- اشاره 1
- 1) متن مسئله 1
- 1378/6/27 شنبه درس شمارۀ (116) کتاب النکاح/سال دوم 1
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 1
- الف): بررسی مجدد مسئله 50 1
- 2) توضیح مسئله 2
- ب): وجوه مختلف برای وجوب اجتناب در دو حالت مسئله 3
- 1) وجه اول: تمسّک به عام در شبهه مصداقیه مخصّص 3
- اشاره 3
- 2) توضیح وجه دوم و سوم برای لزوم اجتناب 5
- 3) فرق بین وجه دوم و وجه سوم 6
- ج) تذکر یک نکته در معنای نسائهن 7
- 1) توضیح مبنای مرحوم سید «ره» و اشکال آن 7
- 2) پاسخ اشکال 8
- 3) اشکال دیگر به مرحوم سید «ره» 9
- 1) نقل وجوه چهارگانه (یادآوری و تکمیل) 11
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 11
- اشاره 11
- الف): بررسی وجوه چهارگانه برای لزوم اجتناب در موارد مشتبه 11
- 2) بررسی وجه دوم 12
- 3) مورد جریان قاعده مقتضی و مانع و عدم تطبیق آن بر مقام 14
- 5) تذکری کلی 15
- 4) بررسی وجه سوم (مبنای مرحوم آقای نایینی ره) و وجه چهارم (استصحاب عدم ازلی) 15
- ب): ادامه مسئله 50 17
- 1) متن مسئله 17
- 2) توضیح مسئله و بررسی آن 17
- 3) حکم شک در محارم سببی 18
- اشاره 21
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 21
- الف) تذکّری در بارۀ عبارت متن: 21
- 1) متن عروه 22
- ب) ادامۀ مسئلۀ 50: 22
- 2) توضیح عبارت متن و تذکر یک نکته: 22
- 3) کلامی از مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه - 23
- 1) متن مسئله 24
- 2) توضیح مسئله 24
- ج) ادامه مسئله 50: 24
- 3) تذکر یک نکته 25
- 4) اشکال به کلام مرحوم سید - قدس سرّه - 26
- اشاره 26
- د) حکم سایر صور مسئله 26
- 1) حکم شک در مسلمان یا کافر بودن طرف مقابل 27
- 2) حکم شک در کنیز بودن یا محلّله بودن طرف مقابل (بر طبق مبانی قوم) 27
- اشاره 31
- الف) دنبالۀ استدلال به آیات در جواز یا عدم جواز نظر 31
- در آغاز بحث دو نکته را متعرض می شویم و سپس بعضی از فروع مسئلۀ 50 را مطرح می کنیم: 31
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 31
- نکته اول: توضیحی در بارۀ نحوۀ استناد حکم «ربیبه» از آیۀ شریفه 31
- پاسخ اشکال: 32
- مقدمۀ اول: 32
- اشاره 32
- اشکال به انصراف «نِسائِهِنَّ» از زنان مسلمان 32
- نکته دوم: بحث در بارۀ «نِسائِهِنَّ» در آیۀ شریفه 32
- مقدمه دوم: 34
- نتیجه: 34
- فرع اول: نگاه کسی که نمی دانیم از مصادیق «ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ» هست یا خیر؟ 35
- فرع دوم: حکم کسی که نمی دانیم از «بالغین غَیْرِ أُولِی الْإِرْبَهِ مِنَ الرِّجالِ» هست یا خیر؟ 36
- چند فرع دیگر: 37
- اشاره 37
- 1 - (کافرات) 37
- فرع سوم: حکم کسی که نمی دانیم از مصادیق «أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلی عَوْراتِ النِّساءِ» هست یا خیر؟ 37
- 3 - (بیمار) 38
- 1) متن مسئله 38
- ب) بررسی مسئلۀ 51: 38
- نکته اول: 40
- ب) ذکر نکات توضیحی و تکمیلی در ذیل مسئله: 40
- اشاره 40
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 40
- الف) طرح مسئلۀ 51 و ترجمۀ آن: 40
- نکته دوم: 41
- ج) کلام مرحوم آیت الله خوئی (ره) در اعانت بر اثم: 42
- نکتۀ سوم: 42
- د) کلام مرحوم آیت الله حکیم (ره) در اعانت بر اثم: 42
- ه) نقد کلام مرحوم آقای خوئی ره و مرحوم آقای حکیم ره توسط استاد مدّ ظلّه: 43
- الف) بررسی مسئله 52: 46
- 1) متن مسئله 46
- اشاره 46
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 46
- 3) کلام مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه - و توضیح آن 47
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه - توسط استاد مدّ ظلّه 48
- ب) بررسی مسئله اول از فصل جدید: 51
- 2) توضیح مسئله 51
- 1) متن عروه 51
- 3) نقل اقوال فقهاء (قائلین به جواز) 52
- 4) اقوال سایر فقهاء (قائلین به حرمت) 55
- 1) قول مشهور 57
- اشاره 57
- الف) بررسی اقوال در مسئلۀ جواز یا عدم جواز وطی در دبر: 57
- 2) قائلین به تحریم از امامیه: صدوق، ابن حمزه 57
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 57
- 3) ابو الفتوح رازی، راوندی، صاحب البلابل 58
- 1) استدلال به آیۀ شریفه (یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ...) 59
- اشاره 59
- اشاره 59
- ب) بیان استدلالات مجوّزین و مانعین: 59
- حرمت مقاربت در حال حیض و شرائط رفع حرمت 60
- استدلال مجوزین به آیه شریفه 61
- الف) توضیحی دربارۀ نحوۀ دستیابی به نظریۀ مرحوم محقق (ره): 64
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 64
- اشاره 64
- ب) بررسی استناد مرحوم محقّق (ره) برای جواز به آیۀ «فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِی الْمَحِیضِ» : 65
- اشاره 65
- 1) تقریب استدلال مرحوم محقّق (ره) 66
- 2) بررسی استدلال مرحوم محقق (قدس سرّه) توسّط استاد - مدّ ظلّه - 67
- 3) کلام محقق در معنای «محیض» در صدر آیۀ شریفه 68
- اشاره 68
- اشکال و پاسخ: 68
- ج) استناد سید مرتضی (ره) برای جواز به «فَأْتُوا حَرْثَکُمْ أَنّی شِئْتُمْ» : 71
- اشاره 73
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 73
- 1) نکتۀ تکرار کلمۀ «محیض» در آیۀ شریفه 73
- الف) ادامۀ بحث در آیۀ «محیض»: 73
- 3) ادامۀ استدلال به آیۀ «محیض» 75
- ب) استدلال به آیۀ «حرث» برای جواز وطی در دبر: 75
- اشاره 75
- 1) کلام سید مرتضی (ره) 75
- 2) تقریب کلام سید مرتضی (ره) 76
- 3) خلاصه اشکال مرحوم آقای حکیم (ره) و جواب استاد - مدّ ظلّه - 77
- ج) استدلال به آیات مربوط به قوم لوط برای جواز وطی در دبر: 78
- اشاره 78
- 2) اشکال به استدلال به این آیات 79
- 1) تقریب استدلال به آیات فوق 79
- 1) «هُوَ أَذیً» در آیۀ «محیض» 80
- 2) «مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللّهُ» در آیۀ «محیض» 81
- 1) آیۀ محیض 82
- اشاره 82
- الف) استدلال به آیات قرآن در حرمت وطی در دبر: 82
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 82
- اشاره 82
- 2) «فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللّهُ» 82
- پاسخ طبری به استدلال به آیۀ شریفه 83
- اشاره 83
- 3) بررسی تقریب اول و بررسی کلام طبری 83
- اشکالات دیگر بر تقریب اول 84
- 4) نقد اشکال پنجم 86
- اشاره 87
- بررسی تقریب دوم 87
- 1) بررسی دلالت روایت 88
- اشاره 88
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 88
- الف) صحیحۀ صفوان: 88
- بررسی روایات در جواز یا عدم جواز وطی در دبر 88
- اشاره 88
- 2) نقد استدلال فوق بر کراهت 89
- ب) صحیحۀ ابن یقطین: 90
- اشاره 90
- 2) بررسی دلالت روایت 90
- 1) بررسی سند روایت 90
- تقریب دوم: (علامه طباطبائی ره) 91
- تقریب اول: (صاحب حدائق ره) 91
- تقریب سوم از استاد مدّ ظلّه: 92
- 1) بررسی سند روایت 93
- اشاره 93
- ج) موثقۀ عبد الله بن أبی یعفور: 93
- د) موثقه ای دیگر از عبد الله بن أبی یعفور: 94
- ه) روایت حمّاد بن عثمان: 94
- اشاره 94
- 2) دلالت روایت 94
- 1) بررسی سند روایت 95
- 2) بررسی دلالت روایت 95
- و) مرسلۀ حفص بن سوقه: 96
- اشاره 96
- 2) بررسی دلالت روایت 96
- 1) بررسی سند روایت 96
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 98
- الف) روایت یونس بن عمّار: 98
- اشاره 98
- 1) متن روایت 98
- 3) بحث متنی (نقل و بررسی کلام مرحوم آقای خوئی ره) 100
- 4) توضیح در بارۀ ادله کراهت 102
- 1) متن روایت 105
- 3) اشکال مرحوم آقای خوئی (قدس سرّه) و بررسی آن 105
- 2) توضیحی در بارۀ روایت 105
- ج) سایر روایات مجوّزه: 107
- اشاره 107
- 1) اصل استدلال به روایات باب حیض 107
- 2) متن موثقۀ هشام بن سالم 108
- د) روایت محرّمه (صحیحۀ معمر بن خلاّد) 110
- 2) تذکری درباره متن روایت 110
- 1) متن روایت 110
- 3) کلام مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه - 111
- 4) نقد نکته دوم در کلام مرحوم آقای خوئی (میزان در جمع عرفی) 112
- 5) نقد نکته سوم در کلام مرحوم آقای خوئی (قرآن، مرجّح اخبار ناهیه است) 114
- 6) نقد نکته چهارم در کلام مرحوم آقای خوئی (شاهد جمع بودن صحیحۀ ابن ابی یعفور) 115
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 118
- اشاره 118
- 1) متن صحیحۀ معمّر بن خلاّد 118
- الف) بررسی دو راه جمع میان صحیحۀ معمّر بن خلاّد و روایات مجوّزه: 118
- اشاره 120
- 3) مفهوم آیۀ شریفه و روایت معمّر بن خلاّد بنا بر تحلیل مذکور 120
- الف - راه جمع اول (جمع شیخ طوسی «ره») 121
- نقد راه جمع اول: 121
- ب - راه جمع دوم (مرحوم نراقی ره) 122
- ج - راه جمع سوم: (روایت معمّر دلالت بر اصل مبغوضیّت دارد نه بر حرمت) 122
- نقد جمع دوم: 122
- د - راه جمع چهارم 123
- 4) نحوۀ جمع صحیحۀ معمّر بن خلاّد با روایت عبد الله بن أبی یعفور 124
- الف - راه جمع اول: 124
- اشاره 124
- ب - راه جمع دوم (مرحوم آقای حکیم «ره») 125
- 1) استدلال قدما به آیه برای حرمت 125
- ب) بررسی استدلال به «فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللّهُ» برای حرمت: 125
- نقد جمع دوم: 125
- 3) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به طبری در تقریب قول قدما 126
- 2) پاسخ طبری به استدلال مزبور 126
- 5) نقد استاد - مدّ ظلّه - 127
- 4) فرمایش مرحوم آقای خوئی (ره) در این باره 127
- اشاره 128
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 128
- اشاره 128
- الف) تقریب دلالت آیه شریفه «فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِی الْمَحِیضِ» بر جواز وطی در دبر 128
- 1) نقد استدلال به آیۀ «فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِی الْمَحِیضِ» بر جواز وطی در دبر 129
- اشاره 129
- ادامۀ بحث جلسۀ گذشته 132
- اشاره 134
- 2) نکته ای حدیثی 134
- 3) نتیجه استظهار از روایات 134
- اشاره 135
- اشتراط رضایت زوج خلاف فتاوای قوم نیست 135
- 4) کلام شهید ثانی (ره) در حکم وطی در دبر 135
- بررسی کلام شهید ثانی ره 135
- ب) بررسی روایات حرمت 136
- اشاره 136
- نتیجۀ بحث روایات حرمت 137
- اشاره 138
- اشاره 138
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 138
- 1) طرح اشکال 138
- الف) استدلال به روایات حیض برای جواز وطی در دبر (تکمیل): 138
- 2) پاسخ استاد «مدّ ظلّه» 139
- اشاره 140
- نتیجه: 141
- تذکر یک نکته: 141
- مقدمه 142
- 1) نکته ای از مرحوم آقای شریعت اصفهانی ره 142
- اشاره 142
- 3) علت زیاد شدن «فی الاسلام» 143
- د) بودن یا نبودن قید «علی مؤمن» در حدیث لا ضرر: 144
- فرمایش مرحوم آقای خمینی (ره) در ثبوت قید «علی مؤمن» 144
- پاسخ اشکال: مرحوم آقای خمینی (ره) در پاسخ اشکال می فرمایند: 145
- اشاره 147
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 147
- اشاره 148
- اشکال صغروی تقریب فوق: 150
- اشاره 151
- نقد فرمایش مرحوم آقای خمینی قدس سرّه 151
- ب) ادامۀ کلام مرحوم آقای خمینی قدس سرّه: 151
- خلاصۀ بحث 153
- اشاره 153
- ج) دوران امر بین اصل عدم زیاده و اصل عدم نقیصه: 153
- 1) احتمال تلخیص و اقتصار 154
- بررسی بیان فوق: 154
- اشاره 154
- 2) احتمال تقطیع 155
- بررسی بیان فوق: 155
- اشاره 155
- د) تکمله، بررسی موارد عدم جریان اصول عقلایی: 156
- اشاره 159
- اشاره 159
- الف) توضیحی در بارۀ چند اصل مشابه اصاله عدم الزیاده: 159
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 159
- 1) عدم جریان اصاله عدم التقیه 160
- 4) عدم جریان اصاله عدم الخطأ 161
- 3) عدم جریان اصاله عدم التقطیع 161
- ب) بررسی تعارض اصاله عدم الزیاده و اصاله عدم النقیصه: 163
- 1) تحریر محلّ بحث (یادآوری و تکمیل) 163
- 2) حکم تعارض اصاله عدم الزیاده و اصاله عدم النقیصه 165
- 3) مناشئ اختصاصی زیاده 168
- ج) دلیل انسداد صغیر: 172
- 1) اصل تقریب دلیل در موارد مشابه 172
- 2) جریان دلیل انسداد صغیر در باب نسخ 174
- 1) «اشتباه در تطبیق» به «ضمیمۀ سهو قلم» یا «رعایت احترام»، از علل وقوع زیاده 176
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 176
- اشاره 176
- اشاره 176
- الف) برخی از علل و عوامل وقوع نقیصه یا زیاده: 176
- 2) «نقل به معنا» از علل دیگر زیاده و نقیصه 177
- 3) «تحریف» از جمله عوامل مهم نقیصه 179
- اشاره 180
- نتیجه: 180
- ب) تطبیق مباحث پیشین بر روایت مورد بحث (روایت ابن أبی یعفور): 180
- بررسی اختلاف متن در روایت ابن أبی یعفور و امکان اخذ به زیاده 181
- 2) بررسی احتمال تقیّه در روایات نهی کننده 183
- 1) ادله ای برای قول به کراهت 183
- ج) بررسی کراهت وطی در دبر: 183
- 1) تنقیح محل بحث و ارتباط آن با مسئلۀ قبل 185
- الف) بررسی اقوال و اجماعات در مسئلۀ وطی در دبر حائض: 185
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 185
- اشاره 185
- 3) استشهاد به کلمات فقهاء در تحریم غیر موضع دم 186
- ب) بررسی روایات وارده در استمتاعات از حائض: 188
- 1) طوائف مختلف روایات و مضامین گوناگون آن 188
- 2) عدم امکان استدلال به مطلقات در ما نحن فیه 188
- اشاره 189
- 3) بیان روایات خاصه و چگونگی جمع بین آنها 189
- روایت دوم: 190
- روایت اول: 190
- روایت ششم: 191
- روایت پنجم: 191
- روایت چهارم: 191
- روایت هفتم: 191
- روایت دوم: 192
- روایت سوم: 192
- روایت اول: 192
- ب - روایات داله بر ممنوعیت سایر استمتاعات 192
- روایت چهارم: 193
- اشاره 195
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 195
- أ) اقوال مختلف در مسئله تمتع از حائض: 195
- اشاره 195
- 1) قول اول: حرمت مطلق استمتاع 195
- 3) قول سوم: حرمت قبل و دبر 196
- اشاره 196
- 1) توجیه قول اول 196
- اشاره 196
- 4) قول چهارم: اختصاص حرمت به قُبل 196
- ب) بررسی اقوال: 196
- بررسی استدلال فوق: 197
- تطبیق بر ما نحن فیه 200
- 2) توجیه قول دوم 201
- 3) بررسی استدلال به این روایات در کلام مرحوم آقای خوئی «ره» 202
- 4) بررسی فرمایش مرحوم آقای خوئی «ره» 202
- 5) نظر استاد مدّ ظله - در مورد روایات مورد بحث 203
- 1) اقسام روایات 205
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 205
- الف) روایات مختلف دربارۀ استمتاع از حائض: 205
- اشاره 205
- 2) نقل روایت طائفه اول: مطلق استمتاع حرام است 206
- 4) نقل روایات طائفه سوم: فقط بین السره و الرکبه حرام است 206
- 3) نقل روایت طائفه دوم: فقط آنچه پیراهن می پوشاند، حرام است (موثّقۀ حجّاج الخشّاب) 206
- 7) بررسی روایات فوق 207
- 6) نقل روایات طائفه پنجم (روایت عمر بن یزید) 207
- 5) نقل روایت طائفه چهارم: اجازۀ تفخیذ داده شده است (روایت عمر بن حنظله) 207
- ب) ادله ناهیه از مطلق وطی: 209
- 1) اشارۀ کلی به ادله 209
- نهی از قرب: 210
- امر به اعتزال: 210
- نهی از اتیان: 210
- 2) اشاره به روایات مشتمل بر عناوین وارده در قرآن 210
- غِشْیان: 211
- 3) اشاره به سایر روایات ناهیه 211
- وطئ: 212
- مجامعه: 212
- الوقوع علیها: 212
- مواقعه: 212
- امر به امساک از زوجه: 213
- نهی از نکاح: 213
- مسّ: 213
- ایقاب: 213
- 4) بررسی دلالت روایات فوق 214
- اشاره 214
- بررسی اطلاق داشتن روایت لیث مرادی 217
- نکته ای حدیثی: 217
- ج) بررسی روایات مجوزه 219
- 1) اقسام روایات مجوّزه 219
- اشاره 220
- 2) بررسی روایات قسم اول ( ما دون الفرج) 220
- نقد روایات «ما دون الفرج» 221
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 222
- الف) مراد از تعبیر «ما دون الفرج» در روایات مورد بحث: 222
- اشاره 222
- 1) معنای «ما دون الفرج» به نظر استاد مدّ ظلّه 222
- 2) ادله و شواهد معنای مذکور برای «ما دون الفرج» 223
- ب) بررسی دلالت روایات بر جواز وطی در دبر در حال حیض و نظر مقبول استاد - مدّ ظلّه -: 224
- اشاره 224
- اشاره 225
- بحث اول: متن دو نقل مختلف از روایت عبد الملک بن عمرو: 225
- 2) روایت عبد الملک بن عمرو 225
- بحث دوم: سند و دلالت روایت عبد الملک بن عمرو: 226
- 3) مرسلۀ عبد الله بن بکیر 227
- 4) موثّقۀ عبد الله بن سنان 228
- 5) موثّقۀ معاویه بن عمار 228
- ج) بحث در بارۀ مسئلۀ سوّم: 229
- 1) متن مسئله 229
- 2) شهرت قول به تحقّق نشوز با عدم تمکین، نسبت به وطی در دبر 229
- 6) نتیجۀ بحث 229
- 3) برخی تعابیر فقها در این باره 230
- 1) نقل قول صاحب معالم 233
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 233
- اشاره 233
- الف) بررسی یکی از علل سقطهائی که در اسناد روایات واقع شده است: 233
- 1) سند روایت عمر بن حنظله که بیشتر از تفخیذ را جایز نمی دانست، این طور است 236
- ب) تعلیق در حدیث عمر بن حنظله و عمر بن یزید: 236
- 2) روایت عمر بن یزید که می فرمود «له ما بین الیتیها و لا یوقب» 237
- اشاره 237
- ج) بحث در روایت عبد الملک بن عمرو - روایت دال بر جواز وطی در دبر حائض -: 237
- نتیجه بحث 239
- جهت احتیاط در اجتناب: 239
- د) دنبال مسئله تحقق نشوز با ممانعت زوجه از وطی در دبر (مسئله سوم عروه): 239
- اشاره 239
- اشاره 240
- اشاره 240
- نقد استاد: 240
- 1 - روایاتی که زن باید از شوهر اطاعت کند، 240
- نقد استاد: 240
- 2 - روایاتی که تعبیر می کند زن لُعبۀ مرد و برای ملاعبه او است. 240
- 3 - آیه شریفه: «نِساؤُکُمْ حَرْثٌ لَکُمْ فَأْتُوا حَرْثَکُمْ...» 241
- 4 - از روایت معمّر بن خلاّد استفاده می شود که اهل مدینه وطی در دبر را جایز دانسته 241
- نقد استاد: 241
- اشاره 241
- اشاره 241
- نتیجه بحث: 241
- نقد استاد: 241
- اشاره 242
- دسته اول: روایات اطاعت زوج که در سیاق مستحب ذکر شده است 242
- اشاره 242
- الف) بررسی روایات اطاعت: 242
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 242
- دسته دوم: روایات اطاعت زوج که در سیاق واجبات است 243
- اشاره 243
- نتیجه: 244
- دسته سوم: روایات لزوم اطاعت زوج حتی در شرائط سخت 245
- دسته چهارم: روایاتی که زنان عاصیه و غیر مطیع مذمت گردیده اند. 246
- دسته پنجم: روایات حرمت سخط زوج بر زنان 246
- ب) بررسی مسئله 4: 247
- 2) حاشیۀ مرحوم آقای بروجردی قدس سرّه الشریف 247
- جمع بندی: 247
- 1) طرح مسئله و ترجمۀ آن 247
- 3) پاسخ استاد مدّ ظلّه به اشکال مرحوم آقای بروجردی «ره» 248
- 2) پاسخ استاد مدّ ظلّه به ادلۀ مرحوم آقای خوئی ره 249
- ج) ادلۀ وجوب غسل با وطی در دبر مرأه: 249
- 1) ادلۀ مرحوم آقای خوئی (ره) بر وجوب غسل 249
- *صحیحۀ محمد بن مسلم: 250
- 3) ادله استاد مدّ ظلّه در وجوب غسل هنگام وطی در دبر 250
- اشاره 250
- - موثقۀ محمد بن مسلم 251
- - صحیحۀ بزنطی 251
- سند روایت: 251
- - صحیحۀ داود بن سرحان 252
- خلاصه: 252
- - صحیحۀ عبد الله بن سنان 252
- 4) لزوم التقاء ختانین در وجوب غسل 253
- روایت معارض: 253
- بررسی روایت معارض 253
- اشاره 253
- الف) ادلّۀ فقهاء سابقین بر وجوب غسل در وطی در دُبر: 255
- اشاره 255
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 255
- اشاره 256
- ب) نقل فرمایش مرحوم آقای حکیم ره در استدلال بر وجوب غسل: 256
- 1) دلیل اجماع 256
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه - 256
- *بررسی اجماع سید مرتضی به وجوب غسل در وطی در دُبر: 258
- *نقد استاد - مدّ ظلّه - 259
- اشاره 259
- 3) دلیل دیگر آقای حکیم ره؛ روایت حفص بن سوقه 259
- جواب استاد - مدّ ظلّه - 260
- اشکال آقای خوئی ره به دلالت روایت: 260
- *نظر استاد - مدّ ظلّه - در بارۀ اصحاب اجماع 260
- *دلالت روایت حفص بن سوقه 260
- اشاره 261
- ج) بقیۀ روایات: 261
- اشاره 261
- 1) صحیحه محمد بن مسلم 261
- دلالت حدیث: 262
- *سند روایت: 263
- *دلالت هر دو حدیث 263
- اشاره 263
- *نتیجه بحث: 264
- 1) سابقه و چگونگی طرح مسئله در کلمات فقهاء 265
- اشاره 265
- الف) مفطریّت جماع و حدّ آن در ابطال صوم: 265
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 265
- اشاره 265
- 2) بررسی روایات و کیفیت استفادۀ حدّ مفطریت جماع از آنها 266
- 4) استدلال مرحوم آقای خویی بر مفطریت جماع به ملاک جنابت 267
- 5) نقد کلام مرحوم آقای خویی 268
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 270
- الف) بررسی اجمالی مباحث مطرح در احکام وطی در دبر: 270
- اشاره 270
- 1) روایات التقاء ختانین 271
- 2) فرمایش مرحوم آقای خوئی ره 271
- ب) بررسی ادله قائلین به عدم جریان احکام وطی در دبر بر وطی در قبل: 271
- 3) بررسی کلام مرحوم آقای خوئی ره توسط استاد مدّ ظلّه 272
- ج) بررسی روایات التقاء ختانین: 274
- اشاره 274
- 3) بررسی دلالت روایت درست 275
- 2) توضیح سند روایت درست 275
- اشاره 276
- 1) اطلاقات 276
- د) ادله یکسان بودن احکام وطی در قبل و دبر: 276
- 4) اشکال دلالت روایت در مورد وطی در دبر 276
- *اشکال وارد بر اطلاقات 276
- اشاره 277
- 3) اطلاق روایات وارده در طواف نساء 277
- 2) روایت حفص بن سوقه 277
- *نتیجه: 278
- اشاره 279
- الف) ادامه بررسی کلام مرحوم آقای خوئی ره در مناط بطلان صوم در باب جنابت: 279
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 279
- 1) خلاصه کلام مرحوم آقای خوئی ره (یادآوری) 279
- 2) تکمیل تقریب مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه - توسط استاد - مدّ ظلّه - 280
- 3) یادآوری بحث فقهی مشابه 281
- اشاره 282
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه - توسط استاد - مدّ ظلّه - 282
- اشکال اول: کلام مرحوم آقای خوئی 282
- اشکال دوم: 284
- اشکال سوم: اشکالی به مرحوم آقای خوئی - قدس سرّه - و پاسخ آن 284
- 5) مقدمه ای در تبیین اشکال سوم 285
- 6) تبیین اشکال سوم و سایر اشکالات به مرحوم آقای خوئی ره 286
- 7) نتیجه بحث 287
- 8) بررسی روایت دال بر عدم افطار به وطی در دبر 288
- 1) طرح بحث 289
- 2) نظر استاد - مدّ ظلّه - در مسئله 289
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 291
- اشاره 291
- 1) متن عروه (ادامۀ مسئلۀ 4) 291
- الف) عدم الحاق وطی در دبر به وطی در قبل نسبت به برخی احکام: 291
- 2) توضیح متن 292
- 3) بررسی کلام مرحوم صاحب جواهر ره دربارۀ اعتبار دخول در نکاح محلّل 292
- ب) اعتبار دخول و وطی در قبل برای حلیّت زن سه طلاقه بنا بر احادیث: 293
- 1) استناد شیخ (ره) در مبسوط به روایات: 293
- اشاره 293
- 2) نقل روایات مربوطه 293
- دوم) موثقۀ زراره: 294
- *روایات دسته اول: 294
- اول) روایت ابی بصیر: 294
- چهارم) روایت ابی حاتم: 295
- *روایات دستۀ دوم: 296
- اول) روایت سماعه بن مهران: 296
- سوم) روایت مذکور در المجازات النبویه (سید رضی - ره -): 297
- چهارم) روایت امالی شیخ (ره) که در عوالی اللآلی هم آمده: 297
- دوم) روایت دعائم الاسلام: 297
- 4) بررسی استدلال مرحوم صاحب مسالک (ره) 298
- 2) فرموده مرحوم صاحب جواهر (ره) 299
- 1) فرمایش مرحوم مصنّف (ره) 299
- ج) آیا برای حلیت زن سه طلاقه برای شوهر اول، تحقّق انزال هم معتبر است ؟ 299
- 3) بررسی کلام صاحب جواهر (قدس سرّه) 300
- اشاره 301
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 301
- الف) طرح دو مسئله در تحلیل مطلّقه ثلاثه: 301
- ب) عدم کفایت وطی در دُبر در اسقاط وجوب وطی در چهار ماه، - دنبالۀ مسئلۀ 4 عروه -: 302
- نظر استاد - مد ظلّه - 303
- بیان مسئله: 303
- ج) عدم تحقق حنث و رجوع در ایلاء با وطی در دُبر: 303
- اشاره 303
- د) از مستثنیات «وحدت حکم وطی در قبل و دُبر» زنای محصنه است: 304
- اشاره 305
- ها) بررسی مسئله 5: 305
- 1) نیازی به قید «فی زمانٍ أو مکانٍ» نیست 305
- 2) بیان مسئله 306
- و) بررسی مسئلۀ 6: 306
- 1) تحریر محل بحث 306
- اشاره 306
- 2) محتملات و اقوال در مسئله 307
- 3) طرح اجماع شیخ طوسی رحمه الله 307
- اشاره 307
- نقد استاد مد ظلّه: 308
- 4) بررسی اجماع مرحوم شیخ رحمه الله 308
- 5) حکم عزل در متمتع بها 309
- 1) آیا وطی در دبر مصداق رجوع در ایلاء است ؟ 310
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 310
- اشاره 310
- 2) قول کشف اللثام در مسئله 310
- الف) صدق رجوع در ایلاء با وطی در بر: 310
- ب) بررسی مجدد مسئلۀ 5: 311
- اشاره 311
- 1) طرح مسئله 5 و ترجمۀ آن 311
- 3) پاسخ مرحوم آقای حکمی نسبت به قول کشف اللثام 311
- 4) نقد فرمایش مرحوم آقای حکیم توسط استاد مد ظله 311
- 2) وجه اول از مراد مرحوم سید در این مسئله 312
- 4) وجه دوم از مراد مرحوم سید در این مسئله 313
- 3) نقد استاد مد ظلّه به وجه اول 313
- 5) بررسی وجه دوم از مراد مرحوم سید ره 314
- اشاره 314
- روایت دوم: 315
- روایت اول: صحیحۀ عبد الرحمن بن حجاج 315
- روایت سوم: صحیحه أبی ولاّد الحنّاط 316
- طرح یک نکتۀ کلی: 316
- استناد به روایت: 317
- خلاصه: 317
- اشاره 318
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 318
- الف) بررسی حکم عزل مرد: 318
- 1) اشاره به فتاوای فقها 318
- 2) ادله تحریم 320
- 3) کلمات فقهاء درباره روایت مستقل در ثبوت دیه در عزل 321
- 4) نقد ثبوت روایت مستقل 323
- 5) بررسی نسبت شذوذ در روایت ثبوت دیه و اشاره به فتوای فقهاء در مسئله 324
- 1) متن روایت 328
- ب) دلیل دوم تحریم (روایت یعقوب جعفری): 328
- اشاره 328
- 2) استدلال به روایت 328
- بحث اول: وثاقت قاسم بن یحیی و جد وی حسن بن راشد 329
- اشاره 329
- 3) بررسی اشکال سندی روایت فوق 329
- راهی برای اعتبار این روایت 330
- بحث دوم: وثاقت یعقوب جعفری 330
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 332
- 1) بیان تقریبی برای اعتبار سند روایت 332
- اشاره 332
- الف) بحث دربارۀ اعتبار سند و چگونگی دلالت روایت «یعقوب جعفی (یا جعفری)»: 332
- اشاره 333
- 2) بحث دربارۀ دلالت حدیث 333
- نتیجه: 335
- 1) متن صحیحۀ محمد بن مسلم (دلیل اول) 335
- ب) تقریب استناد به ادله ای دیگر برای حرمت عزل: 335
- نظر دوم: مبغوضیت تحریمی (حرمت)؛ 336
- نقد استاد مدّ ظلّه بر نظریه اول: 336
- 2) بررسی سند روایت و مراد از تعبیر «اکره» در روایت مذکور 336
- نظر اول: کراهت مصطلح، 336
- اشاره 336
- نقد استاد مدّ ظلّه بر نظریه دوم: 337
- نظر سوم: معنای اعم؛ و مختار استاد مدّ ظلّه 337
- 3) نظر استاد - مدّ ظلّه - دربارۀ معنای «کراهت» در حدیث (تقریب معنای حرمت) 337
- 4) روایت مفضّل برای حرمت عزل (دلیل دوم) 338
- 6) استناد به این که عزل تضییع مال است (دلیل چهارم) 339
- 7) تقریب قول به حرمت در مقام جمع بین روایات (دلیل پنجم) 340
- 1) انتساب قول به کراهت به سید مرتضی (ره) 341
- ج) توضیحی پیرامون فتوای مرحوم سید مرتضی (ره) دربارۀ عزل: 341
- 2) نقل و توضیح عبارت مرحوم سید مرتضی (ره) در امالی 341
- 3) آیا کلام سید (ره) دال بر قول به کراهت است ؟ 342
- 1) تکمیل استدلال به صحیحۀ محمد بن مسلم بر تحریم 343
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 343
- الف) ادامۀ بررسی وجوه مذکوره در حرمت عزل و نقد آن: 343
- اشاره 343
- 2) تقریب چگونگی ترجیح روایات مانعه و مناقشه در آن 344
- 3) اشکال بر استدلال به روایت یعقوب جعفری - جعفی - 345
- 4) نقد حکم عقل به لزوم حفظ نطفه و حرمت تضییع آن 345
- 5) اشاره به برخی روایات در تأیید پاسخ فوق 348
- 6) روایتی دیگر در ردّ دلیل عقلی گذشته و بررسی دلالت روایت بر جواز عزل 349
- 7) توهم منافات جواز عزل با حکمت تشریع نکاح و ردّ آن 351
- 2) روایت عبد الرحمن بن ابی عبد الله 352
- 1) روایت محمد بن مسلم عن أبی عبد الله علیه السلام 352
- 3) روایت عبد الرحمن الحذّاء 352
- ب) تحقیق در روایات وارده در جواز عزل: 352
- 5) روایت ابی بصیر 355
- الف) روایات دال بر جواز عزل: 356
- اشاره 356
- توضیح روایت: 356
- اشاره 356
- سند روایت: 356
- 1) صحیحه یا موثقۀ محمد بن مسلم 356
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 356
- اشاره 357
- اشاره 357
- توضیح این روایت: 357
- 3) معتبرۀ رفاعه 357
- 2) احمد بن محمد بن عیسی عن سعید بن اسماعیل عن أبیه: 357
- مناقشه در دلالت روایت 358
- 3) روایت یعقوب جعفی 359
- ب) روایات دال بر حرمت: 359
- 1) روایت دعائم 359
- 2) روایت دیگر از دعائم 359
- اشاره 360
- 4) صحیحه محمد بن مسلم 360
- 1) طرح دو دسته روایت 360
- ج) آیا جواز عزل از حقوق زن است ؟ (جمع بین روایات): 360
- 2) جمع ما بین روایات 361
- 3) شهرت کراهت عزل در فتوای فقهاء 361
- اشاره 362
- د) بررسی جواز عزل در ازدواج موقت (متعه): 362
- - روایت مفضل بن عمر 364
- اشاره 364
- 2) بررسی روایات دال بر جواز عزل در متعه 364
- سند روایت: 365
- استدلال به روایت: 365
- - روایت هشام بن سالم الجوالیقی 366
- - روایت فقه الرضا (علیه السلام) 366
- - روایت احول 366
- 1) تکملۀ بحث در دلالت روایت یعقوب جعفی (یا جعفری): 367
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 367
- الف) تذکر چند نکته در تکمله بحثهای سابق: 367
- اشاره 367
- 2) تکمله بحث در دلالت صحیحه محمد بن مسلم (بررسی وجه اول در دلالت روایت بر تحریم: 369
- 3) وجهی دیگر در اثبات دلالت صحیحه محمد بن مسلم بر تحریم و پاسخ آن: 370
- 2) توضیح مسئله: 372
- ب) ادامۀ مسئله 6: 372
- 3) مسئله وجوب دیه نطفه بر زن در فرض فوق: 372
- 1) متن مسئله: 372
- 4) پاسخ از تقریب فوق توسط استاد «مدّ ظلّه»: 373
- 1) متن مسئله و توضیح اشکالی بر مصنف: 374
- 2) پاسخ از اشکال تناقض بین ذیل مسئله 6 و مسئله 7: 374
بهر حال برخی از وجوه مذکور در اثبات عزل - ذاتاً - اعتبار ندارد. ولی برخی دیگر ذاتاً معتبر است و از سوی دیگر 7 روایات مجوزۀ عزل هم در کار هست که باید آنها را ذکر کرده و ضمن بررسی آنها در مقام جمع بین روایات برآییم.
ب) تحقیق در روایات وارده در جواز عزل:
1) روایت محمد بن مسلم عن أبی عبد الله علیه السلام
«محمد بن یحیی عن احمد بن محمد عن ابن محبوب عن العلاء عن محمد بن مسلم قال سألت أبا عبد الله علیه السلام عن العزل، فقال: ذاک الی الرجل یصرفه حیث یشاء(1)» این روایت در فقیه هم آمده ولی به این صورت «سأل محمد بن مسلم أبا جعفر علیه السلام عن العزل، قال: الماء للرجل یصرفه حیث یشاء(2)» و این روایت صحیحه می باشد.
2) روایت عبد الرحمن بن ابی عبد الله
«محمد بن یحیی عن احمد بن محمد عن ابن فضال عن ابن بکیر عن عبد الرحمن بن أبی عبد الله قال: سألت أبا عبد الله علیه السلام عن العزل، فقال: ذاک إلی الرجل(3)».
عبد الرحمن بن ابی عبد الله که همان عبد الرحمن بن میمون است از ثقات می باشد و ابن فضال و ابن بکیر هم هر چند که فطحی مذهبند ولی از ثقاتند و بنابراین ، این روایت هم معتبر است و موثقه می باشد.
3) روایت عبد الرحمن الحذّاء
«ابو علی الأشعری(4) عن محمد بن عبد الجبار عن صفوان عن ابن أبی عمیر عن عبد
1- (1) کافی 3/504:5، تهذیب 1669/417:7.
2- (2) فقیه 1295/273:3.
3- (3) کافی 1/504:5، تهذیب 1667/416:7.
4- (4) (توضیح بیشتر) در جامع الاحادیث سند حدیث چنین است «محمد بن یحیی عن أبی علی الأشعری عن محمد بن عبد الجبار...» در حالی که محمد بن یحیی که محمد بن یحیی العطار است با ابو علی اشعری که همان احمد بن ادریس است در یک طبقه و هر دو از مشایخ بدون واسطۀ کلینی می باشند و منشأ اشتباه در جامع الاحادیث آن است که شیخ در تهذیب در هنگام نقل روایات این باب از کافی در یک سند از محمد بن یعقوب با ضمیر تعبیر کرده است و پس از آن روایتی را که محمد بن یحیی در صدر سند آن است به صورت معلق ذکر کرده