- الف) بررسی مسئله 7 (حلّ مشکلات عبارتی): 1
- 1378/8/23 یکشنبه درس شمارۀ (152) کتاب النکاح/سال دوم 1
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 1
- 1) متن مسئله 1
- اشاره 1
- 2) توضیحی دربارۀ کلمۀ «اشکال» در متن 2
- 3) طرح اشکالی درباره مورد سوم جواز ترک وطی 3
- 4) پاسخ مورد سومِ جواز ترک وطی، توسط استاد مدّ ظلّه 4
- 5) مقدمه ای در تبیین وجه سوم پاسخ ایراد فوق تکلیف کفّار به فروع 5
- 6) توضیح وجه سوم پاسخ از اشکال عدم صحت تجویز در مورد سوم 8
- 1) ادعای اجماع در مسئله 8
- ب) بررسی حکم مسئله 7: 8
- 1) استناد به اجماع در کلمات فقهاء 10
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 10
- الف) بحثی دربارۀ ادعای اجماع در مسئلۀ مورد بحث (حرمت ترک وطی زوجه بیش از چهار ماه): 10
- اشاره 10
- ب) بررسی مناقشۀ مرحوم آقای خوئی ره در حجیت اجماع مذکور: 11
- 1) تقریب استدلال مرحوم آقای خوئی (ره) 11
- 3) نظر استاد - مدّ ظلّه - دربارۀ اجماع مورد ادّعا 11
- 2) وقوع اشتباه در مستند مرحوم نراقی (ره) 11
- 2) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به تقریب مذکور 12
- 3) اشکال نقضی استاد - مدّ ظلّه - 12
- 5) تفصیل میان مسائل اصلی و فرعی (ضابطۀ احراز اتّصال فتوا به زمان معصوم (علیه السلام)) 15
- 2) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به مناقشۀ مزبور 16
- 1) مناقشه در تمسک به «انصراف» برای اعتبار انزال در وطی 16
- ج) بررسی چگونگی استناد به انصراف برای اعتبار انزال در وطی: 16
- 4) اشکالی در فتاوای برخی فقها در این باره 18
- 3) نتیجه گیری استاد - مدّ ظلّه - در ما نحن فیه 18
- اشاره 20
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 20
- 1) نقل عبارت رسالۀ احکام النساء: 20
- الف): بررسی فرمایش مرحوم شیخ مفید «ره» 20
- 2) نظر استاد - مدّ ظلّه 21
- ب): دلیل دوّم قاعدۀ لا ضرر و قاعدۀ لا حرج 22
- 1) نقل فرمایش مرحوم صاحب جواهر 22
- 2) خدشۀ آقای خوئی در تمسک به لا ضرر و لا حرج 22
- 1) مستند اول - فعل عمر 25
- 2) نظر استاد - مدّ ظلّه العالی 25
- ج): بررسی مستند چهار ماه در مسئله 25
- 4) نظر استاد - مدّ ظلّه 26
- 3) نظر مرحوم آقای خوئی دربارۀ اجنبی بودن این استدلال از بحث 26
- 5) مستند دوم - فرمایش مرحوم مجلسی (ره) در روضه المتقین 27
- 2) بررسی سند 28
- اشاره 28
- 6) نظر استاد - مدّ ظلّه 28
- 1) متن روایت: 28
- د): دلیل سوم، روایات خاصه 28
- 3) توضیحی درباره معنا و متن حدیث 30
- خلاصۀ مطالب این جلسه: 32
- اشاره 32
- اشاره 32
- 1) تکمله ای بر بحث گذشته - استدلال به لا ضرر و لا حرج (دلیل اول): 32
- 2) ادامۀ ادله حرمت ترک وطی (دلیل دوم): 33
- الف) اشکال اخص بودن دلیل از مدعی، 33
- اشاره 33
- اشاره 33
- *نتیجۀ بررسی اقوال فقهاء: 35
- دفاع استاد «مدّ ظلّه» از مرحوم فیض «ره»: 35
- ب) استدلال به ادلۀ رافع ضرر و حرج 36
- اشاره 38
- سند روایت: 38
- دلالت روایت: 38
- 3 - بررسی روایت حفص (دلیل سوم) 38
- مناقشه استاد در استدلال به روایت: 39
- تقریب استدلال به روایت: 39
- اشاره 40
- 4 - بررسی روایت محمد بن جعفر (دلیل چهارم) 40
- تقریب دوم استدلال: 40
- نقد استدلال: 40
- اولین تقریب استدلال: 40
- اشاره 40
- اشاره 40
- اشاره 42
- نقد استدلال: 42
- 5 - بررسی روایات باب ایلاء (دلیل پنجم) 42
- نقد استدلال به روایت: 42
- تقریب کامل تر استدلال: 44
- خلاصۀ مطالب این جلسه: 45
- اشاره 45
- کلام صاحب جواهر در مسئله: 47
- نقد استدراک صاحب جواهر: 48
- نظر نهایی استاد مد ظله العالی 53
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 55
- اشاره 55
- الف): بررسی حکم لزوم مباشرت در عقد ازدواج موقّت 55
- 1) تقویت دلیل لزوم در متعه 55
- 4) تفصیل بیشتر در مسئله قدر متیقن 59
- 6) نقد جریان قاعده حرج و نفی ضرر در متعه 62
- 5) تفصیل بیشتر در بحث انصراف 62
- ب): بررسی حکم لزوم مباشرت در برخی فروع مسئله 63
- 1) لزوم مباشرت در غیر زن جوان 63
- 2) حکم ترک وطی در سفر غیر واجب 64
- 3) تحقیق استاد - مدّ ظلّه - در مفاد "عنده" در صحیح صفوان 65
- 4) تقویت وجه لزوم قید "حضر" در حکم به وجوب مباشرت و نقد آن 66
- 5) بررسی حکم ترک مباشرت به جهت سفر واجب 67
- 6) توضیحی درباره فرق باب تزاحم و باب ورود 68
- الف): چگونگی رابطۀ حق استمتاع با سفر واجب: 70
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 70
- اشاره 70
- 1) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به استدلال مرحوم آقای خوئی «ره» (یادآوری و تکمیل) 70
- 2) استدراکی بر پاسخ پیشین استاد - مدّ ظلّه 71
- 3) نظر نهائی استاد - مدّ ظلّه 72
- 1) ادامۀ متن مسئله 7: 74
- ب): بحث دربارۀ سایر فقرات مسئله 7 74
- 2) عدم توقف وجوب وطی بر مطالبۀ زوجه: 75
- 3) جواز ترک وطی با رضایت زوجه یا اشتراط در هنگام عقد: 75
- 4) جواز ترک وطئ در فرض ضرر مرد یا زن: 76
- 1) متن عروه: ادامه مسئله (7):... 78
- 2) کلمات اعلام دربارۀ غیبت اختیاری زوجه 78
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 78
- الف): موارد سقوط حق زوجه در وطی أربعه اشهر 78
- اشاره 78
- 3) کلام استاد - مدّ ظله - در مسئله 79
- ب): چگونگی و مقدار وطی واجب 81
- 4) ناشزه شدن زوجه: 81
- 1) متن عروه 82
- د): 82
- 1) سپس سیّد می فرماید که این حکم شامل مملوکه غیر زوجه نمی شود 82
- ج): اختصاصی وجوب وطی به زوجه 82
- 3) چگونگی و مقدار حکومت ادلّه نفی حرج بر احکام اولیه 83
- 2) مراد از عدم قدرت در مفروض مسئله 83
- الف) بررسی مسئله 8 عروه: 86
- اشاره 86
- 1) کثرت شهوت به حدی است که برای زن حرجی است زن نمی تواند خود را حفظ نموده به معصیت می افتد. 86
- اشاره 86
- خلاصۀ درس این جلسه: 86
- 3) فرض سوم آن است که اصلاً اختیاری در کار نباشد. 87
- اشاره 87
- حل اشکال عبارتی در کلام سید رحمه الله: 89
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله در وجه احتیاط: 90
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله 90
- اشاره 90
- اشاره 92
- 3) کلام مرحوم آقای خویی در وجه احتیاط: 92
- تکمله فرمایش مرحوم آقای خویی: 93
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 94
- 5) نظر استاد رحمه الله: 95
- 1) تذکری در توضیح بحث سابق (مسئله 8): 97
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 97
- الف) ادامه بررسی مسئله 8: 97
- اشاره 97
- 2) دلیل دیگری بر حرمت ترک مباشرت در صورت ضرر: 98
- 2) توضیح مسئله: 99
- ب) بررسی مسئله 9: 99
- 1) متن مسئله: 99
- 3) بررسی لزوم و عدم لزوم ارضاء زن: 100
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم: 101
- 5) خاطره ای علمی از مرحوم آقا سید احمد خوانساری قدس سرّه: 102
- 6) توضیح اشکال به مرحوم آقای حکیم: 103
- الف): بررسی متن و سند روایت کراجکی در کنز الفوائد: 105
- 1) عدم امکان استناد به متن حدیث: 105
- اشاره 105
- اشاره 105
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 105
- اشاره 106
- 1) حسین بن محمد بن علی الصیرفی: 106
- 2) اشکالات موجود در سند روایت: 106
- 4) احتمال سقط واسطه در حدیث: 107
- 2) محمد بن علی جعابی: 107
- 3) قاسم بن محمد بن جعفر علوی: 107
- ب) استدلال مرحوم آقای حکیم «ره» به اطلاق ادله برای عدم وجوب استحلال: 108
- 1) مناقشه استاد «مدّ ظلّه» به استدلال مرحوم حکیم «ره»: 108
- 2) پاسخ استاد «مدّ ظلّه» به تقریب مذکور: 109
- اشاره 110
- نتیجه: 110
- ج) توضیح مسئله 1 (عدم جواز وطی صغیره): 110
- 2) توضیحاتی پیرامون مسئله: 111
- اشاره 113
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 113
- 1) توصیه و تأکید استاد - مدّ ظلّه - بر رجوع به مآخذ اصلی 114
- 2) تأکید سنّی بودن ابن الصیرفی 114
- 3) رد مجهول بودن جعابی ارسال روایت کراجکی 114
- ب): لزوم احتیاط در استرضاء و استحلال 116
- ج): عدم جواز وطی زوجه قبل از اتمام نُه سال 116
- 1) دلیل اجماع 116
- 2 - روایت زراره 117
- 1 - مرسله یعقوب بن یزید 117
- 3) بررسی روایات 117
- 2) دلیل اولویت عرفیه در تسری حکم از جاریه به زوجه حرّه 117
- 4 - صحیحه حلبی 118
- 5 - روایت دعائم 118
- 3 - روایت ابی بصیر 118
- 6 - روایت عمار سجستانی 118
- 8 - روایت طلحه بن زید 119
- 9 - روایت غیاث بن ابراهیم 119
- 10 - روایت حمران 119
- 7 - روایت حلبی 119
- 1) موارد اختلاف مطرح شده در روایات 120
- د): رفع تنافی از ظاهر روایات در مورد نه یا ده سال 120
- 11 - روایت حلبی 120
- 2) احتمالات مطرح شده در توجیه تردید روایت زراره و ابو بصیر 120
- 3) جمع روایت غیاث با روایات نه سال 122
- ه): مختصری درباره حکم امه 122
- 2) نظر مرحوم آقای خوئی 122
- 1) نظر صاحب وسائل 122
- 3) اشکال مرحوم آقای خوئی 123
- 5) نقد استاد - مدّ ظلّه 123
- 4) توضیح کلام ایشان توسط استاد - مدّ ظلّه 123
- 2) توضیح مسئله 125
- اشاره 125
- 1) متن مسئله 125
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 125
- الف): بررسی مسئلۀ 2 125
- 3) اقوال فقهای تا عصر صاحب جواهر (ره) 126
- 4) ادعای اجماع در مسئله بر تحریم ابد 129
- 1) عبارت نزهه الناظر 130
- 2) عبارت فیض در مفاتیح الشرائع 130
- 3) عبارت صاحب مدارک در نهایه المرام 132
- *نتیجه بحث 133
- اشاره 134
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 134
- الف): ادامه نقل اقوال و بررسی اجماع در مسئله 134
- 1) کلام ابن برّاج در جواهر الفقه 134
- 2) بررسی ثبوت اجماع در مسئله 135
- 3) نسبتهای نادرست قول به تحریم ابد به فقهای متقدم 136
- 4) علت ادعای اجماع در مسئله 138
- ب): بررسی دلیل روایی مسئله 139
- اشاره 140
- الف): ادامۀ بررسی مرسلۀ یعقوب بن یزید 140
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 140
- 1) اشکال به ارتباط مرسله با محل بحث (ازدواج با صغیره) و پاسخ آن 140
- 2) بررسی اعتبار روایت و بررسی کلام مرحوم آقای حکیم (ره) 142
- 1) کلام شیخ طوسی (ره) در تهذیب و استبصار 143
- اشاره 143
- ب): بررسی اجماع بر عدم حرمت ابد به مجرّد دخول (بحث اوّل) 143
- 2) بحث صاحب جواهر (ره) درباره مخالفین در مسئله و نقد آن 144
- 3) تفصیل بحث درباره عبارات سرائر و نهایه 145
- 4) توضیح کلام صاحب جواهر (بحث دوّم) 147
- اشاره 149
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 149
- الف) بررسی کلام مرحوم صاحب جواهر و آقای حکیم قدس سرهم دربارۀ دلالت مرسلۀ یعقوب بن یزید: 149
- 1) کلام مرحوم صاحب جواهر رحمه الله (یادآوری و تکمیل): 149
- اشاره 150
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه - از کلام جواهر: 150
- الف) ادعای اجماع نسبت به عدم حرمت ابد به صرف دخول: 150
- ب) ادعای مخالفت قول به حرمت ابد با مذاق شارع: 151
- 4) نقد استاد - مدّ ظلّه -: 153
- ب) دلایل طرد مرسلۀ یعقوب بن یزید: 154
- اشاره 154
- اشاره 155
- 2) مخالفت با ظاهر روایات معتبر: 155
- 1) مخالفت با اجماع: 155
- اشکال مرحوم آقای حکیم در دلالت دو روایت: 156
- 1) متن مسئله 2: 157
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 157
- الف): توضیح متن مورد بحث از مسئله 3 باب: 157
- اشاره 157
- ب): بررسی تفصیل مرحوم صاحب جواهر میان جهل به موضوع و جهل به حکم 158
- 1) تفصیل صاحب جواهر 1 میان جهل به حکم و جهل به موضوع: 158
- 2) تقریب کلام صاحب جواهر توسط استاد - مدّ ظلّه - 159
- 3) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به تقریب مذکور: 160
- 1) نظر مرحوم آقای حکیم «ره» 163
- ج): نقل نظر بزرگان معاصر و نتیجه گیری بحث 163
- 2) نظر مرحوم آقای خویی «ره» 163
- 4) نتیجه بحث: 164
- 3) نقد استاد - مدّ ظلّه - 164
- 1) مراد از جاهل 165
- اشاره 165
- الف): جاهل به حکم یا موضوع 165
- اشاره 165
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 165
- ب): صغیر و مجنون 167
- 2) دلیل استثنای جاهل 167
- ج): پس از اندمال جراحت 168
- 1) بررسی حکم مسئله 168
- 3) جواب از اشکال: 170
- 2) بیان اشکال در استدلال به روایت 170
- مبنای مرحوم آقای داماد در مسئله 171
- 4) بررسی جریان استصحاب پس از بهبودی جراحات: 171
- اشاره 171
- مبنای مرحوم آقای خوئی در مسئله 173
- شبهۀ بقاء موضوع در جریان استصحاب: 173
- د): پس از طلاق و عقد مجدد 174
- 1) قول مرحوم سید در عروه به وجوب دیه در افضاء: 176
- الف) ثبوت دیه در صورت افضاء: 176
- اشاره 176
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 176
- 3) نقد استاد «مدّ ظلّه» بر استدلال به روایت: 177
- 4) استدلال به قضاوت امیر المؤمنین علیه السلام بر وجوب دیه در افضاء: 177
- 1) بررسی اقوال فقهاء در مسئله: 178
- اشاره 178
- ب) تتمه مسئله 2 عروه: 178
- 2) بررسی صحیحۀ حمران: 179
- *سند روایت: 180
- *جمع بین روایات: 180
- *متن روایت: 180
- اشاره 180
- *تفسیرهای مختلف از مفاد صحیحۀ برید و حمران: 182
- تفسیر دوم: نظریه کاشف اللثام 182
- تفسیر اول: نظریه محقق اردبیلی 182
- تفسیر سوم: نظریه شیخ طوسی 183
- نتیجه: 183
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 184
- الف): روایاتی که در افضاء اثبات ضمان کرده است: 184
- 1) روایت غیاث بن ابراهیم 184
- اشاره 184
- 3) روایت طلحه بن زید: 185
- 2) روایت حلبی: 185
- 4) روایت حلبی: 185
- 5) روایت غیاث: 186
- 2) روایت دعائم الاسلام: 187
- ب): روایاتی که از آنها ثبوت دیه استفاده می شود: 187
- 1) روایت حمران: 187
- 4) روایت قضایاء امیر المؤمنین علیه السلام: 188
- 3) صحیحه سلیمان بن خالد 188
- ج) روایاتی که اثبات مهر نموده است: 189
- د) روایتی که اثبات ارش نموده است: 190
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 192
- 1) طرح مسئله 192
- الف): آیا به مجرد افضاء صغیره، زن از حباله زوجیت خارج می گردد؟ 192
- اشاره 192
- 2) احتمال استاد مدّ ظلّه درباره روایت برید 193
- ب): تأثیر مرگ زن افضاء شده در مسئله دیه 194
- 1) کلام صاحب جواهر - ره - در مفاد دو روایت حمران و برید 194
- 3) مناقشه استاد مدّ ظلّه در احتمال فوق 194
- 2) نقد کلام صاحب جواهر - ره - توسط استاد مدّ ظلّه 195
- 3) کلام محقق اردبیلی - ره - در مفاد روایت حمران و برید 196
- 4) نقد کلام محقق اردبیلی - ره - 197
- 5) کلام کاشف اللثام در مفاد روایت حمران و برید و نقد صاحب جواهر بر آن 197
- *خلاصه و نتیجه بحث 198
- *نظر نهایی استاد مدّ ظلّه در مسئله 198
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 199
- 1) جمع بین روایات حمران و برید با روایات ضمان (یادآوری و تکمیل) 199
- الف): ادامه بحث از دیه افضاء شده: 199
- اشاره 199
- 2) متن عروه 200
- 3) تسامح در عبارت عروه 200
- ب): وجوب نفقه زن افضاء شده 201
- 3) اشاره به یکی از ادله فرق بین ازدواج و پاسخ به آن: 201
- 1) متن عروه 201
- 2) استدلال بر مطلب 201
- 4) نظر استاد - مدّ ظلّه - در مسئله 201
- ج): بیان مراد از افضاء در موضوع روایات: 203
- 1) متن عروه 203
- اشاره 203
- 2) اقوال در معنای افضاء 203
- اشاره 207
- 2) نظر و استدلال مرحوم آقای خویی رحمه الله 207
- خلاصۀ درس این جلسه: 207
- الف) مفهوم و حکم افضا در روایات مربوطه: 207
- 1) نظر صاحب عروه رحمه الله: 207
- 3) نقد کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 208
- 4) نظر صاحب جواهر و مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 209
- 6) نظر استاد مد ظله دربارۀ مفهوم افضاء و حکم آن: 210
- ب) بحث دربارۀ افضاء در غیر زوجۀ صغیره: 211
- 2) تسامحی در عبارت عروه: 211
- 1) عبارت عروه: 211
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم در معنای عبارت عروه: 212
- 4) نقد کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 212
- 6) دلایل حکم مزبور در غیر زوجه صغیره: 214
- بررسی مسئله 4 عروه: 215
- اشاره 215
- اشاره 215
- روایت اول موثقه سکونی 215
- اشاره 215
- بررسی روایات: 215
- روایت دوم مرسله صدوق 216
- روایت سوم: صحیفۀ سلیمان بن خالد 216
- روایت پنجم: 218
- کلام محقق (ره) دربارۀ دیۀ افضاء مملوکه 218
- اشاره 218
- ادامه مسئله 4: 218
- اشاره 218
- نقد کلام محقق (ره) 219
- اشاره 219
- ادامه مسئله 4 عروه: 219
- مسامحه در تعبیر مرحوم سیّد (ره) 219
- مسئله 5 219
- دلیل اول (اجماع) 220
- بررسی اجماع: 220
- دلیل وجوب انفاق در افضاء کبیره 220
- اشاره 220
- دلیل دوم: (صحیحۀ حمران عن ابی عبد الله علیه السلام) 221
- بیان صاحب جواهر (ره) در حل تعارض دو صحیحۀ حمران و برید و صحیحۀ حلبی 222
- دلیل سوم: (صحیحۀ برید بن معاویه عن ابی جعفر علیه السلام) 222
- نقد کلام آقای حکیم (ره) 223
- بیان مرحوم آقای حکیم در معنای صحیحۀ حمران 223
- ادامۀ مسئلۀ 5 عروه 225
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 225
- نظر صاحب جواهر در حل تعارض بین روایات: 225
- اشاره 225
- نظر استاد مد ظله: 226
- نظر استاد مد ظله در جمع بیان روایات: 227
- اشاره 228
- مسئله (6) عروه 228
- کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله 229
- دیه افضاء صغیر بر خود اوست یا بر عاقله؟ 229
- نقد کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله 231
- دلیل ثبوت دیه بر عاقله به طور عام 232
- شبهه در استدلال به حدیث عمد الصبی خطأ تحمله العاقله 233
- مسئله 7: عروه 234
- 1) متن عروه 235
- الف) بررسی مسئله 8 از فصل احکام دخول در زوجه 235
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 235
- اشاره 235
- 2) بیانات مرحوم آیت الله خوئی: 235
- ب) بیان مقدّمه جهت روشن شدن عدم جریان استصحاب حکم: 236
- ج) جواب استاد «مد ظله» به فرمایش مرحوم آقای خویی (ره) 238
- اشاره 239
- د) پاسخ اشکال دوم مرحوم آقای خویی (ره): (تقدم استصحاب موضوعی بر استصحاب حکمی) 239
- مناقشه در پاسخ دوم: 244
- مناقشه در پاسخ اول: 244
- اشاره 246
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 246
- ادامۀ بحث مسئله هشتم: 246
- اشاره 246
- ادامۀ مسئله: 249
- اشاره 249
- اشکال سوم به جریان استصحاب حکمی (این استصحاب اخص از مدعا است) 249
- کلام مرحوم آقای حکیم (ره) و مرحوم آقای خویی (ره) در توجیه کلام سیّد (ره) 250
- اشکال مرحوم آقای حکیم (ره) و مرحوم آقای خویی (ره) به کلام سیّد (ره): 250
- بررسی کلام عَلَمَیْن در توجیه کلام مرحوم سیّد (ره): 251
- توجیه اصل مثبت در کلام مرحوم سیّد (ره): 252
- مناقشه در کلام مرحوم سیّد (ره) 252
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 254
- اشاره 254
- اشاره 254
- الف): نقد دیدگاه مرحوم سید پیرامون حرمت ابدی و مثبت بودن اصل: 254
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه - به کلام مرحوم آقای حکیم ره 255
- 1) نظر مرحوم آقای حکیم ره: 255
- 3) نظر استاد - مدّ ظلّه - پیرامون کلام مرحوم سید: 256
- اشاره 257
- ب): بررسی حکم وجوب دیه و نفقه 257
- 1) توجیه مرحوم آقای حکیم: 257
- 3) دفاع مرحوم آقای خوئی از مرحوم سید: 258
- 2) اشکال مرحوم آقای حکیم به کلام مرحوم سید در مورد وجوب دیه 258
- 5) نقد استاد - مدّ ظلّه - به لبّی بودن مخصص اطلاق صحیحه حلبی: 259
- 6) نقد استاد - مدّ ظلّه - در وجه فتوای مرحوم سید به وجوب دیه و انفاق: 261
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 263
- الف): تکملۀ بحث پیشین 263
- اشاره 263
- 1): متن مسئله: 264
- ب): بررسی مسئله 9 باب 2 264
- 2): بیان نظر مرحوم سید: 264
- 3): توضیح استاد مد ظله: 264
- 4): اشکال و پاسخ: 265
- 1): متن مسئله: 266
- 2): توضیح استاد مد ظله: 266
- 4): اقوال در مسئله: 267
- 5): ادامه متن مسئله 10 (عدم سقوط نفقه با عدم مکنت زوج): 268
- 6): ادامه متن مسئله 10 (حکم امتناع زوج از پرداخت نفقه): 269
- 7) ادامۀ مسئلۀ 10 (مراد از عبارت: حکما حکم الزوجه): 270
- 8): نقدی بر عبارت مسئله: 271
- نتیجه گیری: 273
- الف): بررسی سقوط نفقه افضاء با نشوز 274
- اشاره 274
- 1) تقریب اشکالی به کلام مصنف 274
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 274
- 2) پاسخ اشکال 275
- 4) حکم مسئله 276
- 3) تمثیلی در توضیح بیشتر کلام مصنّف 276
- 2) بررسی کلام فوق 277
- 1) توضیح کلام صاحب جواهر و محقق اردبیلی توسط استاد - مدّ ظلّه - 277
- ب): بررسی حکم ثبوت حق برای زن مفضاه پس از مرگ شوهر 277
- 3) اشکالی در جریان استصحاب و پاسخ آن 278
- 1) طرح بحث (یادآوری) 280
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 280
- الف): کلام مرحوم آقای حکیم قدس سرّه 280
- اشاره 280
- 2) تقریب اوّل برگرفته از کلام مرحوم آقای حکیم 281
- 3) تقریب دوم برگرفته از کلام مرحوم آقای حکیم 281
- 1) بررسی تقریب اول 283
- اشاره 283
- اثبات تدریجی بودن اشتغال ذمه به نفقه افضاء 284
- 2) بررسی تقریب دوم 287
- 3) اشکال استاد - مدّ ظلّه - به فرق بین نشوز زوجه و مرگ زوج 288
- اشاره 290
- ج): مروری بر مسئله 10 و نتیجه گیری 290
- 2) رابطه نفقه افضاء با نفقه اقارب 291
- خلاصۀ درس این جلسه: 294
- الف) حکم تعدد زوجات در عقد نکاح و تعدّد اماء در ملک یمین: 294
- 1) تعدد زوجات در عقد دائم: 294
- اشاره 294
- 2) حکم تملّک و تحلیل امه و تعدد زوجات در عقد انقطاعی: 295
- 3) تسامحی در عبارت مرحوم سیّد قدس سرّه: 295
- 6) اشکال مرحوم آقای خویی قدس سرّه به کلام مرحوم سید قدس سرّه: 297
- 5) اشتراک حرّ و عبد در عدم جواز جمع بین سه امه و یک حرّه: 297
- 8) نظر استاد (مدّ ظله) دربارۀ کلام مرحوم سید قدس سرّه: 298
- 7) نقد استاد (مدّ ظله): 298
- ب) حکم عبد و امه مبعّض در الحاق و عدم الحاق به حر یا عبد و امه: 299
- 2) نظر مرحوم آقای خویی قدس سرّه: 299
- 1) متن عروه: 299
- 5) نظر مرحوم سید قدس سرّه: 300
- 3) نظر مرحوم آقای حکیم قدس سرّه: 300
- 4) نظر استاد (مدّ ظلّه): 300
- اشاره 302
- اشاره 302
- 1) نظر مرحوم سید: 302
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 302
- الف): بررسی حکم عبد و امه مبعض از نظر جواز تزویج: 302
- 2) نقض استاد - مدّ ظلّه - 303
- 3) نظر استاد - مدّ ظلّه - و مرحوم آقای حکیم «ره» در نادرستی کنار گذاشتن ادلّه اجتهادی: 303
- 4) نقد استاد - مدّ ظلّه - به جریان استصحاب حکم رقیت: 305
- 5) نظر مرحوم آقای حکیم دربارۀ استصحاب مذکور: 305
- اشاره 305
- *توضیحی از استاد - مدّ ظلّه - 305
- 6) نظر مرحوم آقای حکیم در جریان ادله اصل برائت: 306
- 7) نقد استاد - مدّ ظلّه - بر کلام مرحوم آقای حکیم: 306
- 9) نظر استاد - مدّ ظلّه - 307
- 8) فرمایش مرحوم آقای خوئی در مورد امه مبعضه: 307
- 2) توضیح استاد - مدّ ظلّه - 308
- 1) متن عروه: 308
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 310
- اشاره 310
- 1) تحریر محل بحث 311
- 2) بررسی حکم مسئله در مورد مطلقه رجعیه 311
- 3) بررسی حکم مسئله در مورد مطلقه بائنه 312
- 5) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم «ره» 313
- 4) فرمایش مرحوم حکیم در مورد عبارت سید و توضیح آن: 313
- 6) بررسی کلام سید در مورد حمل مطلقات بر کراهت 314
- 7) اشکالی به تعبیر مرحوم سید «ره» در عروه 314
- 8) آیا از تعلیل وارد در روایات «اذا برئت عصمتها» می توان تعدی به غیر آن موردی که مطلقه خواهر آن زنی است که زوج می خواهد با او ازدواج کند کرد؟ 315
- 1) کلام مرحوم حکیم «ره» و ادعای اجماع: 317
- اشاره 317
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 317
- الف): آیا نسبت به اینکه در طلاق بائن، زوج می تواند در عدّه مطلقه، زن دیگری بگیرد، اجماعی وجود دارد؟: 317
- 2) اشکال آقای خوئی «ره» به کلام مرحوم حکیم «ره»: 318
- 3) تحقیق استاد «مد ظله» نسبت به ادعای اجماع: 318
- پاسخ استاد «مد ظله»: 322
- ب): دلیل قائلین بعدم جواز نکاح زوج قبل از انقضاء عدّه مطلقه مطلقاً (طلاق رجعی و بائن): 322
- ج) ادله قائلین به تفصیل: 322
- اشاره 322
- 1) دلیل اول: 322
- اشاره 322
- 2) دلیل دوم: 323
- پاسخ شهید ثانی به این استدلال همراه با توضیح استاد «مد ظله»: 323
- اشاره 323
- د) تعارض بین اطلاق از معانی آیه شریفه «فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ...» با اطلاق ادلّه ناهیه: 324
- اشاره 325
- خلاصۀ این جلسه: 325
- الف) ادامه بحث در مورد ازدواج با زن پنجم در عدّه زن مطلقه چهارم: 325
- 2) نظر شهید ثانی: 325
- 1) نظر محقق کرکی «ره»: 325
- اشاره 325
- 3) نظر مرحوم آقای خویی «ره»: 326
- 4) نقد فرمایش آقای خویی «ره» توسط استاد «مدّ ظلّه»: 327
- 5) توجیه نظر محقق کرکی «ره» توسط استاد «مدّ ظلّه»: 329
- 1 - رأی آقایان در مورد مخصّص بودن علت: 329
- اشاره 329
- 6) اشکالات استاد «مدّ ظلّه» به استدلال محقق کرکی: 329
- 2 نظر استاد «مدّ ظلّه» در مورد مخصّص بودن علت: 330
- 7) نظر نهایی استاد «مدّ ظلّه» در مسئله: 331
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 333
- الف) انقلاب نسبت میان ادلۀ متنافیه: 333
- اشاره 333
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» در ملاک انقلاب نسبت: 334
- ج) استثناء از ملاک کلی، در انقلاب نسبت: 335
- د) تطبیق بحث انقلاب نسبت، در ما نحن فیه: 335
- اشاره 335
- 1) تقریب بحث، بنا بر مبنای مرحوم آقای خویی در مطلقه رجعیّه: 336
- 2) تقریب مسئله، طبق مبنای مشهور در مطلقه رجعیه: 337
- 2) در آن فرضی که خامسه اخت مطلقه باشد: 338
- 1) حمل اخبار بر کراهت: 338
- اشاره 338
- ه) ادامه مسئله 4: 338
- 3) حکم معتدّۀ به غیر عدّه طلاق: 339
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 340
- اشاره 340
- 2) بیان نظر مرحوم سیّد «ره»: 340
- 1) متن عروه: 340
- الف) جواز تزویج خامسه بعد از فوت رابعه: 340
- 3) بیان مرحوم آقای حکیم «ره» و نقد استاد «مدّ ظلّه» بر ایشان: 341
- 4) نظر مرحوم آقای خویی با توضیحی از استاد «مدّ ظلّه»: 341
- 5) نقد استاد «مدّ ظلّه» بر کلام مرحوم آقای خویی «ره»: 342
- 1) متن عروه: 343
- 1) متن عروه: 343
- ب) جواز تزویج خامسه در طلاق قبل الدخول: 343
- ج) حرمت تزویج مرأه در عدّه غیر: 343
- 4) اشکال به استدلال فوق: 344
- *1) عزم به معنای اراده است 344
- 3) وجه عدم جواز ازدواج در عدّه غیر: 344
- اشاره 344
- نقد استاد «مدّ ظلّه» بر تقریب و بیان راه حل: 345
- *2) اگر بلافاصله پس از فوت مردی، کسی تصمیم بگیرد بعد از تمام شدن عده وفات با زن او ازدواج کند قطعاً خلاف شرع نیست. 345
- نقد استاد «مدّ ظلّه»: 345
- *3) دو تقریب از استاد «مدّ ظلّه» در جواب اشکال به آیه شریفه: 346
- اشاره 348
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 348
- اشاره 351
- ب) ازدواج با معتده: 351
- 1) بطلان ازدواج با معتده: 351
- دلیل اول: آیۀ شریفۀ «وَ لا تَعْزِمُوا عُقْدَهَ النِّکاحِ» 351
- اشکال استدلال به آیه «وَ لا تَعْزِمُوا عُقْدَهَ النِّکاحِ» 352
- مناقشه در دلیل دوّم 353
- نتیجه نهایی بحث: 353
- دلیل دوم: آیات عدّه و تربّص 353
- اشاره 354
- طائفه دوم: نافی مطلق حرمت ابدی 354
- طائفه چهارم: مفصّل در حرمت ابدی بین دخول و عدم دخول 354
- طائفه سوم: مفصّل در حرمت ابد بین علم و جهل 354
- طائفه اوّل: مثبت مطلق حرمت ابدی 354
- تقریب اول در جمع بین روایات 355
- تقریب دوم در جمع بین روایات: 356
- مناقشه استاد مد ظله بر تقریب اول 356
- مناقشه در تقریب دوم در جمع بین روایات 358
- تقریب سوم در جمع بین روایات 360
- اشاره 362
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 362
- الف) روایاتی که می توانند شاهد بین روایات متعارض باشند: 362
- ج) روایاتی که مطلقاً حرمت ابد را اثبات کرده اند: 363
- ب) روایتی که حرمت ابد را مطلقاً نفی می کند: 363
- 1) روایت محمد بن مسلم: 363
- 2) روایت عبد الله بن سنان: 364
- د) روایاتی که بین علم و جهل تفصیل داده اند: 365
- 1) صحیحه اسحاق بن عمار: 365
- 1) ارتباط این روایت به بحث برائت و اشتغال: 366
- 2) صحیحه عبد الرحمن بن حجّاج: 366
- ه) بحث پیرامون فقه الحدیث صحیحه عبد الرحمن بن حجاج: 366
- 2) تفصیل بین جهل به حکم و جهل به موضوع (اشکال مرحوم شیخ): 367
- 3) نظر مرحوم آخوند خراسانی «ره» در حل اشکال شیخ «ره»: 367
- 4) اشکال مرحوم حاج شیخ عبد لکریم در درر بر مرحوم آخوند: 368
- 5) اشکال استاد «مدّ ظلّه» بر مرحوم آخوند: 368
- 6) نظر مرحوم حاج شیخ در حل اشکال شیخ انصاری «ره»: 369
- 7) اشکال استاد «مدّ ظلّه» به بیان شیخ «ره»: 369
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 370
- 1) اشاره مجدد به سخن مرحوم میرزا «ره»: 370
- اشاره 370
- الف): بررسی مجدد فرمایش مرحوم میرزای شیرازی: 370
- اشاره 370
- 2) اشکال استاد «مدّ ظلّه» به سخن میرزا «ره»: 371
- 3) رجوع استاد «مدّ ظلّه» از اشکال مذکور: 371
- 4) یادآوری اشکال حاج شیخ «ره» در درر الفوائد: 372
- ب): بیان مرحوم حاج شیخ در معنای روایت: 372
- 1) ایشان روایت را طور دیگری معنا کرده اند: 372
- 3) تقریب دیگری از سخن مرحوم حاج شیخ «ره»: 373
- 4) پاسخ استاد «مدّ ظلّه»: 373
- اشاره 374
- *جواب مرحوم شیخ «ره» از اشکال فوق: 374
- اشاره 378
- 1) صحیحه عبد الرحمن بن حجاج: 378
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 378
- الف): ادامه بررسی روایاتی که علم را منشأ ثبوت حرمت ابد ذکر نموده است: 378
- 2) تقریب استدلال مرحوم امام قدس سرّه: 380
- 3) نقد کلام مرحوم امام قدس سرّه 380
- اشاره 381
- ب): بررسی روایاتی که معیار حرمت ابد را دخول و عدم دخول قرار داده اند: 381
- 1) روایت صحیحه حلبی: 381
- 2) صحیحه محمد بن مسلم: 382
- 3) موثقه محمد بن مسلم: 382
- 5) صحیفه حلبی: 383
- اشاره 383
- 4) موثقه سلیمان بن خالد: 383
- 6 - صحیحه ابن سنان: 384
- نظر استاد «مدّ ظلّه»: 384
- 7 - روایت حمران: 385
- اشاره 386
- 1) طرح مسئله و دفع یک شبهه: 386
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 386
- الف) کفایت علم احد الزوجین در ثبوت حرمت ابد: 386
- 2) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 387
- *مسامحه در عبارت مرحوم سیّد: 388
- ج) عدم لحوق ایام استبراء به عدّه در حرمت ابد: 388
- اشاره 388
- 1) متن عروه: 389
- 1) متن عروه: 389
- ه) عدم الحاق وطی به شبهه و زنا در عدّه، به تزویج در حرمت ابد: 389
- 2) تذکر مرحوم آقای خویی «ره»: 389
- و) احکام تزویج فاسد: 390
- 1) متن عروه: 390
- 2) توضیح استاد «مدّ ظلّه»: 390
- 3) خروج دو مورد از أمثله مرحوم سیّد از محل کلام: 391
- 5) توجیه عبارت مرحوم سیّد: 391
- 4) سهوی از مرحوم آقای خویی «ره»: 391
- 7) اشکال مرحوم حکیم به صاحب جواهر: 392
- 6) تفصیل مرحوم صاحب جواهر در عقد فاسد: 392
- اشاره 393
- الف) توضیحی، نسبت به بحث، جلسات گذشته: 393
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 393
- 1) نظر مرحوم آقای خویی «ره»: 394
- ب) آیا سببیّت تزویج در عدّه برای حرمت ابد مربوط به تزویجی است که لو لا العده صحیح است یا اعم از آن است؟ 394
- 2) تقریب کلام مرحوم آقای خویی «ره»: 395
- 3) مناقشه استاد «مدّ ظلّه» در کلام آقای خویی «ره»: 396
- الف) بررسی یک اشکال در بحث سابق: 399
- اشاره 399
- 1) طرح اشکال: 399
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 399
- 2) مقدمه ای در پاسخ اشکال: 401
- 1) متن مسئله: 402
- 3) توضیح پاسخ اشکال: 402
- ب) بررسی مسئله 2: 402
- 3) تفسیر عبارت متن توسط مرحوم آقای خویی: 403
- 4) مناقشه تفسیر فوق توسط استاد مد ظله: 404
- اشاره 408
- الف): ایرادهایی که متوجّه کلام صاحب عروه «ره» شده است: 408
- 1) مرحوم آقای خویی: 408
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 408
- 2) پاسخ استاد «مد ظله» به اشکال آقای خویی «ره»: 409
- 3) یادآوری نزاع صحیح و اعمّ در رابطه با بحث کنونی: 410
- 5) اشکال استاد «مد ظله» به کلام مرحوم سیّد «ره» 411
- 1) متن عروه: 412
- 2) توضیحات عبارت عروه: 412
- ب): حکم ازدواج با زنی که در عدۀ خود شخص است: 412
- 3) توضیح بیشتر عبارت عروه: 413
- 4) مقصود از موجبات انفساخ در کلام عروه چیست؟: 414
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 416
- 1) مرحوم حکیم: 416
- اشاره 416
- الف) در عده طلاق و وطی به شبهه و عده متعه و فسخ: 416
- ب) در عده انفساخ: 417
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 417
- اشاره 417
- 2) مرحوم آقای خویی: 417
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم «ره»: 417
- 3) نقد کلام مرحوم آقای خویی «ره»: 418
- 2) اشکال مرحوم آقای خویی به کلام آقای حکیم «ره»: 418
- 6) نقد کلام مرحوم حکیم توسط آقای خویی: 419
- 4) ادامه بررسی مسئله 3 عروه: 419
- 5) نظر مرحوم آقای حکیم «ره»: 419
- 9) نظر مرحوم آقای حکیم «ره» و نقد آقای خویی «ره»: 420
- 7) نقد جواب مرحوم آقای خویی: 420
- 8) تتمه مسئله 3: 420
- 10) نقد کلام مرحوم آقای خویی «ره»: 421
- 11) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 422
- الف) تتمه مسئله (3) عروه: 423
- اشاره 423
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 423
- اشاره 425
- توضیح: 425
- نظر استاد «مدّ ظلّه»: 425
- قول مشهور: 425
- قول دوم: 425
- نظر استاد «مدّ ظلّه»: 426
- اشاره 426
- ج) ادامه بررسی مسئله (3) عروه: 426
- توضیح؛ 426
- 1) متن مسئله: 428
- اشاره 428
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 428
- الف) بررسی مسئله 4: 428
- 2) توضیح مسئله و کلام مرحوم آقای حکیم «ره»: 428
- 3) نقد مرحوم آقای خویی بر کلام مرحوم آقای حکیم «ره»: 429
- 4) بررسی کلام بزرگان، توسط استاد «مدّ ظلّه»: 430
- ب) توضیح بیشتر بحث: 431
- 1) سه تقریب برای اثبات اشتراط دخول در حال عدّه: 431
- 2) نگاهی به روایات باب: 433
- 4) تذکر یک نکته لفظی: 436
- 3) نتیجه بحث: 436
- 2) توضیح شقوق مسئله: 437
- الف) بررسی مسئله 5 (شک در عدّه): 437
- اشاره 437
- خلاصۀ این جلسه: 437
- 1) متن عروه: 437
- 3) تذکر دو نکته: 438
- اشاره 438
- 1) اشاره به بحث اصولی قیام امارات و اصول مقام قطع: 439
- نقد کلام مرحوم آقای حکیم توسط استاد «مدّ ظلّه»: 439
- ب) امکان حکم به حرمت ابد به مجرد استصحاب عدّه: 439
- اشاره 439
- نظر مرحوم آخوند «ره» و پاسخ به آن: 440
- 3) نظر مرحوم حاج آقا رضا و مرحوم حاج شیخ عبد الکریم: 441
- 4) نظر مرحوم میرزای نائینی: 442
- اشاره 444
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 444
- بررسی نظریۀ اول: 450
- نظریه دوم: 450
- توضیح سوم: 451
- 1) روایات قابل استناد در این مسئله: 454
- الف) بررسی روایات مربوط به تصدیق قول زن در اموری مانند عدّه و حیض: 454
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 454
- اشاره 454
- 2) متن روایات مربوطه: 455
- 1) فرمایش مرحوم آقای خویی: 457
- 2) نقد استاد «مدّ ظلّه»: 457
- 3) تفصیل فقهاء دربارۀ مطلب: 457
- ب) بررسی فرمایش مرحوم آقای خویی دربارۀ اختصاص تصدیق قول زن نسبت به حالت فعلی: 457
- 4) روایات قابل استناد برای موضوع مورد بحث: 458
- 2) متن مسئله 7: 460
- 1) مسئله 6: 460
- ج) توضیح و بررسی مسائل 6 تا 8 باب: 460
- 3) بررسی و توضیح مسئله 7: 460
- 4) متن مسئله 8: 462
امری وجودی است، مرحوم مصنّف می تواند بر اساس هر دو مبنای مذکور در موارد مشکوک حکم به وجوب انفاق کند.
ب): بررسی مسئله 9 باب 2
1): متن مسئله:
یجری علیها بعد الافضاء جمیع احکام الزوجه من حرمه الخامسه و حرمه الاخت و اعتبار الاذن فی نکاح بنت الاخ و الاخت و سائر الاحکام و لو علی القول بالحرمه الابدیّه بل یلحق به الولد و ان قلنا بالحرمه لانه علی القول بها یکون کالحرمه حال الحیض.
2): بیان نظر مرحوم سید:
ایشان بعد از این که نظرشان مبنی بر عدم انفساخ زوجیّت به واسطۀ افضا را بیان می فرمایند، جمیع احکام زوجه اعمّ از حرمت ازدواج با همسر پنجم، حرمت ازدواج با خواهر زوجه، لزوم اذن زوجه در نکاح برادرزاده و خواهرزاده و احکام دیگر را جاری می دانند.
مرحوم صاحب عروه می فرماید که حتّی اگر ما قائل به حرمت ابدی هم بشویم (که خود ایشان قائل نیست)، جمیع آثار زوجیت بار می گردد. بلکه اگر ولدی هم از این زن متولد بشود، ملحق به این مرد است گرچه قائل به حرمت باشیم. ایشان برای این نکته نظیر آورده و گفته اند که اگر ما قائل به حرمت نزدیکی با همسر شویم، این حرمت مانند حرمت نزدیکی در حال حیض است و همچنان که ولد الحیض ملحق به شوهر می باشد، در اینجا هم این ولد ملحق به شوهر است.