- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 1
- 1) متن عروه: 1
- لا فرق فی الحکم بین الزّنا فی القبل او الدّبر 1
- 1380/1/22 چهارشنبه درس شمارۀ (308) کتاب النکاح/سال سوم 1
- اشاره 1
- 2) بیان مرحوم آقای خویی رحمه الله: 2
- 3) نقد استاد مد ظله بر کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 2
- 4) بیان مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 3
- 5) فرمایش استاد مدّ ظلّه: 5
- اشاره 8
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 8
- ملاحظات استاد دام ظله بر فرمایشات عَلَمین قدس سرهم در مقام 9
- وجه کلام صاحب العروه به نظر استاد مد ظلّه 10
- اذا علم أنه زنی با حدی الامرأتین و لم یدر أیتهما هی؟ 13
- متن عروه: 13
- تعلیقه ای از مرحوم آقای خمینی قدس سرّه: 14
- توجیه حاشیه مرحوم آقای خمینی قدس سرّه 14
- بررسی کلام مرحوم آقای خمینی قدس سرّه 16
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 16
- اشاره 16
- لا فرق فی الزنا بین کونه اختیاریاً أو اجباریاً أو اضطراریّاً 22
- متن عروه: 22
- دلیل نشر حرمت در زنای شخص معذور 23
- فرمایش مرحوم آقای خویی رحمه الله 23
- بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله 24
- اشاره 26
- متن عروه: 26
- الف) پیگیری فرمایش استاد - مد ظلّه در حکم زنای مکره و مضطر: 26
- خلاصۀ درس این جلسه: 26
- لا فرق فی الزنا بین کونه اختیاریاً او اجباریاً او اضطراریاً 26
- ب) بررسی حکم زنای شخص خواب: 28
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد - مد ظلّه -: 28
- اشاره 28
- 1) نقل کلام مرحوم آقای حکیم و مرحوم آقای خویی: 28
- 3) نظر استاد - مد ظلّه -: 29
- ج) بررسی حکم زنای غیر بالغ: 31
- متن عروه: 31
- 1) استدلال مرحوم آقای خویی: 31
- د) بررسی حکم زنا به مزنی بهای غیر بالغه: 33
- و) کلمات برخی از لغویان درباره «افضاء» 33
- خلاصۀ درس این جلسه: 34
- متن مسئلۀ 34: 34
- اشاره 34
- 1 - طرح مسئله: 34
- الف) اذا کان الزنا لاحقاً، فطلقت الزوجه رجعیا ثم رجع الزوج فی اثناء العده 34
- 1) توضیح کلام مرحوم سید: 34
- 2 - نظر مرحوم سید رحمه الله: 35
- 2) کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 36
- اشاره 36
- بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 37
- 3) اشکال استاد - مد ظلّه - به کلام مرحوم سید: 39
- 4) تقریب استاد مد ظله برای کلام مرحوم سید: 41
- الف) فرع دوم ادامۀ مسئله 34: 43
- اشاره 43
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 43
- ب) مسئله 35: «اذا زوّجه رجل امرأه فضولاً، فزنی بأمها او بنتها ثم اجاز العقد 45
- متن مسئله 35: 45
- 1) توضیح کلام مرحوم سید رحمه الله: 45
- 2) کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 46
- 3) توضیح استاد مد ظلّه در معنای کشف حکمی: 47
- الف) مسئلۀ 39: عدم جواز جمع بین الأختین: 49
- 1) متن عروه و توضیح آن: 49
- خلاصۀ درس این جلسه: 49
- اشاره 49
- 2) توضیح فقرۀ «أو مختلفتین»: 50
- 3) توجیه مرحوم آقای بروجردی به کلمۀ «أو مختلفتین»: 51
- 4) توجیه امام راحل قدس سرّه و نقد آن: 52
- 5) توجیه سوم برای «مختلفتین» و نقد آن: 53
- 1) متن مسئله 40 و توضیح آن: 54
- ب) مسئله 40-42: 54
- 3) متن مسئله 43 و توضیح آن: 55
- 2) متن مسئله 41 و توضیح آن: 55
- اشاره 57
- 1) استدلال به آیه شریفه و روایت مسعده بن زیاد: 57
- خلاصۀ درس این جلسه: 57
- اشاره 57
- الف) بررسی مسئله 42: لو تزوج باحدی الاختین ثمّ تزوّج بالاخری بطل عقد الثانیه 57
- 2) اشاره به صحّت روایت موسی بن بکر: 58
- 3) نقل دو روایت زراره: 59
- اشاره 60
- 4) بررسی معارضه دو روایت زراره با صحیحه ابی بکر حضرمی: 60
- بررسی تفسیر مرحوم آقای خویی از صحیحه ابی بکر حضرمی: 60
- 1) اشاره به آرای علماء در مسئله: 61
- ب) آیا انتفاع از خواهر اوّل، موقوف بر انقضاء عدّه خواهر دوّم است؟ 61
- 5) تفسیر شیخ طوسی از صحیحه ابی بکر حضرمی: 61
- اشاره 61
- 1) متن مسئله: 62
- ج) بررسی مسئله 42: لو تزوج بالاختین و لم یعلم السابق و اللاحق 62
- 2) کلام استاد - مد ظلّه - در مسئله: 62
- 3) ادامه مسئله 43: 63
- 4) تذکراتی درباره کلام سید رحمه الله: 63
- 2) اشاره به مبنای اصولی مسئله: 63
- الف) تکمله ای دربارۀ بحث بطلان عقد خواهر دوم: 66
- اشاره 66
- خلاصۀ درس این جلسه: 66
- 1) تحریر محل کلام و مورد بحث: 66
- 2) بیان مراد از تحریم در آیۀ حُرِّمَتْ عَلَیْکُمْ أُمَّهاتُکُمْ ...: 67
- ب) بررسی روایتی که جمع بین اختین را به عقد انقطاعی جایز می داند: 70
- ج) بررسی حکم اجبار مرد به طلاق در جایی که باید از هر دو خواهر اجتناب کند: 71
- اشاره 73
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 73
- الف) طرح مفاد قاعده لا ضرر طبق نظر مرحوم صاحب کفایه: 74
- 1) نفی حکم به لسان نفی موضوع: 74
- ب) نقد نظرات مرحوم آقای آخوند توسط استاد - مدّ ظلّه -: 76
- 1) پذیرش مبنای مرحوم آقای آخوند رحمه الله در مفاد «لا ضرر»: 76
- 3) عدم شمول لا ضرر نسبت به احکام عقلی: 76
- 3) عدم جواز مخالفت قطعی در صورت نفی حکم احتیاط: 77
- 2) شمول دلیل لا ضرر نسبت به احکام ظاهری: 77
- 5) شمول دلیل لا ضرر نسبت به احتیاط روی فرض عدم دلالت روایات: 78
- 4) احتیاط یک حکم شرعی مستفاد از روایات است: 78
- 6) امکان تنزیل در احکام عقلی محضِ از سوی شارع: 79
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 82
- 1) طرح مسئله: 82
- اشاره 82
- 2) فرمایش مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 83
- 3) نقد سخن آقای حکیم رحمه الله توسط استاد مد ظله: 84
- 4) نظر استاد مد ظله در مسئله: 85
- 5) اشکال استاد مد ظله به کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 86
- اشاره 87
- 1) نقل کلام مرحوم آقای حکیم: 87
- الف) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم «قدس سرّه» در تفسیر آیه مورد بحث: 87
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 87
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم: 88
- اشاره 88
- ب) نقل روایات مربوط به تسریح به احسان: 88
- 2) توضیح روایت: 89
- 1) صحیحه ابی بصیر: 89
- 3) موثقه ابن فضّال: 90
- اشاره 91
- ج) روایت دیگر در مورد تسریح باحسان: 91
- 4) روایت سماعه: 91
- 2) روایت خطبه نکاح امام باقر «علیه السلام»: 92
- 1) صحیحه عبد الرحمن ابن اعین: 92
- 4) روایت خطبه نکاح امام صادق «علیه السلام»: 93
- 3) روایت خطبه نکاح امام جواد «علیه السلام»: 93
- د) اشاره به کلمات مفسّران در تفسیر آیه مورد بحث: 94
- 6) عبارت تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی: 94
- 5) صحیحه ابی مریم: 94
- 1) نظرهای مفسّران در تفسیر آیه: 94
- 2) تذکر نکته ای درباره تفسیر تبیان: 95
- 3) نگاهی به آیات تسریح در قرآن و مفاد تسریح در آنها: 95
- 5) بررسی کلام مرحوم آقای خویی «قدس سرّه»: 96
- 4) کلام مرحوم آقای خویی درباره آیه 232 بقره: 96
- ه) بررسی کلام مرحوم آقای خویی در استدلال به آیه فوق: 97
- اشاره 97
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی و اشاره به معنای ظاهری آیه مورد بحث: 98
- 3) اشکال دوم مرحوم آقای خویی به استدلال به آیه فوق: 99
- 4) بررسی اشکال دوم مرحوم آقای خویی: 100
- اشاره 103
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 103
- اشاره 104
- 2) توضیح سند و متن روایت: 104
- 1) متن روایت عمر بن حنظله: 104
- 3) تقریب صحیح برای استدلال به روایت فوق: 105
- 4) جریان قاعده قرعه در مقام: 106
- اشاره 107
- ب) نگاهی به ادله قرعه: 107
- 1) خلاصه کلام مرحوم آقای خمینی قدس سرّه: 107
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خمینی: 109
- 3) نقل مباحثه طیار با زراره و توضیح آن: 112
- 4) کلام مرحوم امام درباره مناظره فوق و بررسی آن: 113
- 5) نتیجه بحث تا اینجا و تکمیل بحث از ادله قرعه و تطبیق آن بر مقام: 113
- 1 - بررسی روایت محمد بن حکیم 115
- الف: پیگیری کلام پیرامون روایات قرعه 115
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 115
- اشاره 115
- ب: تمسک به قرعه برای تعیین زوجۀ واقعیه 118
- 2 - مختار استاد - مد ظله - در مقام 118
- 1 - تقریب جواز تمسک 118
- متن عروه: 120
- ج: بررسی نهائی کیفیت تعیین تکلیف دو خواهر مذکور 120
- نظر استاد مد ظله: 121
- کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: (اطلاق ادله قرعه) 121
- ادامه بررسی جریان «لا ضرر» 122
- بررسی استدلال به «لا ضرر» برای اثبات قرعه 123
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 125
- اشاره 125
- 1) اشکال استاد مد ظلّه در شمول دلیل ضرر و تمسک به آیۀ شریفه «فَإِمْساکٌ بِمَعْرُوفٍ...» نسبت به زن: 125
- 2) بیان استاد مد ظله در مورد حکم مهریّه در ما نحن فیه: 128
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 131
- اشاره 131
- الف) تکمیل بحث جلسه قبل در لزوم طلاق دادن: 131
- 1) طرح بحث: 133
- 2) کلام مرحوم آقای حکیم: 133
- 3) اشکال استاد مد ظله بر آقای حکیم «رحمه الله»: 134
- 5) توضیح بیشتر درباره قاعده «لا ضرر»: 136
- 4) تقریب صحیح تر برای جریان قرعه در مقام توسط استاد مد ظله: 136
- 6) اشکال در جریان قرعه در مقام: 137
- 1) اشاره به مبنای مرحوم آقای داماد در جمع بین حکم ظاهری و حکم واقعی: 138
- 2) اشاره به مبنای مرحوم آقای داماد در باب تنجیز علم اجمالی: 138
- ج) اشاره به برخی از مسائل اصولی: 138
- 4) مناقشه در اطلاق مبنای مرحوم آقای داماد در بحث علم اجمالی: 140
- 6) آغاز بحث درباره قاعده عدل و انصاف: 141
- 5) تطبیق بحث اصولی گذشته بر محل کلام: 141
- اشاره 143
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 143
- 1) نقل کلام مرحوم آقای حکیم: 144
- 2) توضیح کلام مرحوم آقای حکیم دربارۀ بحث میراث غرقی و مهدوم علیه: 146
- 3) مناقشه استاد - مد ظله - در کلام مرحوم آقای حکیم: 147
- 4) نتیجه گیری بحث: 149
- 1) متن عروه: 149
- ب) بررسی ادامه کلام مصنّف: 149
- 3) صورتهای وجود علم اجمالی در مسئله: 150
- 3) طرح بحث: 152
- 2) توضیح مسئله و صورتهای آن: 152
- 1) متن مسئله: 152
- 4) نگاهی به کلمات فقهاء در سند روایت محلّ بحث: 153
- 5) نگاهی به کلمات فقهاء دربارۀ روایت مورد بحث: 154
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 155
- الف) بررسی سند روایت جمیل بن دراج: 155
- 1) نقل روایت به طرق مختلف: 155
- اشاره 155
- 2) تقریب مرحوم آقای خویی برای تصحیح سند روایت: 156
- 3) نقد کلام آقای خویی «رحمه الله» توسط استاد مد ظله: 157
- 4) تقریب استاد مد ظله برای اعتبار روایت صدوق: 159
- ب) بررسی دلالت روایت: 160
- 1) بیان وجه مختار عده ای که روایت را حمل به صورت عقد جدید کرده اند: 160
- 2) مختار استاد مد ظله در دلالت روایت جمیل: 162
- 3) توضیحی دربارۀ کلام صاحب جواهر: 163
- اشاره 164
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 164
- 1) نظر قائلان به ملازمه بین دو مسئله و تقریبی بر تخییر در جمع بین دو خواهر: 165
- 2) نقد استاد مد ظله: 165
- 1) متن حدیث: 167
- ب) بررسی روایت عنبسه بن مصعب: 167
- 3) توضیح مختصری از حدیث عنبسه: 168
- 2) تذکری دربارۀ اشتباه جامع الاحادیث: 168
- 2) جمع دو روایت توسط استاد مد ظله: 169
- 1) فرمایش مرحوم شیخ طوسی در جمع بین دو روایت: 169
- اشاره 169
- د) عدم تعدّی حکم تخییر از اصیل به وکیل: 171
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 171
- 2) نقد استاد مد ظله: 172
- 3) تقریبی از استاد مد ظله در تصحیح عقد اصیل: 173
- 4) بررسی تقریب فوق: 174
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 175
- اشاره 175
- 2) فروض مختلف مسئله و نظر مرحوم سید: 176
- 3) آغاز بررسی صور مسئله و فرمایش مرحوم آقای حکیم: 178
- 4) نظر استاد (مد ظله) دربارۀ فرمایش آقای حکیم: 179
- 5) بررسی کلام مرحوم سید: 181
- 6) توجیه مرحوم آقای گلپایگانی نسبت به کلام سید «رحمه الله»: 181
- 7) اشکال استاد (مد ظله) به مرحوم آقای گلپایگانی: 182
- 9) نظر استاد (مد ظله) نسبت به توجیه اخیر و نظر نهایی ایشان: 183
- 1) متن مسئله 47: 185
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 185
- الف) بررسی مسئله 47: لو کانت الأختان کلتاهما او إحداهما من الزنا 185
- اشاره 185
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم: 186
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم توسط استاد مد ظله: 187
- ب) بررسی مسئله 48: اذا تزوّج الأختین ثم طلّقها طلاقاً رجعیاً 191
- 1) متن مسئله: 191
- 3) جواز تزویج با خواهر مطلّقه بائنه: 192
- 4) آیا ازدواج با خواهر، همسر انقطاعی پس از انقضاء مدت تزویج او و در زمانی که در عدّه است جایز است؟: 193
- اشاره 196
- الف) بررسی مسئله 48: لو کان عنده احدی الاختین بعقد الانقطاع و انقضت المده 196
- 1) متن عروه: 196
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 196
- 1) طرح اشکالات سند: 197
- 2) طرح مسئله (یادآوری): 197
- ب) بررسی سند روایت: 197
- 2) جواب استاد (مد ظله) از دو اشکال مذکور: 198
- 2) طرح دو اشکال به مطلقات: 199
- ج) بررسی دلالت روایت: 199
- 1) تقریب اجمالی بر وجود مطلقات دال بر جواز: 199
- 3) دفاع استاد (مد ظله) از اطلاق مطلقات و رد دو اشکال مذکور: 201
- 4) لزوم اخذ به مطلقات و عدم جواز تخصیص آنها در خصوص متعه: 203
- 5) وجهی دیگر برای جمع بین روایات: 204
- ه) بررسی مسئله 49: اذا زنی باحدی الاختین جاز له نکاح الاخری فی مده استبراء الاولی 205
- 1) متن عروه: 205
- د) توضیح مسئله 48: و الظاهر انه کذلک اذا وهب مدتها و ان کان مورد النص انقضاء المده 205
- 2) توضیح مسئله: 205
- 1) متن عروه: 205
- 4) توضیح مسئله: 206
- 3) ادامه متن عروه: 206
- اشاره 208
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 208
- 2) پاسخ استاد (مد ظله): 209
- 1) نظر مرحوم آقای خویی: 209
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم در مورد اعراض اصحاب از روایت برید: 210
- ب) بررسی سبب فتوی ندادن مرحوم سید: 210
- 2) نقد استاد (مد ظله): 210
- 4) نظر استاد (مد ظله): 213
- 6) نظر استاد (مد ظله): 214
- 5) کلام مشترک مرحوم آقای خویی و مرحوم آقای حکیم در مورد بیگانه بودن روایات برید و زراره از محل بحث: 214
- ج) بررسی حکم جمع بین دو بانوی فاطمی: 215
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 216
- 1) متن عروه: 217
- 2) توضیح نظر سید «رحمه الله»: 217
- 2) بررسی سند تهذیب و تقریب اعتبار آن: 218
- 1) لزوم بررسی سندی: 218
- 3) مناقشه در صحت طریق تهذیب و تذکر اشتباه نجاشی: 219
- 4) بررسی سند روایت در علل (بررسی حال ابان بن عثمان و محمد بن علی ماجیلویه): 220
- ج) مروری بر تاریخچه مسئله: 222
- 1) قائلان به تحریم جمع بین فاطمیتین یا متوقفین در مسئله: 222
- 2) نسبت قول به تحریم به شیخ صدوق: 224
- 1) حکم وضعی در مسئله: 225
- د) نظر استاد (مد ظله) در مسئله: 225
- 3) ادامه کلام صاحب حدائق: 225
- اشاره 225
- 2) شیخ صدوق «رحمه الله» و قول به حرمت: 226
- 3) بررسی دلالت روایت: 227
- فصل فی العقد و أحکامه 231
- اشاره 231
- اشاره 231
- 1) عدم کفایت تراضی باطنی: 231
- 2) کلام مرحوم شیخ انصاری قدس سرّه در مقام: 232
- 3) جواب مرحوم آقای حکیم به فرمایش شیخ رحمه الله: 233
- 4) توجیه فرمایش شیخ انصاری قدس سرّه: 233
- 5) اشکال استاد مد ظلّه به تقریب أخیر کلام شیخ انصاری رحمه الله: 234
- اشاره 235
- 7) استدلالی دیگر از مرحوم آقای خویی به اعتبار لفظ در انشاء عقد: 235
- چند نکته: 235
- نکتۀ 1: 235
- نکتۀ 3: 236
- 9) بررسی این استدلال یا تأیید: 236
- 10) استدلال مرحوم آقای خویی قدس سرّه به روایات باب متعه: 237
- اشاره 237
- نقد استدلال مرحوم آقای خوئی قدس سرّه توسط استاد مد ظله: 238
- 11) عمده دلیل در اعتبار لفظ در باب انشاء عقد نکاح: 238
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 240
- الف) بررسی کلام شیخ انصاری در اشتراط لفظ در عقد کلام: 240
- اشاره 240
- 1) طرح بحث (یادآوری): 240
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی: 241
- 3) تفسیر استاد مد ظله در مورد عبارت مرحوم شیخ انصاری قدس سرّه: 242
- اشاره 243
- 1) روایت قصۀ «حولاء» و تقریب استدلال به آن: 243
- 2) جواب استاد مد ظلّه از استدلال به این روایت: 244
- 3) تمسک به روایات باب «متعه» (روایت ابان بن تغلب): 245
- 4) پاسخ استاد مد ظله از استدلال به روایت ابان بن تغلب: 246
- الف) بررسی روایات در اشتراط لفظ در عقد نکاح: 248
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 248
- اشاره 248
- 1) روایت ابان بن تغلب: 248
- 2) روایت ثعلبه: 249
- 3) صحیحه هشام بن سالم: 251
- 4) موثقه سماعه عن ابی بصیر: 252
- 5) روایت احول: 253
- 6) روایت هشام بن سالم الجوالیقی: 254
- اشاره 255
- ب) آیا بکار بردن مادۀ «متعه» در عقد نکاح دائم کافی است؟ 255
- *تقریب اشکال از مرحوم آقای خویی و نقد استاد - مد ظلّه - 256
- اشاره 257
- 1 - طرح ادله (یادآوری و تکمیل) 257
- الف) ادامه بررسی کفایت «متعت» در صیغه عقد دائم 257
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 257
- 3 - تقریبی دیگر برای اثبات اطلاق 260
- ب) اعتبار عربیت در صیغه نکاح 261
- 1 - متن عروه: 261
- 4 - روایت خاص در مسئله 261
- 2 - توضیح عبارت مصنف 262
- 3 - ادله اعتبار عربیت در صیغه نکاح 262
- 4 - بررسی اجماع در مسئله 263
- 5 - نقل و توضیح کلام صاحب جواهر (دلیل سوم بر اعتبار عربیت) 264
- 6 - نقد کلام صاحب جواهر قدس سرّه توسط استاد مد ظله 265
- 7 - کلام محقق کرکی و اشکال مرحوم آقای خویی بدان 266
- 8 - نظر استاد - مد ظلّه - در مسئله 267
- الف) کفایت یا عدم کفایت لفظ متّعت: 268
- اشاره 268
- 1) استدلالی بر کفایت لفظ «متّعت»: 268
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 268
- 2) اشکال آقای خویی رحمه الله به استدلال مذکور: 268
- 4) استدلال ابن ادریس رحمه الله بر عدم کفایت لفظ «متّعت»: 270
- 5) پاسخ استاد مد ظلّه به استدلال ابن ادریس رحمه الله: 271
- 1) اخذ به قدر متیقن: 272
- 2) اجتناب از بی قید و بند شدن ازدواج: 272
- ب) حکم اشتراط یا عدم اشتراط صیغۀ ماضی در انشاء عقد نکاح: 272
- اشاره 272
- 1 - بررسی تحقق اجماع در اعتبار عربیت در صیغۀ نکاح 274
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 274
- 2 - بررسی روایات در اعتبار عربیت در صیغه نکاح 276
- سند روایت: 276
- 2/1 - روایت أبو البختری 276
- اشاره 276
- 2/2 - روایات لکل قوم نکاح 277
- 4) تکمیل بحث اعتبار ماضویت در صیغۀ نکاح 278
- 6) بررسی ادله اعتبار ماضویت 280
- الف): عدم وجود اطلاق یا عموم، در باب کیفیت اجرای صیغه عقد نکاح 282
- اشاره 282
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 282
- 1): نفی اعتبار «ماضویت» در صیغه عقد نکاح با تمسک به سیرۀ عقلاء و متشرعه 284
- 2): نظر استاد مد ظله در مورد استدلال به روایات باب متعه برای عدم اعتبار ماضویت در صیغۀ عقد 284
- 3) دلیل دیگر بر اعتبار لفظ ماضی در صیغۀ عقد، صراحت لفظ ماضی در انشاء: 285
- متن عروه: 287
- ج) فالأحوط اعتبار الماضویه 287
- 2) روایات مربوط به عقد متعه: 288
- 1) اطلاقات: 288
- اشاره 288
- د) ادله جواز تقدیم قبول بر ایجاب 288
- 3) آیا صیغۀ «أتزوّجکِ» مصداق قبول متقدم است یا اینکه صیغۀ ایجاب است؟ (کلام مرحوم حکیم و نظر استاد مد ظلّه) 289
- اشاره 289
- کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 290
- کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 290
- نظر استاد مد ظلّه 291
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 292
- اشاره 292
- الف) تذکر دو نکته راجع به درس های گذشته: 292
- اشاره 294
- 1) نقل کلام مرحوم آقای حکیم: 294
- ب) پی گیری بحث جواز تقدیم قبول بر ایجاب: 294
- 2) نقد مرحوم آقای خویی بر کلام مذکور: 294
- 4) عدم لزوم ایجاب و قبول در عقود: 295
- 1) بیان کلام مرحوم صاحب مدارک: 296
- اشاره 296
- ج) آیا می توان «قبلت» را بر ایجاب مقدم داشت: 296
- اشاره 298
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 298
- 1 - کلام مرحوم آقای گلپایگانی رحمه الله 298
- 3 - کلام مرحوم آقای حکیم: 299
- 2 - مناقشۀ استاد - مد ظله - 299
- 4 - مناقشۀ استاد - مد ظله - بر کلام مرحوم آقای حکیم 301
- اشاره 305
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 305
- الف) بررسی اجماع در دو مسئله: 305
- 1) آیا تقدیم قبول بر ایجاب صحیح است؟ 305
- 2) آیا مرد می تواند در عقد نکاح متصدّی ایجاب شود؟ 306
- ب) نظر استاد - مد ظلّه -: 306
- اشاره 306
- 2) نظر مرحوم آقای گلپایگانی رحمه الله: 308
- 3) نظر استاد - مد ظلّه -: 308
- ج) اتیان عقد نکاح به لفظ امر: 309
- اشاره 309
- 1) توضیح مسئله با بیان یک مثال رایج: 309
- 3) بررسی روایات مسئله: 310
- 2) نظر فقهاء در مسئله: 310
- اشاره 313
- 1 - کفایت انشاء نکاح با «زوّجتکها» در پاسخ «زوّجنی فلانه» 313
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 313
- 2 - مناقشات شهید اول رحمه الله به استدلال به روایت: 314
- 3 - مناقشات دیگری از شهید ثانی به استدلال به روایت: 315
- پاسخ اشکال اول: 316
- 4 - پاسخ شهید ثانی رحمه الله به مناقشات چهارگانه: 316
- پاسخ اشکال دوم: 317
- پاسخ اشکال سوّم: 318
- پاسخ اشکال چهارم: 318
- 4 - مناقشۀ مرحوم آقای حکیم قدس سرّه در کلام شهید ثانی قدس سرّه: 319
- 6 - فرمایش صاحب عروه در مسئلۀ تزویج مالک بین عبد و امۀ خودش 320
- 5 - توضیح استاد مد ظلّه و تکملۀ ایشان بر کلام مرحوم آقای حکیم در مسئلۀ تزویج مالک بین دو مملوک خود 320
- اشاره 322
- اشاره 322
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 322
- الف) کفایت امر متقدّم از ذکر قبول بعد از ایجاب: 322
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 322
- 2) اشکالات مرحوم آقای خویی به کلام مرحوم آقای حکیم: 324
- 3) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد مد ظله: 327
- الف) بررسی حکم نکاح اخرس: 331
- اشاره 331
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 331
- اشاره 331
- 2) دلیل دوّم کفایت اشاره (نیاز) 334
- 5) نقل و توضیح کلام مرحوم آقای خویی: 337
- ب) بررسی روایت مسعده بن صدقه: 338
- 1) متن روایت: 338
- 3) فقه الحدیث: 339
- 4) بررسی استظهار مرحوم آقای خویی از روایت مسعده: 341
- 5) اشاره به بحث اصولی عام: 342
- الف) آیا بر فرض تمکّن شخص اخرس از توکیل، اشارۀ او در تحقق عقد کفایت می کند؟ 345
- اشاره 345
- اشاره 345
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 345
- به بیانی دیگر: 346
- اشاره 357
- الف) دلیل عمده در کفایت اشارۀ اخرس در فرض تمکّن از وکیل (روایات باب طلاق): 357
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 357
- 1) کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 358
- ب) عدم لزوم «تحریک لسان» همراه با اشاره: 358
- 2) مناقشۀ استاد مد ظلّه نسبت به کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 358
- ج) تقدم کتابت بر اشاره: 360
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 361
- 1) عدم کفایت کتابت در عقد نکاح: 361
- اشاره 361
- 2) عدم لزوم تطابق بین الفاظ ایجاب و قبول: 362
- 3) آیا «نعم» بعد از استفهام از عقد، کفایت از ایجاب می کند؟ 363
- 4) حکم لحن و غلط در صیغۀ عقد: 364
- 6) آیا دانستن معانی کلمات صیغه معتبر است؟ 366
- 7) اشتراط موالات بین ایجاب و قبول: 367
- 8) عدم انصراف ادله عقود به عقود متعارفه: 368
- 9) نقد استاد - مد ظلّه -: 369
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 371
- الف) اشتراط یا عدم اشتراط اتحاد مجلس ایجاب و قبول: 371
- 1) متن عروه: 371
- اشاره 371
- ب) اشتراط تنجیز در عقد نکاح: 372
- 1) متن عروه: 372
- 3) صور مسئله طبق بیان شیخ انصاری رحمه الله: 373
- 4) بررسی حکم هر یک از صور مسئله: 374
- اشاره 378
- الف) بررسی حکم تعلیق در عقد نکاح از جنبه عقلی: 378
- خلاصۀ درس این جلسه: 378
- اشاره 378
- اشکالی در باب استصحاب کلی قسم ثانی و پاسخ آن 379
- 2) امکان تعلیق منشأ: 379
- اشاره 379
- 4) وقوع تعلیق در شرعیات: 382
- 5) بررسی اشکالی از مرحوم سید رحمه الله: 383
- ب) بررسی مسئله تعلیق از جهت تتبعی: 384
- اشاره 384
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 384
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 385
- 3) سایر صور مسئله در کلام مرحوم آقای خویی و حکم آنها: 385
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 386
- 5) استدلال به روایات برای بطلان تعلیق: 388
- اشاره 389
- الف) تمسک به دلیل لفظی در مسئله: 389
- خلاصۀ درس این جلسه: 389
- 1) استدلال صاحب جواهر رحمه الله بر مبطلیّت تعلیق در عقود به روایات: 389
- 3) پاسخ استاد مد ظلّه به استدلال آقای خویی رحمه الله: 390
- 1) بیان صاحب کشف اللثام رحمه الله: 391
- ب) تمسک به اجماع در مسئله: 391
- 2) بیان صاحب جواهر رحمه الله: 392
- 3) بررسی ادّعای اجماع توسط استاد مدّ ظله: 393
- 4) کلام علاّمه حلّی رحمه الله: 394
- 6) بررسی کلام شهید اوّل رحمه الله: 395
- الف) ذکر دو دلیل بر اعتبار تنجیز در عقد نکاح: 398
- اشاره 398
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 398
- 1) عدم تحقق اجماع بر بطلان تعلیق در باب وکالت: 399
- ب) نظر استاد مد ظله نسبت به دو دلیل فوق: 399
- 2) عدم اولویت داشتن عقود معارضی نسبت به باب وکالت: 401
- 1) فرق اول، کلام صاحب جواهر رحمه الله: 404
- ج) بیان وجوه تفاوتی که میان دو نحوۀ از وکالت ممکن است گذاشته شود: 404
- 2) نظر استاد مد ظلّه نسبت به کلام مرحوم صاحب جواهر رحمه الله: 405
- 3) تفاوت دوم: 405
- 4) نظر استاد مد ظلّه: 406
- 5) تفاوت سوم: 406
عن جمیل بن دراج عن ابی عبد الله «علیه السلام» فی رجل تزوج اختین فی عقده واحده قال:
یمسک ایتهما شاء و یخلی سبیل الاخری. و قال فی رجل تزوج خمساً فی عقده واحده قال:
یخلی سبیل ایتهما شاء(1)
کلینی و شیخ طوسی (رحمهما الله) نیز نظیر این روایت را مرسلاً نقل می کنند:
محمد بن یعقوب عن علی بن ابراهیم عن أبیه عن ابن ابی عمیر عن جمیل بن دراج عن بعض اصحابه عن احدهما «0» انه قال فی رجل تزوج اختین فی عقده واحده قال: هو بالخیار یمسک ایتهما شاء و یخلی سبیل الاخری.
و محمد بن الحسن الطوسی باسناده عن محمد بن علی بن محبوب عن علی بن السندی عن ابن ابی عمیر مثله(2)
2) تقریب مرحوم آقای خویی برای تصحیح سند روایت:
اولین کسی که در سند این روایت مناقشه کرده محقق «رحمه الله» و اولین کسی که از اعتبار آن دفاع کرده، شاگرد او فاضل آبی در کشف الرموز است.
مرحوم آقای خویی با جزم به اینکه این دو نقل، یک روایت و یک قضیه بیش نیست، ابتدا اشکالی را مطرح می کنند: که چون این روایت در نقل صدوق، مسند و صحیحه ولی در نقل کلینی و شیخ مرسله است، سند این دو روایت متعارض می شود یعنی ما نمی دانیم این روایت را جمیل بن دراج یا روات بعدی مسنداً نقل کرده اند یا مرسلاً. لذا هر دو از حجیت ساقط می شوند.
آنگاه در جواب این اشکال می فرمایند: بعد از ثبوت اتحاد روایت، در واقع این ابراهیم بن هاشم است که روایت را به دو شکل نقل کرده است، یعنی در نقلی که کلینی آورده او روایت را مرسلاً و در نقلی که صدوق آورده وی همراه سه تن دیگر از
1- (1) وسائل ابواب ما یحرم بالمصاهره باب 25 ح 1
2- (2) وسائل ابواب ما یحرم بالمصاهره باب 25 ح 2