- 1379/1/7 یک شنبه درس شمارۀ (204) کتاب النکاح/سال دوم 1
- الف) آیا عقد بر ذات البعل حرمت تکلیفی دارد؟ 1
- اشاره 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- 1) ادله حرمت: 1
- 2) پاسخ استاد «مدّ ظلّه» به ادله یاد شده: 2
- ب) آیا ازدواج با ذات البعل موجب حرمت ابد می شود؟: 3
- 1) فائده نقل اقوال علماء: 3
- 2) نقل اقوال علماء در مسئله: 4
- 1) اشاره کلی به اقوال (یادآوری و تکمیل): 6
- الف) نقل اقوال در حرمت ابد داشتن تزویج ذات بعل: 6
- اشاره 6
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 6
- 2) فتوای برخی از فقها: 7
- 3) نظر برخی از کتب حدیثی در مسئله: 8
- 4) اقوال متأخرین در مسئله: 11
- 1) تذکر دو نکته: 13
- ب) بررسی ادله قول به حرمت ابد در تزویج ذات بعل: 13
- اشاره 13
- 3) تقریب اولویت در مسئله و بررسی آن: 15
- 4) کلامی از مرحوم آقای بروجردی «ره» در باب وصیت و دین: 17
- 6) تقریب صاحب جواهر قدس سرّه: 18
- اشکال مرحوم حاج شیخ عبد لکریم به استدلال صاحب جواهر 19
- اشاره 19
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 19
- توجیه استدلال صاحب جواهر «ره» توسط استاد «مدّ ظلّه»: 20
- اشاره 22
- پس از روشن شدن دو مبنای اصولی به اصل بحث برمی گردیم: 22
- مقدمه بررسی روایات: 23
- توجیه کلام علامه در قواعد: «من عدم التنصیص» 23
- روایات مسئله: 24
- روایت اول: 24
- اشاره 24
- بررسی روایت از حیث سند: 24
- بررسی روایت از حیث دلالت: 25
- بررسی روایت از حیث سند: 25
- روایت دوم: 25
- بررسی روایت از حیث دلالت: 25
- *نقل اسناد: 27
- 1) تحقیقی در باره سند: 27
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 27
- اشاره 27
- الف) بررسی روایت زراره: 27
- اشاره 27
- 2) نقصی در نقل جامع الاحادیث و سهوی از مرحوم صدوق در فقیه: 28
- 3) نتیجه بحث: 29
- 4) متن روایت: 29
- اشاره 30
- 5) بررسی نسخه فقیه: 30
- 6) بررسی دلالت روایت: 31
- 2) بررسی اطلاق دو روایت زراره: 32
- 1) متن روایت: 32
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 32
- ب) روایت دیگر زراره: 32
- ج) روایت فقه رضوی: 33
- 1) متن روایت: 33
- 2) معنی و دلالت روایت: 33
- 3) آیا حرمت علی وجه الاطلاق قائل هم دارد؟ 34
- 2) دلالت مرفوعه: 34
- 1) متن روایت و مفاد آن: 34
- د) مرفوعه احمد بن محمد: 34
- الف) توضیحی در چگونگی استظهار جهل در روایت های زراره: 35
- اشاره 35
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 35
- 1) نقل راویات متعارض: 36
- ب) روایات متعارض با روایت زراره و بررسی جمع بین آنها: 36
- 2) نقل کلام مرحوم آقای خویی در نسبت روایات و بررسی آن: 37
- 3) وجه دوم حل تعارض روایت و پاسخ آن: 38
- 4) نقل روایاتی که از آن انصراف روایات به صورت دخول استفاده می شود: 39
- 5) کلام مرحوم حاج شیخ: 41
- 1) بررسی کلام مرحوم حاج شیخ قدس سرّه (یادآوری و تکمیل): 44
- الف) استدلال بر تساوی تزویج معتده و تزویج ذات بعل در حرمت ابد: 44
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 44
- اشاره 44
- 2) چند دلیل در اثبات نظر مرحوم حاج شیخ: 46
- 3) ترجیح به موافقت کتاب: 48
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ مفاد ادیم و نسبت آن با سایر روایات: 49
- 1) مفاد موثقه ادیم: 49
- 2) بحثی اصولی در کیفیت مراجعه به عام فوق: 50
- 3) تطبیق بحث اصولی فوق بر محل کلام: 51
- اشاره 52
- ج) بررسی روایت دیگری در مسئله: 52
- 2) معنای اول صاحب وسائل و بررسی آن: 53
- 3) تفسیر دوم برای صحیحه عبد الرحمن: 54
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 55
- الف) تقریب کلام مرحوم آقای خویی در نحوۀ جمع بین روایات (زراره و عبد الرحمن): 55
- اشاره 55
- اشاره 56
- مناقشه اول: 56
- اشاره 56
- ب) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد - مدّ ظلّه -: 56
- مناقشه دوم: 57
- نکته ای تفسیری: 57
- اشاره 59
- جمع اول: 59
- خلاصه جمع اول اینکه: 60
- جمع دوم: 62
- خلاصه صور مسئله: 62
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 65
- الف) خلاصه تزویج ذات بعل: 65
- اشاره 65
- ب) دنباله مسئله 9 (تزویج ذات بعل): 68
- 1) متن عروه: 68
- 3) بررسی روایات: 69
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه: 69
- 5) نظر استاد - مدّ ظلّه - در تمسک به عام در اکثر در ما نحن فیه و بیان مختار: 71
- اشاره 73
- خلاصۀ مطالب این جلسه: 73
- 1) متن مسئله: 73
- الف) تتمه مسئله 9: 73
- 2) توضیح مسئله: 74
- 2) توضیح مسئله: 74
- ب) مسئله 10: 74
- 1) متن مسئله: 74
- 3) اشاره به فتاوای فقهاء در مسئله: 75
- 4) دلیل عدم حرمت ابد و وجه احتمال حرمت: 76
- 5) مناقشه در دلیل حرمت ابد: 77
- 2) بررسی دلیل اول مرحوم آقایی خویی و ذکر تقریبی دقیق تر برای آن: 78
- 1) نقل کلام مرحوم آقای خویی: 78
- ج) بررسی کلام مرحوم آقای خویی در مسئله: 78
- 3) بررسی دلیل دوم مرحوم آقای خویی: 80
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 83
- متن روایت اسحاق بن عمار: 83
- اشاره 83
- اشاره 83
- اشکال اول: 84
- اشاره 85
- اشکال دوم: 85
- اشکال سوم: 85
- توضیح اشکال: 86
- اشکال چهارم: 87
- اشکال پنجم: 88
- بررسی فرمایش کاشف اللثام: 91
- اشاره 91
- اشکال صغروی: 91
- اشکال کبروی: 92
- الف) ادامه بحث در مورد ازدواج با زنی که هنوز خبر فوت شوهرش نرسیده است: 93
- خلاصه مطالب این جلسه: 93
- 1) سخن مرحوم آخوند راجع به اینکه استصحاب موضوع باعث توسعه واقعی موضوع می شود: 93
- اشاره 93
- 2) اشکال استاد «مد ظله» به سخن مرحوم آخوند: 94
- 3) تطبیق بحث استصحاب بر ما نحن فیه: 95
- 2) توضیح معنای عبارت: 96
- 1) متن عروه: 96
- ب) حکم ولد مشتبه که بعد از وطی زن معتده متولد شده است: 96
- 4) نکته ای در مورد تعلیلی که آقای حکیم «ره» برای صورت اول ذکر کرده اند: 99
- 5) بررسی روایات مسئله: 100
- اشاره 102
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 102
- 1) نظر مرحوم آقای حکیم در ارسال سند: 102
- اشاره 102
- الف) مرسله جمیل بن صالح: 102
- 2) جواب مرحوم آقای خویی با توضیحی از استاد «مدّ ظلّه»: 103
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ فرمایش مرحوم آقای خویی: 103
- اشاره 103
- *وثاقت علی بن حدید: 104
- 2) دلالت روایت: 105
- ب) صحیحه حلبی: 105
- 1) متن روایت: 105
- 3) اشکال به استدلال: 105
- ج) مرسله بزنطی: 106
- 2) نظر مرحوم آقای خویی و نقد استاد «مدّ ظلّه»: 106
- 1) اشکال مرحوم آقای خویی در سند روایت: 106
- 1) متن روایت: 106
- اشاره 106
- د) مضمره ابی العباس: 106
- 2) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 107
- 3) اشکال مرحوم آقای حکیم و خویی در دلالت مضمره: 108
- 4) نظر ابتدایی استاد «مدّ ظلّه»: 108
- الف) بررسی مجدد دلالت مضمرۀ ابی العباس: 110
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 110
- اشاره 110
- 1) اجمال روایت: 110
- 2) مستند مرحوم شهید ثانی: 112
- 3) اشکالات مرحوم صاحب جواهر به مرحوم شهید ثانی: 112
- اشاره 112
- 4) جواب استاد «مدّ ظلّه» از ایرادات صاحب جواهر: 113
- *توضیحی از استاد «مدّ ظلّه» در مورد اشکال دوم: 113
- *نتیجۀ بحث: 115
- ب) دنبالۀ مسئله 11 - متن عروه: 116
- ج) مسئله 12: 116
- اشاره 116
- 2) بیان مسئله: 117
- الف) بررسی اقوال علماء در تداخل و عدم تداخل عدّه اصلی و عدّه شبهه: 118
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 118
- اشاره 118
- اشاره 118
- 2) نقل خلاف در مسئله: 120
- 3) نقل عبارت مقنع و ابن جنید: 121
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» در مسئله تزویج ذات بعل: 122
- ج) بررسی روایات تداخل و عدم تداخل عدّه در تزویج معتده: 123
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 123
- 2) تبیین بحث انقلاب نسبت: 124
- طائفه اول: روایاتی که دلالت بر تداخل در هر نوع عده ای می کند. 126
- الف) نظر مرحوم آقای خویی در چگونگی جمع بین روایات: 126
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 126
- اشاره 126
- اشاره 126
- طائفه دوم: روایاتی که دلالت بر عدم تداخل می کنند. 127
- طائفه سوم: روایاتی که دلالت بر عدم تداخل در عده وفات می کند 129
- ج) قاعده اولیه با قطع نظر از روایات در مسئله: 130
- د) اشکالات وارده بر کلام مرحوم آقای خویی 131
- ه) رفع تنافی به وسیله روایت جمیل بن دراج 132
- و) نتیجه گیری استاد مد ظله: 133
- اشاره 134
- الف) وجوه جمع بین روایات متعارض: 134
- اشاره 134
- 1) بیان مرحوم آقای خویی: 134
- خلاصه درس این جلسه: 134
- 4) بیان محقق حلی رحمه الله: 135
- 2) بیان استاد مد ظله: 135
- 3) بیان شیخ طوسی رحمه الله: 135
- 5) بیان صاحب مدارک رحمه الله: 136
- 6) بیان صاحب ریاض رحمه الله: 136
- 1) بررسی وجه اول و دوم: 136
- ب) بررسی صحت و سقم وجوه یاد شده: 136
- 2) بررسی وجه سوم (بیان شیخ طوسی): 140
- 3) بررسی وجه چهارم (بیان محقق حلی رحمه الله): 141
- 4) بررسی وجه پنجم (بیان صاحب مدارک): 141
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 142
- الف) بررسی وجه هفتم در جمع بین روایات: 142
- اشاره 142
- اشاره 142
- 2) توجیه صاحب ریاض رحمه الله: 145
- 1) اشکال این وجه از نظر استاد مد ظله: 145
- 3) نقد کلام صاحب ریاض توسط استاد مد ظله 145
- ب) نظر مرحوم مجلسی رحمه الله: 148
- 4) اشکال تمسک به عمومات قرآن: 148
- اشاره 148
- 1) نقد کلام مرحوم مجلسی توسط استاد مد ظله: 149
- روایت دوم: «مرسلۀ یونس» 149
- 2) نظر نهایی استاد مد ظله: 150
- اشاره 152
- اشاره 152
- خلاصۀ درس این جلسه: 152
- الف) تقدم عدّه وطی به شبهه و ورود عدّه طلاق و وفات بر آن: 152
- متن روایت: 153
- 1) متن عروه: 154
- ج) در صورت عدم تداخل کدام عدّه مقدم می شود؟ 154
- اشاره 155
- ه) نظر مرحوم شهید ثانی رحمه الله: 155
- و) نقد کلام مرحوم شهید توسط استاد مد ظله: 156
- ح) نظر استاد مد ظله: 158
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 160
- الف) بررسی ادامۀ مسئله 13 (تداخل عدتین): 160
- اشاره 160
- 1) متن مسئله: 160
- 2) توضیح مسئله: 161
- 3) اشاره به نظر علماء در مسئله: 162
- 4) توضیح استدلال شیخ طوسی و بررسی آن: 163
- 5) اشاره به کلام مرحوم آقای خویی در مسئله: 165
- اشاره 167
- 1) بررسی حکم توارث در زمان عده شبهه از جهت روایات: 167
- 6) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد «مدّ ظلّه»: 167
- ب) بررسی اجمالی روایات مسئله: 167
- 2) نظر اجمالی استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ روایات: 168
- اشاره 170
- الف) روایات مورد استناد مرحوم آقای حکیم: 170
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 170
- ب) روایات مورد استناد استاد «مدّ ظلّه»: 173
- ج) بررسی روایات معارض: 174
- د) بررسی روایات باب ارث: 177
- ه) حل تعارض روایات باب ارث و باب رجوع: 180
- الف) بررسی ادامه مسئله 12: 181
- 1) متن مسئله: 181
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 181
- اشاره 181
- 2) توضیح مسئله: 182
- 1) اشاره به مانعین ازدواج و استدلالهای آنها: 183
- 2) بررسی ادله مانعین: 184
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم در اثبات مقدمۀ اول و بررسی آن: 185
- 4) ادامۀ بررسی کلام علامه حلی: 186
- ج) بررسی فرع مذکور در کلام مصنف: 187
- 1) متن مسئله: 188
- د) ادامۀ مسئله: 188
- 2) توضیح مسئله: 189
- 3) کلام آقای خوئی: 189
شروع کند، اما در صورت دوم کافی است که فقط یک عده برای وطی به شبهه نگه دارد، چون فرض این است که عده طلاق یا وفات منقضی شده است. بر خلاف نظر شیخ طوسی که کشف الرموز هم آن را اختیار کرده، که در صورت دوم حکم به عدم تداخل می کنند چون علی الفرض دخول صورت گرفته است. لذا انقضای عده اول کفایت نمی کند و باید به قصد اعتداد یک بار برای طلاق یا وفات و یک بار برای شبهه عده بگیرد.
5) بیان صاحب مدارک رحمه الله:
صاحب مدارک رحمه الله و سبزواری (صاحب ذخیره) که معمولاً تابع اوست، روایات تداخل را بر مقدار واجب اعتداد و روایات عدم تداخل را بر استحباب حمل کرده اند، یعنی مستحب است زن با دو بار عده گرفتن، قدری دیرتر ازدواج کند.
6) بیان صاحب ریاض رحمه الله:
ایشان کلاً قائل به عدم تداخل هستند و می فرمایند: مقصود از این تعبیر که گفته شده، عده واحده نگه دارد، وحدت نوعیه است، یعنی عده طلاق و عده شبهه از جهت نوع با یکدیگر تفاوتی ندارند و یکسان هستند. عده چه در طلاق و چه در شبهه، سه قرء است. اما این منافات ندارد با اینکه از یکدیگر مستقل باشند و بعد از تمام شدن یک عده، عده دیگر شروع شود. نظیر الطواف بالبیت صلاه که معنایش این است که سنخ حکم صلاه به طواف تعلق گرفته و به تعبیر دیگر، صلاه و طواف وحدت نوعیه دارند، نه این که اینها وحدت شخصی داشته باشند و شخص حکم صلاه به طواف تعلق گرفته باشد.
ب) بررسی صحت و سقم وجوه یاد شده:
1) بررسی وجه اول و دوم:
این طور جمع ها که اصطلاحاً جمع عرفی بین عام و خاص یا مطلق و مفید نامیده می شود و موارد آن در فقه زیاد است جای تأمل دارد و در همه جا نمی توان آنها را