 364
- اشاره 364
- - روایت مفضل بن عمر 364
- استدلال به روایت: 365
- سند روایت: 365
- - روایت هشام بن سالم الجوالیقی 366
- - روایت فقه الرضا (علیه السلام) 366
- - روایت احول 366
- 1) تکملۀ بحث در دلالت روایت یعقوب جعفی (یا جعفری): 367
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 367
- الف) تذکر چند نکته در تکمله بحثهای سابق: 367
- اشاره 367
- 2) تکمله بحث در دلالت صحیحه محمد بن مسلم (بررسی وجه اول در دلالت روایت بر تحریم: 369
- 3) وجهی دیگر در اثبات دلالت صحیحه محمد بن مسلم بر تحریم و پاسخ آن: 370
- 1) متن مسئله: 372
- 3) مسئله وجوب دیه نطفه بر زن در فرض فوق: 372
- ب) ادامۀ مسئله 6: 372
- 2) توضیح مسئله: 372
- 4) پاسخ از تقریب فوق توسط استاد «مدّ ظلّه»: 373
- 1) متن مسئله و توضیح اشکالی بر مصنف: 374
- 2) پاسخ از اشکال تناقض بین ذیل مسئله 6 و مسئله 7: 374
ادله ای که بر کراهت این کار ذکر شده، خدشه نمود. و این امر وابسته به کیفیت جمع بین ادله متعارضه در این باب است. توضیح اندکی در این باره در ادامه خواهیم داد، و تفصیل بحث را به جلسات آینده وامی نهیم.
4) توضیح در بارۀ ادله کراهت
در باره کراهتِ این کار چند دلیل می توان مطرح کرد:
دلیل اول: «انا لا نفعل ذلک» در صحیحۀ صفوان(1) و نیز مرفوعۀ ابن ابی یعفور(2) متضمن نهی حضرت نسبت به اهل و خواص اصحاب خود «ما احب ان تفعله»، که در جلسه گذشته گفتیم که این دلیل ناتمام است (همچنان که صاحب حدائق هم اشاره کرده) و دلیل بر حرمت ذاتی عمومی نمی کند، چون قضیه، قضیۀ شخصیه است و می تواند منشأ نهی و ترک این کار، لطمۀ حیثیتی باشد که از این کار به انسان می خورد، چون در عرف آن زمان این کار ناپسندیده بوده از افراد با شرافت سر نمی زده است، بخصوص با توجه به مبتلا بودن اصحاب ائمه با عامّه مسئله حادتر می گردد، چون مشهور عامه این کار را حرام می دانستند، چه بسا ارتکاب این عمل باعث تمسخر عامه شده و اذیت و آزار آنها را در پی داشته، بلکه ممکن بوده مسئله شکایت به دادگاه هم مطرح شود که باعث آبروریزی می گردد، در زمان کنونی هم شنیده شده که شکایتهایی از این موضوع در دادگاهها از سوی زنان طرح می شود، ممکن است در آن زمان هم همین مسائل اتفاق می افتاده و مشکله ایجاد می کرده است، خلاصه از این گونه خطابات شخصی نمی توان کراهت ذاتی آن هم به نحو عموم استفاده کرد.
بعلاوه در مورد نقل ابن أبی یعفور می توان گفت:
اولاً: این نقل مرسله است و از جهت سندی معتبر نیست(3).
1- (1) وسائل 25259/145/20 باب 73 از ابواب مقدمات نکاح حدیث 1
2- (2) وسائل 25264/147/2 باب 73 از ابواب مقدمات نکاح حدیث 6
3- (3) (توضیح بیشتر) بخصوص با عنایت به این نکته که این ذیل در هیچ یک از نقلهای دیگر روایت ابن أبی یعفور نیامده، چون روایت ابن أبی یعفور چهار نقل دارد و تنها در یکی از این نقلها این ذیل آمده است که آن هم مرفوعه است، درباره نقلهای روایت ابن أبی یعفور در کلام استاد - مدّ ظلّه - توضیح بیشتری خواهد آمد.