- 1379/1/7 یک شنبه درس شمارۀ (204) کتاب النکاح/سال دوم 1
- اشاره 1
- 1) ادله حرمت: 1
- الف) آیا عقد بر ذات البعل حرمت تکلیفی دارد؟ 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- 2) پاسخ استاد «مدّ ظلّه» به ادله یاد شده: 2
- 1) فائده نقل اقوال علماء: 3
- ب) آیا ازدواج با ذات البعل موجب حرمت ابد می شود؟: 3
- 2) نقل اقوال علماء در مسئله: 4
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 6
- اشاره 6
- الف) نقل اقوال در حرمت ابد داشتن تزویج ذات بعل: 6
- 1) اشاره کلی به اقوال (یادآوری و تکمیل): 6
- 2) فتوای برخی از فقها: 7
- 3) نظر برخی از کتب حدیثی در مسئله: 8
- 4) اقوال متأخرین در مسئله: 11
- 1) تذکر دو نکته: 13
- اشاره 13
- ب) بررسی ادله قول به حرمت ابد در تزویج ذات بعل: 13
- 3) تقریب اولویت در مسئله و بررسی آن: 15
- 4) کلامی از مرحوم آقای بروجردی «ره» در باب وصیت و دین: 17
- 6) تقریب صاحب جواهر قدس سرّه: 18
- اشکال مرحوم حاج شیخ عبد لکریم به استدلال صاحب جواهر 19
- اشاره 19
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 19
- توجیه استدلال صاحب جواهر «ره» توسط استاد «مدّ ظلّه»: 20
- اشاره 22
- پس از روشن شدن دو مبنای اصولی به اصل بحث برمی گردیم: 22
- توجیه کلام علامه در قواعد: «من عدم التنصیص» 23
- مقدمه بررسی روایات: 23
- روایات مسئله: 24
- روایت اول: 24
- بررسی روایت از حیث سند: 24
- اشاره 24
- بررسی روایت از حیث دلالت: 25
- بررسی روایت از حیث سند: 25
- روایت دوم: 25
- بررسی روایت از حیث دلالت: 25
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 27
- *نقل اسناد: 27
- 1) تحقیقی در باره سند: 27
- اشاره 27
- الف) بررسی روایت زراره: 27
- اشاره 27
- 2) نقصی در نقل جامع الاحادیث و سهوی از مرحوم صدوق در فقیه: 28
- 3) نتیجه بحث: 29
- 4) متن روایت: 29
- اشاره 30
- 5) بررسی نسخه فقیه: 30
- 6) بررسی دلالت روایت: 31
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 32
- 1) متن روایت: 32
- 2) بررسی اطلاق دو روایت زراره: 32
- ب) روایت دیگر زراره: 32
- 2) معنی و دلالت روایت: 33
- 1) متن روایت: 33
- ج) روایت فقه رضوی: 33
- 3) آیا حرمت علی وجه الاطلاق قائل هم دارد؟ 34
- د) مرفوعه احمد بن محمد: 34
- 2) دلالت مرفوعه: 34
- 1) متن روایت و مفاد آن: 34
- اشاره 35
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 35
- الف) توضیحی در چگونگی استظهار جهل در روایت های زراره: 35
- ب) روایات متعارض با روایت زراره و بررسی جمع بین آنها: 36
- 1) نقل راویات متعارض: 36
- 2) نقل کلام مرحوم آقای خویی در نسبت روایات و بررسی آن: 37
- 3) وجه دوم حل تعارض روایت و پاسخ آن: 38
- 4) نقل روایاتی که از آن انصراف روایات به صورت دخول استفاده می شود: 39
- 5) کلام مرحوم حاج شیخ: 41
- 1) بررسی کلام مرحوم حاج شیخ قدس سرّه (یادآوری و تکمیل): 44
- الف) استدلال بر تساوی تزویج معتده و تزویج ذات بعل در حرمت ابد: 44
- اشاره 44
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 44
- 2) چند دلیل در اثبات نظر مرحوم حاج شیخ: 46
- 3) ترجیح به موافقت کتاب: 48
- 1) مفاد موثقه ادیم: 49
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ مفاد ادیم و نسبت آن با سایر روایات: 49
- 2) بحثی اصولی در کیفیت مراجعه به عام فوق: 50
- 3) تطبیق بحث اصولی فوق بر محل کلام: 51
- ج) بررسی روایت دیگری در مسئله: 52
- اشاره 52
- 2) معنای اول صاحب وسائل و بررسی آن: 53
- 3) تفسیر دوم برای صحیحه عبد الرحمن: 54
- اشاره 55
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 55
- الف) تقریب کلام مرحوم آقای خویی در نحوۀ جمع بین روایات (زراره و عبد الرحمن): 55
- اشاره 56
- ب) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد - مدّ ظلّه -: 56
- اشاره 56
- مناقشه اول: 56
- مناقشه دوم: 57
- نکته ای تفسیری: 57
- اشاره 59
- جمع اول: 59
- خلاصه جمع اول اینکه: 60
- خلاصه صور مسئله: 62
- جمع دوم: 62
- الف) خلاصه تزویج ذات بعل: 65
- اشاره 65
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 65
- ب) دنباله مسئله 9 (تزویج ذات بعل): 68
- 1) متن عروه: 68
- 3) بررسی روایات: 69
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه: 69
- 5) نظر استاد - مدّ ظلّه - در تمسک به عام در اکثر در ما نحن فیه و بیان مختار: 71
- 1) متن مسئله: 73
- اشاره 73
- خلاصۀ مطالب این جلسه: 73
- الف) تتمه مسئله 9: 73
- 2) توضیح مسئله: 74
- 2) توضیح مسئله: 74
- 1) متن مسئله: 74
- ب) مسئله 10: 74
- 3) اشاره به فتاوای فقهاء در مسئله: 75
- 4) دلیل عدم حرمت ابد و وجه احتمال حرمت: 76
- 5) مناقشه در دلیل حرمت ابد: 77
- 2) بررسی دلیل اول مرحوم آقایی خویی و ذکر تقریبی دقیق تر برای آن: 78
- ج) بررسی کلام مرحوم آقای خویی در مسئله: 78
- 1) نقل کلام مرحوم آقای خویی: 78
- 3) بررسی دلیل دوم مرحوم آقای خویی: 80
- اشاره 83
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 83
- اشاره 83
- متن روایت اسحاق بن عمار: 83
- اشکال اول: 84
- اشاره 85
- اشکال دوم: 85
- اشکال سوم: 85
- توضیح اشکال: 86
- اشکال چهارم: 87
- اشکال پنجم: 88
- اشاره 91
- اشکال صغروی: 91
- بررسی فرمایش کاشف اللثام: 91
- اشکال کبروی: 92
- الف) ادامه بحث در مورد ازدواج با زنی که هنوز خبر فوت شوهرش نرسیده است: 93
- اشاره 93
- 1) سخن مرحوم آخوند راجع به اینکه استصحاب موضوع باعث توسعه واقعی موضوع می شود: 93
- خلاصه مطالب این جلسه: 93
- 2) اشکال استاد «مد ظله» به سخن مرحوم آخوند: 94
- 3) تطبیق بحث استصحاب بر ما نحن فیه: 95
- 2) توضیح معنای عبارت: 96
- 1) متن عروه: 96
- ب) حکم ولد مشتبه که بعد از وطی زن معتده متولد شده است: 96
- 4) نکته ای در مورد تعلیلی که آقای حکیم «ره» برای صورت اول ذکر کرده اند: 99
- 5) بررسی روایات مسئله: 100
- 1) نظر مرحوم آقای حکیم در ارسال سند: 102
- الف) مرسله جمیل بن صالح: 102
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 102
- اشاره 102
- اشاره 102
- اشاره 103
- 2) جواب مرحوم آقای خویی با توضیحی از استاد «مدّ ظلّه»: 103
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ فرمایش مرحوم آقای خویی: 103
- *وثاقت علی بن حدید: 104
- 1) متن روایت: 105
- 2) دلالت روایت: 105
- 3) اشکال به استدلال: 105
- ب) صحیحه حلبی: 105
- د) مضمره ابی العباس: 106
- ج) مرسله بزنطی: 106
- 2) نظر مرحوم آقای خویی و نقد استاد «مدّ ظلّه»: 106
- 1) اشکال مرحوم آقای خویی در سند روایت: 106
- اشاره 106
- 1) متن روایت: 106
- 2) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 107
- 3) اشکال مرحوم آقای حکیم و خویی در دلالت مضمره: 108
- 4) نظر ابتدایی استاد «مدّ ظلّه»: 108
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 110
- الف) بررسی مجدد دلالت مضمرۀ ابی العباس: 110
- 1) اجمال روایت: 110
- اشاره 110
- اشاره 112
- 2) مستند مرحوم شهید ثانی: 112
- 3) اشکالات مرحوم صاحب جواهر به مرحوم شهید ثانی: 112
- *توضیحی از استاد «مدّ ظلّه» در مورد اشکال دوم: 113
- 4) جواب استاد «مدّ ظلّه» از ایرادات صاحب جواهر: 113
- *نتیجۀ بحث: 115
- ب) دنبالۀ مسئله 11 - متن عروه: 116
- ج) مسئله 12: 116
- اشاره 116
- 2) بیان مسئله: 117
- الف) بررسی اقوال علماء در تداخل و عدم تداخل عدّه اصلی و عدّه شبهه: 118
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 118
- اشاره 118
- اشاره 118
- 2) نقل خلاف در مسئله: 120
- 3) نقل عبارت مقنع و ابن جنید: 121
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» در مسئله تزویج ذات بعل: 122
- ج) بررسی روایات تداخل و عدم تداخل عدّه در تزویج معتده: 123
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 123
- 2) تبیین بحث انقلاب نسبت: 124
- اشاره 126
- طائفه اول: روایاتی که دلالت بر تداخل در هر نوع عده ای می کند. 126
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 126
- اشاره 126
- الف) نظر مرحوم آقای خویی در چگونگی جمع بین روایات: 126
- طائفه دوم: روایاتی که دلالت بر عدم تداخل می کنند. 127
- طائفه سوم: روایاتی که دلالت بر عدم تداخل در عده وفات می کند 129
- ج) قاعده اولیه با قطع نظر از روایات در مسئله: 130
- د) اشکالات وارده بر کلام مرحوم آقای خویی 131
- ه) رفع تنافی به وسیله روایت جمیل بن دراج 132
- و) نتیجه گیری استاد مد ظله: 133
- اشاره 134
- خلاصه درس این جلسه: 134
- الف) وجوه جمع بین روایات متعارض: 134
- اشاره 134
- 1) بیان مرحوم آقای خویی: 134
- 4) بیان محقق حلی رحمه الله: 135
- 3) بیان شیخ طوسی رحمه الله: 135
- 2) بیان استاد مد ظله: 135
- 6) بیان صاحب ریاض رحمه الله: 136
- 5) بیان صاحب مدارک رحمه الله: 136
- ب) بررسی صحت و سقم وجوه یاد شده: 136
- 1) بررسی وجه اول و دوم: 136
- 2) بررسی وجه سوم (بیان شیخ طوسی): 140
- 4) بررسی وجه پنجم (بیان صاحب مدارک): 141
- 3) بررسی وجه چهارم (بیان محقق حلی رحمه الله): 141
- اشاره 142
- اشاره 142
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 142
- الف) بررسی وجه هفتم در جمع بین روایات: 142
- 2) توجیه صاحب ریاض رحمه الله: 145
- 3) نقد کلام صاحب ریاض توسط استاد مد ظله 145
- 1) اشکال این وجه از نظر استاد مد ظله: 145
- 4) اشکال تمسک به عمومات قرآن: 148
- ب) نظر مرحوم مجلسی رحمه الله: 148
- اشاره 148
- روایت دوم: «مرسلۀ یونس» 149
- 1) نقد کلام مرحوم مجلسی توسط استاد مد ظله: 149
- 2) نظر نهایی استاد مد ظله: 150
- اشاره 152
- اشاره 152
- الف) تقدم عدّه وطی به شبهه و ورود عدّه طلاق و وفات بر آن: 152
- خلاصۀ درس این جلسه: 152
- متن روایت: 153
- 1) متن عروه: 154
- ج) در صورت عدم تداخل کدام عدّه مقدم می شود؟ 154
- اشاره 155
- ه) نظر مرحوم شهید ثانی رحمه الله: 155
- و) نقد کلام مرحوم شهید توسط استاد مد ظله: 156
- ح) نظر استاد مد ظله: 158
- اشاره 160
- 1) متن مسئله: 160
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 160
- الف) بررسی ادامۀ مسئله 13 (تداخل عدتین): 160
- 2) توضیح مسئله: 161
- 3) اشاره به نظر علماء در مسئله: 162
- 4) توضیح استدلال شیخ طوسی و بررسی آن: 163
- 5) اشاره به کلام مرحوم آقای خویی در مسئله: 165
- اشاره 167
- 1) بررسی حکم توارث در زمان عده شبهه از جهت روایات: 167
- ب) بررسی اجمالی روایات مسئله: 167
- 6) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد «مدّ ظلّه»: 167
- 2) نظر اجمالی استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ روایات: 168
- اشاره 170
- الف) روایات مورد استناد مرحوم آقای حکیم: 170
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 170
- ب) روایات مورد استناد استاد «مدّ ظلّه»: 173
- ج) بررسی روایات معارض: 174
- د) بررسی روایات باب ارث: 177
- ه) حل تعارض روایات باب ارث و باب رجوع: 180
- الف) بررسی ادامه مسئله 12: 181
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 181
- 1) متن مسئله: 181
- اشاره 181
- 2) توضیح مسئله: 182
- 1) اشاره به مانعین ازدواج و استدلالهای آنها: 183
- 2) بررسی ادله مانعین: 184
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم در اثبات مقدمۀ اول و بررسی آن: 185
- 4) ادامۀ بررسی کلام علامه حلی: 186
- ج) بررسی فرع مذکور در کلام مصنف: 187
- 1) متن مسئله: 188
- د) ادامۀ مسئله: 188
- 2) توضیح مسئله: 189
- 3) کلام آقای خوئی: 189
افتراق موثقه ادیم و صورت جهل هر دو، ماده افتراق صحیحه عبد الرحمن بن الحجاج بوده، و صورت جهل زن و علم مرد هم مشمول هیچ یک از این دو دلیل نیست.
نتیجه این بحث این می گردد که در ماده اجتماع دو روایت (صورت علم زن و جهل مرد) و نیز در جایی که هر دو دلیل نسبت به آن ساکت هستند (صورت علم مرد و جهل زن) باید به عام کتابی (وَ أُحِلَّ لَکُمْ ما وَراءَ ذلِکُمْ) مراجعه و حکم به عدم حرمت ابد نمود، پس حرمت ابد اختصاص به صورت علم هر دو خواهد داشت، و در اینجا دخول و عدم دخول هم تأثیری ندارد چون در صورت علم هر دو با فرض عدم دخول هم باید به مقتضای موثقه ادیم که هیچ معارضی هم ندارد حکم به حرمت ابد نمود.
اگر ما در موثقه ادیم بن الحر، انصراف را به صورت علم هم نپذیریم، و از باب اجمال دلیل، قدر متیقن آن را، این صورت بدانیم، باز حکم مسئله همین است، چون با توجه به اجمال دلیل و عدم حجیت آن، نمی توان آن را مرجع پس از تعارض دو خاص دانست، تخصیص کتاب ثابت نیست، در نتیجه موافقت دسته دوم روایات بحث ما که بر عدم حرمت ابد دلالت دارد با عام کتابی (وَ أُحِلَّ لَکُمْ ما وَراءَ ذلِکُمْ) می تواند به عنوان مرجح این دسته روایات قرار گیرد، و یا اگر کسی به مرجع بودن(1) کتاب در این گونه بحثها قائل باشد، پس از تعارض روایات دسته اول و دوم و عدم حجیت روایات دسته سوم، باید به عام کتابی فوق مراجعه کرد.
البته تمام این بحثها با فرض معارض بودن دسته اول و دسته دوم روایات و نبودن جمع عرفی برای آنها می باشد. در این باره در جلسه آینده سخن خواهیم گفت.
ج) بررسی روایت دیگری در مسئله:
اشاره
روایت دیگری در مسئله وجود دارد که بسیاری از علماء آن را در بحث خود مطرح نکرده اند.
1- (1) البته ما قائل به مرجحیت کتاب هستیم و نه مرجعیت آن، ولی بر فرض قول به تساقط هم، حکم مسئله تغییر نمی کند.