- 2) متن مسئله: 1
- 1) تعریف مصاهره: 1
- اشاره 1
- 1379/10/11 یکشنبه درس شمارۀ (265) کتاب النکاح/سال سوم 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- الف): بررسی اجمالی مباحث محرمات بالمصاهره 1
- 3): متن مسئله (3): 2
- 6) توضیح مسئله: 4
- 5) مسئله 4: 4
- ب) توضیحی درباره آیه شریفه ربائب: 5
- 1) طرح اشکال و بررسی کلام قوم درباره آن: 5
- 7) متن مسئله: 5
- 8) توضیح مسئله: 5
- 2) نکته قید «فِی حُجُورِکُمْ» در آیه شریفه: 6
- اشاره 8
- الف): توضیحی دربارۀ «مِنَ النِّساءِ» در آیۀ «وَ لا تَنْکِحُوا...» 8
- خلاصۀ درس این جلسه: 8
- اشاره 9
- اشاره 9
- ب): دلالت آیه «لا تَنْکِحُوا» بر حرمت ازدواج با زن پدر و عروس 9
- اشکال اول به استدلال به آیۀ «وَ لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤُکُمْ» 9
- پاسخ استاد - مد ظله - به اشکال آقای حکیم (ره). 10
- جواب مرحوم آقای خویی (ره) به اشکال مرحوم آقای حکیم (ره) 12
- ج) بررسی کلام مرحوم آقای خویی (ره) 13
- اشکال دوم استدلال به آیۀ «وَ لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤُکُمْ» 13
- اشاره 13
- اشاره 13
- پاسخ استاد - مد ظله - به استدلال طبری 14
- اشاره 16
- 1): در حرمت نکاح با زن پدر، مدخوله بودن زن توسط پدر شرط نیست. 16
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 16
- اشاره 16
- 3 - روایت عبد الله بن سنان: 17
- الف) بررسی چند حدیث: 17
- 1 - روایت محمد بن مسلم: 17
- 4 - صحیحۀ محمد بن قیس 17
- 2 - روایت حلبی: 17
- نکتۀ اول: 18
- نکتۀ دوم: این جمله «مهرها واجب» که در روایات هست به چه معنی است؟ 19
- اول: (توضیح معنای نکاح معاطاتی:) 19
- نکتۀ سوم: ممکن است کسی توهّم کند، مراد از این جمله، تعیین نکاح معاطاتی است که با ملامسه انشاء زوجیت شده است، 19
- روایت اوّل: روایت علی بن یقطین 20
- اشاره 20
- امر دوّم: احتمال نکاح معاطاتی در این روایت بسیار بعید است، 20
- ب): ذکر دو روایت و حل تعارض بدوی میان آنها 20
- نظر استاد مد ظلّه: 22
- ج) توضیحی پیرامون مفاد روایت عمر بن اذینه 23
- اشاره 25
- 2) توضیحی پیرامون آیه شریفه «وَ رَبائِبُکُمُ اللاّتِی فِی حُجُورِکُمْ مِنْ نِسائِکُمُ اللاّتِی دَخَلْتُمْ بِهِنَّ» و کلام مرحوم علامه طباطبایی (رحمه الله علیه) 25
- بررسی بیان مرحوم علامه طباطبائی (رحمه الله علیه): 27
- الف): آغاز بحث درباره شرط حرمت ابدی مادرزن 29
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 29
- اشاره 29
- 1): اگر انسان همسری بگیرد و با وی نزدیکی کند، بدون تردید دیگر نمی تواند مادر او را بگیرد 29
- 2) نگاهی به اقوال علماء: 30
- 3): بررسی مدلول آیه شریفه: 31
- ب): بررسی" مِنْ نِسائِکُمُ" در آیه شریفه: 31
- 1): ادله عدم تعلق" مِنْ نِسائِکُمُ " به" أُمَّهاتُ نِسائِکُمْ" 31
- 2): بررسی ادله سه گانه فوق از سوی استاد - مد ظلّه - 33
- 3) مقدمه ای درباره اشتراک لفظی و معنوی: 34
- 4) تطبیق مقدمه فوق در محل کلام: 35
- 5): تقریب دلیل سوم به گونه ای دیگر 36
- 6) تحقیق کلام درباره دلیل سوم: 37
- ج) بررسی" اللاّتِی دَخَلْتُمْ بِهِنَّ" در آیه شریفه 38
- 1): کلام مبرّد با توضیح زجّاج (تقریب ابتدایی و بررسی آن) 38
- اشاره 38
- 2) تقریب دقیق تر از کلام زجّاج و بررسی آن 39
- 3) کلام کشف اللثام و بررسی آن 40
- 1) صحیفه غیاث بن ابراهیم 41
- 4) نکته ای دیگر درباره آیه شریفه 41
- د) بررسی روایات مسئله 41
- 3) موثقه أبو بصیر 42
- 2) موثقه اسحاق بن عمار 42
- 4) مرسله ابی حمزه 43
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 44
- الف) روایات حرمت مادر زن و ربیبه 44
- اشاره 44
- 1) روایت اول 44
- 2) روایت دوم: 46
- ب روایت دسته دوم: 48
- متن روایت: 48
- نکاتی در این روایت قابل ذکر است: 49
- بررسی متن روایت: 52
- بررسی دلالت روایت منصور بن حازم بر جواز ازدواج با مادر زن غیر مدخوله: 52
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 55
- اشاره 55
- متن روایت: 55
- اشاره 55
- الف) بررسی روایاتی که حرمت ام الزوجه را مشروط به دخول به بنت دانسته اند: 55
- 1) روایت جمیل 55
- مناقشه در سند روایت: 56
- تأیید سند روایت 57
- بررسی اضطراب سند روایت 58
- مناقشه استاد (مد ظله) در استدلال به روایت جمیل و حماد 59
- 2) بیان مراد از صدر روایت جمیل: 60
- ب) بررسی صحیحۀ محمد بن اسحاق بن عمار: 61
- متن روایت: 61
- ج) بررسی فتاوای فقها در مقابل قول مشهور: 63
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 65
- اشاره 65
- اشاره 65
- آیا در حرمت ام الزوجه، مدخوله بودن زوجه نیز شرط است 65
- اشاره 66
- کلام صاحب مدارک «رحمه الله»: 66
- پاسخ استاد مد ظلّه: 67
- روایت اول روایت غیاث بن ابراهیم 67
- جهت اول: آیا غیاث بن ابراهیم متعدد است یا خیر؟ 67
- جهت دوم: آیا غیاث بن ابراهیم که نجاشی و شیخ او را در اصحاب الصادق عنوان کرده اند همان غیاث بن ابراهیم است که در اصحاب الباقر رجال شیخ به عنوان بتری معرفی شده است؟ 67
- جهت سوّم: آیا این غیاث بن ابراهیم امامی است یا خیر؟ 68
- جهت چهارم: آیا این غیاث بن ابراهیم ثقه است؟ 68
- روایت دوم: روایتی است که عیاشی از تفسیر ابو حمزۀ ثمالی نقل می کند. 69
- چهارمین روایت روایت اسحاق بن عمار است 70
- سومین روایت تحریم روایت ابو بصیر است 70
- کلام مرحوم آقای حکیم «رحمه الله» در جمع بین روایات: 71
- اشاره 71
- اشکال مرحوم آقای خویی «رحمه الله» به حمل بر کراهت: 71
- پاسخ استاد مد ظله از کلام مرحوم آقای خویی «رحمه الله»: 72
- پاسخ اشکال اول: 72
- مناقشه استاد مد ظله در حمل روایات ناهیه بر کراهت: 74
- پاسخ اشکال دوم: 74
- نظر استاد مد ظله در جمع بین روایات: 75
- پاسخ استاد مد ظلّه از کلام مرحوم مجلسی «رحمه الله»: 78
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 79
- اشاره 79
- 1) عبارت علامه رحمه الله در مختلف: 79
- 2) توجیه کلام علامه؛ توسط استاد مد ظله: 80
- 3) نظر استاد مد ظله در مورد سخن علامه رحمه الله: 81
- 4) نظر نهایی استاد مد ظله در مسئله: 82
- 5) مسئله حرمت بنت الزوجه: 83
- اشاره 85
- اشاره 85
- 1) طرح مسئله: محرمیت بنت الزوجه ای که بعد از خروج مادرش از زوجیت متولد شده. 85
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 85
- الف) آیا مسئله اجماعی است؟ 86
- ب) آیا ادلۀ حرمت بنت الزوجه شامل این مسئله می شود؟: 87
- ج) تعارض کلام اصولیین و منطقیین در معنای مشتق: 87
- 2) حل تعارض بین کلام منطقیین و اصولیین 88
- اشاره 90
- 4) بررسی سه مسئله در باب رضاع و تطبیق بحث مشتق بر آن 90
- 3) حل تعارض بین دو طائفه از روایات باب حج 90
- بررسی مسئله اول و تطبیق بحث مشتق بر آن 91
- مسئله اول: گاهی شخصی دو زوجه دارد یکی کبیره و دیگری صغیره، اگر آن زوجه کبیره به زوجۀ صغیره شیر بدهد حکم نکاح این دو نفر چیست؟ 91
- مسئله دوم: کسی که دو زوجه کبیره و یک زوجۀ صغیره دارد، اگر هر دو کبیره متعاقباً به صغیره شیر بدهند حکم زوجیت این زنها چیست؟ 92
- اشاره 92
- اشاره 93
- مسئله سوم: مسئله ای است که مرحوم آقای سید أبو الحسن اصفهانی رحمه الله در وسیله النجاه آورده اند 93
- بررسی کلام مرحوم سید اصفهانی رحمه الله و تطبیق بحث مشتق بر این مسئله: 94
- 1) طرح بحث: 96
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 96
- اشاره 96
- الف) بررسی حرمت ابدی «بنت من کانت زوجه» و «ام من کانت زوجه» 96
- 2) نظر فقهاء در مسئله: 97
- 3) توضیح عبارت مبسوط: 98
- 4) طرح اشکالی در عبارت مبسوط و پاسخ آن: 99
- ب) بررسی اشکالی در مسئله شیر خوردن زوجه صغیره از زوجه کبیره و مسئله مشابه آن: 101
- اشاره 101
- 1) طرح یک اشکال: 102
- 2 - جواب اشکال: 102
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 103
- ج) بازگشت به بحث حرمت ابدی بنت من کانت زوجه 103
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد (مد ظله) 104
- اشاره 107
- الف) ادامه بررسی کلام مرحوم آقای خویی. 107
- 1) اشاره به کلام مرحوم آقای خویی (یادآوری) 107
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 107
- 2) توضیح کلام مرحوم آقای خویی: 108
- 3) پاسخ استدلال فوق توسط استاد مد ظله 109
- 2) مقدمه ای برای مناقشه در تقریب جدید 110
- 1) اصل تقریب 110
- ب) تقریبی جدید برای اطلاق در ادله بحث 110
- 1) متن روایت 112
- 3) تطبیق مقدمه فوق بر محل بحث 112
- ج - بررسی صحیحه محمّد بن مسلم و روایات مشابه 112
- 2) توضیحی درباره این روایت 113
- 3) روایات دیگر مشابه 114
- اشاره 115
- 1) بررسی وثاقت صالح بن ابی حماد 115
- د - بررسی روایت علی بن مهزیار 115
- 3) اثبات وثاقت علی بن محمّد بن قتیبه 116
- 2) نظر استاد مد ظله پیرامون وثاقت صاحل بن ابی حماد 116
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 119
- اشاره 119
- 1) راه اول: اعتماد "کشی" به او و اشکال استاد مد ظله به این راه 119
- الف) راههای اثبات اعتبار "علی بن محمّد بن قتیبه نیشابوری" . 119
- 2) اثبات وثاقت" علی بن محمّد بن قتیبه "از راه اعتماد صدوق رحمه الله 121
- اشاره 122
- 1) بررسی روایات مسئله: 124
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 128
- اشاره 128
- الف) بررسی روایات مسئله: 128
- ب) متن عروه: 132
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 134
- اشاره 134
- اشاره 135
- 2) کلام مرحوم آقای خویی: 135
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم: 135
- 3) نقد کلام مرحوم آقای خویی: 137
- 5) نقد کلام اخیر محقق خویی: 140
- 6) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم: 141
- اشاره 142
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 142
- ب) بررسی تتمۀ مسئلۀ 4: 142
- بررسی ظهور صیغۀ معلوم در اختیاری بودن 143
- اشاره 143
- 1) متن عروه: 144
- بررسی ظهر و «دخل بهن» به صیغه مجهول در تعمیم فعل نسبت به موارد غیر اختیاری 144
- ج) توضیحی درباره عبارت سید در مسئلۀ 8: 144
- 3) توضیح استاد مد ظله درباره عبارت: 145
- 2) ذکر یک اشکال: 145
- 5) نقد کلام مرحوم آقای خویی: 146
- متن عروه: 148
- الف) ادامه بحث عدم فرق بین دخول اختیاری و غیر اختیاری در ایجاب حرمت: 148
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 148
- 1) اشاره به بحث گذشته 148
- اشاره 148
- 2) طرح یک اشکال: 149
- 3) جواب از اشکال و دفاع از مرحوم آقای خویی: 149
- 4) مناقشۀ استاد مد ظله به اصل کلام مرحوم خویی: 150
- 5) تحقیق کلام و بیان مختار استاد مد ظله: 151
- 2) توضیح کلام ابن ابی عقیل و ابن جنید: 154
- متن عروه: 154
- اشاره 154
- 1) بررسی آراء: 154
- اشاره 156
- 3) بررسی روایات مسئله: 156
- ضمیمه: توضیح معنای فعل مجهول 157
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 160
- اشاره 160
- الف) بررسی مسئلۀ 9 عروه لا یجوز نکاح بنت الاخ او الاخت علی العمه و الخاله الا باذنهما 160
- متن عروه: 160
- متن روایت 161
- اشاره 161
- 1) روایت أبی الصباح کنانی 161
- سند روایت و اعتبار محمّد بن فضیل 162
- دلالت روایت بر نظر مرحوم صدوق رحمه الله 162
- پاسخ به استدلال بر این دو روایت 163
- 2) روایت ابی عبیده الحذاء 163
- اشاره 163
- دلالت روایت ابی عبیده: 163
- و همین نکته از روایت محمّد بن مسلم نیز استفاده می شود: 164
- پاسخ اشکال و ابطال رأی مرحوم صدوق رحمه الله 164
- متن روایت محمّد بن مسلم: 164
- ب) ادله اعتبار اذن عمه و خاله اگر عقدشان متأخر باشد 166
- اشاره 166
- بررسی دلیل اول: (روایت أبی الصباح کنانی): 167
- ج) بررسی ادله اعتبار اذن عمه و خاله اگر عقدشان متأخر باشد 167
- 2) روایت محمد بن مسلم 167
- 3) رعایت احترام عمه و خاله 167
- بررسی دلیل دوم: 168
- بررسی مناقشه های صاحب جواهر رحمه الله و تابعین ایشان 169
- بررسی مناقشه دوم صاحب جواهر رحمه الله و تابعین ایشان 170
- بررسی دلیل سوم کلام علامه در تحریر 171
- تذکر نکته ای در کلام مرحوم آقای حکیم 172
- بررسی حکم مسئله در صورت تقارن عقد عمه یا خاله با بنت الاخ یا بنت الاخت 175
- 1) بررسی مسئله 10 عروه: الظاهر عدم الفرق بین الصغیرتین و الکبیرتین و المختلفتین، و... 176
- اشاره 176
- متن عروه 176
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 176
- متن عروه 177
- 2) بررسی مسئله 11 عروه: الظاهر ان حکم اقتران العقدین حکم سبق العمه و الخاله 177
- استدراک 178
- 3) بررسی مسئله 12 عروه لا فرق بین المسلمتین و الکافرتین و المختلفتین. 180
- متن عروه: 180
- متن عروه: 181
- متن عروه: 181
- 5) بررسی مسئله 13: عروه فی کفایه الرضا الباطنی منهما من دون إظهاره 181
- 4) بررسی مسئله 13: عروه لا فرق فی العمه و الخاله بین الدنیا منهما و العلیا. 181
- 6) بررسی مسئلۀ 15: اذا اذنت ثم رجعت و لم یبلغه الخبر فتزوج لم یکفه الاذن السابق. 182
- متن عروه 182
- 7) بررسی مسئلۀ 16 و 17 اذا رجعت عن الاذن بعد العقد لم یؤثر فی البطلان.... 183
- 8) بررسی مسئلۀ 18 الظاهر ان اعتبار اذنهما من باب الحکم الشرعی لا ان یکون لحقٍّ منهما 183
- متن عروه 183
- متن عروه 183
- اشاره 184
- اشاره 184
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 184
- الف) تحقیقی در تفرد علامه در این مسئله 184
- موضوع بحث 184
- 1) عبارت شیخ طوسی رحمه الله در مبسوط 185
- 3) عبارت ابن ادریس در سرائر 186
- 2) عبارت شیخ طوسی در کتاب خلاف 186
- 4) عبارت شهید اول در کتاب لمعه 187
- ب) بررسی اقتضای قاعده در مسئله توسط استاد مد ظله 187
- 5) عبارت شهید ثانی در شرح لمعه 187
- اشاره 190
- الف) بررسی اعتبار اذن عمه و خاله رضاعی: 190
- اشاره 190
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 190
- اشاره 191
- 1) ذکر اجمالی ادلۀ مسئله و مناقشات ذکر شده درباره آنها: 191
- اشکال مرحوم نراقی به استدلال به روایت فوق 192
- 2) بررسی معنای حدیث یحرم من الرضاع...: 193
- اشاره 194
- نقد تقریب فوق 194
- 4) استدلال بر ظهور «ما یحرم» در نساء 195
- 5) بررسی تطبیق «ما یحرم» بر بیع 196
- ب) بررسی دلالت صحیحۀ أبو عبیده 198
- 6) نتیجه گیری فقهی از تعیین مفاد ما یحرم 198
- اشاره 198
- 2) بررسی نقل دیگر روایت فوق 199
- 1) تقریب ابتدایی استدلال به روایت فوق در محل بحث و اشکال آن 199
- ج) نقد کلام محقق نراقی در مستند 200
- الف) پی گیری استدلال جهت تنزیل رضاع به منزلۀ نسب در مورد حرمت جمع بین عمه یا خاله با برادرزاده یا خواهرزادۀ زوجه: 202
- اشاره 202
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 202
- 1) یادآوری بحث جلسه قبل: 202
- 2) بررسی اشتراط اذن عمه و خاله رضاعی: 203
- ب) تحقیق در مفاد مسئله 19: 204
- متن عروه 204
- 2) آیا شوهر می تواند زن را بر اذن مشروط در عقد مجبور نماید؟ 205
- 3) اشکال مرحوم آقای حجّت: 206
- 1) فرمایش مرحوم شیخ در فرق بین مکره و مضطر: 207
- 2) رد کلام مرحوم شیخ توسط مرحوم سیّد در حاشیه با توضیح استاد مدّ ظله: 207
- ج) بررسی ناسازگاری اجبار با طیب نفس: 207
- 3) دفاع مرحوم آقای بروجردی از کلام مرحوم شیخ و ردّ کلام مرحوم سیّد: 208
- 4) تصویر سازگار بودن طیب نفس با اکراه در بعضی حالات توسط استاد مدّ ظله: 208
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 211
- اشاره 211
- 1) بررسی امکان تمسک به اطلاق آیه «أُحِلَّ لَکُمْ» بر نفی اشتراط اذن: 211
- الف) تکمیل بحثهای گذشته: 211
- 2) بررسی شمول اعتبار رضایت عمه و خاله نسبت به عمه و خاله رضاعی: 212
- 3) فرق بین اضطرار و اکراه: 214
- 4) تطبیق اکراه در مسئله طلاق خلع: 216
- 2) کلام مرحوم آقای حکیم و مرحوم آقای خویی: 217
- 1) طرح مسئله: 217
- اشاره 217
- ب) بررسی دلیل جواب اجبار: 217
- نظر استاد مد ظله: 218
- متن عروه: 220
- الف) بررسی مسئله 19 عروه: اذا اشترط فی عقد العمه او الخاله اذنهما فی تزویج بنت الاخ و الاخت ثم لم تأذنا عصیاناً منهما فی العمل بالشرط 220
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 220
- اشاره 220
- 2) اشکال استاد مد ظله بر مرحوم آقای حکیم: 221
- 1) فرمایش مرحوم آقای حکیم: 221
- 4) اشکال استاد مد ظله بر مرحوم سید: 223
- 3) تفصیل مرحوم سید بین شرط فعل و شرط نتیجه: 223
- 5) توجیهات محتمل کلام سید رحمه الله 224
- 6) اشکال استاد مد ظله بر توجیه اخیر 225
- ب) بررسی مسئله 20 عروه: اذا تزوجهما من غیر اذنٍ ثم اجازتا صحّ علی الاقوی. 226
- اشاره 226
- 2) ادله مرحوم آقای حکیم بر بطلان عقد فاقد اذن: 226
- بررسی سه دلیل فوق: 226
- 1) متن عروه: 226
- پاسخ مرحوم آقای حکیم به تقریب پنجم 228
- توضیحی در تکمیل فرمایش مرحوم آقای حکیم از استاد مد ظلّه 229
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 230
- صحیحه زراره: 230
- الف) آغاز بحث درباره صحت عقد بنت الاخ یا بنت الاخت بعد با رضایت متأخر عمه یا خاله. 230
- اشاره 230
- ب) نظر مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 231
- اشاره 231
- اشکال اول به استدلال برای بطلان عقد و لو با رضایت متأخر 232
- اشکال دوم: اشکال دیگری که به این استدلال شده این است که بر فرض هم که نهی در مسئله، نهی مولوی باشد. بازهم این استدلال تمام نیست. 232
- ج) فرمایش مرحوم صاحب ریاض رحمه الله: 233
- اشاره 233
- د) جواب از اشکال صاحب ریاض: 235
- توضیح یک نکته: 235
- ه) نظر استاد مد ظله درباره مسئله ضد و ترک استیذان: 236
- و) بررسی سخن مرحوم آقای حکیم رحمه الله 237
- اشاره 238
- ز) نظر مرحوم آقای خویی رحمه الله: 238
- 2) اشکال به فرمایش مرحوم آقای خویی رحمه الله: 239
- 1) سخن مرحوم آقای سید محمد کاظم یزدی رحمه الله: 239
- الف) بررسی مسئله 20 عروه: 241
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 241
- اشاره 241
- 1) نقل کلام محقق خویی رحمه الله: 241
- 2) نقد کلام محقق خویی رحمه الله: 242
- 3) نقل کلام حاج شیخ عبد لکریم حائری رحمه الله 244
- 4) مناقشه کلام مرحوم حائری 245
- ب) جواب از سایر ادلۀ بطلان غیر از صحیحۀ زراره: 246
- 1) دلیل اول و دوم: 246
- 2) دلیل سوم بر بطلان: 247
- اشاره 247
- نقل کلام مرحوم نراقی در مستند 248
- الف) آیا عقد با بنت الاخ یا بنت الاخت بدون اجازه عمه یا خاله باطل است یا منوط به اجازه است؟ 249
- اشاره 249
- اشاره 249
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 249
- 2) تحقیقی در مفاد آیه «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» 251
- 3) اثبات صحت در معاملات به یکی از دو طریق بناء عقلاء و قاعدۀ مقتضی و مانع 255
- ب) ادامه بررسی کلام مرحوم نراقی، طرح مسئله اصولی، تمسک به عموم عام یا استصحاب حکم مخصّص 257
- 1) اصل طرح بحث: 257
- 3) اشاره به کلام مرحوم آخوند رحمه الله: 259
- 4) کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 260
- اشاره 261
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 261
- 2) توضیح نظریه شیخ رحمه الله: 262
- 1) توضیحی در رابطۀ با محلّ نزاع: 262
- 4) تفسیر استاد مد ظله از کلام شیخ رحمه الله: 263
- 5) تفاوت صحیح میان عام مجموعی و افرادی به نظر استاد مد ظله: 264
- 1) متن عروه: 268
- ب) بررسی مسئله 21 عروه: اذا تزوج العمه و ابنه الاخ و شک فی سبق عقد العمه او سبق عقد الابنه حکم بالصحه 268
- 2) استدلال مرحوم آقای حکیم و مناقشه در آن: 269
- اشاره 271
- 1) صورت مسئله و نقد کلام آقای حکیم رحمه الله: 271
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 271
- الف) بررسی آراء فقهاء 271
- 2) فرمایش محقق خویی رحمه الله 273
- 3) ملاحظات استاد - مد ظله - بر فرمایش مرحوم آقای خویی رحمه الله: 274
- 4) تحقیق در اشکال سوم 276
- 5) تمسک به حدیث رفع برای اثبات صحت: 279
- اشاره 280
- ب) تحقیق در مسئله 280
- تقریبی دیگر بر کلام مرحوم سید رحمه الله: 281
- الف) متن عروه: مسئله 22: اذا ادعت العمه او الخاله عدم الاذن و ادعی هو الاذن منهما قدم قولهما 282
- اشاره 282
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 282
- ب) متن عروه: مسئله 23: 283
- اشاره 284
- 1) توضیح: بخش اول مسئله درباره کسی است که با زنی ازدواج کرده، سپس صغیره ای را که برادرزاده یا خواهرزادۀ زوجه اش نیست به عقد خود درآورده است. 284
- ج) متن عروه: مسئله 24: 284
- 2) یادآوری مبنای استاد مد ظله در مورد شمول ما یحرم من النسب و پی گیری مسئله 24: 285
- 3) تحقیق در مستند حکم: 285
- متن عروه: 286
- د) دنباله مسئله 24: 286
- 1) توضیح: 286
- 2) فرمایش مرحوم آقای خویی با توضیح استاد مد ظله: 287
- 3) نظر استاد مد ظله درباره تکلیف کفار نسبت به فروع: 287
- 4) فرمایش مرحوم صاحب جواهر با توضیح استاد مد ظله: 288
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 289
- اشاره 289
- الف) نظریه مختار در مسئله 24: اذا حصل بنت الاخ او الاخت بعد التزویج بالرضاع لم یبطل. 289
- اشاره 290
- ب) بررسی ادامه مسئله 24: و کذا اذا جمع بینهما فی حال الکفر ثم اسلم، علی وجه. 290
- 1) طرح بحث و اشاره به مبنای صاحب جواهر رحمه الله: 290
- 2) کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 291
- 4) تقریب استاد - مد ظله - برای تصحیح عقد پس از اسلام 293
- 7) نظر استاد مد ظله در مسئله: 295
- 6) کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 295
- 5) ادامه کلام مرحوم آقای خویی: 295
- اشاره 297
- الف) ادامه بررسی بحث (مسلمان شدن کافری که میان نکاح عمّه و برادرزاده جمع کرده است): 297
- 1) یادآوری اصل بحث: 297
- خلاصۀ درس این جلسه: 297
- 3) نظر استاد - مد ظله - درباره محتملات کلام صاحب جواهر رحمه الله: 298
- 2) فتوای صاحب جواهر و اشکال آقای خویی رحمه الله 298
- 1) متن عروه: 300
- 2) توضیح مسئله: 300
- ب) بررسی مسئله 25: اذا طلق العمه او الخاله طلاقا رجعیا 300
- 1) متن عروه: 301
- 2) توضیح مسئله: 301
- ج) بررسی مسئله 26: 301
- 1) متن عروه: 302
- 3) استدلال بر عدم جواز به روایت ابی الصباح کنانی و پاسخ آن: 302
- 2) توضیح مسئله: 302
- د) بررسی مسئله 27: 302
- 5) تذکر یک نکته در عبارت سید رحمه الله: 305
- 4) دفع یک توهّم: 305
- 2) اشکال بر ترتیب طرح بحث 306
- ر) بررسی مسئله 28: 306
- 1) متن عروه: 306
- 3) توضیح مسئله: 307
- اشاره 308
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 308
- متن عروه: 308
- 1) سخن مرحوم آقای حکیم: 309
- اشاره 309
- 2) جواب سخن آقای حکیم از سوی استاد - مد ظله 309
- الف) آغاز بحث درباره طلاق بائن عمه یا خاله: 309
- ب) آغاز بحث حرمت نکاح برخی زنان به سبب زنا: 310
- 1) دیدگاه علمای عامه: 310
- 3) اشکال به مرحوم علامه: 311
- 2) دیدگاه علمای امامیه: 311
- استناد علامه به روایات: 312
- 4) نقل عبارت علامه حلی: 312
- اشاره 312
- نقل ادله دال بر حلیت ام یا بنت مزنی بها 313
- نقل عبارت علامه حلی دربارۀ حرمت بنت عمه و خاله 314
- اشاره 316
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 316
- 1) اشکال غرابت و تناقض در کلام علامه حلی در مختلف: 316
- الف) ادامه مسئله 28 و بررسی کلام علامه حلی؛ 316
- 2) جواب از ادعای تهافت و تناقض در کلام علامه؛: 317
- 1) قول اول: این است که همه اقسام حرام باشد 319
- 2) قول دوم: یا احتمال دوم این است که هیچ یک از اقسام حرام نباشد 319
- ب) أقوال یا احتمالات در مسئله: 319
- 4) قول چهارم: این است که همانطوری که بنت الخاله به واسطۀ زنای به خاله حرام می شود بنت العمه هم به واسطۀ زنای به عمه حرام می شود 320
- ج) حکم زنای بعد از عقد و قبل از دخول: 320
- اشاره 320
- 1) اشاره ای به قول مشهور و ادلۀ آن: 325
- الف) پی گیری تحقیق دربارۀ حکم زوجۀ مردی که قبل از وقاع با همسرش، مرتکب زنا با مادر یا دختر وی گردد: 325
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 325
- اشاره 325
- 2) مستند قول به حرمت: 326
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم در لزوم رفع ید از این دو روایت: 327
- 4) اشکال استاد مد ظلّه به کلام مرحوم آقای حکیم: 327
- ب) اشاره ای به توثیق سهل بن زیاد و تحقیقی در سند روایت أبو الصباح: 328
- 1) بیان کلام صاحب جامع الرواه در وثاقت محمد بن فضیل بصری و ضعف محمد بن فضیل کوفی با توضیحی از استاد مد ظلّه: 328
- اشاره 328
- 2) تذکراتی از استاد مد ظلّه: 329
- 3) نقل کلام جامع الرواه در اثبات بصری بودن محمد بن فضیل در اسناد فقیه با توضیحاتی از استاد مد ظله: 331
- 4) اشکال استاد - مد ظله - به دو دلیل جامع الرواه: 332
- 5) دلیل مرحوم تفرشی برای اثبات اتحاد محمد بن فضیل در اسناد فقیه با محمد بن قاسم بن فضیل: 333
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 336
- الف) ادامه بررسی حال محمّد بن الفضیل: 336
- اشاره 336
- 1 - اشاره به کلام صاحب جامع الرواه (یادآوری): 336
- اشاره 336
- 2 - یازده نفر از راویان مختص به بصری و علت اختصاص آنها به وی: 337
- 3) بررسی کلام جامع الرواه 342
- 4 - توضیح بیشتر از تنظیم کننده 344
- 5) بررسی حال محمّد بن الفضیل صیرفی کوفی 346
- اشاره 348
- 1 - ذکر روایات داله بر حرمت: 348
- ج) بررسی حکم زنای سابق بر تزویج: 348
- 6) نتیجه بحث: 348
- ب) خلاصه بحث تا اینجا: 348
- 3 - روایت محمد بن مسلم 349
- 1 و 2: روایت عمار و ابن الصباح الکنانی 349
- 4 - صحیحه محمّد بن مسلم 349
- 6 - صحیحه عیص بن القاسم 351
- نکته ای دربارۀ کتاب جواهر الکلام 352
- اشاره 352
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 352
- الف) ادامه بررسی روایت در مسئله (صحیحه عیص بن قاسم): 353
- 1 - اختلاف نسخ موجود در صحیحه عیص. 353
- 2) تحقیق در اختلاف نسخ صحیحه عیص توسط استاد مد ظله 354
- ب) روایت منصور بن حازم 355
- 3) تأمل در تمسک به صحیحه عیص 355
- 1) یکی دیگر از روایات دال بر تحریم، روایت ابی الصباح کنان است: 356
- ج) ذکر روایات دیگر که دال بر تحریم هستند 356
- 2) روایت عمار که به نظر ما موثقه است و ما در سهل اشکالی نمی کنیم: 356
- د) شروع در بررسی روایات معارض با احادیث مذکور 357
- 4) مرسله یونس: 357
- 5) روایت دعائم الاسلام: 357
- اشاره 359
- الف) روایات زنای به ام و ارادۀ تزوج به بنت او (حکم بنت المزنی بها): 359
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 359
- ب) روایت زنای به بنت و ارادۀ ازدواج با أم او (حکم أم المزنی بها): 361
- ج) روایات حکم مزنی بهای پدر و بر پسر بالعکس: 363
- اشاره 363
- وجه جمع بین روایات: 364
- نکته ای راجع به اجماع ناصریات: 366
- نقد استاد مد ظله بر کلام صاحب مناهل 366
- اشاره 368
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 368
- 1 - بیان مبنای مرحوم نراقی و تطبیق آن بر مسئله مورد بحث: 369
- الف) بررسی مفاد نواهی و اوامری که با جمله خبری انشاء شده است: 369
- 2) نقد استاد مد ظله: 369
- 2) نظر استاد مد ظله: 370
- 1) رد کلام صاحب جواهر دربارۀ حمل فجور بر مادون الجماع: 370
- 3) ادله مردود دانستن کلام مرحوم آقای حکیم دربارۀ حمل روایات تحرم بر کراهت 371
- 1) بررسی نسبت عددی روایات حرمت و جواز: 372
- ج) نقد نظرات مرحوم آقای خویی از سوی استاد مد ظله: 372
- 2) مردود بودن میزان جمع عرفی در کلام مرحوم آقای خویی: 373
- 3) امکان حمل امر به مفارقت بر ضرورت طلاق: 374
- 4) عدم تنافی کراهت با احکام وضعی: 374
- اشاره 374
- نظر استاد مد ظله در حمل روایات بر کراهت: 375
- اشاره 376
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 376
- الف) توضیح عبارت مرحوم سید در متن مسئله 28 و اشکال به برداشت مرحوم آقای خویی: 376
- اشاره 376
- ب) تذکر نکته ای در کلام مرحوم آقای خویی (ره): 379
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 379
- ج) آیا قول به حلیّت مشهور بین قدماء و مجمع علیه است یا نه؟ 379
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 382
- اشاره 382
- الف) سخن مرحوم آقای حکیم در مسئله: 383
- 2) آیا حلیت به معنای حلیت تعلیقی می باشد؟ 384
- ب) بررسی سخن مرحوم آقای حکیم: 384
- 1) ملاک ترجیح به شهرت چیست؟ 384
- 3) توضیح استاد - مدّ ظلّه - نسبت به «لا یحرّم الحرام الحلال» و آیه تحریم: 385
- 4) بررسی حمل روایات تحلیل بر تقیّه و نظر استاد «مد ظلّه»: 387
- ج) بررسی روایات تحلیل (آیا روایات تحلیل، صریح در جواز هستند): 390
- 1) اشاره به کلام مرحوم آقای حکیم: 390
- 2) بررسی صحیحه سعید بن یسار: 391
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 395
- اولین روایت تحلیل صحیحه سعید بن یسار بود: 395
- اشاره 395
- روایت دوم: صحیحۀ حَنان بن سَدیر 397
- اشاره 397
- سند روایت: 398
- تقریب استدلال به روایت: 398
- بررسی استدلال به روایت: 398
- روایت سوم: مرسلۀ زراره 399
- روایت چهارم صحیحۀ هاشم بن مثنی 400
- روایت پنجم روایت دیگری از هاشم بن مثنی: 401
- روایت ششم: مضمرۀ صفوان 401
- الف) ادامه حل تعارض روایات تحریم و روایات تحلیل: 404
- 1) اشاره به بحثهای گذشته: 404
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 404
- اشاره 404
- 2) بررسی شهرت فتوایی: 405
- 3) اشاره به فتاوای علماء در مسئله: 405
- 4) کلام شیخ طوسی در تبیان: 407
- 5) اشاره به روایات موافق با تقیه در مسئله: 408
- 6) بررسی ترجیح روایات تجویز به جهت موافقت با کتاب: 409
- اشاره 411
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 411
- اشاره 412
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 412
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خوئی توسّط استاد - مدّ ظلّه -: 413
- 3) نتیجه نهایی بحث: 415
- 1) نظر علماء در مسئله: 415
- اشاره 415
- ب) بررسی حکم حرمت مصاهرتی در وطی به شبهه: 415
- اشاره 416
- 2) ادله تحریم ابد در وطی به شبهه: 416
- دلیل اوّل: آیه شریفه «لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤُکُمْ» 416
- دلیل دوم: اولویت، 417
- اشکالات دلیل دوم (اولویت) 417
- دلیل سوم: استقراء، 418
- اشکالات دلیل سوم (استقراء) 419
- دلیل چهارم: حدیث معروفی را از پیامبر صلی الله علیه و آله فریقین روایت کرده اند که «انّ الحرام لا یحرّم الحلال» 420
- اشکالات دلیل چهارم 420
- نتیجه بحث 421
- 1) متن صحیحه زراره: 422
- اشاره 422
- الف) ادامه بررسی حکم تحریم مصاهرتی در وطی به شبهه: 422
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 422
- اشاره 422
- 2) تقریب استدلال به روایت: 423
- 3) کلام مرحوم آقای خویی در ردّ استدلال فوق: 424
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای خویی: 425
- 5) نظر استاد - مد ظلّه - درباره روایت: 426
- 6) نتیجه بحث: 427
- 1) نگاهی به اقوال علماء و بررسی اجماع در مسئله: 427
- اشاره 427
- ب) بررسی حکم زنای به عمه یا خاله: 427
- 2) متن صحیحه محمد بن مسلم: 429
- 3) بررسی دلالت روایت: 429
- 4) سایر روایات مسئله: 431
- 5) بررسی وجود روایت دیگر در مسئله: 431
- 6) نظر استاد - مد ظلّه در مسئله: 435
- ج) اشاره به اقوال علماء در بحث تحریم مصاهرتی در زنا و وطی به شبهه: 436
- 1) اقوال علماء درباره حرمت مصاهرت در زنا (به طور کلی) 436
- اشاره 436
- 2) بررسی اجماع فقهاء درباره تحریم دختر عمه یا دختر خاله با زنای به مادر آنها 437
- 3) حکم تحریم مصاهرتی در وطی به شبهه 438
1379/11/09 یکشنبه درس شمارۀ (283) کتاب النکاح/سال سوم
اشاره
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
خلاصۀ درس قبل و این جلسه:
در جلسات قبل، فروع این مسئله بحث شد که اگر کسی بخواهد بر روی عمه و خاله، برادرزاده یا خواهرزاده آنها را بگیرد باید از عمه و خاله اجازه بگیرد، در این جلسه، این فرع طرح می شود که آیا عمه و خاله رضاعی هم، چنین حکمی دارند؟ با بررسی ادله مختلف تنزیل رضاع به منزله نسب، اشکال صاحب مستند در استدلال به روایات مسئله در مورد ام الزوجه رضاعی و مانند آن، طرح می گردد که ام الزوجه تلفیقی از نسب و مصاهرت است و ادله تنزیل آن را شامل نمی شود. در این بحث، (مقدمتاً) اثبات می شود که مراد از «ما» در (یحرم من الرضاع ما یحرم من النسب)، خود زنان می باشد نه افعال متعلق به آنها، و تطبیق این قاعده بر بیع در برخی روایات شمول قاعده الحاق رضاع به نسب را نسبت به اخت الزوجه رضاعی مسلم می دانیم، در مورد اشکال صاحب مستند هم می گوییم که «یحرم من الرضاع ما یحرم من النسب» تنها اختصاص به نسبت با خود شخص متزوج ندارد، بلکه نسبتی که با شخص دیگر، حکمی را برای متزوج بیاورد، همین نسبت اگر با رضاع حاصل شود، سبب ترتب همان حکم می شود.
***
الف) بررسی اعتبار اذن عمه و خاله رضاعی:
اشاره
یکی از فروع مسئله اعتبار اذن عمه و خاله این است که آیا اذن عمه و خاله رضاعی هم شرط است یا خیر؟(1) مرحوم نراقی در مستند این مسئله را متعرض شده و
1- (1) - (توضیح بیشتر) مرحوم سید صاحب عروه صریحاً متعرض فرض رضاع در مسئلۀ 9 نشده است لکن از اینکه بعضی از فروع مسئله رضاع را در مسئلۀ 24 مورد بحث و منع قرار دهد استفاده می شود که محل کلام او در مسئلۀ 9 اعم از نسب و رضاع بوده است.