نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 7 صفحه 131

ابد فتوا ندهد.

از فقهای سابق هم برخی مثل کلینی در کافی در باب محرمات ابدی از زنای به ذات بعل یا معتده رجعیه سخن نگفته اند، همین طور شیخ صدوق در فقیه، با این که تزویج ذات بعل را ذکر کرده اند.

2) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم:

دیدیم که محقق حلی مسئله را به شهرت نسبت می دهد، مرحوم آقای حکیم در مستمسک می فرمایند؛ که اجماع برای محقق حلی ثابت نشده ولی دیگران اجماع را نقل کرده و همین نقل اجماع برای ما کفایت می کند. ولی وقتی فقیه برجسته ای همچون محقق حلی با قرب عصر او به قدماء و اطلاع وی به اقوال ایشان و در دست داشتن کتب فقهی که برخی از آنها به دست ما نرسیده، نسبت به ثبوت اجماع در مسئله تردید نموده، چگونه می توان ادعای اجماع را پذیرفت و حکم به ثبوت اجماع نمود. محقق حلی کسی است که شبهۀ افقهیت مطلق او در میان است، علامه در اجازۀ خود به بنی زهره، درباره او می نویسد: و هذا الشیخ کان افضل اهل عصره فی الفقه(1) ، صاحب معالم در اجازۀ کبیره خود پس از نقل این عبارت از علامه می گوید: قلت لو ترک التقیید باهل زمانه لکان اصوب اذ لا اری فی فقهائنا مثله علی الاطلاق رضی الله عنه(2)

3) توضیحی دربارۀ کلام محقق در شرایع:

به هر حال این که محقق مسئله را به شهرت نسبت داده، یا ایشان در کتب فقهی مفقود شیعه، فتوای مخالفی یافته که به دست ما نرسیده(3) ، و ممکن است ایشان فتوای مخالفی نیافته ولی چون اجماع را معتبر نمی دانسته، تعبیر اجماع نکرده و فتوا را به شهرت نسبت داده است، عدم اعتبار اجماع هم می تواند به جهت مدرکی

1- (1) بحار الأنوار، ج 107، ص 63
2- (2) بحار الأنوار، ج 109، ص 11
3- (3) بحار الانوار، ج 109، ص 11