- اشاره 1
- 1) ادله حرمت: 1
- 1379/1/7 یک شنبه درس شمارۀ (204) کتاب النکاح/سال دوم 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- الف) آیا عقد بر ذات البعل حرمت تکلیفی دارد؟ 1
- 2) پاسخ استاد «مدّ ظلّه» به ادله یاد شده: 2
- ب) آیا ازدواج با ذات البعل موجب حرمت ابد می شود؟: 3
- 1) فائده نقل اقوال علماء: 3
- 2) نقل اقوال علماء در مسئله: 4
- 1) اشاره کلی به اقوال (یادآوری و تکمیل): 6
- الف) نقل اقوال در حرمت ابد داشتن تزویج ذات بعل: 6
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 6
- اشاره 6
- 2) فتوای برخی از فقها: 7
- 3) نظر برخی از کتب حدیثی در مسئله: 8
- 4) اقوال متأخرین در مسئله: 11
- ب) بررسی ادله قول به حرمت ابد در تزویج ذات بعل: 13
- اشاره 13
- 1) تذکر دو نکته: 13
- 3) تقریب اولویت در مسئله و بررسی آن: 15
- 4) کلامی از مرحوم آقای بروجردی «ره» در باب وصیت و دین: 17
- 6) تقریب صاحب جواهر قدس سرّه: 18
- اشاره 19
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 19
- اشکال مرحوم حاج شیخ عبد لکریم به استدلال صاحب جواهر 19
- توجیه استدلال صاحب جواهر «ره» توسط استاد «مدّ ظلّه»: 20
- پس از روشن شدن دو مبنای اصولی به اصل بحث برمی گردیم: 22
- اشاره 22
- توجیه کلام علامه در قواعد: «من عدم التنصیص» 23
- مقدمه بررسی روایات: 23
- روایات مسئله: 24
- اشاره 24
- روایت اول: 24
- بررسی روایت از حیث سند: 24
- روایت دوم: 25
- بررسی روایت از حیث دلالت: 25
- بررسی روایت از حیث سند: 25
- بررسی روایت از حیث دلالت: 25
- اشاره 27
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 27
- اشاره 27
- الف) بررسی روایت زراره: 27
- *نقل اسناد: 27
- 1) تحقیقی در باره سند: 27
- 2) نقصی در نقل جامع الاحادیث و سهوی از مرحوم صدوق در فقیه: 28
- 4) متن روایت: 29
- 3) نتیجه بحث: 29
- اشاره 30
- 5) بررسی نسخه فقیه: 30
- 6) بررسی دلالت روایت: 31
- 2) بررسی اطلاق دو روایت زراره: 32
- 1) متن روایت: 32
- ب) روایت دیگر زراره: 32
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 32
- 1) متن روایت: 33
- ج) روایت فقه رضوی: 33
- 2) معنی و دلالت روایت: 33
- 1) متن روایت و مفاد آن: 34
- د) مرفوعه احمد بن محمد: 34
- 2) دلالت مرفوعه: 34
- 3) آیا حرمت علی وجه الاطلاق قائل هم دارد؟ 34
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 35
- الف) توضیحی در چگونگی استظهار جهل در روایت های زراره: 35
- اشاره 35
- 1) نقل راویات متعارض: 36
- ب) روایات متعارض با روایت زراره و بررسی جمع بین آنها: 36
- 2) نقل کلام مرحوم آقای خویی در نسبت روایات و بررسی آن: 37
- 3) وجه دوم حل تعارض روایت و پاسخ آن: 38
- 4) نقل روایاتی که از آن انصراف روایات به صورت دخول استفاده می شود: 39
- 5) کلام مرحوم حاج شیخ: 41
- الف) استدلال بر تساوی تزویج معتده و تزویج ذات بعل در حرمت ابد: 44
- 1) بررسی کلام مرحوم حاج شیخ قدس سرّه (یادآوری و تکمیل): 44
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 44
- اشاره 44
- 2) چند دلیل در اثبات نظر مرحوم حاج شیخ: 46
- 3) ترجیح به موافقت کتاب: 48
- 1) مفاد موثقه ادیم: 49
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ مفاد ادیم و نسبت آن با سایر روایات: 49
- 2) بحثی اصولی در کیفیت مراجعه به عام فوق: 50
- 3) تطبیق بحث اصولی فوق بر محل کلام: 51
- اشاره 52
- ج) بررسی روایت دیگری در مسئله: 52
- 2) معنای اول صاحب وسائل و بررسی آن: 53
- 3) تفسیر دوم برای صحیحه عبد الرحمن: 54
- الف) تقریب کلام مرحوم آقای خویی در نحوۀ جمع بین روایات (زراره و عبد الرحمن): 55
- اشاره 55
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 55
- مناقشه اول: 56
- ب) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد - مدّ ظلّه -: 56
- اشاره 56
- اشاره 56
- نکته ای تفسیری: 57
- مناقشه دوم: 57
- جمع اول: 59
- اشاره 59
- خلاصه جمع اول اینکه: 60
- خلاصه صور مسئله: 62
- جمع دوم: 62
- الف) خلاصه تزویج ذات بعل: 65
- اشاره 65
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 65
- 1) متن عروه: 68
- ب) دنباله مسئله 9 (تزویج ذات بعل): 68
- 3) بررسی روایات: 69
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه: 69
- 5) نظر استاد - مدّ ظلّه - در تمسک به عام در اکثر در ما نحن فیه و بیان مختار: 71
- الف) تتمه مسئله 9: 73
- اشاره 73
- خلاصۀ مطالب این جلسه: 73
- 1) متن مسئله: 73
- 2) توضیح مسئله: 74
- 2) توضیح مسئله: 74
- ب) مسئله 10: 74
- 1) متن مسئله: 74
- 3) اشاره به فتاوای فقهاء در مسئله: 75
- 4) دلیل عدم حرمت ابد و وجه احتمال حرمت: 76
- 5) مناقشه در دلیل حرمت ابد: 77
- 1) نقل کلام مرحوم آقای خویی: 78
- 2) بررسی دلیل اول مرحوم آقایی خویی و ذکر تقریبی دقیق تر برای آن: 78
- ج) بررسی کلام مرحوم آقای خویی در مسئله: 78
- 3) بررسی دلیل دوم مرحوم آقای خویی: 80
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 83
- اشاره 83
- متن روایت اسحاق بن عمار: 83
- اشاره 83
- اشکال اول: 84
- اشکال دوم: 85
- اشاره 85
- اشکال سوم: 85
- توضیح اشکال: 86
- اشکال چهارم: 87
- اشکال پنجم: 88
- اشکال صغروی: 91
- اشاره 91
- بررسی فرمایش کاشف اللثام: 91
- اشکال کبروی: 92
- اشاره 93
- خلاصه مطالب این جلسه: 93
- الف) ادامه بحث در مورد ازدواج با زنی که هنوز خبر فوت شوهرش نرسیده است: 93
- 1) سخن مرحوم آخوند راجع به اینکه استصحاب موضوع باعث توسعه واقعی موضوع می شود: 93
- 2) اشکال استاد «مد ظله» به سخن مرحوم آخوند: 94
- 3) تطبیق بحث استصحاب بر ما نحن فیه: 95
- 1) متن عروه: 96
- ب) حکم ولد مشتبه که بعد از وطی زن معتده متولد شده است: 96
- 2) توضیح معنای عبارت: 96
- 4) نکته ای در مورد تعلیلی که آقای حکیم «ره» برای صورت اول ذکر کرده اند: 99
- 5) بررسی روایات مسئله: 100
- اشاره 102
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 102
- الف) مرسله جمیل بن صالح: 102
- 1) نظر مرحوم آقای حکیم در ارسال سند: 102
- اشاره 102
- 2) جواب مرحوم آقای خویی با توضیحی از استاد «مدّ ظلّه»: 103
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ فرمایش مرحوم آقای خویی: 103
- اشاره 103
- *وثاقت علی بن حدید: 104
- ب) صحیحه حلبی: 105
- 2) دلالت روایت: 105
- 1) متن روایت: 105
- 3) اشکال به استدلال: 105
- 1) متن روایت: 106
- 2) نظر مرحوم آقای خویی و نقد استاد «مدّ ظلّه»: 106
- اشاره 106
- 1) اشکال مرحوم آقای خویی در سند روایت: 106
- د) مضمره ابی العباس: 106
- ج) مرسله بزنطی: 106
- 2) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 107
- 4) نظر ابتدایی استاد «مدّ ظلّه»: 108
- 3) اشکال مرحوم آقای حکیم و خویی در دلالت مضمره: 108
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 110
- 1) اجمال روایت: 110
- الف) بررسی مجدد دلالت مضمرۀ ابی العباس: 110
- اشاره 110
- 2) مستند مرحوم شهید ثانی: 112
- اشاره 112
- 3) اشکالات مرحوم صاحب جواهر به مرحوم شهید ثانی: 112
- 4) جواب استاد «مدّ ظلّه» از ایرادات صاحب جواهر: 113
- *توضیحی از استاد «مدّ ظلّه» در مورد اشکال دوم: 113
- *نتیجۀ بحث: 115
- ج) مسئله 12: 116
- اشاره 116
- ب) دنبالۀ مسئله 11 - متن عروه: 116
- 2) بیان مسئله: 117
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 118
- اشاره 118
- اشاره 118
- الف) بررسی اقوال علماء در تداخل و عدم تداخل عدّه اصلی و عدّه شبهه: 118
- 2) نقل خلاف در مسئله: 120
- 3) نقل عبارت مقنع و ابن جنید: 121
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» در مسئله تزویج ذات بعل: 122
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 123
- ج) بررسی روایات تداخل و عدم تداخل عدّه در تزویج معتده: 123
- 2) تبیین بحث انقلاب نسبت: 124
- اشاره 126
- الف) نظر مرحوم آقای خویی در چگونگی جمع بین روایات: 126
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 126
- اشاره 126
- طائفه اول: روایاتی که دلالت بر تداخل در هر نوع عده ای می کند. 126
- طائفه دوم: روایاتی که دلالت بر عدم تداخل می کنند. 127
- طائفه سوم: روایاتی که دلالت بر عدم تداخل در عده وفات می کند 129
- ج) قاعده اولیه با قطع نظر از روایات در مسئله: 130
- د) اشکالات وارده بر کلام مرحوم آقای خویی 131
- ه) رفع تنافی به وسیله روایت جمیل بن دراج 132
- و) نتیجه گیری استاد مد ظله: 133
- اشاره 134
- 1) بیان مرحوم آقای خویی: 134
- خلاصه درس این جلسه: 134
- الف) وجوه جمع بین روایات متعارض: 134
- اشاره 134
- 4) بیان محقق حلی رحمه الله: 135
- 3) بیان شیخ طوسی رحمه الله: 135
- 2) بیان استاد مد ظله: 135
- 6) بیان صاحب ریاض رحمه الله: 136
- ب) بررسی صحت و سقم وجوه یاد شده: 136
- 5) بیان صاحب مدارک رحمه الله: 136
- 1) بررسی وجه اول و دوم: 136
- 2) بررسی وجه سوم (بیان شیخ طوسی): 140
- 4) بررسی وجه پنجم (بیان صاحب مدارک): 141
- 3) بررسی وجه چهارم (بیان محقق حلی رحمه الله): 141
- الف) بررسی وجه هفتم در جمع بین روایات: 142
- اشاره 142
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 142
- اشاره 142
- 3) نقد کلام صاحب ریاض توسط استاد مد ظله 145
- 2) توجیه صاحب ریاض رحمه الله: 145
- 1) اشکال این وجه از نظر استاد مد ظله: 145
- ب) نظر مرحوم مجلسی رحمه الله: 148
- اشاره 148
- 4) اشکال تمسک به عمومات قرآن: 148
- 1) نقد کلام مرحوم مجلسی توسط استاد مد ظله: 149
- روایت دوم: «مرسلۀ یونس» 149
- 2) نظر نهایی استاد مد ظله: 150
- الف) تقدم عدّه وطی به شبهه و ورود عدّه طلاق و وفات بر آن: 152
- خلاصۀ درس این جلسه: 152
- اشاره 152
- اشاره 152
- متن روایت: 153
- 1) متن عروه: 154
- ج) در صورت عدم تداخل کدام عدّه مقدم می شود؟ 154
- ه) نظر مرحوم شهید ثانی رحمه الله: 155
- اشاره 155
- و) نقد کلام مرحوم شهید توسط استاد مد ظله: 156
- ح) نظر استاد مد ظله: 158
- 1) متن مسئله: 160
- الف) بررسی ادامۀ مسئله 13 (تداخل عدتین): 160
- اشاره 160
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 160
- 2) توضیح مسئله: 161
- 3) اشاره به نظر علماء در مسئله: 162
- 4) توضیح استدلال شیخ طوسی و بررسی آن: 163
- 5) اشاره به کلام مرحوم آقای خویی در مسئله: 165
- 6) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد «مدّ ظلّه»: 167
- ب) بررسی اجمالی روایات مسئله: 167
- اشاره 167
- 1) بررسی حکم توارث در زمان عده شبهه از جهت روایات: 167
- 2) نظر اجمالی استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ روایات: 168
- الف) روایات مورد استناد مرحوم آقای حکیم: 170
- اشاره 170
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 170
- ب) روایات مورد استناد استاد «مدّ ظلّه»: 173
- ج) بررسی روایات معارض: 174
- د) بررسی روایات باب ارث: 177
- ه) حل تعارض روایات باب ارث و باب رجوع: 180
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 181
- الف) بررسی ادامه مسئله 12: 181
- 1) متن مسئله: 181
- اشاره 181
- 2) توضیح مسئله: 182
- 1) اشاره به مانعین ازدواج و استدلالهای آنها: 183
- 2) بررسی ادله مانعین: 184
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم در اثبات مقدمۀ اول و بررسی آن: 185
- 4) ادامۀ بررسی کلام علامه حلی: 186
- ج) بررسی فرع مذکور در کلام مصنف: 187
- د) ادامۀ مسئله: 188
- 1) متن مسئله: 188
- 3) کلام آقای خوئی: 189
- 2) توضیح مسئله: 189
کرده، دسته دوم: مرفوعۀ احمد بن محمد و صحیحۀ عبد الرحمن بن الحجاج است که مفهوم آنها(1) در مطلق جاهل، حکم به عدم حرمت ابد کرده است،
دسته سوم: موثقه ادیم بن الحر که در مطلق تزویج ذات بعل به حرمت ابد حکم کرده، نسبت دسته دوم و دسته اول هر چند بر حسب ظاهر بدوی عموم و خصوص مطلق است، ولی با توجه به این که فرض دخول، فرد ظاهر دسته دوم است و آنها را نمی توان به فرض عدم دخول حمل کرد، در نتیجه این دو دسته روایت در جاهل دخول کرده متعارض بوده و پس از تعارض باید در این فرض به دسته سوم مراجعه کرد و حکم به حرمت ابد نمود، نتیجتاً، دخول هم، همچون علم، در اثبات حرمت ابد کافی است و حکم ذات بعل با معتده در این جهت یکسان است.
ما گفتیم که بنا بر مقدمات این کلام، باید در مورد جاهل دخول نکرده هم با تمسک به دسته سوم (موثقه ادیم بن الحر) حکم به حرمت ابد کنیم.
در نتیجه حکم معتده و ذات بعل متفاوت خواهد بود.
در اینجا این اشکال مطرح می گردد که دسته سوم به دسته دوم تخصیص خورده، لذا، تا بتوان به دسته دوم تمسک کرد، مجالی برای رجوع به دسته سوم نیست، ما دربارۀ دسته دوم گفتیم که جاهل دخول کرده، فرد ظاهر روایت است، ولی فرد منحصر آن نیست. البته در مورد جاهل دخول کرده، بین دسته دوم و دسته اول تعارض بوده و باید با مراجعه با عام فوق (دسته سوم) حکم به حرمت ابد نمود، ولی در جاهل دخول نکرده (دسته دوم) حکم به عدم حرمت ابد می کند و معارضی هم ندارد چون در دسته اول قید دخول اخذ شده است، پس با عنایت به اطلاق دسته دوم باید حکم به عدم حرمت ابد در جاهل دخول نکرده نمود.
بنابراین، کلام مرحوم حاج شیخ صحیح خواهد بود.
1- (1) دلالت صحیحۀ عبد الرحمن بن الحجاج بر عدم حرمت ابد منطوقی است نه مفهومی، بخلاف مرفوعۀ احمد بن محمد، این امر، در نتیجۀ بحث می تواند اثر گذارد چنانچه خواهد آمد.