- الف): بررسی اجمالی مباحث محرمات بالمصاهره 1
- 1) تعریف مصاهره: 1
- 2) متن مسئله: 1
- اشاره 1
- 1379/10/11 یکشنبه درس شمارۀ (265) کتاب النکاح/سال سوم 1
- خلاصۀ درس این جلسه: 1
- 3): متن مسئله (3): 2
- 6) توضیح مسئله: 4
- 5) مسئله 4: 4
- 1) طرح اشکال و بررسی کلام قوم درباره آن: 5
- ب) توضیحی درباره آیه شریفه ربائب: 5
- 7) متن مسئله: 5
- 8) توضیح مسئله: 5
- 2) نکته قید «فِی حُجُورِکُمْ» در آیه شریفه: 6
- اشاره 8
- الف): توضیحی دربارۀ «مِنَ النِّساءِ» در آیۀ «وَ لا تَنْکِحُوا...» 8
- خلاصۀ درس این جلسه: 8
- اشکال اول به استدلال به آیۀ «وَ لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤُکُمْ» 9
- اشاره 9
- ب): دلالت آیه «لا تَنْکِحُوا» بر حرمت ازدواج با زن پدر و عروس 9
- اشاره 9
- پاسخ استاد - مد ظله - به اشکال آقای حکیم (ره). 10
- جواب مرحوم آقای خویی (ره) به اشکال مرحوم آقای حکیم (ره) 12
- اشکال دوم استدلال به آیۀ «وَ لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤُکُمْ» 13
- ج) بررسی کلام مرحوم آقای خویی (ره) 13
- اشاره 13
- اشاره 13
- پاسخ استاد - مد ظله - به استدلال طبری 14
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 16
- 1): در حرمت نکاح با زن پدر، مدخوله بودن زن توسط پدر شرط نیست. 16
- اشاره 16
- اشاره 16
- 2 - روایت حلبی: 17
- 3 - روایت عبد الله بن سنان: 17
- 1 - روایت محمد بن مسلم: 17
- 4 - صحیحۀ محمد بن قیس 17
- الف) بررسی چند حدیث: 17
- نکتۀ اول: 18
- نکتۀ سوم: ممکن است کسی توهّم کند، مراد از این جمله، تعیین نکاح معاطاتی است که با ملامسه انشاء زوجیت شده است، 19
- اول: (توضیح معنای نکاح معاطاتی:) 19
- نکتۀ دوم: این جمله «مهرها واجب» که در روایات هست به چه معنی است؟ 19
- اشاره 20
- امر دوّم: احتمال نکاح معاطاتی در این روایت بسیار بعید است، 20
- روایت اوّل: روایت علی بن یقطین 20
- ب): ذکر دو روایت و حل تعارض بدوی میان آنها 20
- نظر استاد مد ظلّه: 22
- ج) توضیحی پیرامون مفاد روایت عمر بن اذینه 23
- 2) توضیحی پیرامون آیه شریفه «وَ رَبائِبُکُمُ اللاّتِی فِی حُجُورِکُمْ مِنْ نِسائِکُمُ اللاّتِی دَخَلْتُمْ بِهِنَّ» و کلام مرحوم علامه طباطبایی (رحمه الله علیه) 25
- اشاره 25
- بررسی بیان مرحوم علامه طباطبائی (رحمه الله علیه): 27
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 29
- اشاره 29
- 1): اگر انسان همسری بگیرد و با وی نزدیکی کند، بدون تردید دیگر نمی تواند مادر او را بگیرد 29
- الف): آغاز بحث درباره شرط حرمت ابدی مادرزن 29
- 2) نگاهی به اقوال علماء: 30
- ب): بررسی" مِنْ نِسائِکُمُ" در آیه شریفه: 31
- 1): ادله عدم تعلق" مِنْ نِسائِکُمُ " به" أُمَّهاتُ نِسائِکُمْ" 31
- 3): بررسی مدلول آیه شریفه: 31
- 2): بررسی ادله سه گانه فوق از سوی استاد - مد ظلّه - 33
- 3) مقدمه ای درباره اشتراک لفظی و معنوی: 34
- 4) تطبیق مقدمه فوق در محل کلام: 35
- 5): تقریب دلیل سوم به گونه ای دیگر 36
- 6) تحقیق کلام درباره دلیل سوم: 37
- 1): کلام مبرّد با توضیح زجّاج (تقریب ابتدایی و بررسی آن) 38
- اشاره 38
- ج) بررسی" اللاّتِی دَخَلْتُمْ بِهِنَّ" در آیه شریفه 38
- 2) تقریب دقیق تر از کلام زجّاج و بررسی آن 39
- 3) کلام کشف اللثام و بررسی آن 40
- د) بررسی روایات مسئله 41
- 4) نکته ای دیگر درباره آیه شریفه 41
- 1) صحیفه غیاث بن ابراهیم 41
- 3) موثقه أبو بصیر 42
- 2) موثقه اسحاق بن عمار 42
- 4) مرسله ابی حمزه 43
- الف) روایات حرمت مادر زن و ربیبه 44
- 1) روایت اول 44
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 44
- اشاره 44
- 2) روایت دوم: 46
- ب روایت دسته دوم: 48
- متن روایت: 48
- نکاتی در این روایت قابل ذکر است: 49
- بررسی دلالت روایت منصور بن حازم بر جواز ازدواج با مادر زن غیر مدخوله: 52
- بررسی متن روایت: 52
- متن روایت: 55
- اشاره 55
- الف) بررسی روایاتی که حرمت ام الزوجه را مشروط به دخول به بنت دانسته اند: 55
- 1) روایت جمیل 55
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 55
- اشاره 55
- مناقشه در سند روایت: 56
- تأیید سند روایت 57
- بررسی اضطراب سند روایت 58
- مناقشه استاد (مد ظله) در استدلال به روایت جمیل و حماد 59
- 2) بیان مراد از صدر روایت جمیل: 60
- ب) بررسی صحیحۀ محمد بن اسحاق بن عمار: 61
- متن روایت: 61
- ج) بررسی فتاوای فقها در مقابل قول مشهور: 63
- اشاره 65
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 65
- آیا در حرمت ام الزوجه، مدخوله بودن زوجه نیز شرط است 65
- اشاره 65
- اشاره 66
- کلام صاحب مدارک «رحمه الله»: 66
- جهت اول: آیا غیاث بن ابراهیم متعدد است یا خیر؟ 67
- روایت اول روایت غیاث بن ابراهیم 67
- جهت دوم: آیا غیاث بن ابراهیم که نجاشی و شیخ او را در اصحاب الصادق عنوان کرده اند همان غیاث بن ابراهیم است که در اصحاب الباقر رجال شیخ به عنوان بتری معرفی شده است؟ 67
- پاسخ استاد مد ظلّه: 67
- جهت سوّم: آیا این غیاث بن ابراهیم امامی است یا خیر؟ 68
- جهت چهارم: آیا این غیاث بن ابراهیم ثقه است؟ 68
- روایت دوم: روایتی است که عیاشی از تفسیر ابو حمزۀ ثمالی نقل می کند. 69
- سومین روایت تحریم روایت ابو بصیر است 70
- چهارمین روایت روایت اسحاق بن عمار است 70
- اشاره 71
- اشکال مرحوم آقای خویی «رحمه الله» به حمل بر کراهت: 71
- کلام مرحوم آقای حکیم «رحمه الله» در جمع بین روایات: 71
- پاسخ استاد مد ظله از کلام مرحوم آقای خویی «رحمه الله»: 72
- پاسخ اشکال اول: 72
- مناقشه استاد مد ظله در حمل روایات ناهیه بر کراهت: 74
- پاسخ اشکال دوم: 74
- نظر استاد مد ظله در جمع بین روایات: 75
- پاسخ استاد مد ظلّه از کلام مرحوم مجلسی «رحمه الله»: 78
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 79
- 1) عبارت علامه رحمه الله در مختلف: 79
- اشاره 79
- 2) توجیه کلام علامه؛ توسط استاد مد ظله: 80
- 3) نظر استاد مد ظله در مورد سخن علامه رحمه الله: 81
- 4) نظر نهایی استاد مد ظله در مسئله: 82
- 5) مسئله حرمت بنت الزوجه: 83
- اشاره 85
- اشاره 85
- 1) طرح مسئله: محرمیت بنت الزوجه ای که بعد از خروج مادرش از زوجیت متولد شده. 85
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 85
- الف) آیا مسئله اجماعی است؟ 86
- ج) تعارض کلام اصولیین و منطقیین در معنای مشتق: 87
- ب) آیا ادلۀ حرمت بنت الزوجه شامل این مسئله می شود؟: 87
- 2) حل تعارض بین کلام منطقیین و اصولیین 88
- 4) بررسی سه مسئله در باب رضاع و تطبیق بحث مشتق بر آن 90
- 3) حل تعارض بین دو طائفه از روایات باب حج 90
- اشاره 90
- مسئله اول: گاهی شخصی دو زوجه دارد یکی کبیره و دیگری صغیره، اگر آن زوجه کبیره به زوجۀ صغیره شیر بدهد حکم نکاح این دو نفر چیست؟ 91
- بررسی مسئله اول و تطبیق بحث مشتق بر آن 91
- مسئله دوم: کسی که دو زوجه کبیره و یک زوجۀ صغیره دارد، اگر هر دو کبیره متعاقباً به صغیره شیر بدهند حکم زوجیت این زنها چیست؟ 92
- اشاره 92
- مسئله سوم: مسئله ای است که مرحوم آقای سید أبو الحسن اصفهانی رحمه الله در وسیله النجاه آورده اند 93
- اشاره 93
- بررسی کلام مرحوم سید اصفهانی رحمه الله و تطبیق بحث مشتق بر این مسئله: 94
- 1) طرح بحث: 96
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 96
- اشاره 96
- الف) بررسی حرمت ابدی «بنت من کانت زوجه» و «ام من کانت زوجه» 96
- 2) نظر فقهاء در مسئله: 97
- 3) توضیح عبارت مبسوط: 98
- 4) طرح اشکالی در عبارت مبسوط و پاسخ آن: 99
- اشاره 101
- ب) بررسی اشکالی در مسئله شیر خوردن زوجه صغیره از زوجه کبیره و مسئله مشابه آن: 101
- 1) طرح یک اشکال: 102
- 2 - جواب اشکال: 102
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 103
- ج) بازگشت به بحث حرمت ابدی بنت من کانت زوجه 103
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد (مد ظله) 104
- الف) ادامه بررسی کلام مرحوم آقای خویی. 107
- 1) اشاره به کلام مرحوم آقای خویی (یادآوری) 107
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 107
- اشاره 107
- 2) توضیح کلام مرحوم آقای خویی: 108
- 3) پاسخ استدلال فوق توسط استاد مد ظله 109
- ب) تقریبی جدید برای اطلاق در ادله بحث 110
- 2) مقدمه ای برای مناقشه در تقریب جدید 110
- 1) اصل تقریب 110
- ج - بررسی صحیحه محمّد بن مسلم و روایات مشابه 112
- 1) متن روایت 112
- 3) تطبیق مقدمه فوق بر محل بحث 112
- 2) توضیحی درباره این روایت 113
- 3) روایات دیگر مشابه 114
- 1) بررسی وثاقت صالح بن ابی حماد 115
- د - بررسی روایت علی بن مهزیار 115
- اشاره 115
- 2) نظر استاد مد ظله پیرامون وثاقت صاحل بن ابی حماد 116
- 3) اثبات وثاقت علی بن محمّد بن قتیبه 116
- اشاره 119
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 119
- الف) راههای اثبات اعتبار "علی بن محمّد بن قتیبه نیشابوری" . 119
- 1) راه اول: اعتماد "کشی" به او و اشکال استاد مد ظله به این راه 119
- 2) اثبات وثاقت" علی بن محمّد بن قتیبه "از راه اعتماد صدوق رحمه الله 121
- اشاره 122
- 1) بررسی روایات مسئله: 124
- الف) بررسی روایات مسئله: 128
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 128
- اشاره 128
- ب) متن عروه: 132
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 134
- اشاره 134
- اشاره 135
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم: 135
- 2) کلام مرحوم آقای خویی: 135
- 3) نقد کلام مرحوم آقای خویی: 137
- 5) نقد کلام اخیر محقق خویی: 140
- 6) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم: 141
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 142
- اشاره 142
- ب) بررسی تتمۀ مسئلۀ 4: 142
- بررسی ظهور صیغۀ معلوم در اختیاری بودن 143
- اشاره 143
- 1) متن عروه: 144
- ج) توضیحی درباره عبارت سید در مسئلۀ 8: 144
- بررسی ظهر و «دخل بهن» به صیغه مجهول در تعمیم فعل نسبت به موارد غیر اختیاری 144
- 2) ذکر یک اشکال: 145
- 3) توضیح استاد مد ظله درباره عبارت: 145
- 5) نقد کلام مرحوم آقای خویی: 146
- الف) ادامه بحث عدم فرق بین دخول اختیاری و غیر اختیاری در ایجاب حرمت: 148
- متن عروه: 148
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 148
- 1) اشاره به بحث گذشته 148
- اشاره 148
- 3) جواب از اشکال و دفاع از مرحوم آقای خویی: 149
- 2) طرح یک اشکال: 149
- 4) مناقشۀ استاد مد ظله به اصل کلام مرحوم خویی: 150
- 5) تحقیق کلام و بیان مختار استاد مد ظله: 151
- 1) بررسی آراء: 154
- اشاره 154
- 2) توضیح کلام ابن ابی عقیل و ابن جنید: 154
- متن عروه: 154
- اشاره 156
- 3) بررسی روایات مسئله: 156
- ضمیمه: توضیح معنای فعل مجهول 157
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 160
- الف) بررسی مسئلۀ 9 عروه لا یجوز نکاح بنت الاخ او الاخت علی العمه و الخاله الا باذنهما 160
- متن عروه: 160
- اشاره 160
- متن روایت 161
- اشاره 161
- 1) روایت أبی الصباح کنانی 161
- سند روایت و اعتبار محمّد بن فضیل 162
- دلالت روایت بر نظر مرحوم صدوق رحمه الله 162
- اشاره 163
- دلالت روایت ابی عبیده: 163
- پاسخ به استدلال بر این دو روایت 163
- 2) روایت ابی عبیده الحذاء 163
- و همین نکته از روایت محمّد بن مسلم نیز استفاده می شود: 164
- متن روایت محمّد بن مسلم: 164
- پاسخ اشکال و ابطال رأی مرحوم صدوق رحمه الله 164
- ب) ادله اعتبار اذن عمه و خاله اگر عقدشان متأخر باشد 166
- اشاره 166
- بررسی دلیل اول: (روایت أبی الصباح کنانی): 167
- 2) روایت محمد بن مسلم 167
- ج) بررسی ادله اعتبار اذن عمه و خاله اگر عقدشان متأخر باشد 167
- 3) رعایت احترام عمه و خاله 167
- بررسی دلیل دوم: 168
- بررسی مناقشه های صاحب جواهر رحمه الله و تابعین ایشان 169
- بررسی مناقشه دوم صاحب جواهر رحمه الله و تابعین ایشان 170
- بررسی دلیل سوم کلام علامه در تحریر 171
- تذکر نکته ای در کلام مرحوم آقای حکیم 172
- بررسی حکم مسئله در صورت تقارن عقد عمه یا خاله با بنت الاخ یا بنت الاخت 175
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 176
- 1) بررسی مسئله 10 عروه: الظاهر عدم الفرق بین الصغیرتین و الکبیرتین و المختلفتین، و... 176
- متن عروه 176
- اشاره 176
- متن عروه 177
- 2) بررسی مسئله 11 عروه: الظاهر ان حکم اقتران العقدین حکم سبق العمه و الخاله 177
- استدراک 178
- 3) بررسی مسئله 12 عروه لا فرق بین المسلمتین و الکافرتین و المختلفتین. 180
- متن عروه: 180
- متن عروه: 181
- 5) بررسی مسئله 13: عروه فی کفایه الرضا الباطنی منهما من دون إظهاره 181
- 4) بررسی مسئله 13: عروه لا فرق فی العمه و الخاله بین الدنیا منهما و العلیا. 181
- متن عروه: 181
- متن عروه 182
- 6) بررسی مسئلۀ 15: اذا اذنت ثم رجعت و لم یبلغه الخبر فتزوج لم یکفه الاذن السابق. 182
- متن عروه 183
- 8) بررسی مسئلۀ 18 الظاهر ان اعتبار اذنهما من باب الحکم الشرعی لا ان یکون لحقٍّ منهما 183
- 7) بررسی مسئلۀ 16 و 17 اذا رجعت عن الاذن بعد العقد لم یؤثر فی البطلان.... 183
- متن عروه 183
- موضوع بحث 184
- الف) تحقیقی در تفرد علامه در این مسئله 184
- اشاره 184
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 184
- اشاره 184
- 1) عبارت شیخ طوسی رحمه الله در مبسوط 185
- 2) عبارت شیخ طوسی در کتاب خلاف 186
- 3) عبارت ابن ادریس در سرائر 186
- ب) بررسی اقتضای قاعده در مسئله توسط استاد مد ظله 187
- 5) عبارت شهید ثانی در شرح لمعه 187
- 4) عبارت شهید اول در کتاب لمعه 187
- اشاره 190
- اشاره 190
- الف) بررسی اعتبار اذن عمه و خاله رضاعی: 190
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 190
- اشاره 191
- 1) ذکر اجمالی ادلۀ مسئله و مناقشات ذکر شده درباره آنها: 191
- اشکال مرحوم نراقی به استدلال به روایت فوق 192
- 2) بررسی معنای حدیث یحرم من الرضاع...: 193
- اشاره 194
- نقد تقریب فوق 194
- 4) استدلال بر ظهور «ما یحرم» در نساء 195
- 5) بررسی تطبیق «ما یحرم» بر بیع 196
- 6) نتیجه گیری فقهی از تعیین مفاد ما یحرم 198
- ب) بررسی دلالت صحیحۀ أبو عبیده 198
- اشاره 198
- 2) بررسی نقل دیگر روایت فوق 199
- 1) تقریب ابتدایی استدلال به روایت فوق در محل بحث و اشکال آن 199
- ج) نقد کلام محقق نراقی در مستند 200
- 1) یادآوری بحث جلسه قبل: 202
- الف) پی گیری استدلال جهت تنزیل رضاع به منزلۀ نسب در مورد حرمت جمع بین عمه یا خاله با برادرزاده یا خواهرزادۀ زوجه: 202
- اشاره 202
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 202
- 2) بررسی اشتراط اذن عمه و خاله رضاعی: 203
- متن عروه 204
- ب) تحقیق در مفاد مسئله 19: 204
- 2) آیا شوهر می تواند زن را بر اذن مشروط در عقد مجبور نماید؟ 205
- 3) اشکال مرحوم آقای حجّت: 206
- 2) رد کلام مرحوم شیخ توسط مرحوم سیّد در حاشیه با توضیح استاد مدّ ظله: 207
- ج) بررسی ناسازگاری اجبار با طیب نفس: 207
- 1) فرمایش مرحوم شیخ در فرق بین مکره و مضطر: 207
- 4) تصویر سازگار بودن طیب نفس با اکراه در بعضی حالات توسط استاد مدّ ظله: 208
- 3) دفاع مرحوم آقای بروجردی از کلام مرحوم شیخ و ردّ کلام مرحوم سیّد: 208
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 211
- اشاره 211
- الف) تکمیل بحثهای گذشته: 211
- 1) بررسی امکان تمسک به اطلاق آیه «أُحِلَّ لَکُمْ» بر نفی اشتراط اذن: 211
- 2) بررسی شمول اعتبار رضایت عمه و خاله نسبت به عمه و خاله رضاعی: 212
- 3) فرق بین اضطرار و اکراه: 214
- 4) تطبیق اکراه در مسئله طلاق خلع: 216
- ب) بررسی دلیل جواب اجبار: 217
- 2) کلام مرحوم آقای حکیم و مرحوم آقای خویی: 217
- اشاره 217
- 1) طرح مسئله: 217
- نظر استاد مد ظله: 218
- متن عروه: 220
- الف) بررسی مسئله 19 عروه: اذا اشترط فی عقد العمه او الخاله اذنهما فی تزویج بنت الاخ و الاخت ثم لم تأذنا عصیاناً منهما فی العمل بالشرط 220
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 220
- اشاره 220
- 2) اشکال استاد مد ظله بر مرحوم آقای حکیم: 221
- 1) فرمایش مرحوم آقای حکیم: 221
- 3) تفصیل مرحوم سید بین شرط فعل و شرط نتیجه: 223
- 4) اشکال استاد مد ظله بر مرحوم سید: 223
- 5) توجیهات محتمل کلام سید رحمه الله 224
- 6) اشکال استاد مد ظله بر توجیه اخیر 225
- بررسی سه دلیل فوق: 226
- ب) بررسی مسئله 20 عروه: اذا تزوجهما من غیر اذنٍ ثم اجازتا صحّ علی الاقوی. 226
- اشاره 226
- 2) ادله مرحوم آقای حکیم بر بطلان عقد فاقد اذن: 226
- 1) متن عروه: 226
- پاسخ مرحوم آقای حکیم به تقریب پنجم 228
- توضیحی در تکمیل فرمایش مرحوم آقای حکیم از استاد مد ظلّه 229
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 230
- الف) آغاز بحث درباره صحت عقد بنت الاخ یا بنت الاخت بعد با رضایت متأخر عمه یا خاله. 230
- صحیحه زراره: 230
- اشاره 230
- ب) نظر مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 231
- اشاره 231
- اشکال اول به استدلال برای بطلان عقد و لو با رضایت متأخر 232
- اشکال دوم: اشکال دیگری که به این استدلال شده این است که بر فرض هم که نهی در مسئله، نهی مولوی باشد. بازهم این استدلال تمام نیست. 232
- ج) فرمایش مرحوم صاحب ریاض رحمه الله: 233
- اشاره 233
- توضیح یک نکته: 235
- د) جواب از اشکال صاحب ریاض: 235
- ه) نظر استاد مد ظله درباره مسئله ضد و ترک استیذان: 236
- و) بررسی سخن مرحوم آقای حکیم رحمه الله 237
- اشاره 238
- ز) نظر مرحوم آقای خویی رحمه الله: 238
- 2) اشکال به فرمایش مرحوم آقای خویی رحمه الله: 239
- 1) سخن مرحوم آقای سید محمد کاظم یزدی رحمه الله: 239
- اشاره 241
- 1) نقل کلام محقق خویی رحمه الله: 241
- الف) بررسی مسئله 20 عروه: 241
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 241
- 2) نقد کلام محقق خویی رحمه الله: 242
- 3) نقل کلام حاج شیخ عبد لکریم حائری رحمه الله 244
- 4) مناقشه کلام مرحوم حائری 245
- ب) جواب از سایر ادلۀ بطلان غیر از صحیحۀ زراره: 246
- 1) دلیل اول و دوم: 246
- اشاره 247
- 2) دلیل سوم بر بطلان: 247
- نقل کلام مرحوم نراقی در مستند 248
- اشاره 249
- الف) آیا عقد با بنت الاخ یا بنت الاخت بدون اجازه عمه یا خاله باطل است یا منوط به اجازه است؟ 249
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 249
- اشاره 249
- 2) تحقیقی در مفاد آیه «أَوْفُوا بِالْعُقُودِ» 251
- 3) اثبات صحت در معاملات به یکی از دو طریق بناء عقلاء و قاعدۀ مقتضی و مانع 255
- ب) ادامه بررسی کلام مرحوم نراقی، طرح مسئله اصولی، تمسک به عموم عام یا استصحاب حکم مخصّص 257
- 1) اصل طرح بحث: 257
- 3) اشاره به کلام مرحوم آخوند رحمه الله: 259
- 4) کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 260
- اشاره 261
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 261
- 1) توضیحی در رابطۀ با محلّ نزاع: 262
- 2) توضیح نظریه شیخ رحمه الله: 262
- 4) تفسیر استاد مد ظله از کلام شیخ رحمه الله: 263
- 5) تفاوت صحیح میان عام مجموعی و افرادی به نظر استاد مد ظله: 264
- 1) متن عروه: 268
- ب) بررسی مسئله 21 عروه: اذا تزوج العمه و ابنه الاخ و شک فی سبق عقد العمه او سبق عقد الابنه حکم بالصحه 268
- 2) استدلال مرحوم آقای حکیم و مناقشه در آن: 269
- الف) بررسی آراء فقهاء 271
- اشاره 271
- 1) صورت مسئله و نقد کلام آقای حکیم رحمه الله: 271
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 271
- 2) فرمایش محقق خویی رحمه الله 273
- 3) ملاحظات استاد - مد ظله - بر فرمایش مرحوم آقای خویی رحمه الله: 274
- 4) تحقیق در اشکال سوم 276
- 5) تمسک به حدیث رفع برای اثبات صحت: 279
- ب) تحقیق در مسئله 280
- اشاره 280
- تقریبی دیگر بر کلام مرحوم سید رحمه الله: 281
- اشاره 282
- الف) متن عروه: مسئله 22: اذا ادعت العمه او الخاله عدم الاذن و ادعی هو الاذن منهما قدم قولهما 282
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 282
- ب) متن عروه: مسئله 23: 283
- 1) توضیح: بخش اول مسئله درباره کسی است که با زنی ازدواج کرده، سپس صغیره ای را که برادرزاده یا خواهرزادۀ زوجه اش نیست به عقد خود درآورده است. 284
- اشاره 284
- ج) متن عروه: مسئله 24: 284
- 2) یادآوری مبنای استاد مد ظله در مورد شمول ما یحرم من النسب و پی گیری مسئله 24: 285
- 3) تحقیق در مستند حکم: 285
- متن عروه: 286
- د) دنباله مسئله 24: 286
- 1) توضیح: 286
- 3) نظر استاد مد ظله درباره تکلیف کفار نسبت به فروع: 287
- 2) فرمایش مرحوم آقای خویی با توضیح استاد مد ظله: 287
- 4) فرمایش مرحوم صاحب جواهر با توضیح استاد مد ظله: 288
- الف) نظریه مختار در مسئله 24: اذا حصل بنت الاخ او الاخت بعد التزویج بالرضاع لم یبطل. 289
- اشاره 289
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 289
- اشاره 290
- 1) طرح بحث و اشاره به مبنای صاحب جواهر رحمه الله: 290
- ب) بررسی ادامه مسئله 24: و کذا اذا جمع بینهما فی حال الکفر ثم اسلم، علی وجه. 290
- 2) کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 291
- 4) تقریب استاد - مد ظله - برای تصحیح عقد پس از اسلام 293
- 5) ادامه کلام مرحوم آقای خویی: 295
- 7) نظر استاد مد ظله در مسئله: 295
- 6) کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 295
- خلاصۀ درس این جلسه: 297
- اشاره 297
- 1) یادآوری اصل بحث: 297
- الف) ادامه بررسی بحث (مسلمان شدن کافری که میان نکاح عمّه و برادرزاده جمع کرده است): 297
- 3) نظر استاد - مد ظله - درباره محتملات کلام صاحب جواهر رحمه الله: 298
- 2) فتوای صاحب جواهر و اشکال آقای خویی رحمه الله 298
- 1) متن عروه: 300
- 2) توضیح مسئله: 300
- ب) بررسی مسئله 25: اذا طلق العمه او الخاله طلاقا رجعیا 300
- 1) متن عروه: 301
- ج) بررسی مسئله 26: 301
- 2) توضیح مسئله: 301
- 2) توضیح مسئله: 302
- د) بررسی مسئله 27: 302
- 1) متن عروه: 302
- 3) استدلال بر عدم جواز به روایت ابی الصباح کنانی و پاسخ آن: 302
- 4) دفع یک توهّم: 305
- 5) تذکر یک نکته در عبارت سید رحمه الله: 305
- 1) متن عروه: 306
- ر) بررسی مسئله 28: 306
- 2) اشکال بر ترتیب طرح بحث 306
- 3) توضیح مسئله: 307
- متن عروه: 308
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 308
- اشاره 308
- 1) سخن مرحوم آقای حکیم: 309
- 2) جواب سخن آقای حکیم از سوی استاد - مد ظله 309
- الف) آغاز بحث درباره طلاق بائن عمه یا خاله: 309
- اشاره 309
- 1) دیدگاه علمای عامه: 310
- ب) آغاز بحث حرمت نکاح برخی زنان به سبب زنا: 310
- 3) اشکال به مرحوم علامه: 311
- 2) دیدگاه علمای امامیه: 311
- استناد علامه به روایات: 312
- 4) نقل عبارت علامه حلی: 312
- اشاره 312
- نقل ادله دال بر حلیت ام یا بنت مزنی بها 313
- نقل عبارت علامه حلی دربارۀ حرمت بنت عمه و خاله 314
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 316
- اشاره 316
- 1) اشکال غرابت و تناقض در کلام علامه حلی در مختلف: 316
- الف) ادامه مسئله 28 و بررسی کلام علامه حلی؛ 316
- 2) جواب از ادعای تهافت و تناقض در کلام علامه؛: 317
- 1) قول اول: این است که همه اقسام حرام باشد 319
- ب) أقوال یا احتمالات در مسئله: 319
- 2) قول دوم: یا احتمال دوم این است که هیچ یک از اقسام حرام نباشد 319
- 4) قول چهارم: این است که همانطوری که بنت الخاله به واسطۀ زنای به خاله حرام می شود بنت العمه هم به واسطۀ زنای به عمه حرام می شود 320
- ج) حکم زنای بعد از عقد و قبل از دخول: 320
- اشاره 320
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 325
- 1) اشاره ای به قول مشهور و ادلۀ آن: 325
- اشاره 325
- الف) پی گیری تحقیق دربارۀ حکم زوجۀ مردی که قبل از وقاع با همسرش، مرتکب زنا با مادر یا دختر وی گردد: 325
- 2) مستند قول به حرمت: 326
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم در لزوم رفع ید از این دو روایت: 327
- 4) اشکال استاد مد ظلّه به کلام مرحوم آقای حکیم: 327
- 1) بیان کلام صاحب جامع الرواه در وثاقت محمد بن فضیل بصری و ضعف محمد بن فضیل کوفی با توضیحی از استاد مد ظلّه: 328
- اشاره 328
- ب) اشاره ای به توثیق سهل بن زیاد و تحقیقی در سند روایت أبو الصباح: 328
- 2) تذکراتی از استاد مد ظلّه: 329
- 3) نقل کلام جامع الرواه در اثبات بصری بودن محمد بن فضیل در اسناد فقیه با توضیحاتی از استاد مد ظله: 331
- 4) اشکال استاد - مد ظله - به دو دلیل جامع الرواه: 332
- 5) دلیل مرحوم تفرشی برای اثبات اتحاد محمد بن فضیل در اسناد فقیه با محمد بن قاسم بن فضیل: 333
- الف) ادامه بررسی حال محمّد بن الفضیل: 336
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 336
- اشاره 336
- اشاره 336
- 1 - اشاره به کلام صاحب جامع الرواه (یادآوری): 336
- 2 - یازده نفر از راویان مختص به بصری و علت اختصاص آنها به وی: 337
- 3) بررسی کلام جامع الرواه 342
- 4 - توضیح بیشتر از تنظیم کننده 344
- 5) بررسی حال محمّد بن الفضیل صیرفی کوفی 346
- ب) خلاصه بحث تا اینجا: 348
- ج) بررسی حکم زنای سابق بر تزویج: 348
- اشاره 348
- 1 - ذکر روایات داله بر حرمت: 348
- 6) نتیجه بحث: 348
- 4 - صحیحه محمّد بن مسلم 349
- 3 - روایت محمد بن مسلم 349
- 1 و 2: روایت عمار و ابن الصباح الکنانی 349
- 6 - صحیحه عیص بن القاسم 351
- نکته ای دربارۀ کتاب جواهر الکلام 352
- اشاره 352
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 352
- الف) ادامه بررسی روایت در مسئله (صحیحه عیص بن قاسم): 353
- 1 - اختلاف نسخ موجود در صحیحه عیص. 353
- 2) تحقیق در اختلاف نسخ صحیحه عیص توسط استاد مد ظله 354
- ب) روایت منصور بن حازم 355
- 3) تأمل در تمسک به صحیحه عیص 355
- 1) یکی دیگر از روایات دال بر تحریم، روایت ابی الصباح کنان است: 356
- ج) ذکر روایات دیگر که دال بر تحریم هستند 356
- 2) روایت عمار که به نظر ما موثقه است و ما در سهل اشکالی نمی کنیم: 356
- 5) روایت دعائم الاسلام: 357
- 4) مرسله یونس: 357
- د) شروع در بررسی روایات معارض با احادیث مذکور 357
- اشاره 359
- الف) روایات زنای به ام و ارادۀ تزوج به بنت او (حکم بنت المزنی بها): 359
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 359
- ب) روایت زنای به بنت و ارادۀ ازدواج با أم او (حکم أم المزنی بها): 361
- اشاره 363
- ج) روایات حکم مزنی بهای پدر و بر پسر بالعکس: 363
- وجه جمع بین روایات: 364
- نکته ای راجع به اجماع ناصریات: 366
- نقد استاد مد ظله بر کلام صاحب مناهل 366
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 368
- اشاره 368
- 1 - بیان مبنای مرحوم نراقی و تطبیق آن بر مسئله مورد بحث: 369
- الف) بررسی مفاد نواهی و اوامری که با جمله خبری انشاء شده است: 369
- 2) نقد استاد مد ظله: 369
- 1) رد کلام صاحب جواهر دربارۀ حمل فجور بر مادون الجماع: 370
- 2) نظر استاد مد ظله: 370
- 3) ادله مردود دانستن کلام مرحوم آقای حکیم دربارۀ حمل روایات تحرم بر کراهت 371
- ج) نقد نظرات مرحوم آقای خویی از سوی استاد مد ظله: 372
- 1) بررسی نسبت عددی روایات حرمت و جواز: 372
- 2) مردود بودن میزان جمع عرفی در کلام مرحوم آقای خویی: 373
- 3) امکان حمل امر به مفارقت بر ضرورت طلاق: 374
- 4) عدم تنافی کراهت با احکام وضعی: 374
- اشاره 374
- نظر استاد مد ظله در حمل روایات بر کراهت: 375
- الف) توضیح عبارت مرحوم سید در متن مسئله 28 و اشکال به برداشت مرحوم آقای خویی: 376
- اشاره 376
- اشاره 376
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 376
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 379
- ب) تذکر نکته ای در کلام مرحوم آقای خویی (ره): 379
- ج) آیا قول به حلیّت مشهور بین قدماء و مجمع علیه است یا نه؟ 379
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 382
- اشاره 382
- الف) سخن مرحوم آقای حکیم در مسئله: 383
- 2) آیا حلیت به معنای حلیت تعلیقی می باشد؟ 384
- ب) بررسی سخن مرحوم آقای حکیم: 384
- 1) ملاک ترجیح به شهرت چیست؟ 384
- 3) توضیح استاد - مدّ ظلّه - نسبت به «لا یحرّم الحرام الحلال» و آیه تحریم: 385
- 4) بررسی حمل روایات تحلیل بر تقیّه و نظر استاد «مد ظلّه»: 387
- 1) اشاره به کلام مرحوم آقای حکیم: 390
- ج) بررسی روایات تحلیل (آیا روایات تحلیل، صریح در جواز هستند): 390
- 2) بررسی صحیحه سعید بن یسار: 391
- اولین روایت تحلیل صحیحه سعید بن یسار بود: 395
- اشاره 395
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 395
- روایت دوم: صحیحۀ حَنان بن سَدیر 397
- اشاره 397
- تقریب استدلال به روایت: 398
- سند روایت: 398
- بررسی استدلال به روایت: 398
- روایت سوم: مرسلۀ زراره 399
- روایت چهارم صحیحۀ هاشم بن مثنی 400
- روایت پنجم روایت دیگری از هاشم بن مثنی: 401
- روایت ششم: مضمرۀ صفوان 401
- 1) اشاره به بحثهای گذشته: 404
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 404
- الف) ادامه حل تعارض روایات تحریم و روایات تحلیل: 404
- اشاره 404
- 2) بررسی شهرت فتوایی: 405
- 3) اشاره به فتاوای علماء در مسئله: 405
- 4) کلام شیخ طوسی در تبیان: 407
- 5) اشاره به روایات موافق با تقیه در مسئله: 408
- 6) بررسی ترجیح روایات تجویز به جهت موافقت با کتاب: 409
- اشاره 411
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 411
- اشاره 412
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 412
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خوئی توسّط استاد - مدّ ظلّه -: 413
- اشاره 415
- ب) بررسی حکم حرمت مصاهرتی در وطی به شبهه: 415
- 1) نظر علماء در مسئله: 415
- 3) نتیجه نهایی بحث: 415
- 2) ادله تحریم ابد در وطی به شبهه: 416
- اشاره 416
- دلیل اوّل: آیه شریفه «لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤُکُمْ» 416
- اشکالات دلیل دوم (اولویت) 417
- دلیل دوم: اولویت، 417
- دلیل سوم: استقراء، 418
- اشکالات دلیل سوم (استقراء) 419
- دلیل چهارم: حدیث معروفی را از پیامبر صلی الله علیه و آله فریقین روایت کرده اند که «انّ الحرام لا یحرّم الحلال» 420
- اشکالات دلیل چهارم 420
- نتیجه بحث 421
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 422
- الف) ادامه بررسی حکم تحریم مصاهرتی در وطی به شبهه: 422
- اشاره 422
- 1) متن صحیحه زراره: 422
- اشاره 422
- 2) تقریب استدلال به روایت: 423
- 3) کلام مرحوم آقای خویی در ردّ استدلال فوق: 424
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای خویی: 425
- 5) نظر استاد - مد ظلّه - درباره روایت: 426
- اشاره 427
- 1) نگاهی به اقوال علماء و بررسی اجماع در مسئله: 427
- ب) بررسی حکم زنای به عمه یا خاله: 427
- 6) نتیجه بحث: 427
- 2) متن صحیحه محمد بن مسلم: 429
- 3) بررسی دلالت روایت: 429
- 4) سایر روایات مسئله: 431
- 5) بررسی وجود روایت دیگر در مسئله: 431
- 6) نظر استاد - مد ظلّه در مسئله: 435
- ج) اشاره به اقوال علماء در بحث تحریم مصاهرتی در زنا و وطی به شبهه: 436
- 1) اقوال علماء درباره حرمت مصاهرت در زنا (به طور کلی) 436
- اشاره 436
- 2) بررسی اجماع فقهاء درباره تحریم دختر عمه یا دختر خاله با زنای به مادر آنها 437
- 3) حکم تحریم مصاهرتی در وطی به شبهه 438
79/12/3 چهارشنبه درس شمارۀ (299) کتاب نکاح / سال سوّم
اشاره
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
خلاصۀ درس قبل و این جلسه:
بحث در بررسی روایات مربوط به بخشی از مسئله 28 بود (آیا زنای با زن موجب حرمت ازدواج با دختر او می شود یا نه؟) در این جلسه، ابتداء به بیان نکته ای دربارۀ نقل اقوال مختلف در کتاب جواهر و سپس به صحیحه عیص (از روایات دال بر تحریم) و اختلاف نسخ موجود در آن می پردازیم (که اگر باشر امرأته و نه باشر امرأهً باشد استدلال ناتمام خواهد بود) و بیان می کنیم که که در نسخ کافی و نوادر و استبصار و یک جای تهذیب (باشر امرأهً) اختلافی نیست و اختلاف در نقل دوم تهذیب است و در آخر، با توجه به عدم ثبوت احتمال (باشر امرأه)، در استدلال به این صحیحه اشکال می کنیم. بعد از آن روایت منصور بن حازم را با اسناد مختلف نقل کرده و یکی بودن آن را اثبات خواهیم کرد و سپس به بیان پنج روایت دیگر از ادله قول به تحریم پرداخت و در آخر بحث امروز، بررسی روایات دال بر تحلیل را شروع خواهیم کرد و در این مقام، روایت سعید بن یسار را از تهذیبین و نوادر ذکر کرده و به بیان اختلاف های موجود در آن خواهیم پرداخت.
نکته ای دربارۀ کتاب جواهر الکلام
انصافاً کتاب جواهر بدیل ندارد ولی ذکر جهات ضعف، اشکال حساب نمی شود مرحوم صاحب جواهر گاهی از بیست کتاب، نقل فتوی می کند و بعد می فرماید:
«علی ما حکی عن بعضها» و وقتی انسان نگاه می کند می بیند که حدود پانزده نفر از اینها را خودش ندیده است و داخل در «عن بعضها» است البته یک نفر که هم تحقیق می کند و هم تتبع، نمی رسد که همه را خود نگاه کند بلکه حدود پنج کتاب را که محل ابتلاء ایشان بوده خود نگاه می کند و بقیه را از شخص دیگری نقل می کند.