- 1) متن مسئله 1
- اشاره 1
- 1378/8/23 یکشنبه درس شمارۀ (152) کتاب النکاح/سال دوم 1
- الف) بررسی مسئله 7 (حلّ مشکلات عبارتی): 1
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 1
- 2) توضیحی دربارۀ کلمۀ «اشکال» در متن 2
- 3) طرح اشکالی درباره مورد سوم جواز ترک وطی 3
- 4) پاسخ مورد سومِ جواز ترک وطی، توسط استاد مدّ ظلّه 4
- 5) مقدمه ای در تبیین وجه سوم پاسخ ایراد فوق تکلیف کفّار به فروع 5
- 6) توضیح وجه سوم پاسخ از اشکال عدم صحت تجویز در مورد سوم 8
- 1) ادعای اجماع در مسئله 8
- ب) بررسی حکم مسئله 7: 8
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 10
- 1) استناد به اجماع در کلمات فقهاء 10
- اشاره 10
- الف) بحثی دربارۀ ادعای اجماع در مسئلۀ مورد بحث (حرمت ترک وطی زوجه بیش از چهار ماه): 10
- ب) بررسی مناقشۀ مرحوم آقای خوئی ره در حجیت اجماع مذکور: 11
- 3) نظر استاد - مدّ ظلّه - دربارۀ اجماع مورد ادّعا 11
- 2) وقوع اشتباه در مستند مرحوم نراقی (ره) 11
- 1) تقریب استدلال مرحوم آقای خوئی (ره) 11
- 2) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به تقریب مذکور 12
- 3) اشکال نقضی استاد - مدّ ظلّه - 12
- 5) تفصیل میان مسائل اصلی و فرعی (ضابطۀ احراز اتّصال فتوا به زمان معصوم (علیه السلام)) 15
- ج) بررسی چگونگی استناد به انصراف برای اعتبار انزال در وطی: 16
- 1) مناقشه در تمسک به «انصراف» برای اعتبار انزال در وطی 16
- 2) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به مناقشۀ مزبور 16
- 4) اشکالی در فتاوای برخی فقها در این باره 18
- 3) نتیجه گیری استاد - مدّ ظلّه - در ما نحن فیه 18
- 1) نقل عبارت رسالۀ احکام النساء: 20
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 20
- اشاره 20
- الف): بررسی فرمایش مرحوم شیخ مفید «ره» 20
- 2) نظر استاد - مدّ ظلّه 21
- ب): دلیل دوّم قاعدۀ لا ضرر و قاعدۀ لا حرج 22
- 1) نقل فرمایش مرحوم صاحب جواهر 22
- 2) خدشۀ آقای خوئی در تمسک به لا ضرر و لا حرج 22
- 1) مستند اول - فعل عمر 25
- ج): بررسی مستند چهار ماه در مسئله 25
- 2) نظر استاد - مدّ ظلّه العالی 25
- 4) نظر استاد - مدّ ظلّه 26
- 3) نظر مرحوم آقای خوئی دربارۀ اجنبی بودن این استدلال از بحث 26
- 5) مستند دوم - فرمایش مرحوم مجلسی (ره) در روضه المتقین 27
- اشاره 28
- 6) نظر استاد - مدّ ظلّه 28
- 2) بررسی سند 28
- 1) متن روایت: 28
- د): دلیل سوم، روایات خاصه 28
- 3) توضیحی درباره معنا و متن حدیث 30
- اشاره 32
- اشاره 32
- خلاصۀ مطالب این جلسه: 32
- 1) تکمله ای بر بحث گذشته - استدلال به لا ضرر و لا حرج (دلیل اول): 32
- اشاره 33
- اشاره 33
- 2) ادامۀ ادله حرمت ترک وطی (دلیل دوم): 33
- الف) اشکال اخص بودن دلیل از مدعی، 33
- *نتیجۀ بررسی اقوال فقهاء: 35
- دفاع استاد «مدّ ظلّه» از مرحوم فیض «ره»: 35
- ب) استدلال به ادلۀ رافع ضرر و حرج 36
- دلالت روایت: 38
- اشاره 38
- 3 - بررسی روایت حفص (دلیل سوم) 38
- سند روایت: 38
- تقریب استدلال به روایت: 39
- مناقشه استاد در استدلال به روایت: 39
- اشاره 40
- 4 - بررسی روایت محمد بن جعفر (دلیل چهارم) 40
- اشاره 40
- اشاره 40
- نقد استدلال: 40
- اولین تقریب استدلال: 40
- تقریب دوم استدلال: 40
- اشاره 42
- نقد استدلال: 42
- 5 - بررسی روایات باب ایلاء (دلیل پنجم) 42
- نقد استدلال به روایت: 42
- تقریب کامل تر استدلال: 44
- خلاصۀ مطالب این جلسه: 45
- اشاره 45
- کلام صاحب جواهر در مسئله: 47
- نقد استدراک صاحب جواهر: 48
- نظر نهایی استاد مد ظله العالی 53
- اشاره 55
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 55
- 1) تقویت دلیل لزوم در متعه 55
- الف): بررسی حکم لزوم مباشرت در عقد ازدواج موقّت 55
- 4) تفصیل بیشتر در مسئله قدر متیقن 59
- 5) تفصیل بیشتر در بحث انصراف 62
- 6) نقد جریان قاعده حرج و نفی ضرر در متعه 62
- 1) لزوم مباشرت در غیر زن جوان 63
- ب): بررسی حکم لزوم مباشرت در برخی فروع مسئله 63
- 2) حکم ترک وطی در سفر غیر واجب 64
- 3) تحقیق استاد - مدّ ظلّه - در مفاد "عنده" در صحیح صفوان 65
- 4) تقویت وجه لزوم قید "حضر" در حکم به وجوب مباشرت و نقد آن 66
- 5) بررسی حکم ترک مباشرت به جهت سفر واجب 67
- 6) توضیحی درباره فرق باب تزاحم و باب ورود 68
- 1) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به استدلال مرحوم آقای خوئی «ره» (یادآوری و تکمیل) 70
- الف): چگونگی رابطۀ حق استمتاع با سفر واجب: 70
- اشاره 70
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 70
- 2) استدراکی بر پاسخ پیشین استاد - مدّ ظلّه 71
- 3) نظر نهائی استاد - مدّ ظلّه 72
- 1) ادامۀ متن مسئله 7: 74
- ب): بحث دربارۀ سایر فقرات مسئله 7 74
- 2) عدم توقف وجوب وطی بر مطالبۀ زوجه: 75
- 3) جواز ترک وطی با رضایت زوجه یا اشتراط در هنگام عقد: 75
- 4) جواز ترک وطئ در فرض ضرر مرد یا زن: 76
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 78
- 1) متن عروه: ادامه مسئله (7):... 78
- الف): موارد سقوط حق زوجه در وطی أربعه اشهر 78
- 2) کلمات اعلام دربارۀ غیبت اختیاری زوجه 78
- اشاره 78
- 3) کلام استاد - مدّ ظله - در مسئله 79
- ب): چگونگی و مقدار وطی واجب 81
- 4) ناشزه شدن زوجه: 81
- د): 82
- 1) سپس سیّد می فرماید که این حکم شامل مملوکه غیر زوجه نمی شود 82
- ج): اختصاصی وجوب وطی به زوجه 82
- 1) متن عروه 82
- 2) مراد از عدم قدرت در مفروض مسئله 83
- 3) چگونگی و مقدار حکومت ادلّه نفی حرج بر احکام اولیه 83
- اشاره 86
- 1) کثرت شهوت به حدی است که برای زن حرجی است زن نمی تواند خود را حفظ نموده به معصیت می افتد. 86
- الف) بررسی مسئله 8 عروه: 86
- خلاصۀ درس این جلسه: 86
- اشاره 86
- اشاره 87
- 3) فرض سوم آن است که اصلاً اختیاری در کار نباشد. 87
- حل اشکال عبارتی در کلام سید رحمه الله: 89
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله 90
- اشاره 90
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله در وجه احتیاط: 90
- 3) کلام مرحوم آقای خویی در وجه احتیاط: 92
- اشاره 92
- تکمله فرمایش مرحوم آقای خویی: 93
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 94
- 5) نظر استاد رحمه الله: 95
- الف) ادامه بررسی مسئله 8: 97
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 97
- اشاره 97
- 1) تذکری در توضیح بحث سابق (مسئله 8): 97
- 2) دلیل دیگری بر حرمت ترک مباشرت در صورت ضرر: 98
- 1) متن مسئله: 99
- ب) بررسی مسئله 9: 99
- 2) توضیح مسئله: 99
- 3) بررسی لزوم و عدم لزوم ارضاء زن: 100
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم: 101
- 5) خاطره ای علمی از مرحوم آقا سید احمد خوانساری قدس سرّه: 102
- 6) توضیح اشکال به مرحوم آقای حکیم: 103
- 1) عدم امکان استناد به متن حدیث: 105
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 105
- اشاره 105
- اشاره 105
- الف): بررسی متن و سند روایت کراجکی در کنز الفوائد: 105
- 2) اشکالات موجود در سند روایت: 106
- 1) حسین بن محمد بن علی الصیرفی: 106
- اشاره 106
- 2) محمد بن علی جعابی: 107
- 4) احتمال سقط واسطه در حدیث: 107
- 3) قاسم بن محمد بن جعفر علوی: 107
- ب) استدلال مرحوم آقای حکیم «ره» به اطلاق ادله برای عدم وجوب استحلال: 108
- 1) مناقشه استاد «مدّ ظلّه» به استدلال مرحوم حکیم «ره»: 108
- 2) پاسخ استاد «مدّ ظلّه» به تقریب مذکور: 109
- ج) توضیح مسئله 1 (عدم جواز وطی صغیره): 110
- اشاره 110
- نتیجه: 110
- 2) توضیحاتی پیرامون مسئله: 111
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 113
- اشاره 113
- 1) توصیه و تأکید استاد - مدّ ظلّه - بر رجوع به مآخذ اصلی 114
- 3) رد مجهول بودن جعابی ارسال روایت کراجکی 114
- 2) تأکید سنّی بودن ابن الصیرفی 114
- ب): لزوم احتیاط در استرضاء و استحلال 116
- ج): عدم جواز وطی زوجه قبل از اتمام نُه سال 116
- 1) دلیل اجماع 116
- 2 - روایت زراره 117
- 3) بررسی روایات 117
- 1 - مرسله یعقوب بن یزید 117
- 2) دلیل اولویت عرفیه در تسری حکم از جاریه به زوجه حرّه 117
- 5 - روایت دعائم 118
- 4 - صحیحه حلبی 118
- 3 - روایت ابی بصیر 118
- 6 - روایت عمار سجستانی 118
- 8 - روایت طلحه بن زید 119
- 7 - روایت حلبی 119
- 9 - روایت غیاث بن ابراهیم 119
- 10 - روایت حمران 119
- 1) موارد اختلاف مطرح شده در روایات 120
- 11 - روایت حلبی 120
- 2) احتمالات مطرح شده در توجیه تردید روایت زراره و ابو بصیر 120
- د): رفع تنافی از ظاهر روایات در مورد نه یا ده سال 120
- 3) جمع روایت غیاث با روایات نه سال 122
- 1) نظر صاحب وسائل 122
- 2) نظر مرحوم آقای خوئی 122
- ه): مختصری درباره حکم امه 122
- 4) توضیح کلام ایشان توسط استاد - مدّ ظلّه 123
- 3) اشکال مرحوم آقای خوئی 123
- 5) نقد استاد - مدّ ظلّه 123
- اشاره 125
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 125
- 1) متن مسئله 125
- الف): بررسی مسئلۀ 2 125
- 2) توضیح مسئله 125
- 3) اقوال فقهای تا عصر صاحب جواهر (ره) 126
- 4) ادعای اجماع در مسئله بر تحریم ابد 129
- 1) عبارت نزهه الناظر 130
- 2) عبارت فیض در مفاتیح الشرائع 130
- 3) عبارت صاحب مدارک در نهایه المرام 132
- *نتیجه بحث 133
- الف): ادامه نقل اقوال و بررسی اجماع در مسئله 134
- 1) کلام ابن برّاج در جواهر الفقه 134
- اشاره 134
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 134
- 2) بررسی ثبوت اجماع در مسئله 135
- 3) نسبتهای نادرست قول به تحریم ابد به فقهای متقدم 136
- 4) علت ادعای اجماع در مسئله 138
- ب): بررسی دلیل روایی مسئله 139
- 1) اشکال به ارتباط مرسله با محل بحث (ازدواج با صغیره) و پاسخ آن 140
- الف): ادامۀ بررسی مرسلۀ یعقوب بن یزید 140
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 140
- اشاره 140
- 2) بررسی اعتبار روایت و بررسی کلام مرحوم آقای حکیم (ره) 142
- 1) کلام شیخ طوسی (ره) در تهذیب و استبصار 143
- ب): بررسی اجماع بر عدم حرمت ابد به مجرّد دخول (بحث اوّل) 143
- اشاره 143
- 2) بحث صاحب جواهر (ره) درباره مخالفین در مسئله و نقد آن 144
- 3) تفصیل بحث درباره عبارات سرائر و نهایه 145
- 4) توضیح کلام صاحب جواهر (بحث دوّم) 147
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 149
- 1) کلام مرحوم صاحب جواهر رحمه الله (یادآوری و تکمیل): 149
- اشاره 149
- الف) بررسی کلام مرحوم صاحب جواهر و آقای حکیم قدس سرهم دربارۀ دلالت مرسلۀ یعقوب بن یزید: 149
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه - از کلام جواهر: 150
- الف) ادعای اجماع نسبت به عدم حرمت ابد به صرف دخول: 150
- اشاره 150
- ب) ادعای مخالفت قول به حرمت ابد با مذاق شارع: 151
- 4) نقد استاد - مدّ ظلّه -: 153
- ب) دلایل طرد مرسلۀ یعقوب بن یزید: 154
- اشاره 154
- 1) مخالفت با اجماع: 155
- 2) مخالفت با ظاهر روایات معتبر: 155
- اشاره 155
- اشکال مرحوم آقای حکیم در دلالت دو روایت: 156
- الف): توضیح متن مورد بحث از مسئله 3 باب: 157
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 157
- 1) متن مسئله 2: 157
- اشاره 157
- ب): بررسی تفصیل مرحوم صاحب جواهر میان جهل به موضوع و جهل به حکم 158
- 1) تفصیل صاحب جواهر 1 میان جهل به حکم و جهل به موضوع: 158
- 2) تقریب کلام صاحب جواهر توسط استاد - مدّ ظلّه - 159
- 3) پاسخ استاد - مدّ ظلّه - به تقریب مذکور: 160
- 1) نظر مرحوم آقای حکیم «ره» 163
- 2) نظر مرحوم آقای خویی «ره» 163
- ج): نقل نظر بزرگان معاصر و نتیجه گیری بحث 163
- 3) نقد استاد - مدّ ظلّه - 164
- 4) نتیجه بحث: 164
- 1) مراد از جاهل 165
- الف): جاهل به حکم یا موضوع 165
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 165
- اشاره 165
- اشاره 165
- ب): صغیر و مجنون 167
- 2) دلیل استثنای جاهل 167
- ج): پس از اندمال جراحت 168
- 1) بررسی حکم مسئله 168
- 3) جواب از اشکال: 170
- 2) بیان اشکال در استدلال به روایت 170
- مبنای مرحوم آقای داماد در مسئله 171
- 4) بررسی جریان استصحاب پس از بهبودی جراحات: 171
- اشاره 171
- شبهۀ بقاء موضوع در جریان استصحاب: 173
- مبنای مرحوم آقای خوئی در مسئله 173
- د): پس از طلاق و عقد مجدد 174
- 1) قول مرحوم سید در عروه به وجوب دیه در افضاء: 176
- الف) ثبوت دیه در صورت افضاء: 176
- اشاره 176
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 176
- 4) استدلال به قضاوت امیر المؤمنین علیه السلام بر وجوب دیه در افضاء: 177
- 3) نقد استاد «مدّ ظلّه» بر استدلال به روایت: 177
- 1) بررسی اقوال فقهاء در مسئله: 178
- ب) تتمه مسئله 2 عروه: 178
- اشاره 178
- 2) بررسی صحیحۀ حمران: 179
- اشاره 180
- *متن روایت: 180
- *جمع بین روایات: 180
- *سند روایت: 180
- تفسیر اول: نظریه محقق اردبیلی 182
- *تفسیرهای مختلف از مفاد صحیحۀ برید و حمران: 182
- تفسیر دوم: نظریه کاشف اللثام 182
- نتیجه: 183
- تفسیر سوم: نظریه شیخ طوسی 183
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 184
- الف): روایاتی که در افضاء اثبات ضمان کرده است: 184
- 1) روایت غیاث بن ابراهیم 184
- اشاره 184
- 3) روایت طلحه بن زید: 185
- 2) روایت حلبی: 185
- 4) روایت حلبی: 185
- 5) روایت غیاث: 186
- 2) روایت دعائم الاسلام: 187
- 1) روایت حمران: 187
- ب): روایاتی که از آنها ثبوت دیه استفاده می شود: 187
- 4) روایت قضایاء امیر المؤمنین علیه السلام: 188
- 3) صحیحه سلیمان بن خالد 188
- ج) روایاتی که اثبات مهر نموده است: 189
- د) روایتی که اثبات ارش نموده است: 190
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 192
- 1) طرح مسئله 192
- اشاره 192
- الف): آیا به مجرد افضاء صغیره، زن از حباله زوجیت خارج می گردد؟ 192
- 2) احتمال استاد مدّ ظلّه درباره روایت برید 193
- 1) کلام صاحب جواهر - ره - در مفاد دو روایت حمران و برید 194
- 3) مناقشه استاد مدّ ظلّه در احتمال فوق 194
- ب): تأثیر مرگ زن افضاء شده در مسئله دیه 194
- 2) نقد کلام صاحب جواهر - ره - توسط استاد مدّ ظلّه 195
- 3) کلام محقق اردبیلی - ره - در مفاد روایت حمران و برید 196
- 5) کلام کاشف اللثام در مفاد روایت حمران و برید و نقد صاحب جواهر بر آن 197
- 4) نقد کلام محقق اردبیلی - ره - 197
- *نظر نهایی استاد مدّ ظلّه در مسئله 198
- *خلاصه و نتیجه بحث 198
- الف): ادامه بحث از دیه افضاء شده: 199
- 1) جمع بین روایات حمران و برید با روایات ضمان (یادآوری و تکمیل) 199
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 199
- اشاره 199
- 2) متن عروه 200
- 3) تسامح در عبارت عروه 200
- 4) نظر استاد - مدّ ظلّه - در مسئله 201
- ب): وجوب نفقه زن افضاء شده 201
- 3) اشاره به یکی از ادله فرق بین ازدواج و پاسخ به آن: 201
- 2) استدلال بر مطلب 201
- 1) متن عروه 201
- 2) اقوال در معنای افضاء 203
- ج): بیان مراد از افضاء در موضوع روایات: 203
- اشاره 203
- 1) متن عروه 203
- اشاره 207
- الف) مفهوم و حکم افضا در روایات مربوطه: 207
- 2) نظر و استدلال مرحوم آقای خویی رحمه الله 207
- 1) نظر صاحب عروه رحمه الله: 207
- خلاصۀ درس این جلسه: 207
- 3) نقد کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 208
- 4) نظر صاحب جواهر و مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 209
- 6) نظر استاد مد ظله دربارۀ مفهوم افضاء و حکم آن: 210
- 1) عبارت عروه: 211
- ب) بحث دربارۀ افضاء در غیر زوجۀ صغیره: 211
- 2) تسامحی در عبارت عروه: 211
- 4) نقد کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 212
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم در معنای عبارت عروه: 212
- 6) دلایل حکم مزبور در غیر زوجه صغیره: 214
- بررسی روایات: 215
- روایت اول موثقه سکونی 215
- بررسی مسئله 4 عروه: 215
- اشاره 215
- اشاره 215
- اشاره 215
- روایت دوم مرسله صدوق 216
- روایت سوم: صحیفۀ سلیمان بن خالد 216
- کلام محقق (ره) دربارۀ دیۀ افضاء مملوکه 218
- ادامه مسئله 4: 218
- روایت پنجم: 218
- اشاره 218
- اشاره 218
- اشاره 219
- مسئله 5 219
- مسامحه در تعبیر مرحوم سیّد (ره) 219
- نقد کلام محقق (ره) 219
- ادامه مسئله 4 عروه: 219
- دلیل اول (اجماع) 220
- بررسی اجماع: 220
- دلیل وجوب انفاق در افضاء کبیره 220
- اشاره 220
- دلیل دوم: (صحیحۀ حمران عن ابی عبد الله علیه السلام) 221
- دلیل سوم: (صحیحۀ برید بن معاویه عن ابی جعفر علیه السلام) 222
- بیان صاحب جواهر (ره) در حل تعارض دو صحیحۀ حمران و برید و صحیحۀ حلبی 222
- نقد کلام آقای حکیم (ره) 223
- بیان مرحوم آقای حکیم در معنای صحیحۀ حمران 223
- ادامۀ مسئلۀ 5 عروه 225
- اشاره 225
- نظر صاحب جواهر در حل تعارض بین روایات: 225
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 225
- نظر استاد مد ظله: 226
- نظر استاد مد ظله در جمع بیان روایات: 227
- اشاره 228
- مسئله (6) عروه 228
- دیه افضاء صغیر بر خود اوست یا بر عاقله؟ 229
- کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله 229
- نقد کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله 231
- دلیل ثبوت دیه بر عاقله به طور عام 232
- شبهه در استدلال به حدیث عمد الصبی خطأ تحمله العاقله 233
- مسئله 7: عروه 234
- الف) بررسی مسئله 8 از فصل احکام دخول در زوجه 235
- 2) بیانات مرحوم آیت الله خوئی: 235
- 1) متن عروه 235
- اشاره 235
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 235
- ب) بیان مقدّمه جهت روشن شدن عدم جریان استصحاب حکم: 236
- ج) جواب استاد «مد ظله» به فرمایش مرحوم آقای خویی (ره) 238
- د) پاسخ اشکال دوم مرحوم آقای خویی (ره): (تقدم استصحاب موضوعی بر استصحاب حکمی) 239
- اشاره 239
- مناقشه در پاسخ دوم: 244
- مناقشه در پاسخ اول: 244
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 246
- اشاره 246
- ادامۀ بحث مسئله هشتم: 246
- اشاره 246
- اشکال سوم به جریان استصحاب حکمی (این استصحاب اخص از مدعا است) 249
- اشاره 249
- ادامۀ مسئله: 249
- اشکال مرحوم آقای حکیم (ره) و مرحوم آقای خویی (ره) به کلام سیّد (ره): 250
- کلام مرحوم آقای حکیم (ره) و مرحوم آقای خویی (ره) در توجیه کلام سیّد (ره) 250
- بررسی کلام عَلَمَیْن در توجیه کلام مرحوم سیّد (ره): 251
- توجیه اصل مثبت در کلام مرحوم سیّد (ره): 252
- مناقشه در کلام مرحوم سیّد (ره) 252
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 254
- اشاره 254
- الف): نقد دیدگاه مرحوم سید پیرامون حرمت ابدی و مثبت بودن اصل: 254
- اشاره 254
- 1) نظر مرحوم آقای حکیم ره: 255
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه - به کلام مرحوم آقای حکیم ره 255
- 3) نظر استاد - مدّ ظلّه - پیرامون کلام مرحوم سید: 256
- 1) توجیه مرحوم آقای حکیم: 257
- ب): بررسی حکم وجوب دیه و نفقه 257
- اشاره 257
- 3) دفاع مرحوم آقای خوئی از مرحوم سید: 258
- 2) اشکال مرحوم آقای حکیم به کلام مرحوم سید در مورد وجوب دیه 258
- 5) نقد استاد - مدّ ظلّه - به لبّی بودن مخصص اطلاق صحیحه حلبی: 259
- 6) نقد استاد - مدّ ظلّه - در وجه فتوای مرحوم سید به وجوب دیه و انفاق: 261
- الف): تکملۀ بحث پیشین 263
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 263
- اشاره 263
- 1): متن مسئله: 264
- ب): بررسی مسئله 9 باب 2 264
- 2): بیان نظر مرحوم سید: 264
- 3): توضیح استاد مد ظله: 264
- 4): اشکال و پاسخ: 265
- 1): متن مسئله: 266
- 2): توضیح استاد مد ظله: 266
- 4): اقوال در مسئله: 267
- 5): ادامه متن مسئله 10 (عدم سقوط نفقه با عدم مکنت زوج): 268
- 6): ادامه متن مسئله 10 (حکم امتناع زوج از پرداخت نفقه): 269
- 7) ادامۀ مسئلۀ 10 (مراد از عبارت: حکما حکم الزوجه): 270
- 8): نقدی بر عبارت مسئله: 271
- نتیجه گیری: 273
- الف): بررسی سقوط نفقه افضاء با نشوز 274
- اشاره 274
- 1) تقریب اشکالی به کلام مصنف 274
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 274
- 2) پاسخ اشکال 275
- 3) تمثیلی در توضیح بیشتر کلام مصنّف 276
- 4) حکم مسئله 276
- ب): بررسی حکم ثبوت حق برای زن مفضاه پس از مرگ شوهر 277
- 2) بررسی کلام فوق 277
- 1) توضیح کلام صاحب جواهر و محقق اردبیلی توسط استاد - مدّ ظلّه - 277
- 3) اشکالی در جریان استصحاب و پاسخ آن 278
- الف): کلام مرحوم آقای حکیم قدس سرّه 280
- 1) طرح بحث (یادآوری) 280
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 280
- اشاره 280
- 3) تقریب دوم برگرفته از کلام مرحوم آقای حکیم 281
- 2) تقریب اوّل برگرفته از کلام مرحوم آقای حکیم 281
- اشاره 283
- 1) بررسی تقریب اول 283
- اثبات تدریجی بودن اشتغال ذمه به نفقه افضاء 284
- 2) بررسی تقریب دوم 287
- 3) اشکال استاد - مدّ ظلّه - به فرق بین نشوز زوجه و مرگ زوج 288
- اشاره 290
- ج): مروری بر مسئله 10 و نتیجه گیری 290
- 2) رابطه نفقه افضاء با نفقه اقارب 291
- اشاره 294
- خلاصۀ درس این جلسه: 294
- 1) تعدد زوجات در عقد دائم: 294
- الف) حکم تعدد زوجات در عقد نکاح و تعدّد اماء در ملک یمین: 294
- 2) حکم تملّک و تحلیل امه و تعدد زوجات در عقد انقطاعی: 295
- 3) تسامحی در عبارت مرحوم سیّد قدس سرّه: 295
- 6) اشکال مرحوم آقای خویی قدس سرّه به کلام مرحوم سید قدس سرّه: 297
- 5) اشتراک حرّ و عبد در عدم جواز جمع بین سه امه و یک حرّه: 297
- 8) نظر استاد (مدّ ظله) دربارۀ کلام مرحوم سید قدس سرّه: 298
- 7) نقد استاد (مدّ ظله): 298
- 2) نظر مرحوم آقای خویی قدس سرّه: 299
- 1) متن عروه: 299
- ب) حکم عبد و امه مبعّض در الحاق و عدم الحاق به حر یا عبد و امه: 299
- 4) نظر استاد (مدّ ظلّه): 300
- 3) نظر مرحوم آقای حکیم قدس سرّه: 300
- 5) نظر مرحوم سید قدس سرّه: 300
- اشاره 302
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 302
- الف): بررسی حکم عبد و امه مبعض از نظر جواز تزویج: 302
- اشاره 302
- 1) نظر مرحوم سید: 302
- 2) نقض استاد - مدّ ظلّه - 303
- 3) نظر استاد - مدّ ظلّه - و مرحوم آقای حکیم «ره» در نادرستی کنار گذاشتن ادلّه اجتهادی: 303
- 4) نقد استاد - مدّ ظلّه - به جریان استصحاب حکم رقیت: 305
- اشاره 305
- *توضیحی از استاد - مدّ ظلّه - 305
- 5) نظر مرحوم آقای حکیم دربارۀ استصحاب مذکور: 305
- 7) نقد استاد - مدّ ظلّه - بر کلام مرحوم آقای حکیم: 306
- 6) نظر مرحوم آقای حکیم در جریان ادله اصل برائت: 306
- 8) فرمایش مرحوم آقای خوئی در مورد امه مبعضه: 307
- 9) نظر استاد - مدّ ظلّه - 307
- 1) متن عروه: 308
- 2) توضیح استاد - مدّ ظلّه - 308
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 310
- اشاره 310
- 1) تحریر محل بحث 311
- 2) بررسی حکم مسئله در مورد مطلقه رجعیه 311
- 3) بررسی حکم مسئله در مورد مطلقه بائنه 312
- 4) فرمایش مرحوم حکیم در مورد عبارت سید و توضیح آن: 313
- 5) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم «ره» 313
- 7) اشکالی به تعبیر مرحوم سید «ره» در عروه 314
- 6) بررسی کلام سید در مورد حمل مطلقات بر کراهت 314
- 8) آیا از تعلیل وارد در روایات «اذا برئت عصمتها» می توان تعدی به غیر آن موردی که مطلقه خواهر آن زنی است که زوج می خواهد با او ازدواج کند کرد؟ 315
- الف): آیا نسبت به اینکه در طلاق بائن، زوج می تواند در عدّه مطلقه، زن دیگری بگیرد، اجماعی وجود دارد؟: 317
- 1) کلام مرحوم حکیم «ره» و ادعای اجماع: 317
- اشاره 317
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 317
- 2) اشکال آقای خوئی «ره» به کلام مرحوم حکیم «ره»: 318
- 3) تحقیق استاد «مد ظله» نسبت به ادعای اجماع: 318
- ب): دلیل قائلین بعدم جواز نکاح زوج قبل از انقضاء عدّه مطلقه مطلقاً (طلاق رجعی و بائن): 322
- اشاره 322
- 1) دلیل اول: 322
- اشاره 322
- ج) ادله قائلین به تفصیل: 322
- پاسخ استاد «مد ظله»: 322
- پاسخ شهید ثانی به این استدلال همراه با توضیح استاد «مد ظله»: 323
- 2) دلیل دوم: 323
- اشاره 323
- د) تعارض بین اطلاق از معانی آیه شریفه «فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ...» با اطلاق ادلّه ناهیه: 324
- 2) نظر شهید ثانی: 325
- خلاصۀ این جلسه: 325
- اشاره 325
- 1) نظر محقق کرکی «ره»: 325
- الف) ادامه بحث در مورد ازدواج با زن پنجم در عدّه زن مطلقه چهارم: 325
- اشاره 325
- 3) نظر مرحوم آقای خویی «ره»: 326
- 4) نقد فرمایش آقای خویی «ره» توسط استاد «مدّ ظلّه»: 327
- 1 - رأی آقایان در مورد مخصّص بودن علت: 329
- 5) توجیه نظر محقق کرکی «ره» توسط استاد «مدّ ظلّه»: 329
- 6) اشکالات استاد «مدّ ظلّه» به استدلال محقق کرکی: 329
- اشاره 329
- 2 نظر استاد «مدّ ظلّه» در مورد مخصّص بودن علت: 330
- 7) نظر نهایی استاد «مدّ ظلّه» در مسئله: 331
- الف) انقلاب نسبت میان ادلۀ متنافیه: 333
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 333
- اشاره 333
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» در ملاک انقلاب نسبت: 334
- اشاره 335
- ج) استثناء از ملاک کلی، در انقلاب نسبت: 335
- د) تطبیق بحث انقلاب نسبت، در ما نحن فیه: 335
- 1) تقریب بحث، بنا بر مبنای مرحوم آقای خویی در مطلقه رجعیّه: 336
- 2) تقریب مسئله، طبق مبنای مشهور در مطلقه رجعیه: 337
- ه) ادامه مسئله 4: 338
- 2) در آن فرضی که خامسه اخت مطلقه باشد: 338
- اشاره 338
- 1) حمل اخبار بر کراهت: 338
- 3) حکم معتدّۀ به غیر عدّه طلاق: 339
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 340
- 1) متن عروه: 340
- الف) جواز تزویج خامسه بعد از فوت رابعه: 340
- 2) بیان نظر مرحوم سیّد «ره»: 340
- اشاره 340
- 3) بیان مرحوم آقای حکیم «ره» و نقد استاد «مدّ ظلّه» بر ایشان: 341
- 4) نظر مرحوم آقای خویی با توضیحی از استاد «مدّ ظلّه»: 341
- 5) نقد استاد «مدّ ظلّه» بر کلام مرحوم آقای خویی «ره»: 342
- 1) متن عروه: 343
- ب) جواز تزویج خامسه در طلاق قبل الدخول: 343
- 1) متن عروه: 343
- ج) حرمت تزویج مرأه در عدّه غیر: 343
- اشاره 344
- 4) اشکال به استدلال فوق: 344
- *1) عزم به معنای اراده است 344
- 3) وجه عدم جواز ازدواج در عدّه غیر: 344
- نقد استاد «مدّ ظلّه» بر تقریب و بیان راه حل: 345
- نقد استاد «مدّ ظلّه»: 345
- *2) اگر بلافاصله پس از فوت مردی، کسی تصمیم بگیرد بعد از تمام شدن عده وفات با زن او ازدواج کند قطعاً خلاف شرع نیست. 345
- *3) دو تقریب از استاد «مدّ ظلّه» در جواب اشکال به آیه شریفه: 346
- اشاره 348
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 348
- ب) ازدواج با معتده: 351
- دلیل اول: آیۀ شریفۀ «وَ لا تَعْزِمُوا عُقْدَهَ النِّکاحِ» 351
- اشاره 351
- 1) بطلان ازدواج با معتده: 351
- اشکال استدلال به آیه «وَ لا تَعْزِمُوا عُقْدَهَ النِّکاحِ» 352
- مناقشه در دلیل دوّم 353
- دلیل دوم: آیات عدّه و تربّص 353
- نتیجه نهایی بحث: 353
- طائفه چهارم: مفصّل در حرمت ابدی بین دخول و عدم دخول 354
- طائفه دوم: نافی مطلق حرمت ابدی 354
- طائفه اوّل: مثبت مطلق حرمت ابدی 354
- طائفه سوم: مفصّل در حرمت ابد بین علم و جهل 354
- اشاره 354
- تقریب اول در جمع بین روایات 355
- مناقشه استاد مد ظله بر تقریب اول 356
- تقریب دوم در جمع بین روایات: 356
- مناقشه در تقریب دوم در جمع بین روایات 358
- تقریب سوم در جمع بین روایات 360
- اشاره 362
- الف) روایاتی که می توانند شاهد بین روایات متعارض باشند: 362
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 362
- 1) روایت محمد بن مسلم: 363
- ب) روایتی که حرمت ابد را مطلقاً نفی می کند: 363
- ج) روایاتی که مطلقاً حرمت ابد را اثبات کرده اند: 363
- 2) روایت عبد الله بن سنان: 364
- د) روایاتی که بین علم و جهل تفصیل داده اند: 365
- 1) صحیحه اسحاق بن عمار: 365
- 1) ارتباط این روایت به بحث برائت و اشتغال: 366
- ه) بحث پیرامون فقه الحدیث صحیحه عبد الرحمن بن حجاج: 366
- 2) صحیحه عبد الرحمن بن حجّاج: 366
- 2) تفصیل بین جهل به حکم و جهل به موضوع (اشکال مرحوم شیخ): 367
- 3) نظر مرحوم آخوند خراسانی «ره» در حل اشکال شیخ «ره»: 367
- 5) اشکال استاد «مدّ ظلّه» بر مرحوم آخوند: 368
- 4) اشکال مرحوم حاج شیخ عبد لکریم در درر بر مرحوم آخوند: 368
- 6) نظر مرحوم حاج شیخ در حل اشکال شیخ انصاری «ره»: 369
- 7) اشکال استاد «مدّ ظلّه» به بیان شیخ «ره»: 369
- اشاره 370
- 1) اشاره مجدد به سخن مرحوم میرزا «ره»: 370
- الف): بررسی مجدد فرمایش مرحوم میرزای شیرازی: 370
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 370
- اشاره 370
- 2) اشکال استاد «مدّ ظلّه» به سخن میرزا «ره»: 371
- 3) رجوع استاد «مدّ ظلّه» از اشکال مذکور: 371
- 4) یادآوری اشکال حاج شیخ «ره» در درر الفوائد: 372
- ب): بیان مرحوم حاج شیخ در معنای روایت: 372
- 1) ایشان روایت را طور دیگری معنا کرده اند: 372
- 4) پاسخ استاد «مدّ ظلّه»: 373
- 3) تقریب دیگری از سخن مرحوم حاج شیخ «ره»: 373
- *جواب مرحوم شیخ «ره» از اشکال فوق: 374
- اشاره 374
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 378
- اشاره 378
- 1) صحیحه عبد الرحمن بن حجاج: 378
- الف): ادامه بررسی روایاتی که علم را منشأ ثبوت حرمت ابد ذکر نموده است: 378
- 2) تقریب استدلال مرحوم امام قدس سرّه: 380
- 3) نقد کلام مرحوم امام قدس سرّه 380
- اشاره 381
- 1) روایت صحیحه حلبی: 381
- ب): بررسی روایاتی که معیار حرمت ابد را دخول و عدم دخول قرار داده اند: 381
- 3) موثقه محمد بن مسلم: 382
- 2) صحیحه محمد بن مسلم: 382
- 4) موثقه سلیمان بن خالد: 383
- 5) صحیفه حلبی: 383
- اشاره 383
- 6 - صحیحه ابن سنان: 384
- نظر استاد «مدّ ظلّه»: 384
- 7 - روایت حمران: 385
- 1) طرح مسئله و دفع یک شبهه: 386
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 386
- الف) کفایت علم احد الزوجین در ثبوت حرمت ابد: 386
- اشاره 386
- 2) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 387
- *مسامحه در عبارت مرحوم سیّد: 388
- اشاره 388
- ج) عدم لحوق ایام استبراء به عدّه در حرمت ابد: 388
- 1) متن عروه: 389
- ه) عدم الحاق وطی به شبهه و زنا در عدّه، به تزویج در حرمت ابد: 389
- 1) متن عروه: 389
- 2) تذکر مرحوم آقای خویی «ره»: 389
- و) احکام تزویج فاسد: 390
- 2) توضیح استاد «مدّ ظلّه»: 390
- 1) متن عروه: 390
- 5) توجیه عبارت مرحوم سیّد: 391
- 4) سهوی از مرحوم آقای خویی «ره»: 391
- 3) خروج دو مورد از أمثله مرحوم سیّد از محل کلام: 391
- 7) اشکال مرحوم حکیم به صاحب جواهر: 392
- 6) تفصیل مرحوم صاحب جواهر در عقد فاسد: 392
- الف) توضیحی، نسبت به بحث، جلسات گذشته: 393
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 393
- اشاره 393
- ب) آیا سببیّت تزویج در عدّه برای حرمت ابد مربوط به تزویجی است که لو لا العده صحیح است یا اعم از آن است؟ 394
- 1) نظر مرحوم آقای خویی «ره»: 394
- 2) تقریب کلام مرحوم آقای خویی «ره»: 395
- 3) مناقشه استاد «مدّ ظلّه» در کلام آقای خویی «ره»: 396
- الف) بررسی یک اشکال در بحث سابق: 399
- اشاره 399
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 399
- 1) طرح اشکال: 399
- 2) مقدمه ای در پاسخ اشکال: 401
- 3) توضیح پاسخ اشکال: 402
- 1) متن مسئله: 402
- ب) بررسی مسئله 2: 402
- 3) تفسیر عبارت متن توسط مرحوم آقای خویی: 403
- 4) مناقشه تفسیر فوق توسط استاد مد ظله: 404
- الف): ایرادهایی که متوجّه کلام صاحب عروه «ره» شده است: 408
- 1) مرحوم آقای خویی: 408
- اشاره 408
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 408
- 2) پاسخ استاد «مد ظله» به اشکال آقای خویی «ره»: 409
- 3) یادآوری نزاع صحیح و اعمّ در رابطه با بحث کنونی: 410
- 5) اشکال استاد «مد ظله» به کلام مرحوم سیّد «ره» 411
- 1) متن عروه: 412
- 2) توضیحات عبارت عروه: 412
- ب): حکم ازدواج با زنی که در عدۀ خود شخص است: 412
- 3) توضیح بیشتر عبارت عروه: 413
- 4) مقصود از موجبات انفساخ در کلام عروه چیست؟: 414
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 416
- اشاره 416
- الف) در عده طلاق و وطی به شبهه و عده متعه و فسخ: 416
- 1) مرحوم حکیم: 416
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم «ره»: 417
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 417
- اشاره 417
- ب) در عده انفساخ: 417
- 2) مرحوم آقای خویی: 417
- 3) نقد کلام مرحوم آقای خویی «ره»: 418
- 2) اشکال مرحوم آقای خویی به کلام آقای حکیم «ره»: 418
- 5) نظر مرحوم آقای حکیم «ره»: 419
- 6) نقد کلام مرحوم حکیم توسط آقای خویی: 419
- 4) ادامه بررسی مسئله 3 عروه: 419
- 9) نظر مرحوم آقای حکیم «ره» و نقد آقای خویی «ره»: 420
- 7) نقد جواب مرحوم آقای خویی: 420
- 8) تتمه مسئله 3: 420
- 10) نقد کلام مرحوم آقای خویی «ره»: 421
- 11) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 422
- اشاره 423
- الف) تتمه مسئله (3) عروه: 423
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 423
- توضیح: 425
- نظر استاد «مدّ ظلّه»: 425
- قول دوم: 425
- اشاره 425
- قول مشهور: 425
- نظر استاد «مدّ ظلّه»: 426
- ج) ادامه بررسی مسئله (3) عروه: 426
- اشاره 426
- توضیح؛ 426
- 2) توضیح مسئله و کلام مرحوم آقای حکیم «ره»: 428
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 428
- اشاره 428
- 1) متن مسئله: 428
- الف) بررسی مسئله 4: 428
- 3) نقد مرحوم آقای خویی بر کلام مرحوم آقای حکیم «ره»: 429
- 4) بررسی کلام بزرگان، توسط استاد «مدّ ظلّه»: 430
- 1) سه تقریب برای اثبات اشتراط دخول در حال عدّه: 431
- ب) توضیح بیشتر بحث: 431
- 2) نگاهی به روایات باب: 433
- 3) نتیجه بحث: 436
- 4) تذکر یک نکته لفظی: 436
- خلاصۀ این جلسه: 437
- الف) بررسی مسئله 5 (شک در عدّه): 437
- 2) توضیح شقوق مسئله: 437
- اشاره 437
- 1) متن عروه: 437
- اشاره 438
- 3) تذکر دو نکته: 438
- نقد کلام مرحوم آقای حکیم توسط استاد «مدّ ظلّه»: 439
- اشاره 439
- 1) اشاره به بحث اصولی قیام امارات و اصول مقام قطع: 439
- ب) امکان حکم به حرمت ابد به مجرد استصحاب عدّه: 439
- نظر مرحوم آخوند «ره» و پاسخ به آن: 440
- 3) نظر مرحوم حاج آقا رضا و مرحوم حاج شیخ عبد الکریم: 441
- 4) نظر مرحوم میرزای نائینی: 442
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 444
- اشاره 444
- نظریه دوم: 450
- بررسی نظریۀ اول: 450
- توضیح سوم: 451
- الف) بررسی روایات مربوط به تصدیق قول زن در اموری مانند عدّه و حیض: 454
- 1) روایات قابل استناد در این مسئله: 454
- اشاره 454
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 454
- 2) متن روایات مربوطه: 455
- 2) نقد استاد «مدّ ظلّه»: 457
- ب) بررسی فرمایش مرحوم آقای خویی دربارۀ اختصاص تصدیق قول زن نسبت به حالت فعلی: 457
- 3) تفصیل فقهاء دربارۀ مطلب: 457
- 1) فرمایش مرحوم آقای خویی: 457
- 4) روایات قابل استناد برای موضوع مورد بحث: 458
- 2) متن مسئله 7: 460
- 1) مسئله 6: 460
- ج) توضیح و بررسی مسائل 6 تا 8 باب: 460
- 3) بررسی و توضیح مسئله 7: 460
- 4) متن مسئله 8: 462
1378/9/6 چهارشنبه درس شمارۀ (160) کتاب النکاح/سال دوم
اشاره
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
خلاصۀ درس این جلسه:
در این جلسه به بررسی مسئله 8 می پردازیم و ضمن توضیح اشکالاتی در عبارت عروه، به وجوهی که ممکن است احتیاط در مسئله توجیه گردد، اشاره می نماییم.
***
الف) بررسی مسئله 8 عروه:
اشاره
متن عروه: اذا کانت الزوجه من جهه کثره میلها و شبقها لا تقدر علی الصبر علی اربعه اشهر بحیث تقع فی المعصیه اذا لم یواقعها فالاحوط المبادره الی مواقعتها قبل تمام الاربعه او طلاقها و تخلیه سبیلها.
در این مسئله فروض مختلفی قابل تصویر است که در متن فقط یک صورت را متذکر شده است. این فروض عبارتند از:(1)
1) کثرت شهوت به حدی است که برای زن حرجی است زن نمی تواند خود را حفظ نموده به معصیت می افتد.
-2
1- (1) یک فرض که البته از مقسم عبارت مرحوم سید خارج است این است که کثرت شهوت باعث شود زن در حرج بیفتد هر چند بتواند خودش را حفظ کند و به حرام نیفتد.
2- (2) استاد مد ظله در مباحث قبلی گفته بودند که ادله لا حرج فقط به ادله واجبات حکومت دارد و لا حرج بر ادله محرمات حاکم نیست و لذا کسی که در شرایط حرجی مرتکب حرامی شود معصیت کرده است. در مباحث گذشته استاد مد ظله وجوهی برای این تفصیل ذکر نمودند که جهت تلخیص به یکی از آنها اشاره می کنیم و آن این که منشأ اکثر محرمات شهوت و غضب است (همچون زنا و قتل نفس و...) و در اغلب موارد حین ارتکاب عمل حرام غلبه شهوت و غضب در حدی است که کف نفس و جلوگیری از ارتکاب عمل، حرجی می باشد، حال اگر لا حرج بر ادله محرمات هم حکومت داشته باشد لازم می آید جعل کثیر بل اکثر محرمات لغو گردد.