- 1) متن مسئله 1
- اشاره 1
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 1
- الف) بررسی مسئله 7 (حلّ مشکلات عبارتی): 1
- 1378/8/23 یکشنبه درس شمارۀ (152) کتاب النکاح/سال دوم 1
- 2) توضیحی دربارۀ کلمۀ «اشکال» در متن 2
- 3) طرح اشکالی درباره مورد سوم جواز ترک وطی 3
- 4) پاسخ مورد سومِ جواز ترک وطی، توسط استاد مدّ ظلّه 4
- 5) مقدمه ای در تبیین وجه سوم پاسخ ایراد فوق تکلیف کفّار به فروع 5
- 1) ادعای اجماع در مسئله 8
- 6) توضیح وجه سوم پاسخ از اشکال عدم صحت تجویز در مورد سوم 8
- ب) بررسی حکم مسئله 7: 8
- 1) استناد به اجماع در کلمات فقهاء 10
- الف) بحثی دربارۀ ادعای اجماع در مسئلۀ مورد بحث (حرمت ترک وطی زوجه بیش از چهار ماه): 10
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 10
- اشاره 10
- ب) بررسی مناقشۀ مرحوم آقای خوئی ره در حجیت اجماع مذکور: 11
- 2) وقوع اشتباه در مستند مرحوم نراقی (ره) 11
- 3) نظر استاد - مدّ ظلّه - دربارۀ اجماع مورد ادّعا 11
- 1) تقریب استدلال مرحوم آقای خوئی (ره) 11
- 2) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به تقریب مذکور 12
- 3) اشکال نقضی استاد - مدّ ظلّه - 12
- 5) تفصیل میان مسائل اصلی و فرعی (ضابطۀ احراز اتّصال فتوا به زمان معصوم (علیه السلام)) 15
- 1) مناقشه در تمسک به «انصراف» برای اعتبار انزال در وطی 16
- ج) بررسی چگونگی استناد به انصراف برای اعتبار انزال در وطی: 16
- 2) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به مناقشۀ مزبور 16
- 3) نتیجه گیری استاد - مدّ ظلّه - در ما نحن فیه 18
- 4) اشکالی در فتاوای برخی فقها در این باره 18
- 1) نقل عبارت رسالۀ احکام النساء: 20
- الف): بررسی فرمایش مرحوم شیخ مفید «ره» 20
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 20
- اشاره 20
- 2) نظر استاد - مدّ ظلّه 21
- 1) نقل فرمایش مرحوم صاحب جواهر 22
- ب): دلیل دوّم قاعدۀ لا ضرر و قاعدۀ لا حرج 22
- 2) خدشۀ آقای خوئی در تمسک به لا ضرر و لا حرج 22
- 2) نظر استاد - مدّ ظلّه العالی 25
- 1) مستند اول - فعل عمر 25
- ج): بررسی مستند چهار ماه در مسئله 25
- 4) نظر استاد - مدّ ظلّه 26
- 3) نظر مرحوم آقای خوئی دربارۀ اجنبی بودن این استدلال از بحث 26
- 5) مستند دوم - فرمایش مرحوم مجلسی (ره) در روضه المتقین 27
- 1) متن روایت: 28
- 2) بررسی سند 28
- اشاره 28
- 6) نظر استاد - مدّ ظلّه 28
- د): دلیل سوم، روایات خاصه 28
- 3) توضیحی درباره معنا و متن حدیث 30
- خلاصۀ مطالب این جلسه: 32
- اشاره 32
- اشاره 32
- 1) تکمله ای بر بحث گذشته - استدلال به لا ضرر و لا حرج (دلیل اول): 32
- 2) ادامۀ ادله حرمت ترک وطی (دلیل دوم): 33
- اشاره 33
- الف) اشکال اخص بودن دلیل از مدعی، 33
- اشاره 33
- *نتیجۀ بررسی اقوال فقهاء: 35
- دفاع استاد «مدّ ظلّه» از مرحوم فیض «ره»: 35
- ب) استدلال به ادلۀ رافع ضرر و حرج 36
- دلالت روایت: 38
- 3 - بررسی روایت حفص (دلیل سوم) 38
- اشاره 38
- سند روایت: 38
- مناقشه استاد در استدلال به روایت: 39
- تقریب استدلال به روایت: 39
- 4 - بررسی روایت محمد بن جعفر (دلیل چهارم) 40
- اشاره 40
- اشاره 40
- تقریب دوم استدلال: 40
- نقد استدلال: 40
- اولین تقریب استدلال: 40
- اشاره 40
- اشاره 42
- 5 - بررسی روایات باب ایلاء (دلیل پنجم) 42
- نقد استدلال به روایت: 42
- نقد استدلال: 42
- تقریب کامل تر استدلال: 44
- خلاصۀ مطالب این جلسه: 45
- اشاره 45
- کلام صاحب جواهر در مسئله: 47
- نقد استدراک صاحب جواهر: 48
- نظر نهایی استاد مد ظله العالی 53
- 1) تقویت دلیل لزوم در متعه 55
- الف): بررسی حکم لزوم مباشرت در عقد ازدواج موقّت 55
- اشاره 55
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 55
- 4) تفصیل بیشتر در مسئله قدر متیقن 59
- 6) نقد جریان قاعده حرج و نفی ضرر در متعه 62
- 5) تفصیل بیشتر در بحث انصراف 62
- ب): بررسی حکم لزوم مباشرت در برخی فروع مسئله 63
- 1) لزوم مباشرت در غیر زن جوان 63
- 2) حکم ترک وطی در سفر غیر واجب 64
- 3) تحقیق استاد - مدّ ظلّه - در مفاد "عنده" در صحیح صفوان 65
- 4) تقویت وجه لزوم قید "حضر" در حکم به وجوب مباشرت و نقد آن 66
- 5) بررسی حکم ترک مباشرت به جهت سفر واجب 67
- 6) توضیحی درباره فرق باب تزاحم و باب ورود 68
- 1) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به استدلال مرحوم آقای خوئی «ره» (یادآوری و تکمیل) 70
- اشاره 70
- الف): چگونگی رابطۀ حق استمتاع با سفر واجب: 70
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 70
- 2) استدراکی بر پاسخ پیشین استاد - مدّ ظلّه 71
- 3) نظر نهائی استاد - مدّ ظلّه 72
- 1) ادامۀ متن مسئله 7: 74
- ب): بحث دربارۀ سایر فقرات مسئله 7 74
- 3) جواز ترک وطی با رضایت زوجه یا اشتراط در هنگام عقد: 75
- 2) عدم توقف وجوب وطی بر مطالبۀ زوجه: 75
- 4) جواز ترک وطئ در فرض ضرر مرد یا زن: 76
- 2) کلمات اعلام دربارۀ غیبت اختیاری زوجه 78
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 78
- 1) متن عروه: ادامه مسئله (7):... 78
- الف): موارد سقوط حق زوجه در وطی أربعه اشهر 78
- اشاره 78
- 3) کلام استاد - مدّ ظله - در مسئله 79
- ب): چگونگی و مقدار وطی واجب 81
- 4) ناشزه شدن زوجه: 81
- 1) متن عروه 82
- د): 82
- ج): اختصاصی وجوب وطی به زوجه 82
- 1) سپس سیّد می فرماید که این حکم شامل مملوکه غیر زوجه نمی شود 82
- 3) چگونگی و مقدار حکومت ادلّه نفی حرج بر احکام اولیه 83
- 2) مراد از عدم قدرت در مفروض مسئله 83
- 1) کثرت شهوت به حدی است که برای زن حرجی است زن نمی تواند خود را حفظ نموده به معصیت می افتد. 86
- اشاره 86
- خلاصۀ درس این جلسه: 86
- الف) بررسی مسئله 8 عروه: 86
- اشاره 86
- اشاره 87
- 3) فرض سوم آن است که اصلاً اختیاری در کار نباشد. 87
- حل اشکال عبارتی در کلام سید رحمه الله: 89
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله 90
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله در وجه احتیاط: 90
- اشاره 90
- اشاره 92
- 3) کلام مرحوم آقای خویی در وجه احتیاط: 92
- تکمله فرمایش مرحوم آقای خویی: 93
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 94
- 5) نظر استاد رحمه الله: 95
- الف) ادامه بررسی مسئله 8: 97
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 97
- اشاره 97
- 1) تذکری در توضیح بحث سابق (مسئله 8): 97
- 2) دلیل دیگری بر حرمت ترک مباشرت در صورت ضرر: 98
- ب) بررسی مسئله 9: 99
- 1) متن مسئله: 99
- 2) توضیح مسئله: 99
- 3) بررسی لزوم و عدم لزوم ارضاء زن: 100
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم: 101
- 5) خاطره ای علمی از مرحوم آقا سید احمد خوانساری قدس سرّه: 102
- 6) توضیح اشکال به مرحوم آقای حکیم: 103
- اشاره 105
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 105
- اشاره 105
- الف): بررسی متن و سند روایت کراجکی در کنز الفوائد: 105
- 1) عدم امکان استناد به متن حدیث: 105
- اشاره 106
- 1) حسین بن محمد بن علی الصیرفی: 106
- 2) اشکالات موجود در سند روایت: 106
- 4) احتمال سقط واسطه در حدیث: 107
- 2) محمد بن علی جعابی: 107
- 3) قاسم بن محمد بن جعفر علوی: 107
- ب) استدلال مرحوم آقای حکیم «ره» به اطلاق ادله برای عدم وجوب استحلال: 108
- 1) مناقشه استاد «مدّ ظلّه» به استدلال مرحوم حکیم «ره»: 108
- 2) پاسخ استاد «مدّ ظلّه» به تقریب مذکور: 109
- اشاره 110
- ج) توضیح مسئله 1 (عدم جواز وطی صغیره): 110
- نتیجه: 110
- 2) توضیحاتی پیرامون مسئله: 111
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 113
- اشاره 113
- 1) توصیه و تأکید استاد - مدّ ظلّه - بر رجوع به مآخذ اصلی 114
- 2) تأکید سنّی بودن ابن الصیرفی 114
- 3) رد مجهول بودن جعابی ارسال روایت کراجکی 114
- ب): لزوم احتیاط در استرضاء و استحلال 116
- ج): عدم جواز وطی زوجه قبل از اتمام نُه سال 116
- 1) دلیل اجماع 116
- 2 - روایت زراره 117
- 1 - مرسله یعقوب بن یزید 117
- 3) بررسی روایات 117
- 2) دلیل اولویت عرفیه در تسری حکم از جاریه به زوجه حرّه 117
- 4 - صحیحه حلبی 118
- 3 - روایت ابی بصیر 118
- 6 - روایت عمار سجستانی 118
- 5 - روایت دعائم 118
- 8 - روایت طلحه بن زید 119
- 9 - روایت غیاث بن ابراهیم 119
- 10 - روایت حمران 119
- 7 - روایت حلبی 119
- 11 - روایت حلبی 120
- 1) موارد اختلاف مطرح شده در روایات 120
- د): رفع تنافی از ظاهر روایات در مورد نه یا ده سال 120
- 2) احتمالات مطرح شده در توجیه تردید روایت زراره و ابو بصیر 120
- 3) جمع روایت غیاث با روایات نه سال 122
- ه): مختصری درباره حکم امه 122
- 1) نظر صاحب وسائل 122
- 2) نظر مرحوم آقای خوئی 122
- 3) اشکال مرحوم آقای خوئی 123
- 5) نقد استاد - مدّ ظلّه 123
- 4) توضیح کلام ایشان توسط استاد - مدّ ظلّه 123
- اشاره 125
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 125
- الف): بررسی مسئلۀ 2 125
- 1) متن مسئله 125
- 2) توضیح مسئله 125
- 3) اقوال فقهای تا عصر صاحب جواهر (ره) 126
- 4) ادعای اجماع در مسئله بر تحریم ابد 129
- 1) عبارت نزهه الناظر 130
- 2) عبارت فیض در مفاتیح الشرائع 130
- 3) عبارت صاحب مدارک در نهایه المرام 132
- *نتیجه بحث 133
- الف): ادامه نقل اقوال و بررسی اجماع در مسئله 134
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 134
- اشاره 134
- 1) کلام ابن برّاج در جواهر الفقه 134
- 2) بررسی ثبوت اجماع در مسئله 135
- 3) نسبتهای نادرست قول به تحریم ابد به فقهای متقدم 136
- 4) علت ادعای اجماع در مسئله 138
- ب): بررسی دلیل روایی مسئله 139
- الف): ادامۀ بررسی مرسلۀ یعقوب بن یزید 140
- 1) اشکال به ارتباط مرسله با محل بحث (ازدواج با صغیره) و پاسخ آن 140
- اشاره 140
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 140
- 2) بررسی اعتبار روایت و بررسی کلام مرحوم آقای حکیم (ره) 142
- ب): بررسی اجماع بر عدم حرمت ابد به مجرّد دخول (بحث اوّل) 143
- اشاره 143
- 1) کلام شیخ طوسی (ره) در تهذیب و استبصار 143
- 2) بحث صاحب جواهر (ره) درباره مخالفین در مسئله و نقد آن 144
- 3) تفصیل بحث درباره عبارات سرائر و نهایه 145
- 4) توضیح کلام صاحب جواهر (بحث دوّم) 147
- الف) بررسی کلام مرحوم صاحب جواهر و آقای حکیم قدس سرهم دربارۀ دلالت مرسلۀ یعقوب بن یزید: 149
- 1) کلام مرحوم صاحب جواهر رحمه الله (یادآوری و تکمیل): 149
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 149
- اشاره 149
- اشاره 150
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه - از کلام جواهر: 150
- الف) ادعای اجماع نسبت به عدم حرمت ابد به صرف دخول: 150
- ب) ادعای مخالفت قول به حرمت ابد با مذاق شارع: 151
- 4) نقد استاد - مدّ ظلّه -: 153
- اشاره 154
- ب) دلایل طرد مرسلۀ یعقوب بن یزید: 154
- 1) مخالفت با اجماع: 155
- 2) مخالفت با ظاهر روایات معتبر: 155
- اشاره 155
- اشکال مرحوم آقای حکیم در دلالت دو روایت: 156
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 157
- 1) متن مسئله 2: 157
- الف): توضیح متن مورد بحث از مسئله 3 باب: 157
- اشاره 157
- ب): بررسی تفصیل مرحوم صاحب جواهر میان جهل به موضوع و جهل به حکم 158
- 1) تفصیل صاحب جواهر 1 میان جهل به حکم و جهل به موضوع: 158
- 2) تقریب کلام صاحب جواهر توسط استاد - مدّ ظلّه - 159
- 3) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به تقریب مذکور: 160
- ج): نقل نظر بزرگان معاصر و نتیجه گیری بحث 163
- 2) نظر مرحوم آقای خویی «ره» 163
- 1) نظر مرحوم آقای حکیم «ره» 163
- 4) نتیجه بحث: 164
- 3) نقد استاد - مدّ ظلّه - 164
- اشاره 165
- 1) مراد از جاهل 165
- الف): جاهل به حکم یا موضوع 165
- اشاره 165
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 165
- ب): صغیر و مجنون 167
- 2) دلیل استثنای جاهل 167
- ج): پس از اندمال جراحت 168
- 1) بررسی حکم مسئله 168
- 2) بیان اشکال در استدلال به روایت 170
- 3) جواب از اشکال: 170
- 4) بررسی جریان استصحاب پس از بهبودی جراحات: 171
- اشاره 171
- مبنای مرحوم آقای داماد در مسئله 171
- شبهۀ بقاء موضوع در جریان استصحاب: 173
- مبنای مرحوم آقای خوئی در مسئله 173
- د): پس از طلاق و عقد مجدد 174
- اشاره 176
- 1) قول مرحوم سید در عروه به وجوب دیه در افضاء: 176
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 176
- الف) ثبوت دیه در صورت افضاء: 176
- 4) استدلال به قضاوت امیر المؤمنین علیه السلام بر وجوب دیه در افضاء: 177
- 3) نقد استاد «مدّ ظلّه» بر استدلال به روایت: 177
- ب) تتمه مسئله 2 عروه: 178
- اشاره 178
- 1) بررسی اقوال فقهاء در مسئله: 178
- 2) بررسی صحیحۀ حمران: 179
- *متن روایت: 180
- *سند روایت: 180
- اشاره 180
- *جمع بین روایات: 180
- *تفسیرهای مختلف از مفاد صحیحۀ برید و حمران: 182
- تفسیر دوم: نظریه کاشف اللثام 182
- تفسیر اول: نظریه محقق اردبیلی 182
- نتیجه: 183
- تفسیر سوم: نظریه شیخ طوسی 183
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 184
- 1) روایت غیاث بن ابراهیم 184
- الف): روایاتی که در افضاء اثبات ضمان کرده است: 184
- اشاره 184
- 2) روایت حلبی: 185
- 4) روایت حلبی: 185
- 3) روایت طلحه بن زید: 185
- 5) روایت غیاث: 186
- 2) روایت دعائم الاسلام: 187
- ب): روایاتی که از آنها ثبوت دیه استفاده می شود: 187
- 1) روایت حمران: 187
- 3) صحیحه سلیمان بن خالد 188
- 4) روایت قضایاء امیر المؤمنین علیه السلام: 188
- ج) روایاتی که اثبات مهر نموده است: 189
- د) روایتی که اثبات ارش نموده است: 190
- الف): آیا به مجرد افضاء صغیره، زن از حباله زوجیت خارج می گردد؟ 192
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 192
- 1) طرح مسئله 192
- اشاره 192
- 2) احتمال استاد مدّ ظلّه درباره روایت برید 193
- 3) مناقشه استاد مدّ ظلّه در احتمال فوق 194
- ب): تأثیر مرگ زن افضاء شده در مسئله دیه 194
- 1) کلام صاحب جواهر - ره - در مفاد دو روایت حمران و برید 194
- 2) نقد کلام صاحب جواهر - ره - توسط استاد مدّ ظلّه 195
- 3) کلام محقق اردبیلی - ره - در مفاد روایت حمران و برید 196
- 4) نقد کلام محقق اردبیلی - ره - 197
- 5) کلام کاشف اللثام در مفاد روایت حمران و برید و نقد صاحب جواهر بر آن 197
- *خلاصه و نتیجه بحث 198
- *نظر نهایی استاد مدّ ظلّه در مسئله 198
- الف): ادامه بحث از دیه افضاء شده: 199
- 1) جمع بین روایات حمران و برید با روایات ضمان (یادآوری و تکمیل) 199
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 199
- اشاره 199
- 2) متن عروه 200
- 3) تسامح در عبارت عروه 200
- 1) متن عروه 201
- ب): وجوب نفقه زن افضاء شده 201
- 4) نظر استاد - مدّ ظلّه - در مسئله 201
- 3) اشاره به یکی از ادله فرق بین ازدواج و پاسخ به آن: 201
- 2) استدلال بر مطلب 201
- ج): بیان مراد از افضاء در موضوع روایات: 203
- 1) متن عروه 203
- اشاره 203
- 2) اقوال در معنای افضاء 203
- اشاره 207
- الف) مفهوم و حکم افضا در روایات مربوطه: 207
- 1) نظر صاحب عروه رحمه الله: 207
- 2) نظر و استدلال مرحوم آقای خویی رحمه الله 207
- خلاصۀ درس این جلسه: 207
- 3) نقد کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 208
- 4) نظر صاحب جواهر و مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 209
- 6) نظر استاد مد ظله دربارۀ مفهوم افضاء و حکم آن: 210
- ب) بحث دربارۀ افضاء در غیر زوجۀ صغیره: 211
- 2) تسامحی در عبارت عروه: 211
- 1) عبارت عروه: 211
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم در معنای عبارت عروه: 212
- 4) نقد کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 212
- 6) دلایل حکم مزبور در غیر زوجه صغیره: 214
- اشاره 215
- روایت اول موثقه سکونی 215
- بررسی مسئله 4 عروه: 215
- اشاره 215
- بررسی روایات: 215
- اشاره 215
- روایت دوم مرسله صدوق 216
- روایت سوم: صحیفۀ سلیمان بن خالد 216
- کلام محقق (ره) دربارۀ دیۀ افضاء مملوکه 218
- ادامه مسئله 4: 218
- روایت پنجم: 218
- اشاره 218
- اشاره 218
- ادامه مسئله 4 عروه: 219
- مسئله 5 219
- اشاره 219
- مسامحه در تعبیر مرحوم سیّد (ره) 219
- نقد کلام محقق (ره) 219
- اشاره 220
- دلیل وجوب انفاق در افضاء کبیره 220
- دلیل اول (اجماع) 220
- بررسی اجماع: 220
- دلیل دوم: (صحیحۀ حمران عن ابی عبد الله علیه السلام) 221
- بیان صاحب جواهر (ره) در حل تعارض دو صحیحۀ حمران و برید و صحیحۀ حلبی 222
- دلیل سوم: (صحیحۀ برید بن معاویه عن ابی جعفر علیه السلام) 222
- نقد کلام آقای حکیم (ره) 223
- بیان مرحوم آقای حکیم در معنای صحیحۀ حمران 223
- ادامۀ مسئلۀ 5 عروه 225
- اشاره 225
- نظر صاحب جواهر در حل تعارض بین روایات: 225
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 225
- نظر استاد مد ظله: 226
- نظر استاد مد ظله در جمع بیان روایات: 227
- مسئله (6) عروه 228
- اشاره 228
- کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله 229
- دیه افضاء صغیر بر خود اوست یا بر عاقله؟ 229
- نقد کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله 231
- دلیل ثبوت دیه بر عاقله به طور عام 232
- شبهه در استدلال به حدیث عمد الصبی خطأ تحمله العاقله 233
- مسئله 7: عروه 234
- الف) بررسی مسئله 8 از فصل احکام دخول در زوجه 235
- اشاره 235
- 2) بیانات مرحوم آیت الله خوئی: 235
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 235
- 1) متن عروه 235
- ب) بیان مقدّمه جهت روشن شدن عدم جریان استصحاب حکم: 236
- ج) جواب استاد «مد ظله» به فرمایش مرحوم آقای خویی (ره) 238
- اشاره 239
- د) پاسخ اشکال دوم مرحوم آقای خویی (ره): (تقدم استصحاب موضوعی بر استصحاب حکمی) 239
- مناقشه در پاسخ اول: 244
- مناقشه در پاسخ دوم: 244
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 246
- اشاره 246
- اشاره 246
- ادامۀ بحث مسئله هشتم: 246
- ادامۀ مسئله: 249
- اشکال سوم به جریان استصحاب حکمی (این استصحاب اخص از مدعا است) 249
- اشاره 249
- اشکال مرحوم آقای حکیم (ره) و مرحوم آقای خویی (ره) به کلام سیّد (ره): 250
- کلام مرحوم آقای حکیم (ره) و مرحوم آقای خویی (ره) در توجیه کلام سیّد (ره) 250
- بررسی کلام عَلَمَیْن در توجیه کلام مرحوم سیّد (ره): 251
- مناقشه در کلام مرحوم سیّد (ره) 252
- توجیه اصل مثبت در کلام مرحوم سیّد (ره): 252
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 254
- اشاره 254
- الف): نقد دیدگاه مرحوم سید پیرامون حرمت ابدی و مثبت بودن اصل: 254
- اشاره 254
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه - به کلام مرحوم آقای حکیم ره 255
- 1) نظر مرحوم آقای حکیم ره: 255
- 3) نظر استاد - مدّ ظلّه - پیرامون کلام مرحوم سید: 256
- اشاره 257
- ب): بررسی حکم وجوب دیه و نفقه 257
- 1) توجیه مرحوم آقای حکیم: 257
- 3) دفاع مرحوم آقای خوئی از مرحوم سید: 258
- 2) اشکال مرحوم آقای حکیم به کلام مرحوم سید در مورد وجوب دیه 258
- 5) نقد استاد - مدّ ظلّه - به لبّی بودن مخصص اطلاق صحیحه حلبی: 259
- 6) نقد استاد - مدّ ظلّه - در وجه فتوای مرحوم سید به وجوب دیه و انفاق: 261
- اشاره 263
- الف): تکملۀ بحث پیشین 263
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 263
- ب): بررسی مسئله 9 باب 2 264
- 2): بیان نظر مرحوم سید: 264
- 1): متن مسئله: 264
- 3): توضیح استاد مد ظله: 264
- 4): اشکال و پاسخ: 265
- 2): توضیح استاد مد ظله: 266
- 1): متن مسئله: 266
- 4): اقوال در مسئله: 267
- 5): ادامه متن مسئله 10 (عدم سقوط نفقه با عدم مکنت زوج): 268
- 6): ادامه متن مسئله 10 (حکم امتناع زوج از پرداخت نفقه): 269
- 7) ادامۀ مسئلۀ 10 (مراد از عبارت: حکما حکم الزوجه): 270
- 8): نقدی بر عبارت مسئله: 271
- نتیجه گیری: 273
- اشاره 274
- الف): بررسی سقوط نفقه افضاء با نشوز 274
- 1) تقریب اشکالی به کلام مصنف 274
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 274
- 2) پاسخ اشکال 275
- 4) حکم مسئله 276
- 3) تمثیلی در توضیح بیشتر کلام مصنّف 276
- 2) بررسی کلام فوق 277
- 1) توضیح کلام صاحب جواهر و محقق اردبیلی توسط استاد - مدّ ظلّه - 277
- ب): بررسی حکم ثبوت حق برای زن مفضاه پس از مرگ شوهر 277
- 3) اشکالی در جریان استصحاب و پاسخ آن 278
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 280
- 1) طرح بحث (یادآوری) 280
- الف): کلام مرحوم آقای حکیم قدس سرّه 280
- اشاره 280
- 3) تقریب دوم برگرفته از کلام مرحوم آقای حکیم 281
- 2) تقریب اوّل برگرفته از کلام مرحوم آقای حکیم 281
- 1) بررسی تقریب اول 283
- اشاره 283
- اثبات تدریجی بودن اشتغال ذمه به نفقه افضاء 284
- 2) بررسی تقریب دوم 287
- 3) اشکال استاد - مدّ ظلّه - به فرق بین نشوز زوجه و مرگ زوج 288
- اشاره 290
- ج): مروری بر مسئله 10 و نتیجه گیری 290
- 2) رابطه نفقه افضاء با نفقه اقارب 291
- الف) حکم تعدد زوجات در عقد نکاح و تعدّد اماء در ملک یمین: 294
- خلاصۀ درس این جلسه: 294
- 1) تعدد زوجات در عقد دائم: 294
- اشاره 294
- 2) حکم تملّک و تحلیل امه و تعدد زوجات در عقد انقطاعی: 295
- 3) تسامحی در عبارت مرحوم سیّد قدس سرّه: 295
- 5) اشتراک حرّ و عبد در عدم جواز جمع بین سه امه و یک حرّه: 297
- 6) اشکال مرحوم آقای خویی قدس سرّه به کلام مرحوم سید قدس سرّه: 297
- 8) نظر استاد (مدّ ظله) دربارۀ کلام مرحوم سید قدس سرّه: 298
- 7) نقد استاد (مدّ ظله): 298
- 1) متن عروه: 299
- ب) حکم عبد و امه مبعّض در الحاق و عدم الحاق به حر یا عبد و امه: 299
- 2) نظر مرحوم آقای خویی قدس سرّه: 299
- 5) نظر مرحوم سید قدس سرّه: 300
- 3) نظر مرحوم آقای حکیم قدس سرّه: 300
- 4) نظر استاد (مدّ ظلّه): 300
- اشاره 302
- 1) نظر مرحوم سید: 302
- اشاره 302
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 302
- الف): بررسی حکم عبد و امه مبعض از نظر جواز تزویج: 302
- 2) نقض استاد - مدّ ظلّه - 303
- 3) نظر استاد - مدّ ظلّه - و مرحوم آقای حکیم «ره» در نادرستی کنار گذاشتن ادلّه اجتهادی: 303
- اشاره 305
- 4) نقد استاد - مدّ ظلّه - به جریان استصحاب حکم رقیت: 305
- 5) نظر مرحوم آقای حکیم دربارۀ استصحاب مذکور: 305
- *توضیحی از استاد - مدّ ظلّه - 305
- 7) نقد استاد - مدّ ظلّه - بر کلام مرحوم آقای حکیم: 306
- 6) نظر مرحوم آقای حکیم در جریان ادله اصل برائت: 306
- 9) نظر استاد - مدّ ظلّه - 307
- 8) فرمایش مرحوم آقای خوئی در مورد امه مبعضه: 307
- 1) متن عروه: 308
- 2) توضیح استاد - مدّ ظلّه - 308
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 310
- اشاره 310
- 1) تحریر محل بحث 311
- 2) بررسی حکم مسئله در مورد مطلقه رجعیه 311
- 3) بررسی حکم مسئله در مورد مطلقه بائنه 312
- 4) فرمایش مرحوم حکیم در مورد عبارت سید و توضیح آن: 313
- 5) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم «ره» 313
- 6) بررسی کلام سید در مورد حمل مطلقات بر کراهت 314
- 7) اشکالی به تعبیر مرحوم سید «ره» در عروه 314
- 8) آیا از تعلیل وارد در روایات «اذا برئت عصمتها» می توان تعدی به غیر آن موردی که مطلقه خواهر آن زنی است که زوج می خواهد با او ازدواج کند کرد؟ 315
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 317
- 1) کلام مرحوم حکیم «ره» و ادعای اجماع: 317
- الف): آیا نسبت به اینکه در طلاق بائن، زوج می تواند در عدّه مطلقه، زن دیگری بگیرد، اجماعی وجود دارد؟: 317
- اشاره 317
- 3) تحقیق استاد «مد ظله» نسبت به ادعای اجماع: 318
- 2) اشکال آقای خوئی «ره» به کلام مرحوم حکیم «ره»: 318
- پاسخ استاد «مد ظله»: 322
- ج) ادله قائلین به تفصیل: 322
- اشاره 322
- ب): دلیل قائلین بعدم جواز نکاح زوج قبل از انقضاء عدّه مطلقه مطلقاً (طلاق رجعی و بائن): 322
- 1) دلیل اول: 322
- اشاره 322
- 2) دلیل دوم: 323
- پاسخ شهید ثانی به این استدلال همراه با توضیح استاد «مد ظله»: 323
- اشاره 323
- د) تعارض بین اطلاق از معانی آیه شریفه «فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ...» با اطلاق ادلّه ناهیه: 324
- 2) نظر شهید ثانی: 325
- اشاره 325
- اشاره 325
- 1) نظر محقق کرکی «ره»: 325
- خلاصۀ این جلسه: 325
- الف) ادامه بحث در مورد ازدواج با زن پنجم در عدّه زن مطلقه چهارم: 325
- 3) نظر مرحوم آقای خویی «ره»: 326
- 4) نقد فرمایش آقای خویی «ره» توسط استاد «مدّ ظلّه»: 327
- 5) توجیه نظر محقق کرکی «ره» توسط استاد «مدّ ظلّه»: 329
- اشاره 329
- 6) اشکالات استاد «مدّ ظلّه» به استدلال محقق کرکی: 329
- 1 - رأی آقایان در مورد مخصّص بودن علت: 329
- 2 نظر استاد «مدّ ظلّه» در مورد مخصّص بودن علت: 330
- 7) نظر نهایی استاد «مدّ ظلّه» در مسئله: 331
- الف) انقلاب نسبت میان ادلۀ متنافیه: 333
- اشاره 333
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 333
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» در ملاک انقلاب نسبت: 334
- د) تطبیق بحث انقلاب نسبت، در ما نحن فیه: 335
- ج) استثناء از ملاک کلی، در انقلاب نسبت: 335
- اشاره 335
- 1) تقریب بحث، بنا بر مبنای مرحوم آقای خویی در مطلقه رجعیّه: 336
- 2) تقریب مسئله، طبق مبنای مشهور در مطلقه رجعیه: 337
- اشاره 338
- 2) در آن فرضی که خامسه اخت مطلقه باشد: 338
- 1) حمل اخبار بر کراهت: 338
- ه) ادامه مسئله 4: 338
- 3) حکم معتدّۀ به غیر عدّه طلاق: 339
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 340
- 2) بیان نظر مرحوم سیّد «ره»: 340
- الف) جواز تزویج خامسه بعد از فوت رابعه: 340
- 1) متن عروه: 340
- اشاره 340
- 4) نظر مرحوم آقای خویی با توضیحی از استاد «مدّ ظلّه»: 341
- 3) بیان مرحوم آقای حکیم «ره» و نقد استاد «مدّ ظلّه» بر ایشان: 341
- 5) نقد استاد «مدّ ظلّه» بر کلام مرحوم آقای خویی «ره»: 342
- 1) متن عروه: 343
- ب) جواز تزویج خامسه در طلاق قبل الدخول: 343
- 1) متن عروه: 343
- ج) حرمت تزویج مرأه در عدّه غیر: 343
- اشاره 344
- *1) عزم به معنای اراده است 344
- 4) اشکال به استدلال فوق: 344
- 3) وجه عدم جواز ازدواج در عدّه غیر: 344
- نقد استاد «مدّ ظلّه» بر تقریب و بیان راه حل: 345
- *2) اگر بلافاصله پس از فوت مردی، کسی تصمیم بگیرد بعد از تمام شدن عده وفات با زن او ازدواج کند قطعاً خلاف شرع نیست. 345
- نقد استاد «مدّ ظلّه»: 345
- *3) دو تقریب از استاد «مدّ ظلّه» در جواب اشکال به آیه شریفه: 346
- اشاره 348
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 348
- اشاره 351
- 1) بطلان ازدواج با معتده: 351
- ب) ازدواج با معتده: 351
- دلیل اول: آیۀ شریفۀ «وَ لا تَعْزِمُوا عُقْدَهَ النِّکاحِ» 351
- اشکال استدلال به آیه «وَ لا تَعْزِمُوا عُقْدَهَ النِّکاحِ» 352
- نتیجه نهایی بحث: 353
- دلیل دوم: آیات عدّه و تربّص 353
- مناقشه در دلیل دوّم 353
- طائفه اوّل: مثبت مطلق حرمت ابدی 354
- طائفه چهارم: مفصّل در حرمت ابدی بین دخول و عدم دخول 354
- طائفه دوم: نافی مطلق حرمت ابدی 354
- اشاره 354
- طائفه سوم: مفصّل در حرمت ابد بین علم و جهل 354
- تقریب اول در جمع بین روایات 355
- مناقشه استاد مد ظله بر تقریب اول 356
- تقریب دوم در جمع بین روایات: 356
- مناقشه در تقریب دوم در جمع بین روایات 358
- تقریب سوم در جمع بین روایات 360
- اشاره 362
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 362
- الف) روایاتی که می توانند شاهد بین روایات متعارض باشند: 362
- ب) روایتی که حرمت ابد را مطلقاً نفی می کند: 363
- 1) روایت محمد بن مسلم: 363
- ج) روایاتی که مطلقاً حرمت ابد را اثبات کرده اند: 363
- 2) روایت عبد الله بن سنان: 364
- د) روایاتی که بین علم و جهل تفصیل داده اند: 365
- 1) صحیحه اسحاق بن عمار: 365
- 1) ارتباط این روایت به بحث برائت و اشتغال: 366
- ه) بحث پیرامون فقه الحدیث صحیحه عبد الرحمن بن حجاج: 366
- 2) صحیحه عبد الرحمن بن حجّاج: 366
- 2) تفصیل بین جهل به حکم و جهل به موضوع (اشکال مرحوم شیخ): 367
- 3) نظر مرحوم آخوند خراسانی «ره» در حل اشکال شیخ «ره»: 367
- 5) اشکال استاد «مدّ ظلّه» بر مرحوم آخوند: 368
- 4) اشکال مرحوم حاج شیخ عبد لکریم در درر بر مرحوم آخوند: 368
- 6) نظر مرحوم حاج شیخ در حل اشکال شیخ انصاری «ره»: 369
- 7) اشکال استاد «مدّ ظلّه» به بیان شیخ «ره»: 369
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 370
- الف): بررسی مجدد فرمایش مرحوم میرزای شیرازی: 370
- اشاره 370
- 1) اشاره مجدد به سخن مرحوم میرزا «ره»: 370
- اشاره 370
- 3) رجوع استاد «مدّ ظلّه» از اشکال مذکور: 371
- 2) اشکال استاد «مدّ ظلّه» به سخن میرزا «ره»: 371
- 1) ایشان روایت را طور دیگری معنا کرده اند: 372
- 4) یادآوری اشکال حاج شیخ «ره» در درر الفوائد: 372
- ب): بیان مرحوم حاج شیخ در معنای روایت: 372
- 4) پاسخ استاد «مدّ ظلّه»: 373
- 3) تقریب دیگری از سخن مرحوم حاج شیخ «ره»: 373
- *جواب مرحوم شیخ «ره» از اشکال فوق: 374
- اشاره 374
- اشاره 378
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 378
- 1) صحیحه عبد الرحمن بن حجاج: 378
- الف): ادامه بررسی روایاتی که علم را منشأ ثبوت حرمت ابد ذکر نموده است: 378
- 3) نقد کلام مرحوم امام قدس سرّه 380
- 2) تقریب استدلال مرحوم امام قدس سرّه: 380
- اشاره 381
- ب): بررسی روایاتی که معیار حرمت ابد را دخول و عدم دخول قرار داده اند: 381
- 1) روایت صحیحه حلبی: 381
- 2) صحیحه محمد بن مسلم: 382
- 3) موثقه محمد بن مسلم: 382
- 4) موثقه سلیمان بن خالد: 383
- 5) صحیفه حلبی: 383
- اشاره 383
- نظر استاد «مدّ ظلّه»: 384
- 6 - صحیحه ابن سنان: 384
- 7 - روایت حمران: 385
- 1) طرح مسئله و دفع یک شبهه: 386
- الف) کفایت علم احد الزوجین در ثبوت حرمت ابد: 386
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 386
- اشاره 386
- 2) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 387
- *مسامحه در عبارت مرحوم سیّد: 388
- ج) عدم لحوق ایام استبراء به عدّه در حرمت ابد: 388
- اشاره 388
- ه) عدم الحاق وطی به شبهه و زنا در عدّه، به تزویج در حرمت ابد: 389
- 1) متن عروه: 389
- 2) تذکر مرحوم آقای خویی «ره»: 389
- 1) متن عروه: 389
- 2) توضیح استاد «مدّ ظلّه»: 390
- 1) متن عروه: 390
- و) احکام تزویج فاسد: 390
- 4) سهوی از مرحوم آقای خویی «ره»: 391
- 3) خروج دو مورد از أمثله مرحوم سیّد از محل کلام: 391
- 5) توجیه عبارت مرحوم سیّد: 391
- 7) اشکال مرحوم حکیم به صاحب جواهر: 392
- 6) تفصیل مرحوم صاحب جواهر در عقد فاسد: 392
- الف) توضیحی، نسبت به بحث، جلسات گذشته: 393
- اشاره 393
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 393
- ب) آیا سببیّت تزویج در عدّه برای حرمت ابد مربوط به تزویجی است که لو لا العده صحیح است یا اعم از آن است؟ 394
- 1) نظر مرحوم آقای خویی «ره»: 394
- 2) تقریب کلام مرحوم آقای خویی «ره»: 395
- 3) مناقشه استاد «مدّ ظلّه» در کلام آقای خویی «ره»: 396
- 1) طرح اشکال: 399
- اشاره 399
- الف) بررسی یک اشکال در بحث سابق: 399
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 399
- 2) مقدمه ای در پاسخ اشکال: 401
- 3) توضیح پاسخ اشکال: 402
- ب) بررسی مسئله 2: 402
- 1) متن مسئله: 402
- 3) تفسیر عبارت متن توسط مرحوم آقای خویی: 403
- 4) مناقشه تفسیر فوق توسط استاد مد ظله: 404
- 1) مرحوم آقای خویی: 408
- اشاره 408
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 408
- الف): ایرادهایی که متوجّه کلام صاحب عروه «ره» شده است: 408
- 2) پاسخ استاد «مد ظله» به اشکال آقای خویی «ره»: 409
- 3) یادآوری نزاع صحیح و اعمّ در رابطه با بحث کنونی: 410
- 5) اشکال استاد «مد ظله» به کلام مرحوم سیّد «ره» 411
- 1) متن عروه: 412
- 2) توضیحات عبارت عروه: 412
- ب): حکم ازدواج با زنی که در عدۀ خود شخص است: 412
- 3) توضیح بیشتر عبارت عروه: 413
- 4) مقصود از موجبات انفساخ در کلام عروه چیست؟: 414
- 1) مرحوم حکیم: 416
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 416
- الف) در عده طلاق و وطی به شبهه و عده متعه و فسخ: 416
- اشاره 416
- ب) در عده انفساخ: 417
- 2) مرحوم آقای خویی: 417
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 417
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم «ره»: 417
- اشاره 417
- 3) نقد کلام مرحوم آقای خویی «ره»: 418
- 2) اشکال مرحوم آقای خویی به کلام آقای حکیم «ره»: 418
- 6) نقد کلام مرحوم حکیم توسط آقای خویی: 419
- 4) ادامه بررسی مسئله 3 عروه: 419
- 5) نظر مرحوم آقای حکیم «ره»: 419
- 9) نظر مرحوم آقای حکیم «ره» و نقد آقای خویی «ره»: 420
- 8) تتمه مسئله 3: 420
- 7) نقد جواب مرحوم آقای خویی: 420
- 10) نقد کلام مرحوم آقای خویی «ره»: 421
- 11) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 422
- الف) تتمه مسئله (3) عروه: 423
- اشاره 423
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 423
- قول دوم: 425
- اشاره 425
- نظر استاد «مدّ ظلّه»: 425
- قول مشهور: 425
- توضیح: 425
- نظر استاد «مدّ ظلّه»: 426
- توضیح؛ 426
- ج) ادامه بررسی مسئله (3) عروه: 426
- اشاره 426
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 428
- اشاره 428
- الف) بررسی مسئله 4: 428
- 1) متن مسئله: 428
- 2) توضیح مسئله و کلام مرحوم آقای حکیم «ره»: 428
- 3) نقد مرحوم آقای خویی بر کلام مرحوم آقای حکیم «ره»: 429
- 4) بررسی کلام بزرگان، توسط استاد «مدّ ظلّه»: 430
- 1) سه تقریب برای اثبات اشتراط دخول در حال عدّه: 431
- ب) توضیح بیشتر بحث: 431
- 2) نگاهی به روایات باب: 433
- 3) نتیجه بحث: 436
- 4) تذکر یک نکته لفظی: 436
- الف) بررسی مسئله 5 (شک در عدّه): 437
- 2) توضیح شقوق مسئله: 437
- اشاره 437
- خلاصۀ این جلسه: 437
- 1) متن عروه: 437
- اشاره 438
- 3) تذکر دو نکته: 438
- 1) اشاره به بحث اصولی قیام امارات و اصول مقام قطع: 439
- نقد کلام مرحوم آقای حکیم توسط استاد «مدّ ظلّه»: 439
- اشاره 439
- ب) امکان حکم به حرمت ابد به مجرد استصحاب عدّه: 439
- نظر مرحوم آخوند «ره» و پاسخ به آن: 440
- 3) نظر مرحوم حاج آقا رضا و مرحوم حاج شیخ عبد الکریم: 441
- 4) نظر مرحوم میرزای نائینی: 442
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 444
- اشاره 444
- نظریه دوم: 450
- بررسی نظریۀ اول: 450
- توضیح سوم: 451
- اشاره 454
- الف) بررسی روایات مربوط به تصدیق قول زن در اموری مانند عدّه و حیض: 454
- 1) روایات قابل استناد در این مسئله: 454
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 454
- 2) متن روایات مربوطه: 455
- 1) فرمایش مرحوم آقای خویی: 457
- 2) نقد استاد «مدّ ظلّه»: 457
- ب) بررسی فرمایش مرحوم آقای خویی دربارۀ اختصاص تصدیق قول زن نسبت به حالت فعلی: 457
- 3) تفصیل فقهاء دربارۀ مطلب: 457
- 4) روایات قابل استناد برای موضوع مورد بحث: 458
- 1) مسئله 6: 460
- 2) متن مسئله 7: 460
- 3) بررسی و توضیح مسئله 7: 460
- ج) توضیح و بررسی مسائل 6 تا 8 باب: 460
- 4) متن مسئله 8: 462
همین کلمه در واقع رجوع است به زن مطلقه خودش نیازی به قبلت هم ندارد.
بعبارت دیگر به صرف اظهار تمایل به زن رجوع حاصل شده است و نیازی به خواندن عقد و تزویج ندارد و اگر تزویج کند این عقد باطل است، چون همسر شرعی خودش است و شخص نمی تواند همسر خودش را مجدداً تزویج کند.
7) نقد جواب مرحوم آقای خویی:
بنظر می رسد که اشکال آقای خویی وارد نباشد، بخاطر اینکه صرف اظهار تمایل کردن به زن معتده خود لازمه اش این نیست که این شخص به عقد سابق رضایت دارد و می خواهد با همان عقد سابق به همسر خود رجوع کند چون ممکن است آن شخص اصلاً به عقد سابق رضایت نداشته باشد و مثلاً بخواهد عقد انقطاعی بکند یا مهر ایشان را کم بکند پس ملازمه اش بین اظهار تمایل و رجوع به عقد سابق نیست، لذا بنظر می رسد که اشکال مرحوم حکیم به صاحب عروه وارد است.
8) تتمه مسئله 3:
... «و الّا فی الطلاق الثالث الذی یحتاج الی المحلل، فانه ایضاً باطل بل حرام و لکن مع ذلک لا یوجب الحرمه الابدیه».
* توضیح: یکی دیگر از مواردی که جایز نیست ازدواج کردن در ایام عده ای که از ناحیه خودش است مسئله طلاق سوم است، اگر شخصی دفعه سوم زن خود را طلاق بدهد احتیاج به محلل دارد، و بدون محلل مسلماً عقد باطل است و اختلافی در این مسئله نیست، اما آیا اگر تزویج نمود غیر از بطلان عقد، حرمت تکلیفی هم دارد یا خیر؟ که سید فرموده است حرام تکلیفی هم هست و آن شخص گناه کرده است.
9) نظر مرحوم آقای حکیم «ره» و نقد آقای خویی «ره»:
ایشان می فرمایند، برای حرمت تکلیفی دلیلی نداریم و از آیه شریفه همین قدر استفاده می شود که آن عقد باطل است و اما حرمت تکلیفی داشته باشد، از آیه