- اشاره 1
- الف): بررسی اجمالی مباحث محرمات بالمصاهره 1
- 1) تعریف مصاهره: 1
- 2) متن مسئله: 1
- 1379/10/11 یکشنبه درس شمارۀ (265) کتاب النکاح/سال سوم 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- 3): متن مسئله (3): 2
- 5) مسئله 4: 4
- 6) توضیح مسئله: 4
- 8) توضیح مسئله: 5
- ب) توضیحی درباره آیه شریفه ربائب: 5
- 7) متن مسئله: 5
- 1) طرح اشکال و بررسی کلام قوم درباره آن: 5
- 2) نکته قید «فِی حُجُورِکُمْ» در آیه شریفه: 6
- خلاصۀ درس این جلسه: 8
- الف): توضیحی دربارۀ «مِنَ النِّساءِ» در آیۀ «وَ لا تَنْکِحُوا...» 8
- اشاره 8
- اشاره 9
- ب): دلالت آیه «لا تَنْکِحُوا» بر حرمت ازدواج با زن پدر و عروس 9
- اشکال اول به استدلال به آیۀ «وَ لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤُکُمْ» 9
- اشاره 9
- پاسخ استاد - مد ظله - به اشکال آقای حکیم (ره). 10
- جواب مرحوم آقای خویی (ره) به اشکال مرحوم آقای حکیم (ره) 12
- اشاره 13
- اشکال دوم استدلال به آیۀ «وَ لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤُکُمْ» 13
- ج) بررسی کلام مرحوم آقای خویی (ره) 13
- اشاره 13
- پاسخ استاد - مد ظله - به استدلال طبری 14
- اشاره 16
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 16
- اشاره 16
- 1): در حرمت نکاح با زن پدر، مدخوله بودن زن توسط پدر شرط نیست. 16
- 4 - صحیحۀ محمد بن قیس 17
- 3 - روایت عبد الله بن سنان: 17
- 2 - روایت حلبی: 17
- 1 - روایت محمد بن مسلم: 17
- الف) بررسی چند حدیث: 17
- نکتۀ اول: 18
- نکتۀ دوم: این جمله «مهرها واجب» که در روایات هست به چه معنی است؟ 19
- اول: (توضیح معنای نکاح معاطاتی:) 19
- نکتۀ سوم: ممکن است کسی توهّم کند، مراد از این جمله، تعیین نکاح معاطاتی است که با ملامسه انشاء زوجیت شده است، 19
- ب): ذکر دو روایت و حل تعارض بدوی میان آنها 20
- روایت اوّل: روایت علی بن یقطین 20
- امر دوّم: احتمال نکاح معاطاتی در این روایت بسیار بعید است، 20
- اشاره 20
- نظر استاد مد ظلّه: 22
- ج) توضیحی پیرامون مفاد روایت عمر بن اذینه 23
- اشاره 25
- 2) توضیحی پیرامون آیه شریفه «وَ رَبائِبُکُمُ اللاّتِی فِی حُجُورِکُمْ مِنْ نِسائِکُمُ اللاّتِی دَخَلْتُمْ بِهِنَّ» و کلام مرحوم علامه طباطبایی (رحمه الله علیه) 25
- بررسی بیان مرحوم علامه طباطبائی (رحمه الله علیه): 27
- 1): اگر انسان همسری بگیرد و با وی نزدیکی کند، بدون تردید دیگر نمی تواند مادر او را بگیرد 29
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 29
- الف): آغاز بحث درباره شرط حرمت ابدی مادرزن 29
- اشاره 29
- 2) نگاهی به اقوال علماء: 30
- ب): بررسی" مِنْ نِسائِکُمُ" در آیه شریفه: 31
- 1): ادله عدم تعلق" مِنْ نِسائِکُمُ " به" أُمَّهاتُ نِسائِکُمْ" 31
- 3): بررسی مدلول آیه شریفه: 31
- 2): بررسی ادله سه گانه فوق از سوی استاد - مد ظلّه - 33
- 3) مقدمه ای درباره اشتراک لفظی و معنوی: 34
- 4) تطبیق مقدمه فوق در محل کلام: 35
- 5): تقریب دلیل سوم به گونه ای دیگر 36
- 6) تحقیق کلام درباره دلیل سوم: 37
- اشاره 38
- ج) بررسی" اللاّتِی دَخَلْتُمْ بِهِنَّ" در آیه شریفه 38
- 1): کلام مبرّد با توضیح زجّاج (تقریب ابتدایی و بررسی آن) 38
- 2) تقریب دقیق تر از کلام زجّاج و بررسی آن 39
- 3) کلام کشف اللثام و بررسی آن 40
- 1) صحیفه غیاث بن ابراهیم 41
- د) بررسی روایات مسئله 41
- 4) نکته ای دیگر درباره آیه شریفه 41
- 3) موثقه أبو بصیر 42
- 2) موثقه اسحاق بن عمار 42
- 4) مرسله ابی حمزه 43
- 1) روایت اول 44
- الف) روایات حرمت مادر زن و ربیبه 44
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 44
- اشاره 44
- 2) روایت دوم: 46
- ب روایت دسته دوم: 48
- متن روایت: 48
- نکاتی در این روایت قابل ذکر است: 49
- بررسی دلالت روایت منصور بن حازم بر جواز ازدواج با مادر زن غیر مدخوله: 52
- بررسی متن روایت: 52
- الف) بررسی روایاتی که حرمت ام الزوجه را مشروط به دخول به بنت دانسته اند: 55
- اشاره 55
- 1) روایت جمیل 55
- متن روایت: 55
- اشاره 55
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 55
- مناقشه در سند روایت: 56
- تأیید سند روایت 57
- بررسی اضطراب سند روایت 58
- مناقشه استاد (مد ظله) در استدلال به روایت جمیل و حماد 59
- 2) بیان مراد از صدر روایت جمیل: 60
- ب) بررسی صحیحۀ محمد بن اسحاق بن عمار: 61
- متن روایت: 61
- ج) بررسی فتاوای فقها در مقابل قول مشهور: 63
- آیا در حرمت ام الزوجه، مدخوله بودن زوجه نیز شرط است 65
- اشاره 65
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 65
- اشاره 65
- اشاره 66
- کلام صاحب مدارک «رحمه الله»: 66
- پاسخ استاد مد ظلّه: 67
- جهت دوم: آیا غیاث بن ابراهیم که نجاشی و شیخ او را در اصحاب الصادق عنوان کرده اند همان غیاث بن ابراهیم است که در اصحاب الباقر رجال شیخ به عنوان بتری معرفی شده است؟ 67
- روایت اول روایت غیاث بن ابراهیم 67
- جهت اول: آیا غیاث بن ابراهیم متعدد است یا خیر؟ 67
- جهت چهارم: آیا این غیاث بن ابراهیم ثقه است؟ 68
- جهت سوّم: آیا این غیاث بن ابراهیم امامی است یا خیر؟ 68
- روایت دوم: روایتی است که عیاشی از تفسیر ابو حمزۀ ثمالی نقل می کند. 69
- سومین روایت تحریم روایت ابو بصیر است 70
- چهارمین روایت روایت اسحاق بن عمار است 70
- اشاره 71
- اشکال مرحوم آقای خویی «رحمه الله» به حمل بر کراهت: 71
- کلام مرحوم آقای حکیم «رحمه الله» در جمع بین روایات: 71
- پاسخ اشکال اول: 72
- پاسخ استاد مد ظله از کلام مرحوم آقای خویی «رحمه الله»: 72
- مناقشه استاد مد ظله در حمل روایات ناهیه بر کراهت: 74
- پاسخ اشکال دوم: 74
- نظر استاد مد ظله در جمع بین روایات: 75
- پاسخ استاد مد ظلّه از کلام مرحوم مجلسی «رحمه الله»: 78
- 1) عبارت علامه رحمه الله در مختلف: 79
- اشاره 79
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 79
- 2) توجیه کلام علامه؛ توسط استاد مد ظله: 80
- 3) نظر استاد مد ظله در مورد سخن علامه رحمه الله: 81
- 4) نظر نهایی استاد مد ظله در مسئله: 82
- 5) مسئله حرمت بنت الزوجه: 83
- اشاره 85
- 1) طرح مسئله: محرمیت بنت الزوجه ای که بعد از خروج مادرش از زوجیت متولد شده. 85
- اشاره 85
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 85
- الف) آیا مسئله اجماعی است؟ 86
- ب) آیا ادلۀ حرمت بنت الزوجه شامل این مسئله می شود؟: 87
- ج) تعارض کلام اصولیین و منطقیین در معنای مشتق: 87
- 2) حل تعارض بین کلام منطقیین و اصولیین 88
- اشاره 90
- 4) بررسی سه مسئله در باب رضاع و تطبیق بحث مشتق بر آن 90
- 3) حل تعارض بین دو طائفه از روایات باب حج 90
- مسئله اول: گاهی شخصی دو زوجه دارد یکی کبیره و دیگری صغیره، اگر آن زوجه کبیره به زوجۀ صغیره شیر بدهد حکم نکاح این دو نفر چیست؟ 91
- بررسی مسئله اول و تطبیق بحث مشتق بر آن 91
- مسئله دوم: کسی که دو زوجه کبیره و یک زوجۀ صغیره دارد، اگر هر دو کبیره متعاقباً به صغیره شیر بدهند حکم زوجیت این زنها چیست؟ 92
- اشاره 92
- اشاره 93
- مسئله سوم: مسئله ای است که مرحوم آقای سید أبو الحسن اصفهانی رحمه الله در وسیله النجاه آورده اند 93
- بررسی کلام مرحوم سید اصفهانی رحمه الله و تطبیق بحث مشتق بر این مسئله: 94
- اشاره 96
- الف) بررسی حرمت ابدی «بنت من کانت زوجه» و «ام من کانت زوجه» 96
- 1) طرح بحث: 96
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 96
- 2) نظر فقهاء در مسئله: 97
- 3) توضیح عبارت مبسوط: 98
- 4) طرح اشکالی در عبارت مبسوط و پاسخ آن: 99
- اشاره 101
- ب) بررسی اشکالی در مسئله شیر خوردن زوجه صغیره از زوجه کبیره و مسئله مشابه آن: 101
- 1) طرح یک اشکال: 102
- 2 - جواب اشکال: 102
- ج) بازگشت به بحث حرمت ابدی بنت من کانت زوجه 103
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 103
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد (مد ظله) 104
- اشاره 107
- الف) ادامه بررسی کلام مرحوم آقای خویی. 107
- 1) اشاره به کلام مرحوم آقای خویی (یادآوری) 107
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 107
- 2) توضیح کلام مرحوم آقای خویی: 108
- 3) پاسخ استدلال فوق توسط استاد مد ظله 109
- 2) مقدمه ای برای مناقشه در تقریب جدید 110
- 1) اصل تقریب 110
- ب) تقریبی جدید برای اطلاق در ادله بحث 110
- 1) متن روایت 112
- ج - بررسی صحیحه محمّد بن مسلم و روایات مشابه 112
- 3) تطبیق مقدمه فوق بر محل بحث 112
- 2) توضیحی درباره این روایت 113
- 3) روایات دیگر مشابه 114
- اشاره 115
- 1) بررسی وثاقت صالح بن ابی حماد 115
- د - بررسی روایت علی بن مهزیار 115
- 3) اثبات وثاقت علی بن محمّد بن قتیبه 116
- 2) نظر استاد مد ظله پیرامون وثاقت صاحل بن ابی حماد 116
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 119
- اشاره 119
- 1) راه اول: اعتماد "کشی" به او و اشکال استاد مد ظله به این راه 119
- الف) راههای اثبات اعتبار "علی بن محمّد بن قتیبه نیشابوری" . 119
- 2) اثبات وثاقت" علی بن محمّد بن قتیبه "از راه اعتماد صدوق رحمه الله 121
- اشاره 122
- 1) بررسی روایات مسئله: 124
- اشاره 128
- الف) بررسی روایات مسئله: 128
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 128
- ب) متن عروه: 132
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 134
- اشاره 134
- 2) کلام مرحوم آقای خویی: 135
- اشاره 135
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم: 135
- 3) نقد کلام مرحوم آقای خویی: 137
- 5) نقد کلام اخیر محقق خویی: 140
- 6) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم: 141
- اشاره 142
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 142
- ب) بررسی تتمۀ مسئلۀ 4: 142
- بررسی ظهور صیغۀ معلوم در اختیاری بودن 143
- اشاره 143
- 1) متن عروه: 144
- بررسی ظهر و «دخل بهن» به صیغه مجهول در تعمیم فعل نسبت به موارد غیر اختیاری 144
- ج) توضیحی درباره عبارت سید در مسئلۀ 8: 144
- 3) توضیح استاد مد ظله درباره عبارت: 145
- 2) ذکر یک اشکال: 145
- 5) نقد کلام مرحوم آقای خویی: 146
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 148
- 1) اشاره به بحث گذشته 148
- متن عروه: 148
- اشاره 148
- الف) ادامه بحث عدم فرق بین دخول اختیاری و غیر اختیاری در ایجاب حرمت: 148
- 2) طرح یک اشکال: 149
- 3) جواب از اشکال و دفاع از مرحوم آقای خویی: 149
- 4) مناقشۀ استاد مد ظله به اصل کلام مرحوم خویی: 150
- 5) تحقیق کلام و بیان مختار استاد مد ظله: 151
- 2) توضیح کلام ابن ابی عقیل و ابن جنید: 154
- اشاره 154
- متن عروه: 154
- 1) بررسی آراء: 154
- 3) بررسی روایات مسئله: 156
- اشاره 156
- ضمیمه: توضیح معنای فعل مجهول 157
- الف) بررسی مسئلۀ 9 عروه لا یجوز نکاح بنت الاخ او الاخت علی العمه و الخاله الا باذنهما 160
- اشاره 160
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 160
- متن عروه: 160
- اشاره 161
- 1) روایت أبی الصباح کنانی 161
- متن روایت 161
- سند روایت و اعتبار محمّد بن فضیل 162
- دلالت روایت بر نظر مرحوم صدوق رحمه الله 162
- 2) روایت ابی عبیده الحذاء 163
- اشاره 163
- پاسخ به استدلال بر این دو روایت 163
- دلالت روایت ابی عبیده: 163
- و همین نکته از روایت محمّد بن مسلم نیز استفاده می شود: 164
- پاسخ اشکال و ابطال رأی مرحوم صدوق رحمه الله 164
- متن روایت محمّد بن مسلم: 164
- ب) ادله اعتبار اذن عمه و خاله اگر عقدشان متأخر باشد 166
- اشاره 166
- 2) روایت محمد بن مسلم 167
- ج) بررسی ادله اعتبار اذن عمه و خاله اگر عقدشان متأخر باشد 167
- بررسی دلیل اول: (روایت أبی الصباح کنانی): 167
- 3) رعایت احترام عمه و خاله 167
- بررسی دلیل دوم: 168
- بررسی مناقشه های صاحب جواهر رحمه الله و تابعین ایشان 169
- بررسی مناقشه دوم صاحب جواهر رحمه الله و تابعین ایشان 170
- بررسی دلیل سوم کلام علامه در تحریر 171
- تذکر نکته ای در کلام مرحوم آقای حکیم 172
- بررسی حکم مسئله در صورت تقارن عقد عمه یا خاله با بنت الاخ یا بنت الاخت 175
- 1) بررسی مسئله 10 عروه: الظاهر عدم الفرق بین الصغیرتین و الکبیرتین و المختلفتین، و... 176
- اشاره 176
- متن عروه 176
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 176
- متن عروه 177
- 2) بررسی مسئله 11 عروه: الظاهر ان حکم اقتران العقدین حکم سبق العمه و الخاله 177
- استدراک 178
- 3) بررسی مسئله 12 عروه لا فرق بین المسلمتین و الکافرتین و المختلفتین. 180
- متن عروه: 180
- متن عروه: 181
- 5) بررسی مسئله 13: عروه فی کفایه الرضا الباطنی منهما من دون إظهاره 181
- متن عروه: 181
- 4) بررسی مسئله 13: عروه لا فرق فی العمه و الخاله بین الدنیا منهما و العلیا. 181
- 6) بررسی مسئلۀ 15: اذا اذنت ثم رجعت و لم یبلغه الخبر فتزوج لم یکفه الاذن السابق. 182
- متن عروه 182
- 7) بررسی مسئلۀ 16 و 17 اذا رجعت عن الاذن بعد العقد لم یؤثر فی البطلان.... 183
- 8) بررسی مسئلۀ 18 الظاهر ان اعتبار اذنهما من باب الحکم الشرعی لا ان یکون لحقٍّ منهما 183
- متن عروه 183
- متن عروه 183
- موضوع بحث 184
- الف) تحقیقی در تفرد علامه در این مسئله 184
- اشاره 184
- اشاره 184
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 184
- 1) عبارت شیخ طوسی رحمه الله در مبسوط 185
- 3) عبارت ابن ادریس در سرائر 186
- 2) عبارت شیخ طوسی در کتاب خلاف 186
- 5) عبارت شهید ثانی در شرح لمعه 187
- 4) عبارت شهید اول در کتاب لمعه 187
- ب) بررسی اقتضای قاعده در مسئله توسط استاد مد ظله 187
- اشاره 190
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 190
- اشاره 190
- الف) بررسی اعتبار اذن عمه و خاله رضاعی: 190
- 1) ذکر اجمالی ادلۀ مسئله و مناقشات ذکر شده درباره آنها: 191
- اشاره 191
- اشکال مرحوم نراقی به استدلال به روایت فوق 192
- 2) بررسی معنای حدیث یحرم من الرضاع...: 193
- اشاره 194
- نقد تقریب فوق 194
- 4) استدلال بر ظهور «ما یحرم» در نساء 195
- 5) بررسی تطبیق «ما یحرم» بر بیع 196
- ب) بررسی دلالت صحیحۀ أبو عبیده 198
- 6) نتیجه گیری فقهی از تعیین مفاد ما یحرم 198
- اشاره 198
- 2) بررسی نقل دیگر روایت فوق 199
- 1) تقریب ابتدایی استدلال به روایت فوق در محل بحث و اشکال آن 199
- ج) نقد کلام محقق نراقی در مستند 200
- اشاره 202
- الف) پی گیری استدلال جهت تنزیل رضاع به منزلۀ نسب در مورد حرمت جمع بین عمه یا خاله با برادرزاده یا خواهرزادۀ زوجه: 202
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 202
- 1) یادآوری بحث جلسه قبل: 202
- 2) بررسی اشتراط اذن عمه و خاله رضاعی: 203
- متن عروه 204
- ب) تحقیق در مفاد مسئله 19: 204
- 2) آیا شوهر می تواند زن را بر اذن مشروط در عقد مجبور نماید؟ 205
- 3) اشکال مرحوم آقای حجّت: 206
- 2) رد کلام مرحوم شیخ توسط مرحوم سیّد در حاشیه با توضیح استاد مدّ ظله: 207
- 1) فرمایش مرحوم شیخ در فرق بین مکره و مضطر: 207
- ج) بررسی ناسازگاری اجبار با طیب نفس: 207
- 3) دفاع مرحوم آقای بروجردی از کلام مرحوم شیخ و ردّ کلام مرحوم سیّد: 208
- 4) تصویر سازگار بودن طیب نفس با اکراه در بعضی حالات توسط استاد مدّ ظله: 208
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 211
- 1) بررسی امکان تمسک به اطلاق آیه «أُحِلَّ لَکُمْ» بر نفی اشتراط اذن: 211
- اشاره 211
- الف) تکمیل بحثهای گذشته: 211
- 2) بررسی شمول اعتبار رضایت عمه و خاله نسبت به عمه و خاله رضاعی: 212
- 3) فرق بین اضطرار و اکراه: 214
- 4) تطبیق اکراه در مسئله طلاق خلع: 216
- ب) بررسی دلیل جواب اجبار: 217
- 1) طرح مسئله: 217
- اشاره 217
- 2) کلام مرحوم آقای حکیم و مرحوم آقای خویی: 217
- نظر استاد مد ظله: 218
- متن عروه: 220
- الف) بررسی مسئله 19 عروه: اذا اشترط فی عقد العمه او الخاله اذنهما فی تزویج بنت الاخ و الاخت ثم لم تأذنا عصیاناً منهما فی العمل بالشرط 220
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 220
- اشاره 220
- 2) اشکال استاد مد ظله بر مرحوم آقای حکیم: 221
- 1) فرمایش مرحوم آقای حکیم: 221
- 4) اشکال استاد مد ظله بر مرحوم سید: 223
- 3) تفصیل مرحوم سید بین شرط فعل و شرط نتیجه: 223
- 5) توجیهات محتمل کلام سید رحمه الله 224
- 6) اشکال استاد مد ظله بر توجیه اخیر 225
- 2) ادله مرحوم آقای حکیم بر بطلان عقد فاقد اذن: 226
- بررسی سه دلیل فوق: 226
- اشاره 226
- 1) متن عروه: 226
- ب) بررسی مسئله 20 عروه: اذا تزوجهما من غیر اذنٍ ثم اجازتا صحّ علی الاقوی. 226
- پاسخ مرحوم آقای حکیم به تقریب پنجم 228
- توضیحی در تکمیل فرمایش مرحوم آقای حکیم از استاد مد ظلّه 229
- اشاره 230
- صحیحه زراره: 230
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 230
- الف) آغاز بحث درباره صحت عقد بنت الاخ یا بنت الاخت بعد با رضایت متأخر عمه یا خاله. 230
- اشاره 231
- ب) نظر مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 231
- اشکال اول به استدلال برای بطلان عقد و لو با رضایت متأخر 232
- اشکال دوم: اشکال دیگری که به این استدلال شده این است که بر فرض هم که نهی در مسئله، نهی مولوی باشد. بازهم این استدلال تمام نیست. 232
- ج) فرمایش مرحوم صاحب ریاض رحمه الله: 233
- اشاره 233
- توضیح یک نکته: 235
- د) جواب از اشکال صاحب ریاض: 235
- ه) نظر استاد مد ظله درباره مسئله ضد و ترک استیذان: 236
- و) بررسی سخن مرحوم آقای حکیم رحمه الله 237
- ز) نظر مرحوم آقای خویی رحمه الله: 238
- اشاره 238
- 2) اشکال به فرمایش مرحوم آقای خویی رحمه الله: 239
- 1) سخن مرحوم آقای سید محمد کاظم یزدی رحمه الله: 239
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 241
- الف) بررسی مسئله 20 عروه: 241
- 1) نقل کلام محقق خویی رحمه الله: 241
- اشاره 241
- 2) نقد کلام محقق خویی رحمه الله: 242
- 3) نقل کلام حاج شیخ عبد لکریم حائری رحمه الله 244
- 4) مناقشه کلام مرحوم حائری 245
- ب) جواب از سایر ادلۀ بطلان غیر از صحیحۀ زراره: 246
- 1) دلیل اول و دوم: 246
- اشاره 247
- 2) دلیل سوم بر بطلان: 247
- نقل کلام مرحوم نراقی در مستند 248
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 249
- الف) آیا عقد با بنت الاخ یا بنت الاخت بدون اجازه عمه یا خاله باطل است یا منوط به اجازه است؟ 249
- اشاره 249
- اشاره 249
- 2) تحقیقی در مفاد آیه «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» 251
- 3) اثبات صحت در معاملات به یکی از دو طریق بناء عقلاء و قاعدۀ مقتضی و مانع 255
- ب) ادامه بررسی کلام مرحوم نراقی، طرح مسئله اصولی، تمسک به عموم عام یا استصحاب حکم مخصّص 257
- 1) اصل طرح بحث: 257
- 3) اشاره به کلام مرحوم آخوند رحمه الله: 259
- 4) کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 260
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 261
- اشاره 261
- 2) توضیح نظریه شیخ رحمه الله: 262
- 1) توضیحی در رابطۀ با محلّ نزاع: 262
- 4) تفسیر استاد مد ظله از کلام شیخ رحمه الله: 263
- 5) تفاوت صحیح میان عام مجموعی و افرادی به نظر استاد مد ظله: 264
- 1) متن عروه: 268
- ب) بررسی مسئله 21 عروه: اذا تزوج العمه و ابنه الاخ و شک فی سبق عقد العمه او سبق عقد الابنه حکم بالصحه 268
- 2) استدلال مرحوم آقای حکیم و مناقشه در آن: 269
- اشاره 271
- الف) بررسی آراء فقهاء 271
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 271
- 1) صورت مسئله و نقد کلام آقای حکیم رحمه الله: 271
- 2) فرمایش محقق خویی رحمه الله 273
- 3) ملاحظات استاد - مد ظله - بر فرمایش مرحوم آقای خویی رحمه الله: 274
- 4) تحقیق در اشکال سوم 276
- 5) تمسک به حدیث رفع برای اثبات صحت: 279
- اشاره 280
- ب) تحقیق در مسئله 280
- تقریبی دیگر بر کلام مرحوم سید رحمه الله: 281
- الف) متن عروه: مسئله 22: اذا ادعت العمه او الخاله عدم الاذن و ادعی هو الاذن منهما قدم قولهما 282
- اشاره 282
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 282
- ب) متن عروه: مسئله 23: 283
- اشاره 284
- ج) متن عروه: مسئله 24: 284
- 1) توضیح: بخش اول مسئله درباره کسی است که با زنی ازدواج کرده، سپس صغیره ای را که برادرزاده یا خواهرزادۀ زوجه اش نیست به عقد خود درآورده است. 284
- 2) یادآوری مبنای استاد مد ظله در مورد شمول ما یحرم من النسب و پی گیری مسئله 24: 285
- 3) تحقیق در مستند حکم: 285
- 1) توضیح: 286
- د) دنباله مسئله 24: 286
- متن عروه: 286
- 3) نظر استاد مد ظله درباره تکلیف کفار نسبت به فروع: 287
- 2) فرمایش مرحوم آقای خویی با توضیح استاد مد ظله: 287
- 4) فرمایش مرحوم صاحب جواهر با توضیح استاد مد ظله: 288
- اشاره 289
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 289
- الف) نظریه مختار در مسئله 24: اذا حصل بنت الاخ او الاخت بعد التزویج بالرضاع لم یبطل. 289
- 1) طرح بحث و اشاره به مبنای صاحب جواهر رحمه الله: 290
- ب) بررسی ادامه مسئله 24: و کذا اذا جمع بینهما فی حال الکفر ثم اسلم، علی وجه. 290
- اشاره 290
- 2) کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 291
- 4) تقریب استاد - مد ظله - برای تصحیح عقد پس از اسلام 293
- 7) نظر استاد مد ظله در مسئله: 295
- 6) کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 295
- 5) ادامه کلام مرحوم آقای خویی: 295
- اشاره 297
- 1) یادآوری اصل بحث: 297
- الف) ادامه بررسی بحث (مسلمان شدن کافری که میان نکاح عمّه و برادرزاده جمع کرده است): 297
- خلاصۀ درس این جلسه: 297
- 3) نظر استاد - مد ظله - درباره محتملات کلام صاحب جواهر رحمه الله: 298
- 2) فتوای صاحب جواهر و اشکال آقای خویی رحمه الله 298
- ب) بررسی مسئله 25: اذا طلق العمه او الخاله طلاقا رجعیا 300
- 2) توضیح مسئله: 300
- 1) متن عروه: 300
- ج) بررسی مسئله 26: 301
- 1) متن عروه: 301
- 2) توضیح مسئله: 301
- 1) متن عروه: 302
- 3) استدلال بر عدم جواز به روایت ابی الصباح کنانی و پاسخ آن: 302
- د) بررسی مسئله 27: 302
- 2) توضیح مسئله: 302
- 5) تذکر یک نکته در عبارت سید رحمه الله: 305
- 4) دفع یک توهّم: 305
- 2) اشکال بر ترتیب طرح بحث 306
- ر) بررسی مسئله 28: 306
- 1) متن عروه: 306
- 3) توضیح مسئله: 307
- اشاره 308
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 308
- متن عروه: 308
- الف) آغاز بحث درباره طلاق بائن عمه یا خاله: 309
- 2) جواب سخن آقای حکیم از سوی استاد - مد ظله 309
- 1) سخن مرحوم آقای حکیم: 309
- اشاره 309
- 1) دیدگاه علمای عامه: 310
- ب) آغاز بحث حرمت نکاح برخی زنان به سبب زنا: 310
- 2) دیدگاه علمای امامیه: 311
- 3) اشکال به مرحوم علامه: 311
- 4) نقل عبارت علامه حلی: 312
- استناد علامه به روایات: 312
- اشاره 312
- نقل ادله دال بر حلیت ام یا بنت مزنی بها 313
- نقل عبارت علامه حلی دربارۀ حرمت بنت عمه و خاله 314
- 1) اشکال غرابت و تناقض در کلام علامه حلی در مختلف: 316
- اشاره 316
- الف) ادامه مسئله 28 و بررسی کلام علامه حلی؛ 316
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 316
- 2) جواب از ادعای تهافت و تناقض در کلام علامه؛: 317
- ب) أقوال یا احتمالات در مسئله: 319
- 2) قول دوم: یا احتمال دوم این است که هیچ یک از اقسام حرام نباشد 319
- 1) قول اول: این است که همه اقسام حرام باشد 319
- اشاره 320
- 4) قول چهارم: این است که همانطوری که بنت الخاله به واسطۀ زنای به خاله حرام می شود بنت العمه هم به واسطۀ زنای به عمه حرام می شود 320
- ج) حکم زنای بعد از عقد و قبل از دخول: 320
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 325
- الف) پی گیری تحقیق دربارۀ حکم زوجۀ مردی که قبل از وقاع با همسرش، مرتکب زنا با مادر یا دختر وی گردد: 325
- اشاره 325
- 1) اشاره ای به قول مشهور و ادلۀ آن: 325
- 2) مستند قول به حرمت: 326
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم در لزوم رفع ید از این دو روایت: 327
- 4) اشکال استاد مد ظلّه به کلام مرحوم آقای حکیم: 327
- 1) بیان کلام صاحب جامع الرواه در وثاقت محمد بن فضیل بصری و ضعف محمد بن فضیل کوفی با توضیحی از استاد مد ظلّه: 328
- اشاره 328
- ب) اشاره ای به توثیق سهل بن زیاد و تحقیقی در سند روایت أبو الصباح: 328
- 2) تذکراتی از استاد مد ظلّه: 329
- 3) نقل کلام جامع الرواه در اثبات بصری بودن محمد بن فضیل در اسناد فقیه با توضیحاتی از استاد مد ظله: 331
- 4) اشکال استاد - مد ظله - به دو دلیل جامع الرواه: 332
- 5) دلیل مرحوم تفرشی برای اثبات اتحاد محمد بن فضیل در اسناد فقیه با محمد بن قاسم بن فضیل: 333
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 336
- اشاره 336
- 1 - اشاره به کلام صاحب جامع الرواه (یادآوری): 336
- اشاره 336
- الف) ادامه بررسی حال محمّد بن الفضیل: 336
- 2 - یازده نفر از راویان مختص به بصری و علت اختصاص آنها به وی: 337
- 3) بررسی کلام جامع الرواه 342
- 4 - توضیح بیشتر از تنظیم کننده 344
- 5) بررسی حال محمّد بن الفضیل صیرفی کوفی 346
- اشاره 348
- ج) بررسی حکم زنای سابق بر تزویج: 348
- 6) نتیجه بحث: 348
- 1 - ذکر روایات داله بر حرمت: 348
- ب) خلاصه بحث تا اینجا: 348
- 3 - روایت محمد بن مسلم 349
- 4 - صحیحه محمّد بن مسلم 349
- 1 و 2: روایت عمار و ابن الصباح الکنانی 349
- 6 - صحیحه عیص بن القاسم 351
- اشاره 352
- نکته ای دربارۀ کتاب جواهر الکلام 352
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 352
- 1 - اختلاف نسخ موجود در صحیحه عیص. 353
- الف) ادامه بررسی روایت در مسئله (صحیحه عیص بن قاسم): 353
- 2) تحقیق در اختلاف نسخ صحیحه عیص توسط استاد مد ظله 354
- ب) روایت منصور بن حازم 355
- 3) تأمل در تمسک به صحیحه عیص 355
- 1) یکی دیگر از روایات دال بر تحریم، روایت ابی الصباح کنان است: 356
- 2) روایت عمار که به نظر ما موثقه است و ما در سهل اشکالی نمی کنیم: 356
- ج) ذکر روایات دیگر که دال بر تحریم هستند 356
- 5) روایت دعائم الاسلام: 357
- د) شروع در بررسی روایات معارض با احادیث مذکور 357
- 4) مرسله یونس: 357
- اشاره 359
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 359
- الف) روایات زنای به ام و ارادۀ تزوج به بنت او (حکم بنت المزنی بها): 359
- ب) روایت زنای به بنت و ارادۀ ازدواج با أم او (حکم أم المزنی بها): 361
- اشاره 363
- ج) روایات حکم مزنی بهای پدر و بر پسر بالعکس: 363
- وجه جمع بین روایات: 364
- نکته ای راجع به اجماع ناصریات: 366
- نقد استاد مد ظله بر کلام صاحب مناهل 366
- اشاره 368
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 368
- 2) نقد استاد مد ظله: 369
- الف) بررسی مفاد نواهی و اوامری که با جمله خبری انشاء شده است: 369
- 1 - بیان مبنای مرحوم نراقی و تطبیق آن بر مسئله مورد بحث: 369
- 2) نظر استاد مد ظله: 370
- 1) رد کلام صاحب جواهر دربارۀ حمل فجور بر مادون الجماع: 370
- 3) ادله مردود دانستن کلام مرحوم آقای حکیم دربارۀ حمل روایات تحرم بر کراهت 371
- ج) نقد نظرات مرحوم آقای خویی از سوی استاد مد ظله: 372
- 1) بررسی نسبت عددی روایات حرمت و جواز: 372
- 2) مردود بودن میزان جمع عرفی در کلام مرحوم آقای خویی: 373
- 4) عدم تنافی کراهت با احکام وضعی: 374
- اشاره 374
- 3) امکان حمل امر به مفارقت بر ضرورت طلاق: 374
- نظر استاد مد ظله در حمل روایات بر کراهت: 375
- اشاره 376
- اشاره 376
- الف) توضیح عبارت مرحوم سید در متن مسئله 28 و اشکال به برداشت مرحوم آقای خویی: 376
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 376
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 379
- ب) تذکر نکته ای در کلام مرحوم آقای خویی (ره): 379
- ج) آیا قول به حلیّت مشهور بین قدماء و مجمع علیه است یا نه؟ 379
- اشاره 382
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 382
- الف) سخن مرحوم آقای حکیم در مسئله: 383
- ب) بررسی سخن مرحوم آقای حکیم: 384
- 2) آیا حلیت به معنای حلیت تعلیقی می باشد؟ 384
- 1) ملاک ترجیح به شهرت چیست؟ 384
- 3) توضیح استاد - مدّ ظلّه - نسبت به «لا یحرّم الحرام الحلال» و آیه تحریم: 385
- 4) بررسی حمل روایات تحلیل بر تقیّه و نظر استاد «مد ظلّه»: 387
- ج) بررسی روایات تحلیل (آیا روایات تحلیل، صریح در جواز هستند): 390
- 1) اشاره به کلام مرحوم آقای حکیم: 390
- 2) بررسی صحیحه سعید بن یسار: 391
- اشاره 395
- اولین روایت تحلیل صحیحه سعید بن یسار بود: 395
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 395
- اشاره 397
- روایت دوم: صحیحۀ حَنان بن سَدیر 397
- سند روایت: 398
- تقریب استدلال به روایت: 398
- بررسی استدلال به روایت: 398
- روایت سوم: مرسلۀ زراره 399
- روایت چهارم صحیحۀ هاشم بن مثنی 400
- روایت ششم: مضمرۀ صفوان 401
- روایت پنجم روایت دیگری از هاشم بن مثنی: 401
- 1) اشاره به بحثهای گذشته: 404
- الف) ادامه حل تعارض روایات تحریم و روایات تحلیل: 404
- اشاره 404
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 404
- 3) اشاره به فتاوای علماء در مسئله: 405
- 2) بررسی شهرت فتوایی: 405
- 4) کلام شیخ طوسی در تبیان: 407
- 5) اشاره به روایات موافق با تقیه در مسئله: 408
- 6) بررسی ترجیح روایات تجویز به جهت موافقت با کتاب: 409
- اشاره 411
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 411
- اشاره 412
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 412
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خوئی توسّط استاد - مدّ ظلّه -: 413
- ب) بررسی حکم حرمت مصاهرتی در وطی به شبهه: 415
- 1) نظر علماء در مسئله: 415
- 3) نتیجه نهایی بحث: 415
- اشاره 415
- 2) ادله تحریم ابد در وطی به شبهه: 416
- اشاره 416
- دلیل اوّل: آیه شریفه «لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤُکُمْ» 416
- اشکالات دلیل دوم (اولویت) 417
- دلیل دوم: اولویت، 417
- دلیل سوم: استقراء، 418
- اشکالات دلیل سوم (استقراء) 419
- دلیل چهارم: حدیث معروفی را از پیامبر صلی الله علیه و آله فریقین روایت کرده اند که «انّ الحرام لا یحرّم الحلال» 420
- اشکالات دلیل چهارم 420
- نتیجه بحث 421
- الف) ادامه بررسی حکم تحریم مصاهرتی در وطی به شبهه: 422
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 422
- اشاره 422
- 1) متن صحیحه زراره: 422
- اشاره 422
- 2) تقریب استدلال به روایت: 423
- 3) کلام مرحوم آقای خویی در ردّ استدلال فوق: 424
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای خویی: 425
- 5) نظر استاد - مد ظلّه - درباره روایت: 426
- اشاره 427
- 1) نگاهی به اقوال علماء و بررسی اجماع در مسئله: 427
- 6) نتیجه بحث: 427
- ب) بررسی حکم زنای به عمه یا خاله: 427
- 3) بررسی دلالت روایت: 429
- 2) متن صحیحه محمد بن مسلم: 429
- 5) بررسی وجود روایت دیگر در مسئله: 431
- 4) سایر روایات مسئله: 431
- 6) نظر استاد - مد ظلّه در مسئله: 435
- ج) اشاره به اقوال علماء در بحث تحریم مصاهرتی در زنا و وطی به شبهه: 436
- 1) اقوال علماء درباره حرمت مصاهرت در زنا (به طور کلی) 436
- اشاره 436
- 2) بررسی اجماع فقهاء درباره تحریم دختر عمه یا دختر خاله با زنای به مادر آنها 437
- 3) حکم تحریم مصاهرتی در وطی به شبهه 438
منافات ندارد صحت تأهلی داشته باشد و با اجازه بعدی تصحیح شود. به عبارت دیگر: وقتی می گوییم عقدی صحیح است، ظاهرش این است که بالفعل می توان بر آن ترتیب اثر بار کرد و در صحیحۀ علی بن جعفر که می گوید: «فاذا فعل فنکاحه باطل» یعنی چنین صحتی را ندارد. ارتکاز عقلایی و ملاحظه موارد مختلف فقهی چنین معنایی را اقتضاء می کند و لذا در مورد بیع فضولی هم در روایت آمده است که این بیع باطل است و اگر اجازه داد صحیح می شود.
در برخی از تعبیرات فقهاء رضوان الله علیهم آمده است که عمه و خاله حق فسخ دارند، با مراجعه به کلمات مختلف فقها به دست می آید که مراد ایشان این نیست که نکاح صحیحاً منعقد شده، لکن متزلزلاً و شخص می تواند فعلیت آن را از بین ببرد، بلکه مرادشان همان نفی صحت فعلی با اثبات صحت تأهلی است یعنی می تواند صحت تأهلی را فسخ کند. و الله العالم.
روایتی را در جلسه قبل به عنوان تأیید ذکر کردیم ولی سند آن را بررسی نکردیم و آن روایت محمد بن مسلم عن ابی جعفر علیه السلام می باشد که فرمود: «انما نهی رسول الله...» در سند این روایت علی بن عباس رازی قرار داشت(1) و این شخص نه تنها توثیق نشده بلکه شدیداً تضعیف گردیده است. در سند این روایت همچنین عبد الرحمن بن محمد اسدی وجود دارد که البته تردید داریم که آیا با عبد الرحمن بن محمد بن ابی هاشم بجلی اتحاد دارد تا در نتیجه ثقه باشد یا اتحاد ندارد. این نیاز به تحقیق دارد اما به هر حال، وجود علی بن عباس رازی در سند برای حکم به ضعف روایت کافی است.
3) بررسی مسئله 12 عروه لا فرق بین المسلمتین و الکافرتین و المختلفتین.
متن عروه:
مسئله 12: لا فرق بین المسلمتین و الکافرتین و المختلفتین.
این هم مقتضای اطلاقات است و اینکه کافر در موارد دیگر احترام ندارد باعث
1- (1) متن این روایت و سند کامل آن در جلسه قبل گذشت.