- 1) تعریف مصاهره: 1
- اشاره 1
- الف): بررسی اجمالی مباحث محرمات بالمصاهره 1
- 2) متن مسئله: 1
- 1379/10/11 یکشنبه درس شمارۀ (265) کتاب النکاح/سال سوم 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- 3): متن مسئله (3): 2
- 5) مسئله 4: 4
- 6) توضیح مسئله: 4
- 1) طرح اشکال و بررسی کلام قوم درباره آن: 5
- 7) متن مسئله: 5
- 8) توضیح مسئله: 5
- ب) توضیحی درباره آیه شریفه ربائب: 5
- 2) نکته قید «فِی حُجُورِکُمْ» در آیه شریفه: 6
- الف): توضیحی دربارۀ «مِنَ النِّساءِ» در آیۀ «وَ لا تَنْکِحُوا...» 8
- خلاصۀ درس این جلسه: 8
- اشاره 8
- ب): دلالت آیه «لا تَنْکِحُوا» بر حرمت ازدواج با زن پدر و عروس 9
- اشاره 9
- اشاره 9
- اشکال اول به استدلال به آیۀ «وَ لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤُکُمْ» 9
- پاسخ استاد - مد ظله - به اشکال آقای حکیم (ره). 10
- جواب مرحوم آقای خویی (ره) به اشکال مرحوم آقای حکیم (ره) 12
- اشاره 13
- اشکال دوم استدلال به آیۀ «وَ لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤُکُمْ» 13
- ج) بررسی کلام مرحوم آقای خویی (ره) 13
- اشاره 13
- پاسخ استاد - مد ظله - به استدلال طبری 14
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 16
- 1): در حرمت نکاح با زن پدر، مدخوله بودن زن توسط پدر شرط نیست. 16
- اشاره 16
- اشاره 16
- 3 - روایت عبد الله بن سنان: 17
- الف) بررسی چند حدیث: 17
- 2 - روایت حلبی: 17
- 4 - صحیحۀ محمد بن قیس 17
- 1 - روایت محمد بن مسلم: 17
- نکتۀ اول: 18
- نکتۀ سوم: ممکن است کسی توهّم کند، مراد از این جمله، تعیین نکاح معاطاتی است که با ملامسه انشاء زوجیت شده است، 19
- اول: (توضیح معنای نکاح معاطاتی:) 19
- نکتۀ دوم: این جمله «مهرها واجب» که در روایات هست به چه معنی است؟ 19
- روایت اوّل: روایت علی بن یقطین 20
- اشاره 20
- امر دوّم: احتمال نکاح معاطاتی در این روایت بسیار بعید است، 20
- ب): ذکر دو روایت و حل تعارض بدوی میان آنها 20
- نظر استاد مد ظلّه: 22
- ج) توضیحی پیرامون مفاد روایت عمر بن اذینه 23
- اشاره 25
- 2) توضیحی پیرامون آیه شریفه «وَ رَبائِبُکُمُ اللاّتِی فِی حُجُورِکُمْ مِنْ نِسائِکُمُ اللاّتِی دَخَلْتُمْ بِهِنَّ» و کلام مرحوم علامه طباطبایی (رحمه الله علیه) 25
- بررسی بیان مرحوم علامه طباطبائی (رحمه الله علیه): 27
- اشاره 29
- 1): اگر انسان همسری بگیرد و با وی نزدیکی کند، بدون تردید دیگر نمی تواند مادر او را بگیرد 29
- الف): آغاز بحث درباره شرط حرمت ابدی مادرزن 29
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 29
- 2) نگاهی به اقوال علماء: 30
- 3): بررسی مدلول آیه شریفه: 31
- ب): بررسی" مِنْ نِسائِکُمُ" در آیه شریفه: 31
- 1): ادله عدم تعلق" مِنْ نِسائِکُمُ " به" أُمَّهاتُ نِسائِکُمْ" 31
- 2): بررسی ادله سه گانه فوق از سوی استاد - مد ظلّه - 33
- 3) مقدمه ای درباره اشتراک لفظی و معنوی: 34
- 4) تطبیق مقدمه فوق در محل کلام: 35
- 5): تقریب دلیل سوم به گونه ای دیگر 36
- 6) تحقیق کلام درباره دلیل سوم: 37
- 1): کلام مبرّد با توضیح زجّاج (تقریب ابتدایی و بررسی آن) 38
- ج) بررسی" اللاّتِی دَخَلْتُمْ بِهِنَّ" در آیه شریفه 38
- اشاره 38
- 2) تقریب دقیق تر از کلام زجّاج و بررسی آن 39
- 3) کلام کشف اللثام و بررسی آن 40
- 4) نکته ای دیگر درباره آیه شریفه 41
- 1) صحیفه غیاث بن ابراهیم 41
- د) بررسی روایات مسئله 41
- 2) موثقه اسحاق بن عمار 42
- 3) موثقه أبو بصیر 42
- 4) مرسله ابی حمزه 43
- 1) روایت اول 44
- الف) روایات حرمت مادر زن و ربیبه 44
- اشاره 44
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 44
- 2) روایت دوم: 46
- متن روایت: 48
- ب روایت دسته دوم: 48
- نکاتی در این روایت قابل ذکر است: 49
- بررسی دلالت روایت منصور بن حازم بر جواز ازدواج با مادر زن غیر مدخوله: 52
- بررسی متن روایت: 52
- متن روایت: 55
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 55
- اشاره 55
- اشاره 55
- الف) بررسی روایاتی که حرمت ام الزوجه را مشروط به دخول به بنت دانسته اند: 55
- 1) روایت جمیل 55
- مناقشه در سند روایت: 56
- تأیید سند روایت 57
- بررسی اضطراب سند روایت 58
- مناقشه استاد (مد ظله) در استدلال به روایت جمیل و حماد 59
- 2) بیان مراد از صدر روایت جمیل: 60
- متن روایت: 61
- ب) بررسی صحیحۀ محمد بن اسحاق بن عمار: 61
- ج) بررسی فتاوای فقها در مقابل قول مشهور: 63
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 65
- آیا در حرمت ام الزوجه، مدخوله بودن زوجه نیز شرط است 65
- اشاره 65
- اشاره 65
- اشاره 66
- کلام صاحب مدارک «رحمه الله»: 66
- روایت اول روایت غیاث بن ابراهیم 67
- جهت دوم: آیا غیاث بن ابراهیم که نجاشی و شیخ او را در اصحاب الصادق عنوان کرده اند همان غیاث بن ابراهیم است که در اصحاب الباقر رجال شیخ به عنوان بتری معرفی شده است؟ 67
- جهت اول: آیا غیاث بن ابراهیم متعدد است یا خیر؟ 67
- پاسخ استاد مد ظلّه: 67
- جهت سوّم: آیا این غیاث بن ابراهیم امامی است یا خیر؟ 68
- جهت چهارم: آیا این غیاث بن ابراهیم ثقه است؟ 68
- روایت دوم: روایتی است که عیاشی از تفسیر ابو حمزۀ ثمالی نقل می کند. 69
- چهارمین روایت روایت اسحاق بن عمار است 70
- سومین روایت تحریم روایت ابو بصیر است 70
- اشاره 71
- کلام مرحوم آقای حکیم «رحمه الله» در جمع بین روایات: 71
- اشکال مرحوم آقای خویی «رحمه الله» به حمل بر کراهت: 71
- پاسخ استاد مد ظله از کلام مرحوم آقای خویی «رحمه الله»: 72
- پاسخ اشکال اول: 72
- مناقشه استاد مد ظله در حمل روایات ناهیه بر کراهت: 74
- پاسخ اشکال دوم: 74
- نظر استاد مد ظله در جمع بین روایات: 75
- پاسخ استاد مد ظلّه از کلام مرحوم مجلسی «رحمه الله»: 78
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 79
- اشاره 79
- 1) عبارت علامه رحمه الله در مختلف: 79
- 2) توجیه کلام علامه؛ توسط استاد مد ظله: 80
- 3) نظر استاد مد ظله در مورد سخن علامه رحمه الله: 81
- 4) نظر نهایی استاد مد ظله در مسئله: 82
- 5) مسئله حرمت بنت الزوجه: 83
- اشاره 85
- اشاره 85
- 1) طرح مسئله: محرمیت بنت الزوجه ای که بعد از خروج مادرش از زوجیت متولد شده. 85
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 85
- الف) آیا مسئله اجماعی است؟ 86
- ب) آیا ادلۀ حرمت بنت الزوجه شامل این مسئله می شود؟: 87
- ج) تعارض کلام اصولیین و منطقیین در معنای مشتق: 87
- 2) حل تعارض بین کلام منطقیین و اصولیین 88
- 4) بررسی سه مسئله در باب رضاع و تطبیق بحث مشتق بر آن 90
- 3) حل تعارض بین دو طائفه از روایات باب حج 90
- اشاره 90
- بررسی مسئله اول و تطبیق بحث مشتق بر آن 91
- مسئله اول: گاهی شخصی دو زوجه دارد یکی کبیره و دیگری صغیره، اگر آن زوجه کبیره به زوجۀ صغیره شیر بدهد حکم نکاح این دو نفر چیست؟ 91
- مسئله دوم: کسی که دو زوجه کبیره و یک زوجۀ صغیره دارد، اگر هر دو کبیره متعاقباً به صغیره شیر بدهند حکم زوجیت این زنها چیست؟ 92
- اشاره 92
- اشاره 93
- مسئله سوم: مسئله ای است که مرحوم آقای سید أبو الحسن اصفهانی رحمه الله در وسیله النجاه آورده اند 93
- بررسی کلام مرحوم سید اصفهانی رحمه الله و تطبیق بحث مشتق بر این مسئله: 94
- 1) طرح بحث: 96
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 96
- اشاره 96
- الف) بررسی حرمت ابدی «بنت من کانت زوجه» و «ام من کانت زوجه» 96
- 2) نظر فقهاء در مسئله: 97
- 3) توضیح عبارت مبسوط: 98
- 4) طرح اشکالی در عبارت مبسوط و پاسخ آن: 99
- ب) بررسی اشکالی در مسئله شیر خوردن زوجه صغیره از زوجه کبیره و مسئله مشابه آن: 101
- اشاره 101
- 1) طرح یک اشکال: 102
- 2 - جواب اشکال: 102
- ج) بازگشت به بحث حرمت ابدی بنت من کانت زوجه 103
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 103
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد (مد ظله) 104
- اشاره 107
- الف) ادامه بررسی کلام مرحوم آقای خویی. 107
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 107
- 1) اشاره به کلام مرحوم آقای خویی (یادآوری) 107
- 2) توضیح کلام مرحوم آقای خویی: 108
- 3) پاسخ استدلال فوق توسط استاد مد ظله 109
- 2) مقدمه ای برای مناقشه در تقریب جدید 110
- 1) اصل تقریب 110
- ب) تقریبی جدید برای اطلاق در ادله بحث 110
- 1) متن روایت 112
- ج - بررسی صحیحه محمّد بن مسلم و روایات مشابه 112
- 3) تطبیق مقدمه فوق بر محل بحث 112
- 2) توضیحی درباره این روایت 113
- 3) روایات دیگر مشابه 114
- اشاره 115
- د - بررسی روایت علی بن مهزیار 115
- 1) بررسی وثاقت صالح بن ابی حماد 115
- 2) نظر استاد مد ظله پیرامون وثاقت صاحل بن ابی حماد 116
- 3) اثبات وثاقت علی بن محمّد بن قتیبه 116
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 119
- اشاره 119
- 1) راه اول: اعتماد "کشی" به او و اشکال استاد مد ظله به این راه 119
- الف) راههای اثبات اعتبار "علی بن محمّد بن قتیبه نیشابوری" . 119
- 2) اثبات وثاقت" علی بن محمّد بن قتیبه "از راه اعتماد صدوق رحمه الله 121
- اشاره 122
- 1) بررسی روایات مسئله: 124
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 128
- اشاره 128
- الف) بررسی روایات مسئله: 128
- ب) متن عروه: 132
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 134
- اشاره 134
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم: 135
- اشاره 135
- 2) کلام مرحوم آقای خویی: 135
- 3) نقد کلام مرحوم آقای خویی: 137
- 5) نقد کلام اخیر محقق خویی: 140
- 6) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم: 141
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 142
- ب) بررسی تتمۀ مسئلۀ 4: 142
- اشاره 142
- بررسی ظهور صیغۀ معلوم در اختیاری بودن 143
- اشاره 143
- 1) متن عروه: 144
- بررسی ظهر و «دخل بهن» به صیغه مجهول در تعمیم فعل نسبت به موارد غیر اختیاری 144
- ج) توضیحی درباره عبارت سید در مسئلۀ 8: 144
- 2) ذکر یک اشکال: 145
- 3) توضیح استاد مد ظله درباره عبارت: 145
- 5) نقد کلام مرحوم آقای خویی: 146
- متن عروه: 148
- الف) ادامه بحث عدم فرق بین دخول اختیاری و غیر اختیاری در ایجاب حرمت: 148
- 1) اشاره به بحث گذشته 148
- اشاره 148
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 148
- 3) جواب از اشکال و دفاع از مرحوم آقای خویی: 149
- 2) طرح یک اشکال: 149
- 4) مناقشۀ استاد مد ظله به اصل کلام مرحوم خویی: 150
- 5) تحقیق کلام و بیان مختار استاد مد ظله: 151
- 2) توضیح کلام ابن ابی عقیل و ابن جنید: 154
- اشاره 154
- متن عروه: 154
- 1) بررسی آراء: 154
- اشاره 156
- 3) بررسی روایات مسئله: 156
- ضمیمه: توضیح معنای فعل مجهول 157
- الف) بررسی مسئلۀ 9 عروه لا یجوز نکاح بنت الاخ او الاخت علی العمه و الخاله الا باذنهما 160
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 160
- اشاره 160
- متن عروه: 160
- 1) روایت أبی الصباح کنانی 161
- متن روایت 161
- اشاره 161
- سند روایت و اعتبار محمّد بن فضیل 162
- دلالت روایت بر نظر مرحوم صدوق رحمه الله 162
- اشاره 163
- 2) روایت ابی عبیده الحذاء 163
- پاسخ به استدلال بر این دو روایت 163
- دلالت روایت ابی عبیده: 163
- و همین نکته از روایت محمّد بن مسلم نیز استفاده می شود: 164
- پاسخ اشکال و ابطال رأی مرحوم صدوق رحمه الله 164
- متن روایت محمّد بن مسلم: 164
- اشاره 166
- ب) ادله اعتبار اذن عمه و خاله اگر عقدشان متأخر باشد 166
- بررسی دلیل اول: (روایت أبی الصباح کنانی): 167
- 2) روایت محمد بن مسلم 167
- 3) رعایت احترام عمه و خاله 167
- ج) بررسی ادله اعتبار اذن عمه و خاله اگر عقدشان متأخر باشد 167
- بررسی دلیل دوم: 168
- بررسی مناقشه های صاحب جواهر رحمه الله و تابعین ایشان 169
- بررسی مناقشه دوم صاحب جواهر رحمه الله و تابعین ایشان 170
- بررسی دلیل سوم کلام علامه در تحریر 171
- تذکر نکته ای در کلام مرحوم آقای حکیم 172
- بررسی حکم مسئله در صورت تقارن عقد عمه یا خاله با بنت الاخ یا بنت الاخت 175
- متن عروه 176
- اشاره 176
- 1) بررسی مسئله 10 عروه: الظاهر عدم الفرق بین الصغیرتین و الکبیرتین و المختلفتین، و... 176
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 176
- متن عروه 177
- 2) بررسی مسئله 11 عروه: الظاهر ان حکم اقتران العقدین حکم سبق العمه و الخاله 177
- استدراک 178
- 3) بررسی مسئله 12 عروه لا فرق بین المسلمتین و الکافرتین و المختلفتین. 180
- متن عروه: 180
- متن عروه: 181
- 4) بررسی مسئله 13: عروه لا فرق فی العمه و الخاله بین الدنیا منهما و العلیا. 181
- متن عروه: 181
- 5) بررسی مسئله 13: عروه فی کفایه الرضا الباطنی منهما من دون إظهاره 181
- 6) بررسی مسئلۀ 15: اذا اذنت ثم رجعت و لم یبلغه الخبر فتزوج لم یکفه الاذن السابق. 182
- متن عروه 182
- 8) بررسی مسئلۀ 18 الظاهر ان اعتبار اذنهما من باب الحکم الشرعی لا ان یکون لحقٍّ منهما 183
- متن عروه 183
- 7) بررسی مسئلۀ 16 و 17 اذا رجعت عن الاذن بعد العقد لم یؤثر فی البطلان.... 183
- متن عروه 183
- اشاره 184
- الف) تحقیقی در تفرد علامه در این مسئله 184
- اشاره 184
- موضوع بحث 184
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 184
- 1) عبارت شیخ طوسی رحمه الله در مبسوط 185
- 2) عبارت شیخ طوسی در کتاب خلاف 186
- 3) عبارت ابن ادریس در سرائر 186
- 4) عبارت شهید اول در کتاب لمعه 187
- 5) عبارت شهید ثانی در شرح لمعه 187
- ب) بررسی اقتضای قاعده در مسئله توسط استاد مد ظله 187
- الف) بررسی اعتبار اذن عمه و خاله رضاعی: 190
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 190
- اشاره 190
- اشاره 190
- اشاره 191
- 1) ذکر اجمالی ادلۀ مسئله و مناقشات ذکر شده درباره آنها: 191
- اشکال مرحوم نراقی به استدلال به روایت فوق 192
- 2) بررسی معنای حدیث یحرم من الرضاع...: 193
- نقد تقریب فوق 194
- اشاره 194
- 4) استدلال بر ظهور «ما یحرم» در نساء 195
- 5) بررسی تطبیق «ما یحرم» بر بیع 196
- 6) نتیجه گیری فقهی از تعیین مفاد ما یحرم 198
- ب) بررسی دلالت صحیحۀ أبو عبیده 198
- اشاره 198
- 2) بررسی نقل دیگر روایت فوق 199
- 1) تقریب ابتدایی استدلال به روایت فوق در محل بحث و اشکال آن 199
- ج) نقد کلام محقق نراقی در مستند 200
- 1) یادآوری بحث جلسه قبل: 202
- الف) پی گیری استدلال جهت تنزیل رضاع به منزلۀ نسب در مورد حرمت جمع بین عمه یا خاله با برادرزاده یا خواهرزادۀ زوجه: 202
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 202
- اشاره 202
- 2) بررسی اشتراط اذن عمه و خاله رضاعی: 203
- متن عروه 204
- ب) تحقیق در مفاد مسئله 19: 204
- 2) آیا شوهر می تواند زن را بر اذن مشروط در عقد مجبور نماید؟ 205
- 3) اشکال مرحوم آقای حجّت: 206
- 2) رد کلام مرحوم شیخ توسط مرحوم سیّد در حاشیه با توضیح استاد مدّ ظله: 207
- 1) فرمایش مرحوم شیخ در فرق بین مکره و مضطر: 207
- ج) بررسی ناسازگاری اجبار با طیب نفس: 207
- 3) دفاع مرحوم آقای بروجردی از کلام مرحوم شیخ و ردّ کلام مرحوم سیّد: 208
- 4) تصویر سازگار بودن طیب نفس با اکراه در بعضی حالات توسط استاد مدّ ظله: 208
- اشاره 211
- الف) تکمیل بحثهای گذشته: 211
- 1) بررسی امکان تمسک به اطلاق آیه «أُحِلَّ لَکُمْ» بر نفی اشتراط اذن: 211
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 211
- 2) بررسی شمول اعتبار رضایت عمه و خاله نسبت به عمه و خاله رضاعی: 212
- 3) فرق بین اضطرار و اکراه: 214
- 4) تطبیق اکراه در مسئله طلاق خلع: 216
- 1) طرح مسئله: 217
- 2) کلام مرحوم آقای حکیم و مرحوم آقای خویی: 217
- ب) بررسی دلیل جواب اجبار: 217
- اشاره 217
- نظر استاد مد ظله: 218
- الف) بررسی مسئله 19 عروه: اذا اشترط فی عقد العمه او الخاله اذنهما فی تزویج بنت الاخ و الاخت ثم لم تأذنا عصیاناً منهما فی العمل بالشرط 220
- متن عروه: 220
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 220
- اشاره 220
- 2) اشکال استاد مد ظله بر مرحوم آقای حکیم: 221
- 1) فرمایش مرحوم آقای حکیم: 221
- 4) اشکال استاد مد ظله بر مرحوم سید: 223
- 3) تفصیل مرحوم سید بین شرط فعل و شرط نتیجه: 223
- 5) توجیهات محتمل کلام سید رحمه الله 224
- 6) اشکال استاد مد ظله بر توجیه اخیر 225
- ب) بررسی مسئله 20 عروه: اذا تزوجهما من غیر اذنٍ ثم اجازتا صحّ علی الاقوی. 226
- اشاره 226
- 2) ادله مرحوم آقای حکیم بر بطلان عقد فاقد اذن: 226
- بررسی سه دلیل فوق: 226
- 1) متن عروه: 226
- پاسخ مرحوم آقای حکیم به تقریب پنجم 228
- توضیحی در تکمیل فرمایش مرحوم آقای حکیم از استاد مد ظلّه 229
- صحیحه زراره: 230
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 230
- الف) آغاز بحث درباره صحت عقد بنت الاخ یا بنت الاخت بعد با رضایت متأخر عمه یا خاله. 230
- اشاره 230
- ب) نظر مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 231
- اشاره 231
- اشکال اول به استدلال برای بطلان عقد و لو با رضایت متأخر 232
- اشکال دوم: اشکال دیگری که به این استدلال شده این است که بر فرض هم که نهی در مسئله، نهی مولوی باشد. بازهم این استدلال تمام نیست. 232
- ج) فرمایش مرحوم صاحب ریاض رحمه الله: 233
- اشاره 233
- توضیح یک نکته: 235
- د) جواب از اشکال صاحب ریاض: 235
- ه) نظر استاد مد ظله درباره مسئله ضد و ترک استیذان: 236
- و) بررسی سخن مرحوم آقای حکیم رحمه الله 237
- اشاره 238
- ز) نظر مرحوم آقای خویی رحمه الله: 238
- 2) اشکال به فرمایش مرحوم آقای خویی رحمه الله: 239
- 1) سخن مرحوم آقای سید محمد کاظم یزدی رحمه الله: 239
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 241
- 1) نقل کلام محقق خویی رحمه الله: 241
- الف) بررسی مسئله 20 عروه: 241
- اشاره 241
- 2) نقد کلام محقق خویی رحمه الله: 242
- 3) نقل کلام حاج شیخ عبد لکریم حائری رحمه الله 244
- 4) مناقشه کلام مرحوم حائری 245
- ب) جواب از سایر ادلۀ بطلان غیر از صحیحۀ زراره: 246
- 1) دلیل اول و دوم: 246
- 2) دلیل سوم بر بطلان: 247
- اشاره 247
- نقل کلام مرحوم نراقی در مستند 248
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 249
- اشاره 249
- الف) آیا عقد با بنت الاخ یا بنت الاخت بدون اجازه عمه یا خاله باطل است یا منوط به اجازه است؟ 249
- اشاره 249
- 2) تحقیقی در مفاد آیه «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» 251
- 3) اثبات صحت در معاملات به یکی از دو طریق بناء عقلاء و قاعدۀ مقتضی و مانع 255
- 1) اصل طرح بحث: 257
- ب) ادامه بررسی کلام مرحوم نراقی، طرح مسئله اصولی، تمسک به عموم عام یا استصحاب حکم مخصّص 257
- 3) اشاره به کلام مرحوم آخوند رحمه الله: 259
- 4) کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 260
- اشاره 261
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 261
- 2) توضیح نظریه شیخ رحمه الله: 262
- 1) توضیحی در رابطۀ با محلّ نزاع: 262
- 4) تفسیر استاد مد ظله از کلام شیخ رحمه الله: 263
- 5) تفاوت صحیح میان عام مجموعی و افرادی به نظر استاد مد ظله: 264
- 1) متن عروه: 268
- ب) بررسی مسئله 21 عروه: اذا تزوج العمه و ابنه الاخ و شک فی سبق عقد العمه او سبق عقد الابنه حکم بالصحه 268
- 2) استدلال مرحوم آقای حکیم و مناقشه در آن: 269
- الف) بررسی آراء فقهاء 271
- 1) صورت مسئله و نقد کلام آقای حکیم رحمه الله: 271
- اشاره 271
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 271
- 2) فرمایش محقق خویی رحمه الله 273
- 3) ملاحظات استاد - مد ظله - بر فرمایش مرحوم آقای خویی رحمه الله: 274
- 4) تحقیق در اشکال سوم 276
- 5) تمسک به حدیث رفع برای اثبات صحت: 279
- اشاره 280
- ب) تحقیق در مسئله 280
- تقریبی دیگر بر کلام مرحوم سید رحمه الله: 281
- اشاره 282
- الف) متن عروه: مسئله 22: اذا ادعت العمه او الخاله عدم الاذن و ادعی هو الاذن منهما قدم قولهما 282
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 282
- ب) متن عروه: مسئله 23: 283
- اشاره 284
- ج) متن عروه: مسئله 24: 284
- 1) توضیح: بخش اول مسئله درباره کسی است که با زنی ازدواج کرده، سپس صغیره ای را که برادرزاده یا خواهرزادۀ زوجه اش نیست به عقد خود درآورده است. 284
- 2) یادآوری مبنای استاد مد ظله در مورد شمول ما یحرم من النسب و پی گیری مسئله 24: 285
- 3) تحقیق در مستند حکم: 285
- 1) توضیح: 286
- د) دنباله مسئله 24: 286
- متن عروه: 286
- 3) نظر استاد مد ظله درباره تکلیف کفار نسبت به فروع: 287
- 2) فرمایش مرحوم آقای خویی با توضیح استاد مد ظله: 287
- 4) فرمایش مرحوم صاحب جواهر با توضیح استاد مد ظله: 288
- اشاره 289
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 289
- الف) نظریه مختار در مسئله 24: اذا حصل بنت الاخ او الاخت بعد التزویج بالرضاع لم یبطل. 289
- اشاره 290
- 1) طرح بحث و اشاره به مبنای صاحب جواهر رحمه الله: 290
- ب) بررسی ادامه مسئله 24: و کذا اذا جمع بینهما فی حال الکفر ثم اسلم، علی وجه. 290
- 2) کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 291
- 4) تقریب استاد - مد ظله - برای تصحیح عقد پس از اسلام 293
- 7) نظر استاد مد ظله در مسئله: 295
- 5) ادامه کلام مرحوم آقای خویی: 295
- 6) کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 295
- اشاره 297
- خلاصۀ درس این جلسه: 297
- الف) ادامه بررسی بحث (مسلمان شدن کافری که میان نکاح عمّه و برادرزاده جمع کرده است): 297
- 1) یادآوری اصل بحث: 297
- 3) نظر استاد - مد ظله - درباره محتملات کلام صاحب جواهر رحمه الله: 298
- 2) فتوای صاحب جواهر و اشکال آقای خویی رحمه الله 298
- 2) توضیح مسئله: 300
- 1) متن عروه: 300
- ب) بررسی مسئله 25: اذا طلق العمه او الخاله طلاقا رجعیا 300
- ج) بررسی مسئله 26: 301
- 2) توضیح مسئله: 301
- 1) متن عروه: 301
- د) بررسی مسئله 27: 302
- 2) توضیح مسئله: 302
- 3) استدلال بر عدم جواز به روایت ابی الصباح کنانی و پاسخ آن: 302
- 1) متن عروه: 302
- 4) دفع یک توهّم: 305
- 5) تذکر یک نکته در عبارت سید رحمه الله: 305
- 1) متن عروه: 306
- ر) بررسی مسئله 28: 306
- 2) اشکال بر ترتیب طرح بحث 306
- 3) توضیح مسئله: 307
- اشاره 308
- متن عروه: 308
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 308
- 1) سخن مرحوم آقای حکیم: 309
- اشاره 309
- 2) جواب سخن آقای حکیم از سوی استاد - مد ظله 309
- الف) آغاز بحث درباره طلاق بائن عمه یا خاله: 309
- ب) آغاز بحث حرمت نکاح برخی زنان به سبب زنا: 310
- 1) دیدگاه علمای عامه: 310
- 3) اشکال به مرحوم علامه: 311
- 2) دیدگاه علمای امامیه: 311
- اشاره 312
- 4) نقل عبارت علامه حلی: 312
- استناد علامه به روایات: 312
- نقل ادله دال بر حلیت ام یا بنت مزنی بها 313
- نقل عبارت علامه حلی دربارۀ حرمت بنت عمه و خاله 314
- الف) ادامه مسئله 28 و بررسی کلام علامه حلی؛ 316
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 316
- 1) اشکال غرابت و تناقض در کلام علامه حلی در مختلف: 316
- اشاره 316
- 2) جواب از ادعای تهافت و تناقض در کلام علامه؛: 317
- 2) قول دوم: یا احتمال دوم این است که هیچ یک از اقسام حرام نباشد 319
- 1) قول اول: این است که همه اقسام حرام باشد 319
- ب) أقوال یا احتمالات در مسئله: 319
- اشاره 320
- 4) قول چهارم: این است که همانطوری که بنت الخاله به واسطۀ زنای به خاله حرام می شود بنت العمه هم به واسطۀ زنای به عمه حرام می شود 320
- ج) حکم زنای بعد از عقد و قبل از دخول: 320
- 1) اشاره ای به قول مشهور و ادلۀ آن: 325
- الف) پی گیری تحقیق دربارۀ حکم زوجۀ مردی که قبل از وقاع با همسرش، مرتکب زنا با مادر یا دختر وی گردد: 325
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 325
- اشاره 325
- 2) مستند قول به حرمت: 326
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم در لزوم رفع ید از این دو روایت: 327
- 4) اشکال استاد مد ظلّه به کلام مرحوم آقای حکیم: 327
- 1) بیان کلام صاحب جامع الرواه در وثاقت محمد بن فضیل بصری و ضعف محمد بن فضیل کوفی با توضیحی از استاد مد ظلّه: 328
- ب) اشاره ای به توثیق سهل بن زیاد و تحقیقی در سند روایت أبو الصباح: 328
- اشاره 328
- 2) تذکراتی از استاد مد ظلّه: 329
- 3) نقل کلام جامع الرواه در اثبات بصری بودن محمد بن فضیل در اسناد فقیه با توضیحاتی از استاد مد ظله: 331
- 4) اشکال استاد - مد ظله - به دو دلیل جامع الرواه: 332
- 5) دلیل مرحوم تفرشی برای اثبات اتحاد محمد بن فضیل در اسناد فقیه با محمد بن قاسم بن فضیل: 333
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 336
- اشاره 336
- 1 - اشاره به کلام صاحب جامع الرواه (یادآوری): 336
- الف) ادامه بررسی حال محمّد بن الفضیل: 336
- اشاره 336
- 2 - یازده نفر از راویان مختص به بصری و علت اختصاص آنها به وی: 337
- 3) بررسی کلام جامع الرواه 342
- 4 - توضیح بیشتر از تنظیم کننده 344
- 5) بررسی حال محمّد بن الفضیل صیرفی کوفی 346
- اشاره 348
- ج) بررسی حکم زنای سابق بر تزویج: 348
- ب) خلاصه بحث تا اینجا: 348
- 1 - ذکر روایات داله بر حرمت: 348
- 6) نتیجه بحث: 348
- 3 - روایت محمد بن مسلم 349
- 1 و 2: روایت عمار و ابن الصباح الکنانی 349
- 4 - صحیحه محمّد بن مسلم 349
- 6 - صحیحه عیص بن القاسم 351
- اشاره 352
- نکته ای دربارۀ کتاب جواهر الکلام 352
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 352
- الف) ادامه بررسی روایت در مسئله (صحیحه عیص بن قاسم): 353
- 1 - اختلاف نسخ موجود در صحیحه عیص. 353
- 2) تحقیق در اختلاف نسخ صحیحه عیص توسط استاد مد ظله 354
- 3) تأمل در تمسک به صحیحه عیص 355
- ب) روایت منصور بن حازم 355
- ج) ذکر روایات دیگر که دال بر تحریم هستند 356
- 2) روایت عمار که به نظر ما موثقه است و ما در سهل اشکالی نمی کنیم: 356
- 1) یکی دیگر از روایات دال بر تحریم، روایت ابی الصباح کنان است: 356
- د) شروع در بررسی روایات معارض با احادیث مذکور 357
- 5) روایت دعائم الاسلام: 357
- 4) مرسله یونس: 357
- الف) روایات زنای به ام و ارادۀ تزوج به بنت او (حکم بنت المزنی بها): 359
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 359
- اشاره 359
- ب) روایت زنای به بنت و ارادۀ ازدواج با أم او (حکم أم المزنی بها): 361
- اشاره 363
- ج) روایات حکم مزنی بهای پدر و بر پسر بالعکس: 363
- وجه جمع بین روایات: 364
- نکته ای راجع به اجماع ناصریات: 366
- نقد استاد مد ظله بر کلام صاحب مناهل 366
- اشاره 368
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 368
- 2) نقد استاد مد ظله: 369
- الف) بررسی مفاد نواهی و اوامری که با جمله خبری انشاء شده است: 369
- 1 - بیان مبنای مرحوم نراقی و تطبیق آن بر مسئله مورد بحث: 369
- 1) رد کلام صاحب جواهر دربارۀ حمل فجور بر مادون الجماع: 370
- 2) نظر استاد مد ظله: 370
- 3) ادله مردود دانستن کلام مرحوم آقای حکیم دربارۀ حمل روایات تحرم بر کراهت 371
- 1) بررسی نسبت عددی روایات حرمت و جواز: 372
- ج) نقد نظرات مرحوم آقای خویی از سوی استاد مد ظله: 372
- 2) مردود بودن میزان جمع عرفی در کلام مرحوم آقای خویی: 373
- 4) عدم تنافی کراهت با احکام وضعی: 374
- 3) امکان حمل امر به مفارقت بر ضرورت طلاق: 374
- اشاره 374
- نظر استاد مد ظله در حمل روایات بر کراهت: 375
- الف) توضیح عبارت مرحوم سید در متن مسئله 28 و اشکال به برداشت مرحوم آقای خویی: 376
- اشاره 376
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 376
- اشاره 376
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 379
- ج) آیا قول به حلیّت مشهور بین قدماء و مجمع علیه است یا نه؟ 379
- ب) تذکر نکته ای در کلام مرحوم آقای خویی (ره): 379
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 382
- اشاره 382
- الف) سخن مرحوم آقای حکیم در مسئله: 383
- 2) آیا حلیت به معنای حلیت تعلیقی می باشد؟ 384
- ب) بررسی سخن مرحوم آقای حکیم: 384
- 1) ملاک ترجیح به شهرت چیست؟ 384
- 3) توضیح استاد - مدّ ظلّه - نسبت به «لا یحرّم الحرام الحلال» و آیه تحریم: 385
- 4) بررسی حمل روایات تحلیل بر تقیّه و نظر استاد «مد ظلّه»: 387
- ج) بررسی روایات تحلیل (آیا روایات تحلیل، صریح در جواز هستند): 390
- 1) اشاره به کلام مرحوم آقای حکیم: 390
- 2) بررسی صحیحه سعید بن یسار: 391
- اولین روایت تحلیل صحیحه سعید بن یسار بود: 395
- اشاره 395
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 395
- روایت دوم: صحیحۀ حَنان بن سَدیر 397
- اشاره 397
- تقریب استدلال به روایت: 398
- سند روایت: 398
- بررسی استدلال به روایت: 398
- روایت سوم: مرسلۀ زراره 399
- روایت چهارم صحیحۀ هاشم بن مثنی 400
- روایت پنجم روایت دیگری از هاشم بن مثنی: 401
- روایت ششم: مضمرۀ صفوان 401
- الف) ادامه حل تعارض روایات تحریم و روایات تحلیل: 404
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 404
- 1) اشاره به بحثهای گذشته: 404
- اشاره 404
- 2) بررسی شهرت فتوایی: 405
- 3) اشاره به فتاوای علماء در مسئله: 405
- 4) کلام شیخ طوسی در تبیان: 407
- 5) اشاره به روایات موافق با تقیه در مسئله: 408
- 6) بررسی ترجیح روایات تجویز به جهت موافقت با کتاب: 409
- اشاره 411
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 411
- اشاره 412
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 412
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خوئی توسّط استاد - مدّ ظلّه -: 413
- 3) نتیجه نهایی بحث: 415
- 1) نظر علماء در مسئله: 415
- اشاره 415
- ب) بررسی حکم حرمت مصاهرتی در وطی به شبهه: 415
- اشاره 416
- 2) ادله تحریم ابد در وطی به شبهه: 416
- دلیل اوّل: آیه شریفه «لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤُکُمْ» 416
- اشکالات دلیل دوم (اولویت) 417
- دلیل دوم: اولویت، 417
- دلیل سوم: استقراء، 418
- اشکالات دلیل سوم (استقراء) 419
- دلیل چهارم: حدیث معروفی را از پیامبر صلی الله علیه و آله فریقین روایت کرده اند که «انّ الحرام لا یحرّم الحلال» 420
- اشکالات دلیل چهارم 420
- نتیجه بحث 421
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 422
- الف) ادامه بررسی حکم تحریم مصاهرتی در وطی به شبهه: 422
- اشاره 422
- 1) متن صحیحه زراره: 422
- اشاره 422
- 2) تقریب استدلال به روایت: 423
- 3) کلام مرحوم آقای خویی در ردّ استدلال فوق: 424
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای خویی: 425
- 5) نظر استاد - مد ظلّه - درباره روایت: 426
- ب) بررسی حکم زنای به عمه یا خاله: 427
- 6) نتیجه بحث: 427
- اشاره 427
- 1) نگاهی به اقوال علماء و بررسی اجماع در مسئله: 427
- 2) متن صحیحه محمد بن مسلم: 429
- 3) بررسی دلالت روایت: 429
- 5) بررسی وجود روایت دیگر در مسئله: 431
- 4) سایر روایات مسئله: 431
- 6) نظر استاد - مد ظلّه در مسئله: 435
- ج) اشاره به اقوال علماء در بحث تحریم مصاهرتی در زنا و وطی به شبهه: 436
- 1) اقوال علماء درباره حرمت مصاهرت در زنا (به طور کلی) 436
- اشاره 436
- 2) بررسی اجماع فقهاء درباره تحریم دختر عمه یا دختر خاله با زنای به مادر آنها 437
- 3) حکم تحریم مصاهرتی در وطی به شبهه 438
قال: لا، هی حرام و هی ابنته و الحره و المملوکه فی هذا سواء. و عنه عن صفوان عن العلا بن رزین مثله و زاد. ثم قرء هذه الآیه "و ربائبکم اللاتی فی حجورکم من نسائکم اللاتی دخلتم بهن"(1)
2) توضیحی درباره این روایت
دلالت این روایت برای حرمت بنت من کانت زوجه له واضح و تمام است. آنگاه با توجه به اینکه حضرت در این مسئله، حکم حرمت بنت را اعم از بنت زوجه بالفعل و بنت من کانت زوجه له دانسته اند و قرائت آیه شریفه (ربائبکم) هم ظهور عرفی در این دارد که امام علیه السلام موضوع روایت را از مصادق آیه می دانند، بنابراین نمی توان در جا بنت مادر هم، حکم حرمت را علی نحو الاعم و شامل مادر رضاعی متجدّد نیز دانست زیرا آیه" وَ أُمَّهاتُ نِسائِکُمْ " در سیاق آیه" رَبائِبُکُمُ" است و وحدت سیاق اقتضاء محکند که مراد از مادر نیز اعم از مادر بالفعل و مادر رضاعی متجدّد باشد، البته درباره مادر روایت علی بن مهزیار بر خلاف این مطلب دلالت می کند که بررسی آن در ادامه خواهد آمد.
ان قلت: مراد از" رَبائِبُکُمُ " به حسب ظاهر دختر زن شخص می باشد و اما اطلاق
1- (1) وسائل ابواب ما یحرم بالمصاهره باب 18 ج 2 (توضیح بیشتر) نقل روایت که مشتمل بر قرائت آیه ربائبکم توسط امام علیه السلام می باشد در کافی 10/433:5، تهذیب 1185/279:721 به نقل از حسین بن سعید می باشد و روایت در کتاب حسین بن سعید (چاپ شده به اسم نوادر احمد بن محمّد بن عیسی): 306/121 هم به همین شکل آمده و در تمام این مصادر روایت با سند صحیح از محمّد بن مسلم قال سألت أبا عبد الله علیه السلام آمده که نشان می دهد که" احدهما "در نقل دیگر از محمّد بن مسلم، امام صادق علیه السلام می باشد، به هرحال این روایت در تفسیر عیاشی 72/23:1 هم آمده است مرسلاً عن احدهما علیه السلام عن رجل کانت له جاریه یطاها قد باعها من رجل فاعتقها فتزوجت فولدت، أ یصلح لمولاها الاول ان یتزوج ابنتها قال لا، هی علیه حرام و هی ربیته و الحره و المملوکه فی هذا سواء، ثم قرأ و اشار الی هذا الآیه" متن این نقل از دو جهت تفاوت با نقل قبل دارد جهت اول: در این نقل دو مولی برای جاریه فرض شده است، در نتیجه "تعبیر" لمولاها الاول "که در هر دو نقل وارد شده مفهوم روشنتری پیدا می کند چنانچه استاد مد ظله در حاشیه خود بر این روایت بدان اشاره کرده اند. جهت دوم: هر این نقل به جای" هی ابنته "،تعبیر" هی ربیته "بکار رفته که شاید تعبیر بهتری باشد، هر چند ربیبه به معنای واقعی در اینجا شاید صدق نکند 7 ربیبه به معنای دختر زن انسان است و اطلاق حقیقی آن بر دختر کنیز انسان روشن نیست، ولی بهر حال اطلاق" ربیبته "بر این مورد از اطلاق" ابنته "به معنای حقیقی نزدیکتر است.