- الف) بررسی مسئله 7 (حلّ مشکلات عبارتی): 1
- 1) متن مسئله 1
- 1378/8/23 یکشنبه درس شمارۀ (152) کتاب النکاح/سال دوم 1
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 1
- اشاره 1
- 2) توضیحی دربارۀ کلمۀ «اشکال» در متن 2
- 3) طرح اشکالی درباره مورد سوم جواز ترک وطی 3
- 4) پاسخ مورد سومِ جواز ترک وطی، توسط استاد مدّ ظلّه 4
- 5) مقدمه ای در تبیین وجه سوم پاسخ ایراد فوق تکلیف کفّار به فروع 5
- 6) توضیح وجه سوم پاسخ از اشکال عدم صحت تجویز در مورد سوم 8
- 1) ادعای اجماع در مسئله 8
- ب) بررسی حکم مسئله 7: 8
- اشاره 10
- 1) استناد به اجماع در کلمات فقهاء 10
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 10
- الف) بحثی دربارۀ ادعای اجماع در مسئلۀ مورد بحث (حرمت ترک وطی زوجه بیش از چهار ماه): 10
- 3) نظر استاد - مدّ ظلّه - دربارۀ اجماع مورد ادّعا 11
- ب) بررسی مناقشۀ مرحوم آقای خوئی ره در حجیت اجماع مذکور: 11
- 2) وقوع اشتباه در مستند مرحوم نراقی (ره) 11
- 1) تقریب استدلال مرحوم آقای خوئی (ره) 11
- 2) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به تقریب مذکور 12
- 3) اشکال نقضی استاد - مدّ ظلّه - 12
- 5) تفصیل میان مسائل اصلی و فرعی (ضابطۀ احراز اتّصال فتوا به زمان معصوم (علیه السلام)) 15
- ج) بررسی چگونگی استناد به انصراف برای اعتبار انزال در وطی: 16
- 1) مناقشه در تمسک به «انصراف» برای اعتبار انزال در وطی 16
- 2) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به مناقشۀ مزبور 16
- 4) اشکالی در فتاوای برخی فقها در این باره 18
- 3) نتیجه گیری استاد - مدّ ظلّه - در ما نحن فیه 18
- 1) نقل عبارت رسالۀ احکام النساء: 20
- اشاره 20
- الف): بررسی فرمایش مرحوم شیخ مفید «ره» 20
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 20
- 2) نظر استاد - مدّ ظلّه 21
- 1) نقل فرمایش مرحوم صاحب جواهر 22
- 2) خدشۀ آقای خوئی در تمسک به لا ضرر و لا حرج 22
- ب): دلیل دوّم قاعدۀ لا ضرر و قاعدۀ لا حرج 22
- ج): بررسی مستند چهار ماه در مسئله 25
- 2) نظر استاد - مدّ ظلّه العالی 25
- 1) مستند اول - فعل عمر 25
- 4) نظر استاد - مدّ ظلّه 26
- 3) نظر مرحوم آقای خوئی دربارۀ اجنبی بودن این استدلال از بحث 26
- 5) مستند دوم - فرمایش مرحوم مجلسی (ره) در روضه المتقین 27
- 1) متن روایت: 28
- 2) بررسی سند 28
- اشاره 28
- 6) نظر استاد - مدّ ظلّه 28
- د): دلیل سوم، روایات خاصه 28
- 3) توضیحی درباره معنا و متن حدیث 30
- خلاصۀ مطالب این جلسه: 32
- 1) تکمله ای بر بحث گذشته - استدلال به لا ضرر و لا حرج (دلیل اول): 32
- اشاره 32
- اشاره 32
- اشاره 33
- 2) ادامۀ ادله حرمت ترک وطی (دلیل دوم): 33
- اشاره 33
- الف) اشکال اخص بودن دلیل از مدعی، 33
- *نتیجۀ بررسی اقوال فقهاء: 35
- دفاع استاد «مدّ ظلّه» از مرحوم فیض «ره»: 35
- ب) استدلال به ادلۀ رافع ضرر و حرج 36
- اشاره 38
- سند روایت: 38
- دلالت روایت: 38
- 3 - بررسی روایت حفص (دلیل سوم) 38
- تقریب استدلال به روایت: 39
- مناقشه استاد در استدلال به روایت: 39
- 4 - بررسی روایت محمد بن جعفر (دلیل چهارم) 40
- تقریب دوم استدلال: 40
- اشاره 40
- اشاره 40
- نقد استدلال: 40
- اولین تقریب استدلال: 40
- اشاره 40
- نقد استدلال: 42
- 5 - بررسی روایات باب ایلاء (دلیل پنجم) 42
- نقد استدلال به روایت: 42
- اشاره 42
- تقریب کامل تر استدلال: 44
- اشاره 45
- خلاصۀ مطالب این جلسه: 45
- کلام صاحب جواهر در مسئله: 47
- نقد استدراک صاحب جواهر: 48
- نظر نهایی استاد مد ظله العالی 53
- اشاره 55
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 55
- 1) تقویت دلیل لزوم در متعه 55
- الف): بررسی حکم لزوم مباشرت در عقد ازدواج موقّت 55
- 4) تفصیل بیشتر در مسئله قدر متیقن 59
- 6) نقد جریان قاعده حرج و نفی ضرر در متعه 62
- 5) تفصیل بیشتر در بحث انصراف 62
- 1) لزوم مباشرت در غیر زن جوان 63
- ب): بررسی حکم لزوم مباشرت در برخی فروع مسئله 63
- 2) حکم ترک وطی در سفر غیر واجب 64
- 3) تحقیق استاد - مدّ ظلّه - در مفاد "عنده" در صحیح صفوان 65
- 4) تقویت وجه لزوم قید "حضر" در حکم به وجوب مباشرت و نقد آن 66
- 5) بررسی حکم ترک مباشرت به جهت سفر واجب 67
- 6) توضیحی درباره فرق باب تزاحم و باب ورود 68
- 1) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به استدلال مرحوم آقای خوئی «ره» (یادآوری و تکمیل) 70
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 70
- اشاره 70
- الف): چگونگی رابطۀ حق استمتاع با سفر واجب: 70
- 2) استدراکی بر پاسخ پیشین استاد - مدّ ظلّه 71
- 3) نظر نهائی استاد - مدّ ظلّه 72
- ب): بحث دربارۀ سایر فقرات مسئله 7 74
- 1) ادامۀ متن مسئله 7: 74
- 2) عدم توقف وجوب وطی بر مطالبۀ زوجه: 75
- 3) جواز ترک وطی با رضایت زوجه یا اشتراط در هنگام عقد: 75
- 4) جواز ترک وطئ در فرض ضرر مرد یا زن: 76
- 1) متن عروه: ادامه مسئله (7):... 78
- الف): موارد سقوط حق زوجه در وطی أربعه اشهر 78
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 78
- 2) کلمات اعلام دربارۀ غیبت اختیاری زوجه 78
- اشاره 78
- 3) کلام استاد - مدّ ظله - در مسئله 79
- 4) ناشزه شدن زوجه: 81
- ب): چگونگی و مقدار وطی واجب 81
- د): 82
- ج): اختصاصی وجوب وطی به زوجه 82
- 1) سپس سیّد می فرماید که این حکم شامل مملوکه غیر زوجه نمی شود 82
- 1) متن عروه 82
- 2) مراد از عدم قدرت در مفروض مسئله 83
- 3) چگونگی و مقدار حکومت ادلّه نفی حرج بر احکام اولیه 83
- الف) بررسی مسئله 8 عروه: 86
- خلاصۀ درس این جلسه: 86
- 1) کثرت شهوت به حدی است که برای زن حرجی است زن نمی تواند خود را حفظ نموده به معصیت می افتد. 86
- اشاره 86
- اشاره 86
- اشاره 87
- 3) فرض سوم آن است که اصلاً اختیاری در کار نباشد. 87
- حل اشکال عبارتی در کلام سید رحمه الله: 89
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله 90
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله در وجه احتیاط: 90
- اشاره 90
- 3) کلام مرحوم آقای خویی در وجه احتیاط: 92
- اشاره 92
- تکمله فرمایش مرحوم آقای خویی: 93
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 94
- 5) نظر استاد رحمه الله: 95
- 1) تذکری در توضیح بحث سابق (مسئله 8): 97
- الف) ادامه بررسی مسئله 8: 97
- اشاره 97
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 97
- 2) دلیل دیگری بر حرمت ترک مباشرت در صورت ضرر: 98
- 1) متن مسئله: 99
- ب) بررسی مسئله 9: 99
- 2) توضیح مسئله: 99
- 3) بررسی لزوم و عدم لزوم ارضاء زن: 100
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم: 101
- 5) خاطره ای علمی از مرحوم آقا سید احمد خوانساری قدس سرّه: 102
- 6) توضیح اشکال به مرحوم آقای حکیم: 103
- اشاره 105
- 1) عدم امکان استناد به متن حدیث: 105
- الف): بررسی متن و سند روایت کراجکی در کنز الفوائد: 105
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 105
- اشاره 105
- اشاره 106
- 1) حسین بن محمد بن علی الصیرفی: 106
- 2) اشکالات موجود در سند روایت: 106
- 3) قاسم بن محمد بن جعفر علوی: 107
- 2) محمد بن علی جعابی: 107
- 4) احتمال سقط واسطه در حدیث: 107
- 1) مناقشه استاد «مدّ ظلّه» به استدلال مرحوم حکیم «ره»: 108
- ب) استدلال مرحوم آقای حکیم «ره» به اطلاق ادله برای عدم وجوب استحلال: 108
- 2) پاسخ استاد «مدّ ظلّه» به تقریب مذکور: 109
- اشاره 110
- نتیجه: 110
- ج) توضیح مسئله 1 (عدم جواز وطی صغیره): 110
- 2) توضیحاتی پیرامون مسئله: 111
- اشاره 113
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 113
- 3) رد مجهول بودن جعابی ارسال روایت کراجکی 114
- 1) توصیه و تأکید استاد - مدّ ظلّه - بر رجوع به مآخذ اصلی 114
- 2) تأکید سنّی بودن ابن الصیرفی 114
- ب): لزوم احتیاط در استرضاء و استحلال 116
- ج): عدم جواز وطی زوجه قبل از اتمام نُه سال 116
- 1) دلیل اجماع 116
- 3) بررسی روایات 117
- 1 - مرسله یعقوب بن یزید 117
- 2 - روایت زراره 117
- 2) دلیل اولویت عرفیه در تسری حکم از جاریه به زوجه حرّه 117
- 4 - صحیحه حلبی 118
- 5 - روایت دعائم 118
- 3 - روایت ابی بصیر 118
- 6 - روایت عمار سجستانی 118
- 8 - روایت طلحه بن زید 119
- 9 - روایت غیاث بن ابراهیم 119
- 7 - روایت حلبی 119
- 10 - روایت حمران 119
- 11 - روایت حلبی 120
- 1) موارد اختلاف مطرح شده در روایات 120
- 2) احتمالات مطرح شده در توجیه تردید روایت زراره و ابو بصیر 120
- د): رفع تنافی از ظاهر روایات در مورد نه یا ده سال 120
- 3) جمع روایت غیاث با روایات نه سال 122
- ه): مختصری درباره حکم امه 122
- 2) نظر مرحوم آقای خوئی 122
- 1) نظر صاحب وسائل 122
- 3) اشکال مرحوم آقای خوئی 123
- 4) توضیح کلام ایشان توسط استاد - مدّ ظلّه 123
- 5) نقد استاد - مدّ ظلّه 123
- 2) توضیح مسئله 125
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 125
- اشاره 125
- الف): بررسی مسئلۀ 2 125
- 1) متن مسئله 125
- 3) اقوال فقهای تا عصر صاحب جواهر (ره) 126
- 4) ادعای اجماع در مسئله بر تحریم ابد 129
- 1) عبارت نزهه الناظر 130
- 2) عبارت فیض در مفاتیح الشرائع 130
- 3) عبارت صاحب مدارک در نهایه المرام 132
- *نتیجه بحث 133
- الف): ادامه نقل اقوال و بررسی اجماع در مسئله 134
- اشاره 134
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 134
- 1) کلام ابن برّاج در جواهر الفقه 134
- 2) بررسی ثبوت اجماع در مسئله 135
- 3) نسبتهای نادرست قول به تحریم ابد به فقهای متقدم 136
- 4) علت ادعای اجماع در مسئله 138
- ب): بررسی دلیل روایی مسئله 139
- 1) اشکال به ارتباط مرسله با محل بحث (ازدواج با صغیره) و پاسخ آن 140
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 140
- الف): ادامۀ بررسی مرسلۀ یعقوب بن یزید 140
- اشاره 140
- 2) بررسی اعتبار روایت و بررسی کلام مرحوم آقای حکیم (ره) 142
- ب): بررسی اجماع بر عدم حرمت ابد به مجرّد دخول (بحث اوّل) 143
- اشاره 143
- 1) کلام شیخ طوسی (ره) در تهذیب و استبصار 143
- 2) بحث صاحب جواهر (ره) درباره مخالفین در مسئله و نقد آن 144
- 3) تفصیل بحث درباره عبارات سرائر و نهایه 145
- 4) توضیح کلام صاحب جواهر (بحث دوّم) 147
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 149
- الف) بررسی کلام مرحوم صاحب جواهر و آقای حکیم قدس سرهم دربارۀ دلالت مرسلۀ یعقوب بن یزید: 149
- اشاره 149
- 1) کلام مرحوم صاحب جواهر رحمه الله (یادآوری و تکمیل): 149
- الف) ادعای اجماع نسبت به عدم حرمت ابد به صرف دخول: 150
- اشاره 150
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه - از کلام جواهر: 150
- ب) ادعای مخالفت قول به حرمت ابد با مذاق شارع: 151
- 4) نقد استاد - مدّ ظلّه -: 153
- اشاره 154
- ب) دلایل طرد مرسلۀ یعقوب بن یزید: 154
- 1) مخالفت با اجماع: 155
- اشاره 155
- 2) مخالفت با ظاهر روایات معتبر: 155
- اشکال مرحوم آقای حکیم در دلالت دو روایت: 156
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 157
- اشاره 157
- الف): توضیح متن مورد بحث از مسئله 3 باب: 157
- 1) متن مسئله 2: 157
- 1) تفصیل صاحب جواهر 1 میان جهل به حکم و جهل به موضوع: 158
- ب): بررسی تفصیل مرحوم صاحب جواهر میان جهل به موضوع و جهل به حکم 158
- 2) تقریب کلام صاحب جواهر توسط استاد - مدّ ظلّه - 159
- 3) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به تقریب مذکور: 160
- 2) نظر مرحوم آقای خویی «ره» 163
- ج): نقل نظر بزرگان معاصر و نتیجه گیری بحث 163
- 1) نظر مرحوم آقای حکیم «ره» 163
- 4) نتیجه بحث: 164
- 3) نقد استاد - مدّ ظلّه - 164
- اشاره 165
- 1) مراد از جاهل 165
- الف): جاهل به حکم یا موضوع 165
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 165
- اشاره 165
- ب): صغیر و مجنون 167
- 2) دلیل استثنای جاهل 167
- ج): پس از اندمال جراحت 168
- 1) بررسی حکم مسئله 168
- 2) بیان اشکال در استدلال به روایت 170
- 3) جواب از اشکال: 170
- 4) بررسی جریان استصحاب پس از بهبودی جراحات: 171
- اشاره 171
- مبنای مرحوم آقای داماد در مسئله 171
- شبهۀ بقاء موضوع در جریان استصحاب: 173
- مبنای مرحوم آقای خوئی در مسئله 173
- د): پس از طلاق و عقد مجدد 174
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 176
- اشاره 176
- 1) قول مرحوم سید در عروه به وجوب دیه در افضاء: 176
- الف) ثبوت دیه در صورت افضاء: 176
- 3) نقد استاد «مدّ ظلّه» بر استدلال به روایت: 177
- 4) استدلال به قضاوت امیر المؤمنین علیه السلام بر وجوب دیه در افضاء: 177
- ب) تتمه مسئله 2 عروه: 178
- اشاره 178
- 1) بررسی اقوال فقهاء در مسئله: 178
- 2) بررسی صحیحۀ حمران: 179
- *متن روایت: 180
- اشاره 180
- *جمع بین روایات: 180
- *سند روایت: 180
- تفسیر اول: نظریه محقق اردبیلی 182
- تفسیر دوم: نظریه کاشف اللثام 182
- *تفسیرهای مختلف از مفاد صحیحۀ برید و حمران: 182
- تفسیر سوم: نظریه شیخ طوسی 183
- نتیجه: 183
- اشاره 184
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 184
- الف): روایاتی که در افضاء اثبات ضمان کرده است: 184
- 1) روایت غیاث بن ابراهیم 184
- 4) روایت حلبی: 185
- 3) روایت طلحه بن زید: 185
- 2) روایت حلبی: 185
- 5) روایت غیاث: 186
- 1) روایت حمران: 187
- ب): روایاتی که از آنها ثبوت دیه استفاده می شود: 187
- 2) روایت دعائم الاسلام: 187
- 3) صحیحه سلیمان بن خالد 188
- 4) روایت قضایاء امیر المؤمنین علیه السلام: 188
- ج) روایاتی که اثبات مهر نموده است: 189
- د) روایتی که اثبات ارش نموده است: 190
- 1) طرح مسئله 192
- اشاره 192
- الف): آیا به مجرد افضاء صغیره، زن از حباله زوجیت خارج می گردد؟ 192
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 192
- 2) احتمال استاد مدّ ظلّه درباره روایت برید 193
- 3) مناقشه استاد مدّ ظلّه در احتمال فوق 194
- 1) کلام صاحب جواهر - ره - در مفاد دو روایت حمران و برید 194
- ب): تأثیر مرگ زن افضاء شده در مسئله دیه 194
- 2) نقد کلام صاحب جواهر - ره - توسط استاد مدّ ظلّه 195
- 3) کلام محقق اردبیلی - ره - در مفاد روایت حمران و برید 196
- 4) نقد کلام محقق اردبیلی - ره - 197
- 5) کلام کاشف اللثام در مفاد روایت حمران و برید و نقد صاحب جواهر بر آن 197
- *خلاصه و نتیجه بحث 198
- *نظر نهایی استاد مدّ ظلّه در مسئله 198
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 199
- الف): ادامه بحث از دیه افضاء شده: 199
- 1) جمع بین روایات حمران و برید با روایات ضمان (یادآوری و تکمیل) 199
- اشاره 199
- 3) تسامح در عبارت عروه 200
- 2) متن عروه 200
- 4) نظر استاد - مدّ ظلّه - در مسئله 201
- 1) متن عروه 201
- 2) استدلال بر مطلب 201
- ب): وجوب نفقه زن افضاء شده 201
- 3) اشاره به یکی از ادله فرق بین ازدواج و پاسخ به آن: 201
- 1) متن عروه 203
- ج): بیان مراد از افضاء در موضوع روایات: 203
- اشاره 203
- 2) اقوال در معنای افضاء 203
- اشاره 207
- 1) نظر صاحب عروه رحمه الله: 207
- خلاصۀ درس این جلسه: 207
- الف) مفهوم و حکم افضا در روایات مربوطه: 207
- 2) نظر و استدلال مرحوم آقای خویی رحمه الله 207
- 3) نقد کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 208
- 4) نظر صاحب جواهر و مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 209
- 6) نظر استاد مد ظله دربارۀ مفهوم افضاء و حکم آن: 210
- ب) بحث دربارۀ افضاء در غیر زوجۀ صغیره: 211
- 2) تسامحی در عبارت عروه: 211
- 1) عبارت عروه: 211
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم در معنای عبارت عروه: 212
- 4) نقد کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 212
- 6) دلایل حکم مزبور در غیر زوجه صغیره: 214
- اشاره 215
- بررسی روایات: 215
- اشاره 215
- اشاره 215
- روایت اول موثقه سکونی 215
- بررسی مسئله 4 عروه: 215
- روایت سوم: صحیفۀ سلیمان بن خالد 216
- روایت دوم مرسله صدوق 216
- کلام محقق (ره) دربارۀ دیۀ افضاء مملوکه 218
- ادامه مسئله 4: 218
- اشاره 218
- روایت پنجم: 218
- اشاره 218
- نقد کلام محقق (ره) 219
- مسئله 5 219
- مسامحه در تعبیر مرحوم سیّد (ره) 219
- اشاره 219
- ادامه مسئله 4 عروه: 219
- دلیل اول (اجماع) 220
- بررسی اجماع: 220
- اشاره 220
- دلیل وجوب انفاق در افضاء کبیره 220
- دلیل دوم: (صحیحۀ حمران عن ابی عبد الله علیه السلام) 221
- بیان صاحب جواهر (ره) در حل تعارض دو صحیحۀ حمران و برید و صحیحۀ حلبی 222
- دلیل سوم: (صحیحۀ برید بن معاویه عن ابی جعفر علیه السلام) 222
- نقد کلام آقای حکیم (ره) 223
- بیان مرحوم آقای حکیم در معنای صحیحۀ حمران 223
- ادامۀ مسئلۀ 5 عروه 225
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 225
- نظر صاحب جواهر در حل تعارض بین روایات: 225
- اشاره 225
- نظر استاد مد ظله: 226
- نظر استاد مد ظله در جمع بیان روایات: 227
- اشاره 228
- مسئله (6) عروه 228
- دیه افضاء صغیر بر خود اوست یا بر عاقله؟ 229
- کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله 229
- نقد کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله 231
- دلیل ثبوت دیه بر عاقله به طور عام 232
- شبهه در استدلال به حدیث عمد الصبی خطأ تحمله العاقله 233
- مسئله 7: عروه 234
- 2) بیانات مرحوم آیت الله خوئی: 235
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 235
- 1) متن عروه 235
- اشاره 235
- الف) بررسی مسئله 8 از فصل احکام دخول در زوجه 235
- ب) بیان مقدّمه جهت روشن شدن عدم جریان استصحاب حکم: 236
- ج) جواب استاد «مد ظله» به فرمایش مرحوم آقای خویی (ره) 238
- اشاره 239
- د) پاسخ اشکال دوم مرحوم آقای خویی (ره): (تقدم استصحاب موضوعی بر استصحاب حکمی) 239
- مناقشه در پاسخ دوم: 244
- مناقشه در پاسخ اول: 244
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 246
- ادامۀ بحث مسئله هشتم: 246
- اشاره 246
- اشاره 246
- ادامۀ مسئله: 249
- اشاره 249
- اشکال سوم به جریان استصحاب حکمی (این استصحاب اخص از مدعا است) 249
- کلام مرحوم آقای حکیم (ره) و مرحوم آقای خویی (ره) در توجیه کلام سیّد (ره) 250
- اشکال مرحوم آقای حکیم (ره) و مرحوم آقای خویی (ره) به کلام سیّد (ره): 250
- بررسی کلام عَلَمَیْن در توجیه کلام مرحوم سیّد (ره): 251
- مناقشه در کلام مرحوم سیّد (ره) 252
- توجیه اصل مثبت در کلام مرحوم سیّد (ره): 252
- الف): نقد دیدگاه مرحوم سید پیرامون حرمت ابدی و مثبت بودن اصل: 254
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 254
- اشاره 254
- اشاره 254
- 1) نظر مرحوم آقای حکیم ره: 255
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه - به کلام مرحوم آقای حکیم ره 255
- 3) نظر استاد - مدّ ظلّه - پیرامون کلام مرحوم سید: 256
- ب): بررسی حکم وجوب دیه و نفقه 257
- اشاره 257
- 1) توجیه مرحوم آقای حکیم: 257
- 3) دفاع مرحوم آقای خوئی از مرحوم سید: 258
- 2) اشکال مرحوم آقای حکیم به کلام مرحوم سید در مورد وجوب دیه 258
- 5) نقد استاد - مدّ ظلّه - به لبّی بودن مخصص اطلاق صحیحه حلبی: 259
- 6) نقد استاد - مدّ ظلّه - در وجه فتوای مرحوم سید به وجوب دیه و انفاق: 261
- الف): تکملۀ بحث پیشین 263
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 263
- اشاره 263
- ب): بررسی مسئله 9 باب 2 264
- 3): توضیح استاد مد ظله: 264
- 2): بیان نظر مرحوم سید: 264
- 1): متن مسئله: 264
- 4): اشکال و پاسخ: 265
- 1): متن مسئله: 266
- 2): توضیح استاد مد ظله: 266
- 4): اقوال در مسئله: 267
- 5): ادامه متن مسئله 10 (عدم سقوط نفقه با عدم مکنت زوج): 268
- 6): ادامه متن مسئله 10 (حکم امتناع زوج از پرداخت نفقه): 269
- 7) ادامۀ مسئلۀ 10 (مراد از عبارت: حکما حکم الزوجه): 270
- 8): نقدی بر عبارت مسئله: 271
- نتیجه گیری: 273
- الف): بررسی سقوط نفقه افضاء با نشوز 274
- اشاره 274
- 1) تقریب اشکالی به کلام مصنف 274
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 274
- 2) پاسخ اشکال 275
- 3) تمثیلی در توضیح بیشتر کلام مصنّف 276
- 4) حکم مسئله 276
- 2) بررسی کلام فوق 277
- ب): بررسی حکم ثبوت حق برای زن مفضاه پس از مرگ شوهر 277
- 1) توضیح کلام صاحب جواهر و محقق اردبیلی توسط استاد - مدّ ظلّه - 277
- 3) اشکالی در جریان استصحاب و پاسخ آن 278
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 280
- 1) طرح بحث (یادآوری) 280
- اشاره 280
- الف): کلام مرحوم آقای حکیم قدس سرّه 280
- 2) تقریب اوّل برگرفته از کلام مرحوم آقای حکیم 281
- 3) تقریب دوم برگرفته از کلام مرحوم آقای حکیم 281
- 1) بررسی تقریب اول 283
- اشاره 283
- اثبات تدریجی بودن اشتغال ذمه به نفقه افضاء 284
- 2) بررسی تقریب دوم 287
- 3) اشکال استاد - مدّ ظلّه - به فرق بین نشوز زوجه و مرگ زوج 288
- ج): مروری بر مسئله 10 و نتیجه گیری 290
- اشاره 290
- 2) رابطه نفقه افضاء با نفقه اقارب 291
- الف) حکم تعدد زوجات در عقد نکاح و تعدّد اماء در ملک یمین: 294
- 1) تعدد زوجات در عقد دائم: 294
- خلاصۀ درس این جلسه: 294
- اشاره 294
- 2) حکم تملّک و تحلیل امه و تعدد زوجات در عقد انقطاعی: 295
- 3) تسامحی در عبارت مرحوم سیّد قدس سرّه: 295
- 5) اشتراک حرّ و عبد در عدم جواز جمع بین سه امه و یک حرّه: 297
- 6) اشکال مرحوم آقای خویی قدس سرّه به کلام مرحوم سید قدس سرّه: 297
- 7) نقد استاد (مدّ ظله): 298
- 8) نظر استاد (مدّ ظله) دربارۀ کلام مرحوم سید قدس سرّه: 298
- 1) متن عروه: 299
- ب) حکم عبد و امه مبعّض در الحاق و عدم الحاق به حر یا عبد و امه: 299
- 2) نظر مرحوم آقای خویی قدس سرّه: 299
- 4) نظر استاد (مدّ ظلّه): 300
- 5) نظر مرحوم سید قدس سرّه: 300
- 3) نظر مرحوم آقای حکیم قدس سرّه: 300
- اشاره 302
- الف): بررسی حکم عبد و امه مبعض از نظر جواز تزویج: 302
- 1) نظر مرحوم سید: 302
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 302
- اشاره 302
- 3) نظر استاد - مدّ ظلّه - و مرحوم آقای حکیم «ره» در نادرستی کنار گذاشتن ادلّه اجتهادی: 303
- 2) نقض استاد - مدّ ظلّه - 303
- 4) نقد استاد - مدّ ظلّه - به جریان استصحاب حکم رقیت: 305
- اشاره 305
- *توضیحی از استاد - مدّ ظلّه - 305
- 5) نظر مرحوم آقای حکیم دربارۀ استصحاب مذکور: 305
- 7) نقد استاد - مدّ ظلّه - بر کلام مرحوم آقای حکیم: 306
- 6) نظر مرحوم آقای حکیم در جریان ادله اصل برائت: 306
- 8) فرمایش مرحوم آقای خوئی در مورد امه مبعضه: 307
- 9) نظر استاد - مدّ ظلّه - 307
- 1) متن عروه: 308
- 2) توضیح استاد - مدّ ظلّه - 308
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 310
- اشاره 310
- 1) تحریر محل بحث 311
- 2) بررسی حکم مسئله در مورد مطلقه رجعیه 311
- 3) بررسی حکم مسئله در مورد مطلقه بائنه 312
- 5) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم «ره» 313
- 4) فرمایش مرحوم حکیم در مورد عبارت سید و توضیح آن: 313
- 7) اشکالی به تعبیر مرحوم سید «ره» در عروه 314
- 6) بررسی کلام سید در مورد حمل مطلقات بر کراهت 314
- 8) آیا از تعلیل وارد در روایات «اذا برئت عصمتها» می توان تعدی به غیر آن موردی که مطلقه خواهر آن زنی است که زوج می خواهد با او ازدواج کند کرد؟ 315
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 317
- اشاره 317
- 1) کلام مرحوم حکیم «ره» و ادعای اجماع: 317
- الف): آیا نسبت به اینکه در طلاق بائن، زوج می تواند در عدّه مطلقه، زن دیگری بگیرد، اجماعی وجود دارد؟: 317
- 3) تحقیق استاد «مد ظله» نسبت به ادعای اجماع: 318
- 2) اشکال آقای خوئی «ره» به کلام مرحوم حکیم «ره»: 318
- 1) دلیل اول: 322
- اشاره 322
- اشاره 322
- ج) ادله قائلین به تفصیل: 322
- پاسخ استاد «مد ظله»: 322
- ب): دلیل قائلین بعدم جواز نکاح زوج قبل از انقضاء عدّه مطلقه مطلقاً (طلاق رجعی و بائن): 322
- اشاره 323
- 2) دلیل دوم: 323
- پاسخ شهید ثانی به این استدلال همراه با توضیح استاد «مد ظله»: 323
- د) تعارض بین اطلاق از معانی آیه شریفه «فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ...» با اطلاق ادلّه ناهیه: 324
- الف) ادامه بحث در مورد ازدواج با زن پنجم در عدّه زن مطلقه چهارم: 325
- اشاره 325
- 2) نظر شهید ثانی: 325
- 1) نظر محقق کرکی «ره»: 325
- خلاصۀ این جلسه: 325
- اشاره 325
- 3) نظر مرحوم آقای خویی «ره»: 326
- 4) نقد فرمایش آقای خویی «ره» توسط استاد «مدّ ظلّه»: 327
- اشاره 329
- 5) توجیه نظر محقق کرکی «ره» توسط استاد «مدّ ظلّه»: 329
- 1 - رأی آقایان در مورد مخصّص بودن علت: 329
- 6) اشکالات استاد «مدّ ظلّه» به استدلال محقق کرکی: 329
- 2 نظر استاد «مدّ ظلّه» در مورد مخصّص بودن علت: 330
- 7) نظر نهایی استاد «مدّ ظلّه» در مسئله: 331
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 333
- اشاره 333
- الف) انقلاب نسبت میان ادلۀ متنافیه: 333
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» در ملاک انقلاب نسبت: 334
- ج) استثناء از ملاک کلی، در انقلاب نسبت: 335
- د) تطبیق بحث انقلاب نسبت، در ما نحن فیه: 335
- اشاره 335
- 1) تقریب بحث، بنا بر مبنای مرحوم آقای خویی در مطلقه رجعیّه: 336
- 2) تقریب مسئله، طبق مبنای مشهور در مطلقه رجعیه: 337
- اشاره 338
- 2) در آن فرضی که خامسه اخت مطلقه باشد: 338
- 1) حمل اخبار بر کراهت: 338
- ه) ادامه مسئله 4: 338
- 3) حکم معتدّۀ به غیر عدّه طلاق: 339
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 340
- اشاره 340
- 2) بیان نظر مرحوم سیّد «ره»: 340
- 1) متن عروه: 340
- الف) جواز تزویج خامسه بعد از فوت رابعه: 340
- 4) نظر مرحوم آقای خویی با توضیحی از استاد «مدّ ظلّه»: 341
- 3) بیان مرحوم آقای حکیم «ره» و نقد استاد «مدّ ظلّه» بر ایشان: 341
- 5) نقد استاد «مدّ ظلّه» بر کلام مرحوم آقای خویی «ره»: 342
- 1) متن عروه: 343
- ج) حرمت تزویج مرأه در عدّه غیر: 343
- ب) جواز تزویج خامسه در طلاق قبل الدخول: 343
- 1) متن عروه: 343
- *1) عزم به معنای اراده است 344
- اشاره 344
- 4) اشکال به استدلال فوق: 344
- 3) وجه عدم جواز ازدواج در عدّه غیر: 344
- نقد استاد «مدّ ظلّه» بر تقریب و بیان راه حل: 345
- *2) اگر بلافاصله پس از فوت مردی، کسی تصمیم بگیرد بعد از تمام شدن عده وفات با زن او ازدواج کند قطعاً خلاف شرع نیست. 345
- نقد استاد «مدّ ظلّه»: 345
- *3) دو تقریب از استاد «مدّ ظلّه» در جواب اشکال به آیه شریفه: 346
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 348
- اشاره 348
- دلیل اول: آیۀ شریفۀ «وَ لا تَعْزِمُوا عُقْدَهَ النِّکاحِ» 351
- ب) ازدواج با معتده: 351
- اشاره 351
- 1) بطلان ازدواج با معتده: 351
- اشکال استدلال به آیه «وَ لا تَعْزِمُوا عُقْدَهَ النِّکاحِ» 352
- مناقشه در دلیل دوّم 353
- نتیجه نهایی بحث: 353
- دلیل دوم: آیات عدّه و تربّص 353
- طائفه چهارم: مفصّل در حرمت ابدی بین دخول و عدم دخول 354
- طائفه اوّل: مثبت مطلق حرمت ابدی 354
- اشاره 354
- طائفه دوم: نافی مطلق حرمت ابدی 354
- طائفه سوم: مفصّل در حرمت ابد بین علم و جهل 354
- تقریب اول در جمع بین روایات 355
- تقریب دوم در جمع بین روایات: 356
- مناقشه استاد مد ظله بر تقریب اول 356
- مناقشه در تقریب دوم در جمع بین روایات 358
- تقریب سوم در جمع بین روایات 360
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 362
- اشاره 362
- الف) روایاتی که می توانند شاهد بین روایات متعارض باشند: 362
- ب) روایتی که حرمت ابد را مطلقاً نفی می کند: 363
- 1) روایت محمد بن مسلم: 363
- ج) روایاتی که مطلقاً حرمت ابد را اثبات کرده اند: 363
- 2) روایت عبد الله بن سنان: 364
- د) روایاتی که بین علم و جهل تفصیل داده اند: 365
- 1) صحیحه اسحاق بن عمار: 365
- 1) ارتباط این روایت به بحث برائت و اشتغال: 366
- ه) بحث پیرامون فقه الحدیث صحیحه عبد الرحمن بن حجاج: 366
- 2) صحیحه عبد الرحمن بن حجّاج: 366
- 2) تفصیل بین جهل به حکم و جهل به موضوع (اشکال مرحوم شیخ): 367
- 3) نظر مرحوم آخوند خراسانی «ره» در حل اشکال شیخ «ره»: 367
- 4) اشکال مرحوم حاج شیخ عبد لکریم در درر بر مرحوم آخوند: 368
- 5) اشکال استاد «مدّ ظلّه» بر مرحوم آخوند: 368
- 7) اشکال استاد «مدّ ظلّه» به بیان شیخ «ره»: 369
- 6) نظر مرحوم حاج شیخ در حل اشکال شیخ انصاری «ره»: 369
- الف): بررسی مجدد فرمایش مرحوم میرزای شیرازی: 370
- اشاره 370
- 1) اشاره مجدد به سخن مرحوم میرزا «ره»: 370
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 370
- اشاره 370
- 2) اشکال استاد «مدّ ظلّه» به سخن میرزا «ره»: 371
- 3) رجوع استاد «مدّ ظلّه» از اشکال مذکور: 371
- 1) ایشان روایت را طور دیگری معنا کرده اند: 372
- ب): بیان مرحوم حاج شیخ در معنای روایت: 372
- 4) یادآوری اشکال حاج شیخ «ره» در درر الفوائد: 372
- 4) پاسخ استاد «مدّ ظلّه»: 373
- 3) تقریب دیگری از سخن مرحوم حاج شیخ «ره»: 373
- *جواب مرحوم شیخ «ره» از اشکال فوق: 374
- اشاره 374
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 378
- الف): ادامه بررسی روایاتی که علم را منشأ ثبوت حرمت ابد ذکر نموده است: 378
- اشاره 378
- 1) صحیحه عبد الرحمن بن حجاج: 378
- 2) تقریب استدلال مرحوم امام قدس سرّه: 380
- 3) نقد کلام مرحوم امام قدس سرّه 380
- اشاره 381
- ب): بررسی روایاتی که معیار حرمت ابد را دخول و عدم دخول قرار داده اند: 381
- 1) روایت صحیحه حلبی: 381
- 2) صحیحه محمد بن مسلم: 382
- 3) موثقه محمد بن مسلم: 382
- 5) صحیفه حلبی: 383
- اشاره 383
- 4) موثقه سلیمان بن خالد: 383
- 6 - صحیحه ابن سنان: 384
- نظر استاد «مدّ ظلّه»: 384
- 7 - روایت حمران: 385
- 1) طرح مسئله و دفع یک شبهه: 386
- اشاره 386
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 386
- الف) کفایت علم احد الزوجین در ثبوت حرمت ابد: 386
- 2) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 387
- اشاره 388
- *مسامحه در عبارت مرحوم سیّد: 388
- ج) عدم لحوق ایام استبراء به عدّه در حرمت ابد: 388
- 1) متن عروه: 389
- 1) متن عروه: 389
- ه) عدم الحاق وطی به شبهه و زنا در عدّه، به تزویج در حرمت ابد: 389
- 2) تذکر مرحوم آقای خویی «ره»: 389
- و) احکام تزویج فاسد: 390
- 2) توضیح استاد «مدّ ظلّه»: 390
- 1) متن عروه: 390
- 3) خروج دو مورد از أمثله مرحوم سیّد از محل کلام: 391
- 5) توجیه عبارت مرحوم سیّد: 391
- 4) سهوی از مرحوم آقای خویی «ره»: 391
- 7) اشکال مرحوم حکیم به صاحب جواهر: 392
- 6) تفصیل مرحوم صاحب جواهر در عقد فاسد: 392
- الف) توضیحی، نسبت به بحث، جلسات گذشته: 393
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 393
- اشاره 393
- 1) نظر مرحوم آقای خویی «ره»: 394
- ب) آیا سببیّت تزویج در عدّه برای حرمت ابد مربوط به تزویجی است که لو لا العده صحیح است یا اعم از آن است؟ 394
- 2) تقریب کلام مرحوم آقای خویی «ره»: 395
- 3) مناقشه استاد «مدّ ظلّه» در کلام آقای خویی «ره»: 396
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 399
- 1) طرح اشکال: 399
- الف) بررسی یک اشکال در بحث سابق: 399
- اشاره 399
- 2) مقدمه ای در پاسخ اشکال: 401
- 1) متن مسئله: 402
- 3) توضیح پاسخ اشکال: 402
- ب) بررسی مسئله 2: 402
- 3) تفسیر عبارت متن توسط مرحوم آقای خویی: 403
- 4) مناقشه تفسیر فوق توسط استاد مد ظله: 404
- 1) مرحوم آقای خویی: 408
- الف): ایرادهایی که متوجّه کلام صاحب عروه «ره» شده است: 408
- اشاره 408
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 408
- 2) پاسخ استاد «مد ظله» به اشکال آقای خویی «ره»: 409
- 3) یادآوری نزاع صحیح و اعمّ در رابطه با بحث کنونی: 410
- 5) اشکال استاد «مد ظله» به کلام مرحوم سیّد «ره» 411
- 1) متن عروه: 412
- 2) توضیحات عبارت عروه: 412
- ب): حکم ازدواج با زنی که در عدۀ خود شخص است: 412
- 3) توضیح بیشتر عبارت عروه: 413
- 4) مقصود از موجبات انفساخ در کلام عروه چیست؟: 414
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 416
- 1) مرحوم حکیم: 416
- اشاره 416
- الف) در عده طلاق و وطی به شبهه و عده متعه و فسخ: 416
- ب) در عده انفساخ: 417
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 417
- اشاره 417
- 2) مرحوم آقای خویی: 417
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم «ره»: 417
- 3) نقد کلام مرحوم آقای خویی «ره»: 418
- 2) اشکال مرحوم آقای خویی به کلام آقای حکیم «ره»: 418
- 6) نقد کلام مرحوم حکیم توسط آقای خویی: 419
- 4) ادامه بررسی مسئله 3 عروه: 419
- 5) نظر مرحوم آقای حکیم «ره»: 419
- 9) نظر مرحوم آقای حکیم «ره» و نقد آقای خویی «ره»: 420
- 7) نقد جواب مرحوم آقای خویی: 420
- 8) تتمه مسئله 3: 420
- 10) نقد کلام مرحوم آقای خویی «ره»: 421
- 11) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 422
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 423
- الف) تتمه مسئله (3) عروه: 423
- اشاره 423
- اشاره 425
- نظر استاد «مدّ ظلّه»: 425
- توضیح: 425
- قول دوم: 425
- قول مشهور: 425
- ج) ادامه بررسی مسئله (3) عروه: 426
- نظر استاد «مدّ ظلّه»: 426
- اشاره 426
- توضیح؛ 426
- 1) متن مسئله: 428
- اشاره 428
- الف) بررسی مسئله 4: 428
- 2) توضیح مسئله و کلام مرحوم آقای حکیم «ره»: 428
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 428
- 3) نقد مرحوم آقای خویی بر کلام مرحوم آقای حکیم «ره»: 429
- 4) بررسی کلام بزرگان، توسط استاد «مدّ ظلّه»: 430
- 1) سه تقریب برای اثبات اشتراط دخول در حال عدّه: 431
- ب) توضیح بیشتر بحث: 431
- 2) نگاهی به روایات باب: 433
- 4) تذکر یک نکته لفظی: 436
- 3) نتیجه بحث: 436
- اشاره 437
- 1) متن عروه: 437
- خلاصۀ این جلسه: 437
- الف) بررسی مسئله 5 (شک در عدّه): 437
- 2) توضیح شقوق مسئله: 437
- 3) تذکر دو نکته: 438
- اشاره 438
- 1) اشاره به بحث اصولی قیام امارات و اصول مقام قطع: 439
- نقد کلام مرحوم آقای حکیم توسط استاد «مدّ ظلّه»: 439
- اشاره 439
- ب) امکان حکم به حرمت ابد به مجرد استصحاب عدّه: 439
- نظر مرحوم آخوند «ره» و پاسخ به آن: 440
- 3) نظر مرحوم حاج آقا رضا و مرحوم حاج شیخ عبد الکریم: 441
- 4) نظر مرحوم میرزای نائینی: 442
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 444
- اشاره 444
- نظریه دوم: 450
- بررسی نظریۀ اول: 450
- توضیح سوم: 451
- الف) بررسی روایات مربوط به تصدیق قول زن در اموری مانند عدّه و حیض: 454
- 1) روایات قابل استناد در این مسئله: 454
- اشاره 454
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 454
- 2) متن روایات مربوطه: 455
- 2) نقد استاد «مدّ ظلّه»: 457
- 1) فرمایش مرحوم آقای خویی: 457
- 3) تفصیل فقهاء دربارۀ مطلب: 457
- ب) بررسی فرمایش مرحوم آقای خویی دربارۀ اختصاص تصدیق قول زن نسبت به حالت فعلی: 457
- 4) روایات قابل استناد برای موضوع مورد بحث: 458
- 1) مسئله 6: 460
- 2) متن مسئله 7: 460
- 3) بررسی و توضیح مسئله 7: 460
- ج) توضیح و بررسی مسائل 6 تا 8 باب: 460
- 4) متن مسئله 8: 462
نباشد، نه اینکه تا تعیین نکند مثلاً هشت زن دارد.
یعین به نفس اسلام، زائد بر چهار، به نحو غیر مشخص (که تعیین ثبوتی هم ندارد، نه اینکه معیّن است و او نمی داند) خارج می شود.
* یکی از راههای تعیین ثبوتی غیر معین قرعه است، مثلاً مال مشاع بین اشخاصی که تعیین ثبوتی هم ندارد با قرعه تعیین و جدا می شود.
یا در جائی که می خواستند یکی را در دریا بیندازند، معین نبوده که کدامیک از اینها محترم الدم نیست، مقام ثبوت آن را هم با قرعه تعیین می کنند.
مرحوم سید در اینجا بطور قطعی حکم به قرعه نمی کند چون ممکن است از روایات استشمام کنیم که جای تخییر است ولی احتیاط در این است آنکه را قرعه به نامش درآمده اختیار کند تا اگر بین قرعه و اختیار او متفاوت بود تضادی پیدا نکند.
اما چه کسی باید قرعه بکشد، زوج یا حاکم یا زوجه؟ این بحث بماند، فروع مسئله را اکنون بحث نمی کنیم.
صورت دوم: اگر امه آزاد شود و شوهرش عبد باشد بین فسخ و ابقاء عقد اختیار دارد، اگر فسخ را اختیار کرد، بحثی نیست ولی اگر بقاء را اختیار نمود و تحت نکاح او باقی ماند و شوهرش بیش از حد نصاب زوجه داشت همان مباحث قبلی مطرح می شود، که مرحوم سید می فرماید: احوط اختیار قرعه است کما فی الصوره الاولی.
مسئله 3: «اذا کان عنده اربع و شک فی أن الجمیع بالعقد الدائم او البعض المعین او غیر المعین منهن بعقد الانقطاع، ففی جواز نکاح الخامسه دواماً اشکال».
این بحث محل ابتلاء هست و خیلی هم سؤال می شود، ان شاء الله در متعه بحث می کنیم. بازگشت اشکال به این است که آیا اصل چه اقتضاء می کند. «* و السلام *»