نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 8 صفحه 233

انجام داد، مثلاً با مادر و خواهر و... ازدواج کرد، چون این موارد نزد همه واضح است که عصیان خداوند است، این عقد باطل است ولی ازدواج بدون اذن مولا از این موارد نیست. بنا بر این آن کبرای واضح این است که هرگاه عصیان خداوند شده باشد که در آیه آمده است و از اصول واضحه است، عقد تصحیح نمی شود ولی این عقد یک عصیان در حق مالک عبد است و با رضایت او عقد هم صحیح می باشد. و با این عقد حق کسی نادیده گرفته شده و با رضایت او، اشکال هم برطرف می شود.

به عبارت دیگر، برای استدلال نمی توان به یک امر تعبدی استدلال کرد، بلکه باید به یک امر ضروری و واضح و روشن استدلال گردد تا مورد قبول مخاطب واقع شود.

وگرنه معنا ندارد ما به یک امر غیر روشن و تعبدی که برای مخاطب معلوم نیست استدلال کنیم و به آن تمسک کنیم تا مطلبی را ثابت نماییم. استدلال به این که نهی مولوی در معاملات موجب بطلان آن است، یک امر واضح و روشن و قابل استناد نیست و آن را از «انه لم یعص الله» نمی توان فهمید. پس بر فرض از این روایت یک کبرای کلی هم استفاده شود باید دائره آن تضییق شده و یک امر واضح و روشن و بدیهی مبدل گردد. تا مخاطب به راحتی بتواند آن را بپذیرد و آن را دلیل برای حکم قرار دهد.(1)

ج) فرمایش مرحوم صاحب ریاض رحمه الله:

اشاره

«ربما یستدل علیه بکونه فی عقده عاص للّه سبحانه فیفسد عقده و لما ورد فی بعض المعتبره کالصحیح او الحسن و نحو من تزویج العبد بدون اذن سیده حیث حکم بصحته بعد رضا السید معللا بعدم معصیته لله سبحانه و فیه دلاله علی الفساد حیث یقع فی معصیه الله سبحانه و المراد بالمعصیه عدم امتثال ما تعلق به النهی عنه بخصوصه الا ما انه یلازم عصیان الامر بامتثاله له عقال فلیس فی نکاحه معصیه لله سبحانه بالمعنی المتقدم نعم یلازم المعصیه التی هی الخروج عن الامر بالاطاعه و لم یجعل علیه السلام مثل هذه المعصیه مناطا لفساد التزویج بل الاول و ما نحن فیه منه لحصول المعصیه بنفس العقد للنهی عنه بخصوصه فیفسد لحصول مناطه»(2)