- 1379/1/7 یک شنبه درس شمارۀ (204) کتاب النکاح/سال دوم 1
- اشاره 1
- 1) ادله حرمت: 1
- الف) آیا عقد بر ذات البعل حرمت تکلیفی دارد؟ 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- 2) پاسخ استاد «مدّ ظلّه» به ادله یاد شده: 2
- ب) آیا ازدواج با ذات البعل موجب حرمت ابد می شود؟: 3
- 1) فائده نقل اقوال علماء: 3
- 2) نقل اقوال علماء در مسئله: 4
- اشاره 6
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 6
- 1) اشاره کلی به اقوال (یادآوری و تکمیل): 6
- الف) نقل اقوال در حرمت ابد داشتن تزویج ذات بعل: 6
- 2) فتوای برخی از فقها: 7
- 3) نظر برخی از کتب حدیثی در مسئله: 8
- 4) اقوال متأخرین در مسئله: 11
- 1) تذکر دو نکته: 13
- اشاره 13
- ب) بررسی ادله قول به حرمت ابد در تزویج ذات بعل: 13
- 3) تقریب اولویت در مسئله و بررسی آن: 15
- 4) کلامی از مرحوم آقای بروجردی «ره» در باب وصیت و دین: 17
- 6) تقریب صاحب جواهر قدس سرّه: 18
- اشاره 19
- اشکال مرحوم حاج شیخ عبد لکریم به استدلال صاحب جواهر 19
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 19
- توجیه استدلال صاحب جواهر «ره» توسط استاد «مدّ ظلّه»: 20
- پس از روشن شدن دو مبنای اصولی به اصل بحث برمی گردیم: 22
- اشاره 22
- مقدمه بررسی روایات: 23
- توجیه کلام علامه در قواعد: «من عدم التنصیص» 23
- روایات مسئله: 24
- روایت اول: 24
- بررسی روایت از حیث سند: 24
- اشاره 24
- بررسی روایت از حیث دلالت: 25
- روایت دوم: 25
- بررسی روایت از حیث سند: 25
- بررسی روایت از حیث دلالت: 25
- اشاره 27
- 1) تحقیقی در باره سند: 27
- اشاره 27
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 27
- *نقل اسناد: 27
- الف) بررسی روایت زراره: 27
- 2) نقصی در نقل جامع الاحادیث و سهوی از مرحوم صدوق در فقیه: 28
- 4) متن روایت: 29
- 3) نتیجه بحث: 29
- 5) بررسی نسخه فقیه: 30
- اشاره 30
- 6) بررسی دلالت روایت: 31
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 32
- 1) متن روایت: 32
- 2) بررسی اطلاق دو روایت زراره: 32
- ب) روایت دیگر زراره: 32
- 1) متن روایت: 33
- 2) معنی و دلالت روایت: 33
- ج) روایت فقه رضوی: 33
- 2) دلالت مرفوعه: 34
- د) مرفوعه احمد بن محمد: 34
- 1) متن روایت و مفاد آن: 34
- 3) آیا حرمت علی وجه الاطلاق قائل هم دارد؟ 34
- الف) توضیحی در چگونگی استظهار جهل در روایت های زراره: 35
- اشاره 35
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 35
- 1) نقل راویات متعارض: 36
- ب) روایات متعارض با روایت زراره و بررسی جمع بین آنها: 36
- 2) نقل کلام مرحوم آقای خویی در نسبت روایات و بررسی آن: 37
- 3) وجه دوم حل تعارض روایت و پاسخ آن: 38
- 4) نقل روایاتی که از آن انصراف روایات به صورت دخول استفاده می شود: 39
- 5) کلام مرحوم حاج شیخ: 41
- 1) بررسی کلام مرحوم حاج شیخ قدس سرّه (یادآوری و تکمیل): 44
- اشاره 44
- الف) استدلال بر تساوی تزویج معتده و تزویج ذات بعل در حرمت ابد: 44
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 44
- 2) چند دلیل در اثبات نظر مرحوم حاج شیخ: 46
- 3) ترجیح به موافقت کتاب: 48
- 1) مفاد موثقه ادیم: 49
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ مفاد ادیم و نسبت آن با سایر روایات: 49
- 2) بحثی اصولی در کیفیت مراجعه به عام فوق: 50
- 3) تطبیق بحث اصولی فوق بر محل کلام: 51
- ج) بررسی روایت دیگری در مسئله: 52
- اشاره 52
- 2) معنای اول صاحب وسائل و بررسی آن: 53
- 3) تفسیر دوم برای صحیحه عبد الرحمن: 54
- الف) تقریب کلام مرحوم آقای خویی در نحوۀ جمع بین روایات (زراره و عبد الرحمن): 55
- اشاره 55
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 55
- اشاره 56
- اشاره 56
- ب) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد - مدّ ظلّه -: 56
- مناقشه اول: 56
- مناقشه دوم: 57
- نکته ای تفسیری: 57
- جمع اول: 59
- اشاره 59
- خلاصه جمع اول اینکه: 60
- جمع دوم: 62
- خلاصه صور مسئله: 62
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 65
- اشاره 65
- الف) خلاصه تزویج ذات بعل: 65
- ب) دنباله مسئله 9 (تزویج ذات بعل): 68
- 1) متن عروه: 68
- 3) بررسی روایات: 69
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه: 69
- 5) نظر استاد - مدّ ظلّه - در تمسک به عام در اکثر در ما نحن فیه و بیان مختار: 71
- خلاصۀ مطالب این جلسه: 73
- الف) تتمه مسئله 9: 73
- 1) متن مسئله: 73
- اشاره 73
- 2) توضیح مسئله: 74
- 2) توضیح مسئله: 74
- 1) متن مسئله: 74
- ب) مسئله 10: 74
- 3) اشاره به فتاوای فقهاء در مسئله: 75
- 4) دلیل عدم حرمت ابد و وجه احتمال حرمت: 76
- 5) مناقشه در دلیل حرمت ابد: 77
- ج) بررسی کلام مرحوم آقای خویی در مسئله: 78
- 2) بررسی دلیل اول مرحوم آقایی خویی و ذکر تقریبی دقیق تر برای آن: 78
- 1) نقل کلام مرحوم آقای خویی: 78
- 3) بررسی دلیل دوم مرحوم آقای خویی: 80
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 83
- اشاره 83
- اشاره 83
- متن روایت اسحاق بن عمار: 83
- اشکال اول: 84
- اشکال دوم: 85
- اشکال سوم: 85
- اشاره 85
- توضیح اشکال: 86
- اشکال چهارم: 87
- اشکال پنجم: 88
- اشاره 91
- اشکال صغروی: 91
- بررسی فرمایش کاشف اللثام: 91
- اشکال کبروی: 92
- خلاصه مطالب این جلسه: 93
- 1) سخن مرحوم آخوند راجع به اینکه استصحاب موضوع باعث توسعه واقعی موضوع می شود: 93
- اشاره 93
- الف) ادامه بحث در مورد ازدواج با زنی که هنوز خبر فوت شوهرش نرسیده است: 93
- 2) اشکال استاد «مد ظله» به سخن مرحوم آخوند: 94
- 3) تطبیق بحث استصحاب بر ما نحن فیه: 95
- 2) توضیح معنای عبارت: 96
- ب) حکم ولد مشتبه که بعد از وطی زن معتده متولد شده است: 96
- 1) متن عروه: 96
- 4) نکته ای در مورد تعلیلی که آقای حکیم «ره» برای صورت اول ذکر کرده اند: 99
- 5) بررسی روایات مسئله: 100
- 1) نظر مرحوم آقای حکیم در ارسال سند: 102
- اشاره 102
- اشاره 102
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 102
- الف) مرسله جمیل بن صالح: 102
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ فرمایش مرحوم آقای خویی: 103
- 2) جواب مرحوم آقای خویی با توضیحی از استاد «مدّ ظلّه»: 103
- اشاره 103
- *وثاقت علی بن حدید: 104
- ب) صحیحه حلبی: 105
- 1) متن روایت: 105
- 3) اشکال به استدلال: 105
- 2) دلالت روایت: 105
- 1) اشکال مرحوم آقای خویی در سند روایت: 106
- اشاره 106
- 1) متن روایت: 106
- د) مضمره ابی العباس: 106
- 2) نظر مرحوم آقای خویی و نقد استاد «مدّ ظلّه»: 106
- ج) مرسله بزنطی: 106
- 2) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 107
- 3) اشکال مرحوم آقای حکیم و خویی در دلالت مضمره: 108
- 4) نظر ابتدایی استاد «مدّ ظلّه»: 108
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 110
- 1) اجمال روایت: 110
- الف) بررسی مجدد دلالت مضمرۀ ابی العباس: 110
- اشاره 110
- اشاره 112
- 3) اشکالات مرحوم صاحب جواهر به مرحوم شهید ثانی: 112
- 2) مستند مرحوم شهید ثانی: 112
- *توضیحی از استاد «مدّ ظلّه» در مورد اشکال دوم: 113
- 4) جواب استاد «مدّ ظلّه» از ایرادات صاحب جواهر: 113
- *نتیجۀ بحث: 115
- ج) مسئله 12: 116
- ب) دنبالۀ مسئله 11 - متن عروه: 116
- اشاره 116
- 2) بیان مسئله: 117
- الف) بررسی اقوال علماء در تداخل و عدم تداخل عدّه اصلی و عدّه شبهه: 118
- اشاره 118
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 118
- اشاره 118
- 2) نقل خلاف در مسئله: 120
- 3) نقل عبارت مقنع و ابن جنید: 121
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» در مسئله تزویج ذات بعل: 122
- ج) بررسی روایات تداخل و عدم تداخل عدّه در تزویج معتده: 123
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 123
- 2) تبیین بحث انقلاب نسبت: 124
- طائفه اول: روایاتی که دلالت بر تداخل در هر نوع عده ای می کند. 126
- الف) نظر مرحوم آقای خویی در چگونگی جمع بین روایات: 126
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 126
- اشاره 126
- اشاره 126
- طائفه دوم: روایاتی که دلالت بر عدم تداخل می کنند. 127
- طائفه سوم: روایاتی که دلالت بر عدم تداخل در عده وفات می کند 129
- ج) قاعده اولیه با قطع نظر از روایات در مسئله: 130
- د) اشکالات وارده بر کلام مرحوم آقای خویی 131
- ه) رفع تنافی به وسیله روایت جمیل بن دراج 132
- و) نتیجه گیری استاد مد ظله: 133
- اشاره 134
- خلاصه درس این جلسه: 134
- الف) وجوه جمع بین روایات متعارض: 134
- اشاره 134
- 1) بیان مرحوم آقای خویی: 134
- 3) بیان شیخ طوسی رحمه الله: 135
- 4) بیان محقق حلی رحمه الله: 135
- 2) بیان استاد مد ظله: 135
- 6) بیان صاحب ریاض رحمه الله: 136
- 5) بیان صاحب مدارک رحمه الله: 136
- ب) بررسی صحت و سقم وجوه یاد شده: 136
- 1) بررسی وجه اول و دوم: 136
- 2) بررسی وجه سوم (بیان شیخ طوسی): 140
- 4) بررسی وجه پنجم (بیان صاحب مدارک): 141
- 3) بررسی وجه چهارم (بیان محقق حلی رحمه الله): 141
- اشاره 142
- اشاره 142
- الف) بررسی وجه هفتم در جمع بین روایات: 142
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 142
- 1) اشکال این وجه از نظر استاد مد ظله: 145
- 3) نقد کلام صاحب ریاض توسط استاد مد ظله 145
- 2) توجیه صاحب ریاض رحمه الله: 145
- 4) اشکال تمسک به عمومات قرآن: 148
- ب) نظر مرحوم مجلسی رحمه الله: 148
- اشاره 148
- روایت دوم: «مرسلۀ یونس» 149
- 1) نقد کلام مرحوم مجلسی توسط استاد مد ظله: 149
- 2) نظر نهایی استاد مد ظله: 150
- اشاره 152
- خلاصۀ درس این جلسه: 152
- اشاره 152
- الف) تقدم عدّه وطی به شبهه و ورود عدّه طلاق و وفات بر آن: 152
- متن روایت: 153
- 1) متن عروه: 154
- ج) در صورت عدم تداخل کدام عدّه مقدم می شود؟ 154
- اشاره 155
- ه) نظر مرحوم شهید ثانی رحمه الله: 155
- و) نقد کلام مرحوم شهید توسط استاد مد ظله: 156
- ح) نظر استاد مد ظله: 158
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 160
- اشاره 160
- 1) متن مسئله: 160
- الف) بررسی ادامۀ مسئله 13 (تداخل عدتین): 160
- 2) توضیح مسئله: 161
- 3) اشاره به نظر علماء در مسئله: 162
- 4) توضیح استدلال شیخ طوسی و بررسی آن: 163
- 5) اشاره به کلام مرحوم آقای خویی در مسئله: 165
- اشاره 167
- 1) بررسی حکم توارث در زمان عده شبهه از جهت روایات: 167
- ب) بررسی اجمالی روایات مسئله: 167
- 6) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد «مدّ ظلّه»: 167
- 2) نظر اجمالی استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ روایات: 168
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 170
- الف) روایات مورد استناد مرحوم آقای حکیم: 170
- اشاره 170
- ب) روایات مورد استناد استاد «مدّ ظلّه»: 173
- ج) بررسی روایات معارض: 174
- د) بررسی روایات باب ارث: 177
- ه) حل تعارض روایات باب ارث و باب رجوع: 180
- الف) بررسی ادامه مسئله 12: 181
- اشاره 181
- 1) متن مسئله: 181
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 181
- 2) توضیح مسئله: 182
- 1) اشاره به مانعین ازدواج و استدلالهای آنها: 183
- 2) بررسی ادله مانعین: 184
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم در اثبات مقدمۀ اول و بررسی آن: 185
- 4) ادامۀ بررسی کلام علامه حلی: 186
- ج) بررسی فرع مذکور در کلام مصنف: 187
- 1) متن مسئله: 188
- د) ادامۀ مسئله: 188
- 3) کلام آقای خوئی: 189
- 2) توضیح مسئله: 189
استفاده عموم می شود. (این نکته را در اشکال بر وجه هفتم هم ذکر کردیم.)
اینکه محمد بن مسلم دوباره کلی فرض کرده به خاطر این است که در آن محیطها خصوصیتی در اقسام تزویج در عده فهمیده نمی شد، و عامه بیشتر از دو قسم ندارد.
از مطلقات تزویج در عده، یا تداخل است و یا عدم تداخل، و همان روایات صحیحه هم که در باب عده وفات وارد شده با روایت زراره معارضه پیدا می کند.
پس ما اگر بخواهیم از این ناحیه که چون اوصاف هست حکم به تقدیم کنیم، صحیح نمی باشد.
4) اشکال تمسک به عمومات قرآن:
اینکه کسی به عالم کتابی رجوع کند که می گوید «و احل لکم ما وراء ذلکم» و حکم نماید که مقتضای این عمومات تداخل و جواز نکاح است، مشکل است.
زیرا عمومات کتاب معمولاً شامل حرام ابد و حرام های جمعی است و در صدد بیان حرمتهای ثابت شده ای است (موارد خاصه ای مثل زن شوهردار یا خواهرزن یک نحو ثباتی دارند یا محرمات ابدی.) ولی مواردی که به طور موقت حرام شده و بعد از چند روز حلال می شود «و أحل لکم ما وراء ذلکم» ناظر به آنها نیست.
پس در جایی که نمی دانیم مثلاً عده سه ماه است یا پنج ماه، آیه نمی گوید شما سه ماه بدانید و بیشتر ندانید «احلت لکم ما وراء ذلکم» چنین ظهوری ندارد.
ب) نظر مرحوم مجلسی رحمه الله:
اشاره
مسئله تقیه را مرحوم مجلسی دوم در مرآه العقول فرموده اند و صاحب حدائق هم از او تبعیت کرده است ایشان می فرمایند: ما روایات عدم تداخل را حمل بر تقیه می کنیم. زیرا در خود روایات شواهدی است که عدم تداخل نظر اهل سنت است، و امام این نظر را در بعضی از روایات رد کرده است. به علاوه مقتضای «خذ ما خالف العامه» در متعارضین اقتضاء می کند که روایات تداخل را اخذ کرده و عدم تداخل را رها سازیم. در این مورد به بررسی دو روایت می پردازیم.