- اشاره 1
- 1379/1/7 یک شنبه درس شمارۀ (204) کتاب النکاح/سال دوم 1
- الف) آیا عقد بر ذات البعل حرمت تکلیفی دارد؟ 1
- 1) ادله حرمت: 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- 2) پاسخ استاد «مدّ ظلّه» به ادله یاد شده: 2
- ب) آیا ازدواج با ذات البعل موجب حرمت ابد می شود؟: 3
- 1) فائده نقل اقوال علماء: 3
- 2) نقل اقوال علماء در مسئله: 4
- اشاره 6
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 6
- 1) اشاره کلی به اقوال (یادآوری و تکمیل): 6
- الف) نقل اقوال در حرمت ابد داشتن تزویج ذات بعل: 6
- 2) فتوای برخی از فقها: 7
- 3) نظر برخی از کتب حدیثی در مسئله: 8
- 4) اقوال متأخرین در مسئله: 11
- 1) تذکر دو نکته: 13
- اشاره 13
- ب) بررسی ادله قول به حرمت ابد در تزویج ذات بعل: 13
- 3) تقریب اولویت در مسئله و بررسی آن: 15
- 4) کلامی از مرحوم آقای بروجردی «ره» در باب وصیت و دین: 17
- 6) تقریب صاحب جواهر قدس سرّه: 18
- اشاره 19
- اشکال مرحوم حاج شیخ عبد لکریم به استدلال صاحب جواهر 19
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 19
- توجیه استدلال صاحب جواهر «ره» توسط استاد «مدّ ظلّه»: 20
- پس از روشن شدن دو مبنای اصولی به اصل بحث برمی گردیم: 22
- اشاره 22
- مقدمه بررسی روایات: 23
- توجیه کلام علامه در قواعد: «من عدم التنصیص» 23
- روایات مسئله: 24
- روایت اول: 24
- بررسی روایت از حیث سند: 24
- اشاره 24
- بررسی روایت از حیث دلالت: 25
- روایت دوم: 25
- بررسی روایت از حیث سند: 25
- بررسی روایت از حیث دلالت: 25
- اشاره 27
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 27
- اشاره 27
- *نقل اسناد: 27
- 1) تحقیقی در باره سند: 27
- الف) بررسی روایت زراره: 27
- 2) نقصی در نقل جامع الاحادیث و سهوی از مرحوم صدوق در فقیه: 28
- 3) نتیجه بحث: 29
- 4) متن روایت: 29
- اشاره 30
- 5) بررسی نسخه فقیه: 30
- 6) بررسی دلالت روایت: 31
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 32
- 1) متن روایت: 32
- 2) بررسی اطلاق دو روایت زراره: 32
- ب) روایت دیگر زراره: 32
- ج) روایت فقه رضوی: 33
- 2) معنی و دلالت روایت: 33
- 1) متن روایت: 33
- 2) دلالت مرفوعه: 34
- 1) متن روایت و مفاد آن: 34
- د) مرفوعه احمد بن محمد: 34
- 3) آیا حرمت علی وجه الاطلاق قائل هم دارد؟ 34
- الف) توضیحی در چگونگی استظهار جهل در روایت های زراره: 35
- اشاره 35
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 35
- 1) نقل راویات متعارض: 36
- ب) روایات متعارض با روایت زراره و بررسی جمع بین آنها: 36
- 2) نقل کلام مرحوم آقای خویی در نسبت روایات و بررسی آن: 37
- 3) وجه دوم حل تعارض روایت و پاسخ آن: 38
- 4) نقل روایاتی که از آن انصراف روایات به صورت دخول استفاده می شود: 39
- 5) کلام مرحوم حاج شیخ: 41
- اشاره 44
- 1) بررسی کلام مرحوم حاج شیخ قدس سرّه (یادآوری و تکمیل): 44
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 44
- الف) استدلال بر تساوی تزویج معتده و تزویج ذات بعل در حرمت ابد: 44
- 2) چند دلیل در اثبات نظر مرحوم حاج شیخ: 46
- 3) ترجیح به موافقت کتاب: 48
- 1) مفاد موثقه ادیم: 49
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ مفاد ادیم و نسبت آن با سایر روایات: 49
- 2) بحثی اصولی در کیفیت مراجعه به عام فوق: 50
- 3) تطبیق بحث اصولی فوق بر محل کلام: 51
- ج) بررسی روایت دیگری در مسئله: 52
- اشاره 52
- 2) معنای اول صاحب وسائل و بررسی آن: 53
- 3) تفسیر دوم برای صحیحه عبد الرحمن: 54
- الف) تقریب کلام مرحوم آقای خویی در نحوۀ جمع بین روایات (زراره و عبد الرحمن): 55
- اشاره 55
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 55
- اشاره 56
- اشاره 56
- ب) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد - مدّ ظلّه -: 56
- مناقشه اول: 56
- مناقشه دوم: 57
- نکته ای تفسیری: 57
- اشاره 59
- جمع اول: 59
- خلاصه جمع اول اینکه: 60
- جمع دوم: 62
- خلاصه صور مسئله: 62
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 65
- اشاره 65
- الف) خلاصه تزویج ذات بعل: 65
- ب) دنباله مسئله 9 (تزویج ذات بعل): 68
- 1) متن عروه: 68
- 3) بررسی روایات: 69
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه: 69
- 5) نظر استاد - مدّ ظلّه - در تمسک به عام در اکثر در ما نحن فیه و بیان مختار: 71
- اشاره 73
- الف) تتمه مسئله 9: 73
- 1) متن مسئله: 73
- خلاصۀ مطالب این جلسه: 73
- 2) توضیح مسئله: 74
- 2) توضیح مسئله: 74
- 1) متن مسئله: 74
- ب) مسئله 10: 74
- 3) اشاره به فتاوای فقهاء در مسئله: 75
- 4) دلیل عدم حرمت ابد و وجه احتمال حرمت: 76
- 5) مناقشه در دلیل حرمت ابد: 77
- 2) بررسی دلیل اول مرحوم آقایی خویی و ذکر تقریبی دقیق تر برای آن: 78
- 1) نقل کلام مرحوم آقای خویی: 78
- ج) بررسی کلام مرحوم آقای خویی در مسئله: 78
- 3) بررسی دلیل دوم مرحوم آقای خویی: 80
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 83
- اشاره 83
- اشاره 83
- متن روایت اسحاق بن عمار: 83
- اشکال اول: 84
- اشاره 85
- اشکال سوم: 85
- اشکال دوم: 85
- توضیح اشکال: 86
- اشکال چهارم: 87
- اشکال پنجم: 88
- اشاره 91
- بررسی فرمایش کاشف اللثام: 91
- اشکال صغروی: 91
- اشکال کبروی: 92
- اشاره 93
- الف) ادامه بحث در مورد ازدواج با زنی که هنوز خبر فوت شوهرش نرسیده است: 93
- خلاصه مطالب این جلسه: 93
- 1) سخن مرحوم آخوند راجع به اینکه استصحاب موضوع باعث توسعه واقعی موضوع می شود: 93
- 2) اشکال استاد «مد ظله» به سخن مرحوم آخوند: 94
- 3) تطبیق بحث استصحاب بر ما نحن فیه: 95
- ب) حکم ولد مشتبه که بعد از وطی زن معتده متولد شده است: 96
- 2) توضیح معنای عبارت: 96
- 1) متن عروه: 96
- 4) نکته ای در مورد تعلیلی که آقای حکیم «ره» برای صورت اول ذکر کرده اند: 99
- 5) بررسی روایات مسئله: 100
- اشاره 102
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 102
- 1) نظر مرحوم آقای حکیم در ارسال سند: 102
- اشاره 102
- الف) مرسله جمیل بن صالح: 102
- اشاره 103
- 2) جواب مرحوم آقای خویی با توضیحی از استاد «مدّ ظلّه»: 103
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ فرمایش مرحوم آقای خویی: 103
- *وثاقت علی بن حدید: 104
- 1) متن روایت: 105
- 2) دلالت روایت: 105
- ب) صحیحه حلبی: 105
- 3) اشکال به استدلال: 105
- د) مضمره ابی العباس: 106
- 1) اشکال مرحوم آقای خویی در سند روایت: 106
- ج) مرسله بزنطی: 106
- 1) متن روایت: 106
- 2) نظر مرحوم آقای خویی و نقد استاد «مدّ ظلّه»: 106
- اشاره 106
- 2) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 107
- 3) اشکال مرحوم آقای حکیم و خویی در دلالت مضمره: 108
- 4) نظر ابتدایی استاد «مدّ ظلّه»: 108
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 110
- 1) اجمال روایت: 110
- الف) بررسی مجدد دلالت مضمرۀ ابی العباس: 110
- اشاره 110
- اشاره 112
- 3) اشکالات مرحوم صاحب جواهر به مرحوم شهید ثانی: 112
- 2) مستند مرحوم شهید ثانی: 112
- *توضیحی از استاد «مدّ ظلّه» در مورد اشکال دوم: 113
- 4) جواب استاد «مدّ ظلّه» از ایرادات صاحب جواهر: 113
- *نتیجۀ بحث: 115
- ج) مسئله 12: 116
- ب) دنبالۀ مسئله 11 - متن عروه: 116
- اشاره 116
- 2) بیان مسئله: 117
- اشاره 118
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 118
- الف) بررسی اقوال علماء در تداخل و عدم تداخل عدّه اصلی و عدّه شبهه: 118
- اشاره 118
- 2) نقل خلاف در مسئله: 120
- 3) نقل عبارت مقنع و ابن جنید: 121
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» در مسئله تزویج ذات بعل: 122
- ج) بررسی روایات تداخل و عدم تداخل عدّه در تزویج معتده: 123
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 123
- 2) تبیین بحث انقلاب نسبت: 124
- طائفه اول: روایاتی که دلالت بر تداخل در هر نوع عده ای می کند. 126
- الف) نظر مرحوم آقای خویی در چگونگی جمع بین روایات: 126
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 126
- اشاره 126
- اشاره 126
- طائفه دوم: روایاتی که دلالت بر عدم تداخل می کنند. 127
- طائفه سوم: روایاتی که دلالت بر عدم تداخل در عده وفات می کند 129
- ج) قاعده اولیه با قطع نظر از روایات در مسئله: 130
- د) اشکالات وارده بر کلام مرحوم آقای خویی 131
- ه) رفع تنافی به وسیله روایت جمیل بن دراج 132
- و) نتیجه گیری استاد مد ظله: 133
- اشاره 134
- الف) وجوه جمع بین روایات متعارض: 134
- 1) بیان مرحوم آقای خویی: 134
- اشاره 134
- خلاصه درس این جلسه: 134
- 3) بیان شیخ طوسی رحمه الله: 135
- 4) بیان محقق حلی رحمه الله: 135
- 2) بیان استاد مد ظله: 135
- 6) بیان صاحب ریاض رحمه الله: 136
- 5) بیان صاحب مدارک رحمه الله: 136
- ب) بررسی صحت و سقم وجوه یاد شده: 136
- 1) بررسی وجه اول و دوم: 136
- 2) بررسی وجه سوم (بیان شیخ طوسی): 140
- 3) بررسی وجه چهارم (بیان محقق حلی رحمه الله): 141
- 4) بررسی وجه پنجم (بیان صاحب مدارک): 141
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 142
- الف) بررسی وجه هفتم در جمع بین روایات: 142
- اشاره 142
- اشاره 142
- 2) توجیه صاحب ریاض رحمه الله: 145
- 1) اشکال این وجه از نظر استاد مد ظله: 145
- 3) نقد کلام صاحب ریاض توسط استاد مد ظله 145
- 4) اشکال تمسک به عمومات قرآن: 148
- ب) نظر مرحوم مجلسی رحمه الله: 148
- اشاره 148
- روایت دوم: «مرسلۀ یونس» 149
- 1) نقد کلام مرحوم مجلسی توسط استاد مد ظله: 149
- 2) نظر نهایی استاد مد ظله: 150
- اشاره 152
- خلاصۀ درس این جلسه: 152
- اشاره 152
- الف) تقدم عدّه وطی به شبهه و ورود عدّه طلاق و وفات بر آن: 152
- متن روایت: 153
- 1) متن عروه: 154
- ج) در صورت عدم تداخل کدام عدّه مقدم می شود؟ 154
- ه) نظر مرحوم شهید ثانی رحمه الله: 155
- اشاره 155
- و) نقد کلام مرحوم شهید توسط استاد مد ظله: 156
- ح) نظر استاد مد ظله: 158
- اشاره 160
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 160
- 1) متن مسئله: 160
- الف) بررسی ادامۀ مسئله 13 (تداخل عدتین): 160
- 2) توضیح مسئله: 161
- 3) اشاره به نظر علماء در مسئله: 162
- 4) توضیح استدلال شیخ طوسی و بررسی آن: 163
- 5) اشاره به کلام مرحوم آقای خویی در مسئله: 165
- اشاره 167
- 1) بررسی حکم توارث در زمان عده شبهه از جهت روایات: 167
- ب) بررسی اجمالی روایات مسئله: 167
- 6) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد «مدّ ظلّه»: 167
- 2) نظر اجمالی استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ روایات: 168
- اشاره 170
- الف) روایات مورد استناد مرحوم آقای حکیم: 170
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 170
- ب) روایات مورد استناد استاد «مدّ ظلّه»: 173
- ج) بررسی روایات معارض: 174
- د) بررسی روایات باب ارث: 177
- ه) حل تعارض روایات باب ارث و باب رجوع: 180
- 1) متن مسئله: 181
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 181
- الف) بررسی ادامه مسئله 12: 181
- اشاره 181
- 2) توضیح مسئله: 182
- 1) اشاره به مانعین ازدواج و استدلالهای آنها: 183
- 2) بررسی ادله مانعین: 184
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم در اثبات مقدمۀ اول و بررسی آن: 185
- 4) ادامۀ بررسی کلام علامه حلی: 186
- ج) بررسی فرع مذکور در کلام مصنف: 187
- 1) متن مسئله: 188
- د) ادامۀ مسئله: 188
- 2) توضیح مسئله: 189
- 3) کلام آقای خوئی: 189
حالی که سائل مطلق سؤال کرده است اما امام علیه السلام بر فرض دخول جواب می دهند.
2 «عن زراره عن ابی جعفر علیه السلام قال: اذا نعی الرجل الی اهله او أخبروها انه قد طلقها فاعتدت ثم تزوجت فجاء زوجها الاول فان الاول احق بها من الاخیر دخل بها الاول او لم یدخل بها و لیس للآخر ان یتزوجها ابداً و لها المهر بما استحل من فرجها(1)».
شاهد، ذیل روایت است که امام علیه السلام، مفروض گرفته اند که زوج ثانی با ذات بعل وقاع هم کرده است درحالی که در صدر حدیث هیچ گونه اشاره ای به این نکرده اند، پس می فرمایند «و لها المهر بما استحل من فرجها». و بصورت قضیه شرطیه نمی فرماید: "و لما المهر ان استحل من فرجها".
3 روایت ابی بصیر و غیره: «عن ابی عبد الله علیه السلام انه قال فی شاهدین شهدا علی امرأه بان زوجها طلقها او مات عنها فتزوجت ثم جاء زوجها قال یضربان الحد یضمنان الصداق للزوج بما غراه ثم تعتد و ترجع الی زوجها الاول(2)».
در این روایت با اینکه تزویج با زوج ثانی در کلام سائل مطلق از دخول و عدم دخول می باشد. اما امام علیه السلام می فرماید عده نگه دارد یعنی از اطلاق کلام سائل صورت دخول استفاده شده است.
4 «عن عبد الرحمن بن الحجاج قال سألت أبا عبد الله علیه السلام عن رجل تزوج امرأه و لها زوج و هو لا یعلم فطلقها الاول او مات عنها ثم علم الاخیر أ یراجعها قال لا حتی تنفضی عدتها(3)».
امام علیه السلام می فرمایند علی الاطلاق حق رجوع ندارد مگر زن عده نگه دارد فرق نمی گذارند که دخول واقع شده است یا خیر تا در صورت دخول عده نگه دارد و در غیر آن عده نگه ندارد پس فرض می کنند که حتماً دخول واقع شده است.
5 «جمیل عن بعض اصحابه عن احدهما فی المرأه تزوج فی عدتها قال یفرق بینهما و
1- (1) وسائل 26060/447:20، باب سابق، ح 6.
2- (2) جامع احادیث ج 20، نکاح، رقم 1456.
3- (3) همان مصدر، رقم 1457.