- 1379/1/7 یک شنبه درس شمارۀ (204) کتاب النکاح/سال دوم 1
- اشاره 1
- الف) آیا عقد بر ذات البعل حرمت تکلیفی دارد؟ 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- 1) ادله حرمت: 1
- 2) پاسخ استاد «مدّ ظلّه» به ادله یاد شده: 2
- 1) فائده نقل اقوال علماء: 3
- ب) آیا ازدواج با ذات البعل موجب حرمت ابد می شود؟: 3
- 2) نقل اقوال علماء در مسئله: 4
- الف) نقل اقوال در حرمت ابد داشتن تزویج ذات بعل: 6
- 1) اشاره کلی به اقوال (یادآوری و تکمیل): 6
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 6
- اشاره 6
- 2) فتوای برخی از فقها: 7
- 3) نظر برخی از کتب حدیثی در مسئله: 8
- 4) اقوال متأخرین در مسئله: 11
- 1) تذکر دو نکته: 13
- اشاره 13
- ب) بررسی ادله قول به حرمت ابد در تزویج ذات بعل: 13
- 3) تقریب اولویت در مسئله و بررسی آن: 15
- 4) کلامی از مرحوم آقای بروجردی «ره» در باب وصیت و دین: 17
- 6) تقریب صاحب جواهر قدس سرّه: 18
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 19
- اشاره 19
- اشکال مرحوم حاج شیخ عبد لکریم به استدلال صاحب جواهر 19
- توجیه استدلال صاحب جواهر «ره» توسط استاد «مدّ ظلّه»: 20
- پس از روشن شدن دو مبنای اصولی به اصل بحث برمی گردیم: 22
- اشاره 22
- مقدمه بررسی روایات: 23
- توجیه کلام علامه در قواعد: «من عدم التنصیص» 23
- بررسی روایت از حیث سند: 24
- روایت اول: 24
- روایات مسئله: 24
- اشاره 24
- بررسی روایت از حیث سند: 25
- بررسی روایت از حیث دلالت: 25
- روایت دوم: 25
- بررسی روایت از حیث دلالت: 25
- 1) تحقیقی در باره سند: 27
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 27
- الف) بررسی روایت زراره: 27
- *نقل اسناد: 27
- اشاره 27
- اشاره 27
- 2) نقصی در نقل جامع الاحادیث و سهوی از مرحوم صدوق در فقیه: 28
- 3) نتیجه بحث: 29
- 4) متن روایت: 29
- اشاره 30
- 5) بررسی نسخه فقیه: 30
- 6) بررسی دلالت روایت: 31
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 32
- 1) متن روایت: 32
- 2) بررسی اطلاق دو روایت زراره: 32
- ب) روایت دیگر زراره: 32
- 2) معنی و دلالت روایت: 33
- ج) روایت فقه رضوی: 33
- 1) متن روایت: 33
- 2) دلالت مرفوعه: 34
- د) مرفوعه احمد بن محمد: 34
- 1) متن روایت و مفاد آن: 34
- 3) آیا حرمت علی وجه الاطلاق قائل هم دارد؟ 34
- اشاره 35
- الف) توضیحی در چگونگی استظهار جهل در روایت های زراره: 35
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 35
- ب) روایات متعارض با روایت زراره و بررسی جمع بین آنها: 36
- 1) نقل راویات متعارض: 36
- 2) نقل کلام مرحوم آقای خویی در نسبت روایات و بررسی آن: 37
- 3) وجه دوم حل تعارض روایت و پاسخ آن: 38
- 4) نقل روایاتی که از آن انصراف روایات به صورت دخول استفاده می شود: 39
- 5) کلام مرحوم حاج شیخ: 41
- الف) استدلال بر تساوی تزویج معتده و تزویج ذات بعل در حرمت ابد: 44
- 1) بررسی کلام مرحوم حاج شیخ قدس سرّه (یادآوری و تکمیل): 44
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 44
- اشاره 44
- 2) چند دلیل در اثبات نظر مرحوم حاج شیخ: 46
- 3) ترجیح به موافقت کتاب: 48
- 1) مفاد موثقه ادیم: 49
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ مفاد ادیم و نسبت آن با سایر روایات: 49
- 2) بحثی اصولی در کیفیت مراجعه به عام فوق: 50
- 3) تطبیق بحث اصولی فوق بر محل کلام: 51
- ج) بررسی روایت دیگری در مسئله: 52
- اشاره 52
- 2) معنای اول صاحب وسائل و بررسی آن: 53
- 3) تفسیر دوم برای صحیحه عبد الرحمن: 54
- اشاره 55
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 55
- الف) تقریب کلام مرحوم آقای خویی در نحوۀ جمع بین روایات (زراره و عبد الرحمن): 55
- ب) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد - مدّ ظلّه -: 56
- اشاره 56
- اشاره 56
- مناقشه اول: 56
- مناقشه دوم: 57
- نکته ای تفسیری: 57
- اشاره 59
- جمع اول: 59
- خلاصه جمع اول اینکه: 60
- جمع دوم: 62
- خلاصه صور مسئله: 62
- الف) خلاصه تزویج ذات بعل: 65
- اشاره 65
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 65
- ب) دنباله مسئله 9 (تزویج ذات بعل): 68
- 1) متن عروه: 68
- 3) بررسی روایات: 69
- 2) نقد استاد - مدّ ظلّه: 69
- 5) نظر استاد - مدّ ظلّه - در تمسک به عام در اکثر در ما نحن فیه و بیان مختار: 71
- اشاره 73
- خلاصۀ مطالب این جلسه: 73
- 1) متن مسئله: 73
- الف) تتمه مسئله 9: 73
- 2) توضیح مسئله: 74
- 2) توضیح مسئله: 74
- 1) متن مسئله: 74
- ب) مسئله 10: 74
- 3) اشاره به فتاوای فقهاء در مسئله: 75
- 4) دلیل عدم حرمت ابد و وجه احتمال حرمت: 76
- 5) مناقشه در دلیل حرمت ابد: 77
- 2) بررسی دلیل اول مرحوم آقایی خویی و ذکر تقریبی دقیق تر برای آن: 78
- 1) نقل کلام مرحوم آقای خویی: 78
- ج) بررسی کلام مرحوم آقای خویی در مسئله: 78
- 3) بررسی دلیل دوم مرحوم آقای خویی: 80
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 83
- اشاره 83
- اشاره 83
- متن روایت اسحاق بن عمار: 83
- اشکال اول: 84
- اشکال سوم: 85
- اشاره 85
- اشکال دوم: 85
- توضیح اشکال: 86
- اشکال چهارم: 87
- اشکال پنجم: 88
- اشاره 91
- اشکال صغروی: 91
- بررسی فرمایش کاشف اللثام: 91
- اشکال کبروی: 92
- الف) ادامه بحث در مورد ازدواج با زنی که هنوز خبر فوت شوهرش نرسیده است: 93
- اشاره 93
- خلاصه مطالب این جلسه: 93
- 1) سخن مرحوم آخوند راجع به اینکه استصحاب موضوع باعث توسعه واقعی موضوع می شود: 93
- 2) اشکال استاد «مد ظله» به سخن مرحوم آخوند: 94
- 3) تطبیق بحث استصحاب بر ما نحن فیه: 95
- 2) توضیح معنای عبارت: 96
- 1) متن عروه: 96
- ب) حکم ولد مشتبه که بعد از وطی زن معتده متولد شده است: 96
- 4) نکته ای در مورد تعلیلی که آقای حکیم «ره» برای صورت اول ذکر کرده اند: 99
- 5) بررسی روایات مسئله: 100
- 1) نظر مرحوم آقای حکیم در ارسال سند: 102
- اشاره 102
- الف) مرسله جمیل بن صالح: 102
- اشاره 102
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 102
- 3) نظر استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ فرمایش مرحوم آقای خویی: 103
- 2) جواب مرحوم آقای خویی با توضیحی از استاد «مدّ ظلّه»: 103
- اشاره 103
- *وثاقت علی بن حدید: 104
- 2) دلالت روایت: 105
- 3) اشکال به استدلال: 105
- 1) متن روایت: 105
- ب) صحیحه حلبی: 105
- د) مضمره ابی العباس: 106
- ج) مرسله بزنطی: 106
- 2) نظر مرحوم آقای خویی و نقد استاد «مدّ ظلّه»: 106
- اشاره 106
- 1) اشکال مرحوم آقای خویی در سند روایت: 106
- 1) متن روایت: 106
- 2) نظر استاد «مدّ ظلّه»: 107
- 3) اشکال مرحوم آقای حکیم و خویی در دلالت مضمره: 108
- 4) نظر ابتدایی استاد «مدّ ظلّه»: 108
- الف) بررسی مجدد دلالت مضمرۀ ابی العباس: 110
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 110
- 1) اجمال روایت: 110
- اشاره 110
- اشاره 112
- 2) مستند مرحوم شهید ثانی: 112
- 3) اشکالات مرحوم صاحب جواهر به مرحوم شهید ثانی: 112
- *توضیحی از استاد «مدّ ظلّه» در مورد اشکال دوم: 113
- 4) جواب استاد «مدّ ظلّه» از ایرادات صاحب جواهر: 113
- *نتیجۀ بحث: 115
- ب) دنبالۀ مسئله 11 - متن عروه: 116
- ج) مسئله 12: 116
- اشاره 116
- 2) بیان مسئله: 117
- الف) بررسی اقوال علماء در تداخل و عدم تداخل عدّه اصلی و عدّه شبهه: 118
- اشاره 118
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 118
- اشاره 118
- 2) نقل خلاف در مسئله: 120
- 3) نقل عبارت مقنع و ابن جنید: 121
- ب) نظر استاد «مدّ ظلّه» در مسئله تزویج ذات بعل: 122
- ج) بررسی روایات تداخل و عدم تداخل عدّه در تزویج معتده: 123
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 123
- 2) تبیین بحث انقلاب نسبت: 124
- طائفه اول: روایاتی که دلالت بر تداخل در هر نوع عده ای می کند. 126
- اشاره 126
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 126
- اشاره 126
- الف) نظر مرحوم آقای خویی در چگونگی جمع بین روایات: 126
- طائفه دوم: روایاتی که دلالت بر عدم تداخل می کنند. 127
- طائفه سوم: روایاتی که دلالت بر عدم تداخل در عده وفات می کند 129
- ج) قاعده اولیه با قطع نظر از روایات در مسئله: 130
- د) اشکالات وارده بر کلام مرحوم آقای خویی 131
- ه) رفع تنافی به وسیله روایت جمیل بن دراج 132
- و) نتیجه گیری استاد مد ظله: 133
- الف) وجوه جمع بین روایات متعارض: 134
- اشاره 134
- اشاره 134
- 1) بیان مرحوم آقای خویی: 134
- خلاصه درس این جلسه: 134
- 4) بیان محقق حلی رحمه الله: 135
- 2) بیان استاد مد ظله: 135
- 3) بیان شیخ طوسی رحمه الله: 135
- 6) بیان صاحب ریاض رحمه الله: 136
- 5) بیان صاحب مدارک رحمه الله: 136
- ب) بررسی صحت و سقم وجوه یاد شده: 136
- 1) بررسی وجه اول و دوم: 136
- 2) بررسی وجه سوم (بیان شیخ طوسی): 140
- 3) بررسی وجه چهارم (بیان محقق حلی رحمه الله): 141
- 4) بررسی وجه پنجم (بیان صاحب مدارک): 141
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 142
- الف) بررسی وجه هفتم در جمع بین روایات: 142
- اشاره 142
- اشاره 142
- 2) توجیه صاحب ریاض رحمه الله: 145
- 3) نقد کلام صاحب ریاض توسط استاد مد ظله 145
- 1) اشکال این وجه از نظر استاد مد ظله: 145
- 4) اشکال تمسک به عمومات قرآن: 148
- ب) نظر مرحوم مجلسی رحمه الله: 148
- اشاره 148
- روایت دوم: «مرسلۀ یونس» 149
- 1) نقد کلام مرحوم مجلسی توسط استاد مد ظله: 149
- 2) نظر نهایی استاد مد ظله: 150
- اشاره 152
- الف) تقدم عدّه وطی به شبهه و ورود عدّه طلاق و وفات بر آن: 152
- اشاره 152
- خلاصۀ درس این جلسه: 152
- متن روایت: 153
- 1) متن عروه: 154
- ج) در صورت عدم تداخل کدام عدّه مقدم می شود؟ 154
- اشاره 155
- ه) نظر مرحوم شهید ثانی رحمه الله: 155
- و) نقد کلام مرحوم شهید توسط استاد مد ظله: 156
- ح) نظر استاد مد ظله: 158
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 160
- اشاره 160
- 1) متن مسئله: 160
- الف) بررسی ادامۀ مسئله 13 (تداخل عدتین): 160
- 2) توضیح مسئله: 161
- 3) اشاره به نظر علماء در مسئله: 162
- 4) توضیح استدلال شیخ طوسی و بررسی آن: 163
- 5) اشاره به کلام مرحوم آقای خویی در مسئله: 165
- اشاره 167
- 1) بررسی حکم توارث در زمان عده شبهه از جهت روایات: 167
- ب) بررسی اجمالی روایات مسئله: 167
- 6) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد «مدّ ظلّه»: 167
- 2) نظر اجمالی استاد «مدّ ظلّه» دربارۀ روایات: 168
- اشاره 170
- الف) روایات مورد استناد مرحوم آقای حکیم: 170
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 170
- ب) روایات مورد استناد استاد «مدّ ظلّه»: 173
- ج) بررسی روایات معارض: 174
- د) بررسی روایات باب ارث: 177
- ه) حل تعارض روایات باب ارث و باب رجوع: 180
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 181
- 1) متن مسئله: 181
- الف) بررسی ادامه مسئله 12: 181
- اشاره 181
- 2) توضیح مسئله: 182
- 1) اشاره به مانعین ازدواج و استدلالهای آنها: 183
- 2) بررسی ادله مانعین: 184
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم در اثبات مقدمۀ اول و بررسی آن: 185
- 4) ادامۀ بررسی کلام علامه حلی: 186
- ج) بررسی فرع مذکور در کلام مصنف: 187
- 1) متن مسئله: 188
- د) ادامۀ مسئله: 188
- 2) توضیح مسئله: 189
- 3) کلام آقای خوئی: 189
مرحوم آقای خویی با اصل فتوای سید موافق است ولی چون دلیل اولویت را ناتمام می داند به دو دلیل دیگر تمسک می کند.
ج) بررسی کلام مرحوم آقای خویی در مسئله:
1) نقل کلام مرحوم آقای خویی:
به دو دلیل می توان حرمت ابد را در مسئله مورد بحث اثبات کرد:
دلیل اول: کسی که شوهرش واقعاً وفات کرده، از همان موقع وفات معتده است ولی تربص بعد از بلوغ خبر است، و موضوع حرمت ابد معتده بودن زن است و تربص در آن دخالتی ندارد، البته اگر شارع مقدس زمان تربص را بعد از بلوغ خبر قرار نداده بود، ما مبدأ تربص را هم هنگام وفات زوج قرار می دادیم ولی شارع بر خلاف ظواهر اولیه، مبدأ تربص را بلوغ خبر وفات شوهر قرار داده، ولی در مورد اعتداد بر طبق ظواهر ادله اولیه حکم می کنیم که با مرگ شوهر آغاز می شود.
ایشان سپس به "عباره اخری" این دلیل را تقریب می کند که از هنگام مرگ زوج، تربص(1) آغاز می شود ولی مبدأ چهار ماه و ده روز، از هنگام بلوغ خبر وفات است.
دلیل دوم: اگر ما آغاز اعتداد زن را هم از بلوغ خبر وفات بدانیم، می گوییم که موضوع حرمت ابد تنها تزویج معتده نیست، بلکه تزویج زنی که هنوز عدۀ او منقضی نشده، این حکم را دارد. خواه بلوغ خبر شده و اعتداد آغاز شده باشد یا هنوز خبر وفات نرسیده باشد و اعتداد شروع نشده باشد.
آقای خویی برای اثبات این امر که موضوع حرمت ابد، عدم انقضاء عده است، به روایت اسحاق بن عمار تمسک می کند که پس از این خواهد آمد.
2) بررسی دلیل اول مرحوم آقایی خویی و ذکر تقریبی دقیق تر برای آن:
دلیل اولی که در تقریرات مرحوم آقای خویی ذکر شده اشکال روشنی دارد که
1- (1) (توضیح بیشتر): در تقریرات در اینجا کلمه تربص بکار رفته ولی ظاهراً باید به جای آن کلمۀ اعتداد بکار رود، بهر حال کلام تقریرات از تشویش بر کنار نیست و این امر مؤید نکته ای است که استاد «مدّ ظلّه» پس از این اشاره خواهند کرد که اصل تقریب مرحوم آقای خویی باید چیز دیگری باشد.