- الف) آیا عقد بر ذات البعل حرمت تکلیفی دارد؟ 1
- اشاره 1
- 1) ادله حرمت: 1
- 1379/1/7 یک شنبه درس شمارۀ (204) کتاب النکاح/سال دوم 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- 2) پاسخ استاد «مدّ ظلّه» به ادله یاد شده: 2
- ب) آیا ازدواج با ذات البعل موجب حرمت ابد می شود؟: 3
- 1) فائده نقل اقوال علماء: 3
- 2) نقل اقوال علماء در مسئله: 4
- 1) اشاره کلی به اقوال (یادآوری و تکمیل): 6
- اشاره 6
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 6
- الف) نقل اقوال در حرمت ابد داشتن تزویج ذات بعل: 6
- 2) فتوای برخی از فقها: 7
- 3) نظر برخی از کتب حدیثی در مسئله: 8
- 4) اقوال متأخرین در مسئله: 11
- ب) بررسی ادله قول به حرمت ابد در تزویج ذات بعل: 13
- 1) تذکر دو نکته: 13
- اشاره 13
- 3) تقریب اولویت در مسئله و بررسی آن: 15
- 4) کلامی از مرحوم آقای بروجردی «ره» در باب وصیت و دین: 17
- 6) تقریب صاحب جواهر قدس سرّه: 18
- اشاره 19
- اشکال مرحوم حاج شیخ عبد لکریم به استدلال صاحب جواهر 19
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 19
- توجیه استدلال صاحب جواهر «ره» توسط استاد «مدّ ظلّه»: 20
- اشاره 22
- پس از روشن شدن دو مبنای اصولی به اصل بحث برمی گردیم: 22
- مقدمه بررسی روایات: 23
- توجیه کلام علامه در قواعد: «من عدم التنصیص» 23
- بررسی روایت از حیث سند: 24
- روایات مسئله: 24
- روایت اول: 24
- اشاره 24
- بررسی روایت از حیث دلالت: 25
- بررسی روایت از حیث سند: 25
- روایت دوم: 25
- بررسی روایت از حیث دلالت: 25
- اشاره 27
- 1) تحقیقی در باره سند: 27
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 27
- *نقل اسناد: 27
- اشاره 27
- الف) بررسی روایت زراره: 27
- 2) نقصی در نقل جامع الاحادیث و سهوی از مرحوم صدوق در فقیه: 28
- 4) متن روایت: 29
- 3) نتیجه بحث: 29
- 5) بررسی نسخه فقیه: 30
- اشاره 30
- 6) بررسی دلالت روایت: 31
- 1) متن روایت: 32
- 2) بررسی اطلاق دو روایت زراره: 32
- ب) روایت دیگر زراره: 32
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 32
- ج) روایت فقه رضوی: 33
- 1) متن روایت: 33
- 2) معنی و دلالت روایت: 33
- 2) دلالت مرفوعه: 34
- 1) متن روایت و مفاد آن: 34
- 3) آیا حرمت علی وجه الاطلاق قائل هم دارد؟ 34
- د) مرفوعه احمد بن محمد: 34
- اشاره 35
- الف) توضیحی در چگونگی استظهار جهل در روایت های زراره: 35
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 35
- 1) نقل راویات متعارض: 36
- ب) روایات متعارض با روایت زراره و بررسی جمع بین آنها: 36
- 2) نقل کلام مرحوم آقای خویی در نسبت روایات و بررسی آن: 37
- 3) وجه دوم حل تعارض روایت و پاسخ آن: 38
- 4) نقل روایاتی که از آن انصراف روایات به صورت دخول استفاده می شود: 39
- 5) کلام مرحوم حاج شیخ: 41
- 1) بررسی کلام مرحوم حاج شیخ قدس سرّه (یادآوری و تکمیل): 44
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 44
- الف) استدلال بر تساوی تزویج معتده و تزویج ذات بعل در حرمت ابد: 44
- اشاره 44
- 2) چند دلیل در اثبات نظر مرحوم حاج شیخ: 46
- 3) ترجیح به موافقت کتاب: 48
- 1) مفاد موثقه ادیم: 49
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ مفاد ادیم و نسبت آن با سایر روایات: 49
- 2) بحثی اصولی در کیفیت مراجعه به عام فوق: 50
- 3) تطبیق بحث اصولی فوق بر محل کلام: 51
- ج) بررسی روایت دیگری در مسئله: 52
- اشاره 52
- 2) معنای اول صاحب وسائل و بررسی آن: 53
- 3) تفسیر دوم برای صحیحه عبد الرحمن: 54
- الف) تقریب کلام مرحوم آقای خویی در نحوۀ جمع بین روایات (زراره و عبد الرحمن): 55
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 55
- اشاره 55
- ب) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد - مدّ ظلّه -: 56
- اشاره 56
- اشاره 56
- مناقشه اول: 56
- مناقشه دوم: 57
- نکته ای تفسیری: 57
- اشاره 59
- جمع اول: 59
- خلاصه جمع اول اینکه: 60
- جمع دوم: 62
- خلاصه صور مسئله: 62
- الف) خلاصه تزویج ذات بعل: 65
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 65
- اشاره 65
- ب) دنباله مسئله 9 (تزویج ذات بعل): 68
- 1) متن عروه: 68
- 3) بررسی روایات: 69
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه: 69
- 5) نظر استاد - مدّ ظلّه - در تمسک به عام در اکثر در ما نحن فیه و بیان مختار: 71
- خلاصۀ مطالب این جلسه: 73
- 1) متن مسئله: 73
- اشاره 73
- الف) تتمه مسئله 9: 73
- ب) مسئله 10: 74
- 2) توضیح مسئله: 74
- 1) متن مسئله: 74
- 2) توضیح مسئله: 74
- 3) اشاره به فتاوای فقهاء در مسئله: 75
- 4) دلیل عدم حرمت ابد و وجه احتمال حرمت: 76
- 5) مناقشه در دلیل حرمت ابد: 77
- 2) بررسی دلیل اول مرحوم آقایی خویی و ذکر تقریبی دقیق تر برای آن: 78
- ج) بررسی کلام مرحوم آقای خویی در مسئله: 78
- 1) نقل کلام مرحوم آقای خویی: 78
- 3) بررسی دلیل دوم مرحوم آقای خویی: 80
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 83
- متن روایت اسحاق بن عمار: 83
- اشاره 83
- اشاره 83
- اشکال اول: 84
- اشاره 85
- اشکال سوم: 85
- اشکال دوم: 85
- توضیح اشکال: 86
- اشکال چهارم: 87
- اشکال پنجم: 88
- بررسی فرمایش کاشف اللثام: 91
- اشکال صغروی: 91
- اشاره 91
- اشکال کبروی: 92
- خلاصه مطالب این جلسه: 93
- الف) ادامه بحث در مورد ازدواج با زنی که هنوز خبر فوت شوهرش نرسیده است: 93
- اشاره 93
- 1) سخن مرحوم آخوند راجع به اینکه استصحاب موضوع باعث توسعه واقعی موضوع می شود: 93
- 2) اشکال استاد «مد ظله» به سخن مرحوم آخوند: 94
- 3) تطبیق بحث استصحاب بر ما نحن فیه: 95
- 2) توضیح معنای عبارت: 96
- ب) حکم ولد مشتبه که بعد از وطی زن معتده متولد شده است: 96
- 1) متن عروه: 96
- 4) نکته ای در مورد تعلیلی که آقای حکیم «ره» برای صورت اول ذکر کرده اند: 99
- 5) بررسی روایات مسئله: 100
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 102
- الف) مرسله جمیل بن صالح: 102
- اشاره 102
- 1) نظر مرحوم آقای حکیم در ارسال سند: 102
- اشاره 102
- اشاره 103
- 2) جواب مرحوم آقای خویی با توضیحی از استاد «مدّ ظلّه»: 103
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ فرمایش مرحوم آقای خویی: 103
- *وثاقت علی بن حدید: 104
- 1) متن روایت: 105
- 2) دلالت روایت: 105
- ب) صحیحه حلبی: 105
- 3) اشکال به استدلال: 105
- 2) نظر مرحوم آقای خویی و نقد استاد «مدّ ظلّه»: 106
- د) مضمره ابی العباس: 106
- ج) مرسله بزنطی: 106
- 1) اشکال مرحوم آقای خویی در سند روایت: 106
- 1) متن روایت: 106
- اشاره 106
- 2) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 107
- 3) اشکال مرحوم آقای حکیم و خویی در دلالت مضمره: 108
- 4) نظر ابتدایی استاد «مدّ ظلّه»: 108
- اشاره 110
- الف) بررسی مجدد دلالت مضمرۀ ابی العباس: 110
- 1) اجمال روایت: 110
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 110
- 3) اشکالات مرحوم صاحب جواهر به مرحوم شهید ثانی: 112
- 2) مستند مرحوم شهید ثانی: 112
- اشاره 112
- 4) جواب استاد «مدّ ظلّه» از ایرادات صاحب جواهر: 113
- *توضیحی از استاد «مدّ ظلّه» در مورد اشکال دوم: 113
- *نتیجۀ بحث: 115
- اشاره 116
- ب) دنبالۀ مسئله 11 - متن عروه: 116
- ج) مسئله 12: 116
- 2) بیان مسئله: 117
- الف) بررسی اقوال علماء در تداخل و عدم تداخل عدّه اصلی و عدّه شبهه: 118
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 118
- اشاره 118
- اشاره 118
- 2) نقل خلاف در مسئله: 120
- 3) نقل عبارت مقنع و ابن جنید: 121
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» در مسئله تزویج ذات بعل: 122
- ج) بررسی روایات تداخل و عدم تداخل عدّه در تزویج معتده: 123
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 123
- 2) تبیین بحث انقلاب نسبت: 124
- طائفه اول: روایاتی که دلالت بر تداخل در هر نوع عده ای می کند. 126
- اشاره 126
- الف) نظر مرحوم آقای خویی در چگونگی جمع بین روایات: 126
- اشاره 126
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 126
- طائفه دوم: روایاتی که دلالت بر عدم تداخل می کنند. 127
- طائفه سوم: روایاتی که دلالت بر عدم تداخل در عده وفات می کند 129
- ج) قاعده اولیه با قطع نظر از روایات در مسئله: 130
- د) اشکالات وارده بر کلام مرحوم آقای خویی 131
- ه) رفع تنافی به وسیله روایت جمیل بن دراج 132
- و) نتیجه گیری استاد مد ظله: 133
- اشاره 134
- الف) وجوه جمع بین روایات متعارض: 134
- اشاره 134
- 1) بیان مرحوم آقای خویی: 134
- خلاصه درس این جلسه: 134
- 3) بیان شیخ طوسی رحمه الله: 135
- 4) بیان محقق حلی رحمه الله: 135
- 2) بیان استاد مد ظله: 135
- 6) بیان صاحب ریاض رحمه الله: 136
- 5) بیان صاحب مدارک رحمه الله: 136
- ب) بررسی صحت و سقم وجوه یاد شده: 136
- 1) بررسی وجه اول و دوم: 136
- 2) بررسی وجه سوم (بیان شیخ طوسی): 140
- 3) بررسی وجه چهارم (بیان محقق حلی رحمه الله): 141
- 4) بررسی وجه پنجم (بیان صاحب مدارک): 141
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 142
- الف) بررسی وجه هفتم در جمع بین روایات: 142
- اشاره 142
- اشاره 142
- 1) اشکال این وجه از نظر استاد مد ظله: 145
- 3) نقد کلام صاحب ریاض توسط استاد مد ظله 145
- 2) توجیه صاحب ریاض رحمه الله: 145
- ب) نظر مرحوم مجلسی رحمه الله: 148
- 4) اشکال تمسک به عمومات قرآن: 148
- اشاره 148
- 1) نقد کلام مرحوم مجلسی توسط استاد مد ظله: 149
- روایت دوم: «مرسلۀ یونس» 149
- 2) نظر نهایی استاد مد ظله: 150
- اشاره 152
- خلاصۀ درس این جلسه: 152
- اشاره 152
- الف) تقدم عدّه وطی به شبهه و ورود عدّه طلاق و وفات بر آن: 152
- متن روایت: 153
- 1) متن عروه: 154
- ج) در صورت عدم تداخل کدام عدّه مقدم می شود؟ 154
- اشاره 155
- ه) نظر مرحوم شهید ثانی رحمه الله: 155
- و) نقد کلام مرحوم شهید توسط استاد مد ظله: 156
- ح) نظر استاد مد ظله: 158
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 160
- 1) متن مسئله: 160
- اشاره 160
- الف) بررسی ادامۀ مسئله 13 (تداخل عدتین): 160
- 2) توضیح مسئله: 161
- 3) اشاره به نظر علماء در مسئله: 162
- 4) توضیح استدلال شیخ طوسی و بررسی آن: 163
- 5) اشاره به کلام مرحوم آقای خویی در مسئله: 165
- اشاره 167
- 1) بررسی حکم توارث در زمان عده شبهه از جهت روایات: 167
- ب) بررسی اجمالی روایات مسئله: 167
- 6) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد «مدّ ظلّه»: 167
- 2) نظر اجمالی استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ روایات: 168
- اشاره 170
- الف) روایات مورد استناد مرحوم آقای حکیم: 170
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 170
- ب) روایات مورد استناد استاد «مدّ ظلّه»: 173
- ج) بررسی روایات معارض: 174
- د) بررسی روایات باب ارث: 177
- ه) حل تعارض روایات باب ارث و باب رجوع: 180
- الف) بررسی ادامه مسئله 12: 181
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 181
- اشاره 181
- 1) متن مسئله: 181
- 2) توضیح مسئله: 182
- 1) اشاره به مانعین ازدواج و استدلالهای آنها: 183
- 2) بررسی ادله مانعین: 184
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم در اثبات مقدمۀ اول و بررسی آن: 185
- 4) ادامۀ بررسی کلام علامه حلی: 186
- ج) بررسی فرع مذکور در کلام مصنف: 187
- 1) متن مسئله: 188
- د) ادامۀ مسئله: 188
- 2) توضیح مسئله: 189
- 3) کلام آقای خوئی: 189
اما بحثی که در اینجا مطرح می شود، عبارت است از وارد شدن عدّه طلاق و عدّه وفات بر عدّه وطی به شبهه(1) اگر ما بر طبق قاعده عمل کنیم در این صورت اگر مقتضای قاعده تداخل باشد ما نیز حکم به تداخل می کنیم و الا حکم به عدم تداخل می شود.
اما در مورد این مسئله یک روایتی است که مشایخ به آن استناد کرده و فتوی داده اند این روایت را شیخ صدوق در مقنع نقل کرده و فتوی داده است، همچنین شیخ طوسی در نهایه، یحیی بن سعید بر طبق این روایت فتوی داده اند اگر چه سندی برای این روایت نقل نشده است اما افتاء امثال شیخ دلیل بر اعتبار روایت نزد آنان بوده است.
متن روایت:
«ان أبا عبد الله علیه السلام قال فی اختین اهدیتا لاخوین فادخلت امرأه هذا علی هذا و امرأه هذا علی هذا قال: لکن واحده منهما الصداق بالغشیان (الی ان قال) قیل فان مات الزوجان و هما فی العده قال: ترثانهما و مهما نصف المهر و علیهما العده بعد ما تفرغان من العده الاولی تعتدان عده المتوفی عنها زوجها.»(2)
مورد روایت عبارت از دخول عدّه وفات بر عدّه وطی به شبهه بدون تزویج می باشد. و امام علیه السلام حکم بر عدم تداخل کرده اند.
از آنجایی که قبلاً مطرح شد که عامه در گزینش تداخل و عدم تداخل فرقی بین انواع مختلف عدّه نگذاشته اند و همه را به یک شکل دیده اند، با توجه به چنین محیطی اگر حکم بر عدم تداخل در عدّه وفات شد در عدّه طلاق نیز حکم به عدم تداخل می شود و الا بر امام علیه السلام لازم بود تصریح به تداخل می فرمودند.
1- (1) - که به دو صورت قابل تصور است 1. تزویج با ذات بعل (در صورتی که خیال می کند شوهرش مرده یا او را طلاق داده 1. وطی به شبهه بدون تزویج - که در این صورت عدّه لازم است حال اگر شوهر حقیقی او را طلاق دهد یا فوت کند در این صورت این دو عدّه بر عدّه وطی به شبهه وارد می شوند.
2- (2) - وسائل نکاح باب 49 از ابواب ما یحرم بالمصاهره ج 2