- 1) ادله حرمت: 1
- الف) آیا عقد بر ذات البعل حرمت تکلیفی دارد؟ 1
- اشاره 1
- 1379/1/7 یک شنبه درس شمارۀ (204) کتاب النکاح/سال دوم 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- 2) پاسخ استاد «مدّ ظلّه» به ادله یاد شده: 2
- 1) فائده نقل اقوال علماء: 3
- ب) آیا ازدواج با ذات البعل موجب حرمت ابد می شود؟: 3
- 2) نقل اقوال علماء در مسئله: 4
- اشاره 6
- 1) اشاره کلی به اقوال (یادآوری و تکمیل): 6
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 6
- الف) نقل اقوال در حرمت ابد داشتن تزویج ذات بعل: 6
- 2) فتوای برخی از فقها: 7
- 3) نظر برخی از کتب حدیثی در مسئله: 8
- 4) اقوال متأخرین در مسئله: 11
- ب) بررسی ادله قول به حرمت ابد در تزویج ذات بعل: 13
- اشاره 13
- 1) تذکر دو نکته: 13
- 3) تقریب اولویت در مسئله و بررسی آن: 15
- 4) کلامی از مرحوم آقای بروجردی «ره» در باب وصیت و دین: 17
- 6) تقریب صاحب جواهر قدس سرّه: 18
- اشاره 19
- اشکال مرحوم حاج شیخ عبد لکریم به استدلال صاحب جواهر 19
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 19
- توجیه استدلال صاحب جواهر «ره» توسط استاد «مدّ ظلّه»: 20
- پس از روشن شدن دو مبنای اصولی به اصل بحث برمی گردیم: 22
- اشاره 22
- مقدمه بررسی روایات: 23
- توجیه کلام علامه در قواعد: «من عدم التنصیص» 23
- بررسی روایت از حیث سند: 24
- روایت اول: 24
- روایات مسئله: 24
- اشاره 24
- روایت دوم: 25
- بررسی روایت از حیث سند: 25
- بررسی روایت از حیث دلالت: 25
- بررسی روایت از حیث دلالت: 25
- 1) تحقیقی در باره سند: 27
- اشاره 27
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 27
- *نقل اسناد: 27
- الف) بررسی روایت زراره: 27
- اشاره 27
- 2) نقصی در نقل جامع الاحادیث و سهوی از مرحوم صدوق در فقیه: 28
- 4) متن روایت: 29
- 3) نتیجه بحث: 29
- اشاره 30
- 5) بررسی نسخه فقیه: 30
- 6) بررسی دلالت روایت: 31
- 1) متن روایت: 32
- 2) بررسی اطلاق دو روایت زراره: 32
- ب) روایت دیگر زراره: 32
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 32
- 1) متن روایت: 33
- ج) روایت فقه رضوی: 33
- 2) معنی و دلالت روایت: 33
- 2) دلالت مرفوعه: 34
- 3) آیا حرمت علی وجه الاطلاق قائل هم دارد؟ 34
- 1) متن روایت و مفاد آن: 34
- د) مرفوعه احمد بن محمد: 34
- الف) توضیحی در چگونگی استظهار جهل در روایت های زراره: 35
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 35
- اشاره 35
- ب) روایات متعارض با روایت زراره و بررسی جمع بین آنها: 36
- 1) نقل راویات متعارض: 36
- 2) نقل کلام مرحوم آقای خویی در نسبت روایات و بررسی آن: 37
- 3) وجه دوم حل تعارض روایت و پاسخ آن: 38
- 4) نقل روایاتی که از آن انصراف روایات به صورت دخول استفاده می شود: 39
- 5) کلام مرحوم حاج شیخ: 41
- 1) بررسی کلام مرحوم حاج شیخ قدس سرّه (یادآوری و تکمیل): 44
- الف) استدلال بر تساوی تزویج معتده و تزویج ذات بعل در حرمت ابد: 44
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 44
- اشاره 44
- 2) چند دلیل در اثبات نظر مرحوم حاج شیخ: 46
- 3) ترجیح به موافقت کتاب: 48
- 1) مفاد موثقه ادیم: 49
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ مفاد ادیم و نسبت آن با سایر روایات: 49
- 2) بحثی اصولی در کیفیت مراجعه به عام فوق: 50
- 3) تطبیق بحث اصولی فوق بر محل کلام: 51
- اشاره 52
- ج) بررسی روایت دیگری در مسئله: 52
- 2) معنای اول صاحب وسائل و بررسی آن: 53
- 3) تفسیر دوم برای صحیحه عبد الرحمن: 54
- الف) تقریب کلام مرحوم آقای خویی در نحوۀ جمع بین روایات (زراره و عبد الرحمن): 55
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 55
- اشاره 55
- اشاره 56
- مناقشه اول: 56
- اشاره 56
- ب) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد - مدّ ظلّه -: 56
- مناقشه دوم: 57
- نکته ای تفسیری: 57
- جمع اول: 59
- اشاره 59
- خلاصه جمع اول اینکه: 60
- جمع دوم: 62
- خلاصه صور مسئله: 62
- الف) خلاصه تزویج ذات بعل: 65
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 65
- اشاره 65
- ب) دنباله مسئله 9 (تزویج ذات بعل): 68
- 1) متن عروه: 68
- 3) بررسی روایات: 69
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه: 69
- 5) نظر استاد - مدّ ظلّه - در تمسک به عام در اکثر در ما نحن فیه و بیان مختار: 71
- اشاره 73
- 1) متن مسئله: 73
- الف) تتمه مسئله 9: 73
- خلاصۀ مطالب این جلسه: 73
- ب) مسئله 10: 74
- 2) توضیح مسئله: 74
- 1) متن مسئله: 74
- 2) توضیح مسئله: 74
- 3) اشاره به فتاوای فقهاء در مسئله: 75
- 4) دلیل عدم حرمت ابد و وجه احتمال حرمت: 76
- 5) مناقشه در دلیل حرمت ابد: 77
- ج) بررسی کلام مرحوم آقای خویی در مسئله: 78
- 2) بررسی دلیل اول مرحوم آقایی خویی و ذکر تقریبی دقیق تر برای آن: 78
- 1) نقل کلام مرحوم آقای خویی: 78
- 3) بررسی دلیل دوم مرحوم آقای خویی: 80
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 83
- متن روایت اسحاق بن عمار: 83
- اشاره 83
- اشاره 83
- اشکال اول: 84
- اشاره 85
- اشکال سوم: 85
- اشکال دوم: 85
- توضیح اشکال: 86
- اشکال چهارم: 87
- اشکال پنجم: 88
- اشاره 91
- اشکال صغروی: 91
- بررسی فرمایش کاشف اللثام: 91
- اشکال کبروی: 92
- خلاصه مطالب این جلسه: 93
- الف) ادامه بحث در مورد ازدواج با زنی که هنوز خبر فوت شوهرش نرسیده است: 93
- اشاره 93
- 1) سخن مرحوم آخوند راجع به اینکه استصحاب موضوع باعث توسعه واقعی موضوع می شود: 93
- 2) اشکال استاد «مد ظله» به سخن مرحوم آخوند: 94
- 3) تطبیق بحث استصحاب بر ما نحن فیه: 95
- ب) حکم ولد مشتبه که بعد از وطی زن معتده متولد شده است: 96
- 1) متن عروه: 96
- 2) توضیح معنای عبارت: 96
- 4) نکته ای در مورد تعلیلی که آقای حکیم «ره» برای صورت اول ذکر کرده اند: 99
- 5) بررسی روایات مسئله: 100
- الف) مرسله جمیل بن صالح: 102
- اشاره 102
- اشاره 102
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 102
- 1) نظر مرحوم آقای حکیم در ارسال سند: 102
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ فرمایش مرحوم آقای خویی: 103
- 2) جواب مرحوم آقای خویی با توضیحی از استاد «مدّ ظلّه»: 103
- اشاره 103
- *وثاقت علی بن حدید: 104
- ب) صحیحه حلبی: 105
- 3) اشکال به استدلال: 105
- 2) دلالت روایت: 105
- 1) متن روایت: 105
- اشاره 106
- 1) متن روایت: 106
- 2) نظر مرحوم آقای خویی و نقد استاد «مدّ ظلّه»: 106
- د) مضمره ابی العباس: 106
- 1) اشکال مرحوم آقای خویی در سند روایت: 106
- ج) مرسله بزنطی: 106
- 2) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 107
- 3) اشکال مرحوم آقای حکیم و خویی در دلالت مضمره: 108
- 4) نظر ابتدایی استاد «مدّ ظلّه»: 108
- اشاره 110
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 110
- 1) اجمال روایت: 110
- الف) بررسی مجدد دلالت مضمرۀ ابی العباس: 110
- 2) مستند مرحوم شهید ثانی: 112
- 3) اشکالات مرحوم صاحب جواهر به مرحوم شهید ثانی: 112
- اشاره 112
- 4) جواب استاد «مدّ ظلّه» از ایرادات صاحب جواهر: 113
- *توضیحی از استاد «مدّ ظلّه» در مورد اشکال دوم: 113
- *نتیجۀ بحث: 115
- اشاره 116
- ب) دنبالۀ مسئله 11 - متن عروه: 116
- ج) مسئله 12: 116
- 2) بیان مسئله: 117
- الف) بررسی اقوال علماء در تداخل و عدم تداخل عدّه اصلی و عدّه شبهه: 118
- اشاره 118
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 118
- اشاره 118
- 2) نقل خلاف در مسئله: 120
- 3) نقل عبارت مقنع و ابن جنید: 121
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» در مسئله تزویج ذات بعل: 122
- ج) بررسی روایات تداخل و عدم تداخل عدّه در تزویج معتده: 123
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 123
- 2) تبیین بحث انقلاب نسبت: 124
- الف) نظر مرحوم آقای خویی در چگونگی جمع بین روایات: 126
- اشاره 126
- اشاره 126
- طائفه اول: روایاتی که دلالت بر تداخل در هر نوع عده ای می کند. 126
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 126
- طائفه دوم: روایاتی که دلالت بر عدم تداخل می کنند. 127
- طائفه سوم: روایاتی که دلالت بر عدم تداخل در عده وفات می کند 129
- ج) قاعده اولیه با قطع نظر از روایات در مسئله: 130
- د) اشکالات وارده بر کلام مرحوم آقای خویی 131
- ه) رفع تنافی به وسیله روایت جمیل بن دراج 132
- و) نتیجه گیری استاد مد ظله: 133
- خلاصه درس این جلسه: 134
- الف) وجوه جمع بین روایات متعارض: 134
- اشاره 134
- اشاره 134
- 1) بیان مرحوم آقای خویی: 134
- 3) بیان شیخ طوسی رحمه الله: 135
- 4) بیان محقق حلی رحمه الله: 135
- 2) بیان استاد مد ظله: 135
- 6) بیان صاحب ریاض رحمه الله: 136
- 5) بیان صاحب مدارک رحمه الله: 136
- ب) بررسی صحت و سقم وجوه یاد شده: 136
- 1) بررسی وجه اول و دوم: 136
- 2) بررسی وجه سوم (بیان شیخ طوسی): 140
- 3) بررسی وجه چهارم (بیان محقق حلی رحمه الله): 141
- 4) بررسی وجه پنجم (بیان صاحب مدارک): 141
- اشاره 142
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 142
- الف) بررسی وجه هفتم در جمع بین روایات: 142
- اشاره 142
- 1) اشکال این وجه از نظر استاد مد ظله: 145
- 3) نقد کلام صاحب ریاض توسط استاد مد ظله 145
- 2) توجیه صاحب ریاض رحمه الله: 145
- 4) اشکال تمسک به عمومات قرآن: 148
- ب) نظر مرحوم مجلسی رحمه الله: 148
- اشاره 148
- 1) نقد کلام مرحوم مجلسی توسط استاد مد ظله: 149
- روایت دوم: «مرسلۀ یونس» 149
- 2) نظر نهایی استاد مد ظله: 150
- اشاره 152
- خلاصۀ درس این جلسه: 152
- اشاره 152
- الف) تقدم عدّه وطی به شبهه و ورود عدّه طلاق و وفات بر آن: 152
- متن روایت: 153
- ج) در صورت عدم تداخل کدام عدّه مقدم می شود؟ 154
- 1) متن عروه: 154
- ه) نظر مرحوم شهید ثانی رحمه الله: 155
- اشاره 155
- و) نقد کلام مرحوم شهید توسط استاد مد ظله: 156
- ح) نظر استاد مد ظله: 158
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 160
- 1) متن مسئله: 160
- الف) بررسی ادامۀ مسئله 13 (تداخل عدتین): 160
- اشاره 160
- 2) توضیح مسئله: 161
- 3) اشاره به نظر علماء در مسئله: 162
- 4) توضیح استدلال شیخ طوسی و بررسی آن: 163
- 5) اشاره به کلام مرحوم آقای خویی در مسئله: 165
- 1) بررسی حکم توارث در زمان عده شبهه از جهت روایات: 167
- 6) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد «مدّ ظلّه»: 167
- اشاره 167
- ب) بررسی اجمالی روایات مسئله: 167
- 2) نظر اجمالی استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ روایات: 168
- اشاره 170
- الف) روایات مورد استناد مرحوم آقای حکیم: 170
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 170
- ب) روایات مورد استناد استاد «مدّ ظلّه»: 173
- ج) بررسی روایات معارض: 174
- د) بررسی روایات باب ارث: 177
- ه) حل تعارض روایات باب ارث و باب رجوع: 180
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 181
- 1) متن مسئله: 181
- الف) بررسی ادامه مسئله 12: 181
- اشاره 181
- 2) توضیح مسئله: 182
- 1) اشاره به مانعین ازدواج و استدلالهای آنها: 183
- 2) بررسی ادله مانعین: 184
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم در اثبات مقدمۀ اول و بررسی آن: 185
- 4) ادامۀ بررسی کلام علامه حلی: 186
- ج) بررسی فرع مذکور در کلام مصنف: 187
- د) ادامۀ مسئله: 188
- 1) متن مسئله: 188
- 2) توضیح مسئله: 189
- 3) کلام آقای خوئی: 189
است که تحذیر به حد حرمت نرسیده است.
در ما نحن فیه از امام سؤال می شود که آیا حرام هست یا نه، امام می فرماید «ما أحب» من دوست ندارم، یعنی به آن حد حرمت نرسیده است.
نکته ای تفسیری:
نکته ای در این آیۀ شریفه مطرح است که مناسب است مورد توجه قرار گیرد:
خداوند با صدای بلند، بیان کردن کار زشت را دوست ندارد، مگر از شخصی که مظلوم واقع شده است و حرمت یا کراهت بیان را اختصاص به «جهر» داده است ممکن است از مفهوم آن استفاده شود که اگر کسی آهسته کار زشتی را بیان کند مانعی ندارد هر چند مظلوم نباشد. لکن به نظر می رسد که قید «جهر» مفهوم نداشته باشد و در شدت نهی دخیل باشد، توضیح اینکه؛ در آیه شریفه آن عملی که محل ابتلاء مردم بوده و از اهمیت خاصی برخوردار بوده، مطرح شده است، انسان تا می تواند کارهای خود را توجیه می کند و با داد و فریاد از آن دفاع می کند، خداوند این روش عملی انسانها را تخطئه می کند و می فرماید آن چیزی که برای آن می توانید فریاد هم بزنید زمانی است که مظلوم واقع شده اید، یعنی این کاری که شما می کنید و خیال می کنید که به هر عنوانی می توانید با صدای بلند خبر از کار ناپسندی بدهید صحیح نیست و منافات ندارد که بیان کار زشت مطلقاً آهسته یا بلند مورد امضای شارع مقدس نباشد مانند آیۀ شریفه «لا تَأْکُلُوا الرِّبَوا أَضْعافاً مُضاعَفَهً» یعنی این کاری که می کنید و چندین برابر ربا می گیرد حرام است و منافات ندارد که مطلق ربا حرام باشد (هر چند کم هم باشد) منتهی چون زمان نزول آیه شریفه، مردم اضعاف مضاعفه ربا می گرفته اند و این قید در شدت نهی شارع مقدس دخالت دارد، خداوند این روش را اختصاص به تخطئه داده است.
مناقشه دوم:
مرحوم آقای خویی در بیان دوم خودشان، دو نکته را فرموده اند که هر دو قابل