- 1380/1/22 چهارشنبه درس شمارۀ (308) کتاب النکاح/سال سوم 1
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 1
- 1) متن عروه: 1
- لا فرق فی الحکم بین الزّنا فی القبل او الدّبر 1
- اشاره 1
- 2) بیان مرحوم آقای خویی رحمه الله: 2
- 3) نقد استاد مد ظله بر کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 2
- 4) بیان مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 3
- 5) فرمایش استاد مدّ ظلّه: 5
- اشاره 8
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 8
- ملاحظات استاد دام ظله بر فرمایشات عَلَمین قدس سرهم در مقام 9
- وجه کلام صاحب العروه به نظر استاد مد ظلّه 10
- اذا علم أنه زنی با حدی الامرأتین و لم یدر أیتهما هی؟ 13
- متن عروه: 13
- توجیه حاشیه مرحوم آقای خمینی قدس سرّه 14
- تعلیقه ای از مرحوم آقای خمینی قدس سرّه: 14
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 16
- اشاره 16
- بررسی کلام مرحوم آقای خمینی قدس سرّه 16
- لا فرق فی الزنا بین کونه اختیاریاً أو اجباریاً أو اضطراریّاً 22
- متن عروه: 22
- فرمایش مرحوم آقای خویی رحمه الله 23
- دلیل نشر حرمت در زنای شخص معذور 23
- بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله 24
- متن عروه: 26
- اشاره 26
- الف) پیگیری فرمایش استاد - مد ظلّه در حکم زنای مکره و مضطر: 26
- لا فرق فی الزنا بین کونه اختیاریاً او اجباریاً او اضطراریاً 26
- خلاصۀ درس این جلسه: 26
- 1) نقل کلام مرحوم آقای حکیم و مرحوم آقای خویی: 28
- اشاره 28
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد - مد ظلّه -: 28
- ب) بررسی حکم زنای شخص خواب: 28
- 3) نظر استاد - مد ظلّه -: 29
- متن عروه: 31
- ج) بررسی حکم زنای غیر بالغ: 31
- 1) استدلال مرحوم آقای خویی: 31
- د) بررسی حکم زنا به مزنی بهای غیر بالغه: 33
- و) کلمات برخی از لغویان درباره «افضاء» 33
- 1) توضیح کلام مرحوم سید: 34
- 1 - طرح مسئله: 34
- اشاره 34
- خلاصۀ درس این جلسه: 34
- متن مسئلۀ 34: 34
- الف) اذا کان الزنا لاحقاً، فطلقت الزوجه رجعیا ثم رجع الزوج فی اثناء العده 34
- 2 - نظر مرحوم سید رحمه الله: 35
- اشاره 36
- 2) کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 36
- بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 37
- 3) اشکال استاد - مد ظلّه - به کلام مرحوم سید: 39
- 4) تقریب استاد مد ظله برای کلام مرحوم سید: 41
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 43
- اشاره 43
- الف) فرع دوم ادامۀ مسئله 34: 43
- ب) مسئله 35: «اذا زوّجه رجل امرأه فضولاً، فزنی بأمها او بنتها ثم اجاز العقد 45
- متن مسئله 35: 45
- 1) توضیح کلام مرحوم سید رحمه الله: 45
- 2) کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 46
- 3) توضیح استاد مد ظلّه در معنای کشف حکمی: 47
- خلاصۀ درس این جلسه: 49
- الف) مسئلۀ 39: عدم جواز جمع بین الأختین: 49
- اشاره 49
- 1) متن عروه و توضیح آن: 49
- 2) توضیح فقرۀ «أو مختلفتین»: 50
- 3) توجیه مرحوم آقای بروجردی به کلمۀ «أو مختلفتین»: 51
- 4) توجیه امام راحل قدس سرّه و نقد آن: 52
- 5) توجیه سوم برای «مختلفتین» و نقد آن: 53
- 1) متن مسئله 40 و توضیح آن: 54
- ب) مسئله 40-42: 54
- 2) متن مسئله 41 و توضیح آن: 55
- 3) متن مسئله 43 و توضیح آن: 55
- 1) استدلال به آیه شریفه و روایت مسعده بن زیاد: 57
- اشاره 57
- خلاصۀ درس این جلسه: 57
- اشاره 57
- الف) بررسی مسئله 42: لو تزوج باحدی الاختین ثمّ تزوّج بالاخری بطل عقد الثانیه 57
- 2) اشاره به صحّت روایت موسی بن بکر: 58
- 3) نقل دو روایت زراره: 59
- اشاره 60
- بررسی تفسیر مرحوم آقای خویی از صحیحه ابی بکر حضرمی: 60
- 4) بررسی معارضه دو روایت زراره با صحیحه ابی بکر حضرمی: 60
- ب) آیا انتفاع از خواهر اوّل، موقوف بر انقضاء عدّه خواهر دوّم است؟ 61
- 1) اشاره به آرای علماء در مسئله: 61
- اشاره 61
- 5) تفسیر شیخ طوسی از صحیحه ابی بکر حضرمی: 61
- 1) متن مسئله: 62
- ج) بررسی مسئله 42: لو تزوج بالاختین و لم یعلم السابق و اللاحق 62
- 2) کلام استاد - مد ظلّه - در مسئله: 62
- 2) اشاره به مبنای اصولی مسئله: 63
- 3) ادامه مسئله 43: 63
- 4) تذکراتی درباره کلام سید رحمه الله: 63
- 1) تحریر محل کلام و مورد بحث: 66
- خلاصۀ درس این جلسه: 66
- اشاره 66
- الف) تکمله ای دربارۀ بحث بطلان عقد خواهر دوم: 66
- 2) بیان مراد از تحریم در آیۀ حُرِّمَتْ عَلَیْکُمْ أُمَّهاتُکُمْ ...: 67
- ب) بررسی روایتی که جمع بین اختین را به عقد انقطاعی جایز می داند: 70
- ج) بررسی حکم اجبار مرد به طلاق در جایی که باید از هر دو خواهر اجتناب کند: 71
- اشاره 73
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 73
- 1) نفی حکم به لسان نفی موضوع: 74
- الف) طرح مفاد قاعده لا ضرر طبق نظر مرحوم صاحب کفایه: 74
- 3) عدم شمول لا ضرر نسبت به احکام عقلی: 76
- ب) نقد نظرات مرحوم آقای آخوند توسط استاد - مدّ ظلّه -: 76
- 1) پذیرش مبنای مرحوم آقای آخوند رحمه الله در مفاد «لا ضرر»: 76
- 3) عدم جواز مخالفت قطعی در صورت نفی حکم احتیاط: 77
- 2) شمول دلیل لا ضرر نسبت به احکام ظاهری: 77
- 4) احتیاط یک حکم شرعی مستفاد از روایات است: 78
- 5) شمول دلیل لا ضرر نسبت به احتیاط روی فرض عدم دلالت روایات: 78
- 6) امکان تنزیل در احکام عقلی محضِ از سوی شارع: 79
- اشاره 82
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 82
- 1) طرح مسئله: 82
- 2) فرمایش مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 83
- 3) نقد سخن آقای حکیم رحمه الله توسط استاد مد ظله: 84
- 4) نظر استاد مد ظله در مسئله: 85
- 5) اشکال استاد مد ظله به کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 86
- الف) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم «قدس سرّه» در تفسیر آیه مورد بحث: 87
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 87
- اشاره 87
- 1) نقل کلام مرحوم آقای حکیم: 87
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم: 88
- اشاره 88
- ب) نقل روایات مربوط به تسریح به احسان: 88
- 1) صحیحه ابی بصیر: 89
- 2) توضیح روایت: 89
- 3) موثقه ابن فضّال: 90
- اشاره 91
- ج) روایت دیگر در مورد تسریح باحسان: 91
- 4) روایت سماعه: 91
- 2) روایت خطبه نکاح امام باقر «علیه السلام»: 92
- 1) صحیحه عبد الرحمن ابن اعین: 92
- 3) روایت خطبه نکاح امام جواد «علیه السلام»: 93
- 4) روایت خطبه نکاح امام صادق «علیه السلام»: 93
- 6) عبارت تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی: 94
- د) اشاره به کلمات مفسّران در تفسیر آیه مورد بحث: 94
- 5) صحیحه ابی مریم: 94
- 1) نظرهای مفسّران در تفسیر آیه: 94
- 2) تذکر نکته ای درباره تفسیر تبیان: 95
- 3) نگاهی به آیات تسریح در قرآن و مفاد تسریح در آنها: 95
- 5) بررسی کلام مرحوم آقای خویی «قدس سرّه»: 96
- 4) کلام مرحوم آقای خویی درباره آیه 232 بقره: 96
- ه) بررسی کلام مرحوم آقای خویی در استدلال به آیه فوق: 97
- اشاره 97
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی و اشاره به معنای ظاهری آیه مورد بحث: 98
- 3) اشکال دوم مرحوم آقای خویی به استدلال به آیه فوق: 99
- 4) بررسی اشکال دوم مرحوم آقای خویی: 100
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 103
- اشاره 103
- اشاره 104
- 1) متن روایت عمر بن حنظله: 104
- 2) توضیح سند و متن روایت: 104
- 3) تقریب صحیح برای استدلال به روایت فوق: 105
- 4) جریان قاعده قرعه در مقام: 106
- 1) خلاصه کلام مرحوم آقای خمینی قدس سرّه: 107
- ب) نگاهی به ادله قرعه: 107
- اشاره 107
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خمینی: 109
- 3) نقل مباحثه طیار با زراره و توضیح آن: 112
- 5) نتیجه بحث تا اینجا و تکمیل بحث از ادله قرعه و تطبیق آن بر مقام: 113
- 4) کلام مرحوم امام درباره مناظره فوق و بررسی آن: 113
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 115
- 1 - بررسی روایت محمد بن حکیم 115
- اشاره 115
- الف: پیگیری کلام پیرامون روایات قرعه 115
- 2 - مختار استاد - مد ظله - در مقام 118
- 1 - تقریب جواز تمسک 118
- ب: تمسک به قرعه برای تعیین زوجۀ واقعیه 118
- ج: بررسی نهائی کیفیت تعیین تکلیف دو خواهر مذکور 120
- متن عروه: 120
- کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: (اطلاق ادله قرعه) 121
- نظر استاد مد ظله: 121
- ادامه بررسی جریان «لا ضرر» 122
- بررسی استدلال به «لا ضرر» برای اثبات قرعه 123
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 125
- 1) اشکال استاد مد ظلّه در شمول دلیل ضرر و تمسک به آیۀ شریفه «فَإِمْساکٌ بِمَعْرُوفٍ...» نسبت به زن: 125
- اشاره 125
- 2) بیان استاد مد ظله در مورد حکم مهریّه در ما نحن فیه: 128
- اشاره 131
- الف) تکمیل بحث جلسه قبل در لزوم طلاق دادن: 131
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 131
- 1) طرح بحث: 133
- 2) کلام مرحوم آقای حکیم: 133
- 3) اشکال استاد مد ظله بر آقای حکیم «رحمه الله»: 134
- 5) توضیح بیشتر درباره قاعده «لا ضرر»: 136
- 4) تقریب صحیح تر برای جریان قرعه در مقام توسط استاد مد ظله: 136
- 6) اشکال در جریان قرعه در مقام: 137
- 2) اشاره به مبنای مرحوم آقای داماد در باب تنجیز علم اجمالی: 138
- 1) اشاره به مبنای مرحوم آقای داماد در جمع بین حکم ظاهری و حکم واقعی: 138
- ج) اشاره به برخی از مسائل اصولی: 138
- 4) مناقشه در اطلاق مبنای مرحوم آقای داماد در بحث علم اجمالی: 140
- 6) آغاز بحث درباره قاعده عدل و انصاف: 141
- 5) تطبیق بحث اصولی گذشته بر محل کلام: 141
- اشاره 143
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 143
- 1) نقل کلام مرحوم آقای حکیم: 144
- 2) توضیح کلام مرحوم آقای حکیم دربارۀ بحث میراث غرقی و مهدوم علیه: 146
- 3) مناقشه استاد - مد ظله - در کلام مرحوم آقای حکیم: 147
- 4) نتیجه گیری بحث: 149
- 1) متن عروه: 149
- ب) بررسی ادامه کلام مصنّف: 149
- 3) صورتهای وجود علم اجمالی در مسئله: 150
- 1) متن مسئله: 152
- 3) طرح بحث: 152
- 2) توضیح مسئله و صورتهای آن: 152
- 4) نگاهی به کلمات فقهاء در سند روایت محلّ بحث: 153
- 5) نگاهی به کلمات فقهاء دربارۀ روایت مورد بحث: 154
- الف) بررسی سند روایت جمیل بن دراج: 155
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 155
- اشاره 155
- 1) نقل روایت به طرق مختلف: 155
- 2) تقریب مرحوم آقای خویی برای تصحیح سند روایت: 156
- 3) نقد کلام آقای خویی «رحمه الله» توسط استاد مد ظله: 157
- 4) تقریب استاد مد ظله برای اعتبار روایت صدوق: 159
- 1) بیان وجه مختار عده ای که روایت را حمل به صورت عقد جدید کرده اند: 160
- ب) بررسی دلالت روایت: 160
- 2) مختار استاد مد ظله در دلالت روایت جمیل: 162
- 3) توضیحی دربارۀ کلام صاحب جواهر: 163
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 164
- اشاره 164
- 1) نظر قائلان به ملازمه بین دو مسئله و تقریبی بر تخییر در جمع بین دو خواهر: 165
- 2) نقد استاد مد ظله: 165
- ب) بررسی روایت عنبسه بن مصعب: 167
- 1) متن حدیث: 167
- 2) تذکری دربارۀ اشتباه جامع الاحادیث: 168
- 3) توضیح مختصری از حدیث عنبسه: 168
- 1) فرمایش مرحوم شیخ طوسی در جمع بین دو روایت: 169
- اشاره 169
- 2) جمع دو روایت توسط استاد مد ظله: 169
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 171
- د) عدم تعدّی حکم تخییر از اصیل به وکیل: 171
- 2) نقد استاد مد ظله: 172
- 3) تقریبی از استاد مد ظله در تصحیح عقد اصیل: 173
- 4) بررسی تقریب فوق: 174
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 175
- اشاره 175
- 2) فروض مختلف مسئله و نظر مرحوم سید: 176
- 3) آغاز بررسی صور مسئله و فرمایش مرحوم آقای حکیم: 178
- 4) نظر استاد (مد ظله) دربارۀ فرمایش آقای حکیم: 179
- 6) توجیه مرحوم آقای گلپایگانی نسبت به کلام سید «رحمه الله»: 181
- 5) بررسی کلام مرحوم سید: 181
- 7) اشکال استاد (مد ظله) به مرحوم آقای گلپایگانی: 182
- 9) نظر استاد (مد ظله) نسبت به توجیه اخیر و نظر نهایی ایشان: 183
- 1) متن مسئله 47: 185
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 185
- اشاره 185
- الف) بررسی مسئله 47: لو کانت الأختان کلتاهما او إحداهما من الزنا 185
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم: 186
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم توسط استاد مد ظله: 187
- 1) متن مسئله: 191
- ب) بررسی مسئله 48: اذا تزوّج الأختین ثم طلّقها طلاقاً رجعیاً 191
- 3) جواز تزویج با خواهر مطلّقه بائنه: 192
- 4) آیا ازدواج با خواهر، همسر انقطاعی پس از انقضاء مدت تزویج او و در زمانی که در عدّه است جایز است؟: 193
- اشاره 196
- 1) متن عروه: 196
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 196
- الف) بررسی مسئله 48: لو کان عنده احدی الاختین بعقد الانقطاع و انقضت المده 196
- 1) طرح اشکالات سند: 197
- ب) بررسی سند روایت: 197
- 2) طرح مسئله (یادآوری): 197
- 2) جواب استاد (مد ظله) از دو اشکال مذکور: 198
- ج) بررسی دلالت روایت: 199
- 1) تقریب اجمالی بر وجود مطلقات دال بر جواز: 199
- 2) طرح دو اشکال به مطلقات: 199
- 3) دفاع استاد (مد ظله) از اطلاق مطلقات و رد دو اشکال مذکور: 201
- 4) لزوم اخذ به مطلقات و عدم جواز تخصیص آنها در خصوص متعه: 203
- 5) وجهی دیگر برای جمع بین روایات: 204
- 2) توضیح مسئله: 205
- 1) متن عروه: 205
- ه) بررسی مسئله 49: اذا زنی باحدی الاختین جاز له نکاح الاخری فی مده استبراء الاولی 205
- د) توضیح مسئله 48: و الظاهر انه کذلک اذا وهب مدتها و ان کان مورد النص انقضاء المده 205
- 1) متن عروه: 205
- 4) توضیح مسئله: 206
- 3) ادامه متن عروه: 206
- اشاره 208
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 208
- 1) نظر مرحوم آقای خویی: 209
- 2) پاسخ استاد (مد ظله): 209
- 2) نقد استاد (مد ظله): 210
- ب) بررسی سبب فتوی ندادن مرحوم سید: 210
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم در مورد اعراض اصحاب از روایت برید: 210
- 4) نظر استاد (مد ظله): 213
- 6) نظر استاد (مد ظله): 214
- 5) کلام مشترک مرحوم آقای خویی و مرحوم آقای حکیم در مورد بیگانه بودن روایات برید و زراره از محل بحث: 214
- ج) بررسی حکم جمع بین دو بانوی فاطمی: 215
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 216
- 1) متن عروه: 217
- 2) توضیح نظر سید «رحمه الله»: 217
- 1) لزوم بررسی سندی: 218
- 2) بررسی سند تهذیب و تقریب اعتبار آن: 218
- 3) مناقشه در صحت طریق تهذیب و تذکر اشتباه نجاشی: 219
- 4) بررسی سند روایت در علل (بررسی حال ابان بن عثمان و محمد بن علی ماجیلویه): 220
- ج) مروری بر تاریخچه مسئله: 222
- 1) قائلان به تحریم جمع بین فاطمیتین یا متوقفین در مسئله: 222
- 2) نسبت قول به تحریم به شیخ صدوق: 224
- اشاره 225
- د) نظر استاد (مد ظله) در مسئله: 225
- 1) حکم وضعی در مسئله: 225
- 3) ادامه کلام صاحب حدائق: 225
- 2) شیخ صدوق «رحمه الله» و قول به حرمت: 226
- 3) بررسی دلالت روایت: 227
- اشاره 231
- فصل فی العقد و أحکامه 231
- 1) عدم کفایت تراضی باطنی: 231
- اشاره 231
- 2) کلام مرحوم شیخ انصاری قدس سرّه در مقام: 232
- 3) جواب مرحوم آقای حکیم به فرمایش شیخ رحمه الله: 233
- 4) توجیه فرمایش شیخ انصاری قدس سرّه: 233
- 5) اشکال استاد مد ظلّه به تقریب أخیر کلام شیخ انصاری رحمه الله: 234
- اشاره 235
- 7) استدلالی دیگر از مرحوم آقای خویی به اعتبار لفظ در انشاء عقد: 235
- چند نکته: 235
- نکتۀ 1: 235
- نکتۀ 3: 236
- 9) بررسی این استدلال یا تأیید: 236
- اشاره 237
- 10) استدلال مرحوم آقای خویی قدس سرّه به روایات باب متعه: 237
- نقد استدلال مرحوم آقای خوئی قدس سرّه توسط استاد مد ظله: 238
- 11) عمده دلیل در اعتبار لفظ در باب انشاء عقد نکاح: 238
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 240
- الف) بررسی کلام شیخ انصاری در اشتراط لفظ در عقد کلام: 240
- اشاره 240
- 1) طرح بحث (یادآوری): 240
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی: 241
- 3) تفسیر استاد مد ظله در مورد عبارت مرحوم شیخ انصاری قدس سرّه: 242
- اشاره 243
- 1) روایت قصۀ «حولاء» و تقریب استدلال به آن: 243
- 2) جواب استاد مد ظلّه از استدلال به این روایت: 244
- 3) تمسک به روایات باب «متعه» (روایت ابان بن تغلب): 245
- 4) پاسخ استاد مد ظله از استدلال به روایت ابان بن تغلب: 246
- الف) بررسی روایات در اشتراط لفظ در عقد نکاح: 248
- 1) روایت ابان بن تغلب: 248
- اشاره 248
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 248
- 2) روایت ثعلبه: 249
- 3) صحیحه هشام بن سالم: 251
- 4) موثقه سماعه عن ابی بصیر: 252
- 5) روایت احول: 253
- 6) روایت هشام بن سالم الجوالیقی: 254
- اشاره 255
- ب) آیا بکار بردن مادۀ «متعه» در عقد نکاح دائم کافی است؟ 255
- *تقریب اشکال از مرحوم آقای خویی و نقد استاد - مد ظلّه - 256
- اشاره 257
- 1 - طرح ادله (یادآوری و تکمیل) 257
- الف) ادامه بررسی کفایت «متعت» در صیغه عقد دائم 257
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 257
- 3 - تقریبی دیگر برای اثبات اطلاق 260
- ب) اعتبار عربیت در صیغه نکاح 261
- 4 - روایت خاص در مسئله 261
- 1 - متن عروه: 261
- 3 - ادله اعتبار عربیت در صیغه نکاح 262
- 2 - توضیح عبارت مصنف 262
- 4 - بررسی اجماع در مسئله 263
- 5 - نقل و توضیح کلام صاحب جواهر (دلیل سوم بر اعتبار عربیت) 264
- 6 - نقد کلام صاحب جواهر قدس سرّه توسط استاد مد ظله 265
- 7 - کلام محقق کرکی و اشکال مرحوم آقای خویی بدان 266
- 8 - نظر استاد - مد ظلّه - در مسئله 267
- 1) استدلالی بر کفایت لفظ «متّعت»: 268
- اشاره 268
- 2) اشکال آقای خویی رحمه الله به استدلال مذکور: 268
- الف) کفایت یا عدم کفایت لفظ متّعت: 268
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 268
- 4) استدلال ابن ادریس رحمه الله بر عدم کفایت لفظ «متّعت»: 270
- 5) پاسخ استاد مد ظلّه به استدلال ابن ادریس رحمه الله: 271
- 1) اخذ به قدر متیقن: 272
- ب) حکم اشتراط یا عدم اشتراط صیغۀ ماضی در انشاء عقد نکاح: 272
- 2) اجتناب از بی قید و بند شدن ازدواج: 272
- اشاره 272
- 1 - بررسی تحقق اجماع در اعتبار عربیت در صیغۀ نکاح 274
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 274
- اشاره 276
- 2 - بررسی روایات در اعتبار عربیت در صیغه نکاح 276
- سند روایت: 276
- 2/1 - روایت أبو البختری 276
- 2/2 - روایات لکل قوم نکاح 277
- 4) تکمیل بحث اعتبار ماضویت در صیغۀ نکاح 278
- 6) بررسی ادله اعتبار ماضویت 280
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 282
- الف): عدم وجود اطلاق یا عموم، در باب کیفیت اجرای صیغه عقد نکاح 282
- اشاره 282
- 1): نفی اعتبار «ماضویت» در صیغه عقد نکاح با تمسک به سیرۀ عقلاء و متشرعه 284
- 2): نظر استاد مد ظله در مورد استدلال به روایات باب متعه برای عدم اعتبار ماضویت در صیغۀ عقد 284
- 3) دلیل دیگر بر اعتبار لفظ ماضی در صیغۀ عقد، صراحت لفظ ماضی در انشاء: 285
- متن عروه: 287
- ج) فالأحوط اعتبار الماضویه 287
- 1) اطلاقات: 288
- 2) روایات مربوط به عقد متعه: 288
- اشاره 288
- د) ادله جواز تقدیم قبول بر ایجاب 288
- 3) آیا صیغۀ «أتزوّجکِ» مصداق قبول متقدم است یا اینکه صیغۀ ایجاب است؟ (کلام مرحوم حکیم و نظر استاد مد ظلّه) 289
- اشاره 289
- کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 290
- کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 290
- نظر استاد مد ظلّه 291
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 292
- اشاره 292
- الف) تذکر دو نکته راجع به درس های گذشته: 292
- اشاره 294
- ب) پی گیری بحث جواز تقدیم قبول بر ایجاب: 294
- 1) نقل کلام مرحوم آقای حکیم: 294
- 2) نقد مرحوم آقای خویی بر کلام مذکور: 294
- 4) عدم لزوم ایجاب و قبول در عقود: 295
- 1) بیان کلام مرحوم صاحب مدارک: 296
- اشاره 296
- ج) آیا می توان «قبلت» را بر ایجاب مقدم داشت: 296
- 1 - کلام مرحوم آقای گلپایگانی رحمه الله 298
- اشاره 298
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 298
- 3 - کلام مرحوم آقای حکیم: 299
- 2 - مناقشۀ استاد - مد ظله - 299
- 4 - مناقشۀ استاد - مد ظله - بر کلام مرحوم آقای حکیم 301
- اشاره 305
- 1) آیا تقدیم قبول بر ایجاب صحیح است؟ 305
- الف) بررسی اجماع در دو مسئله: 305
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 305
- ب) نظر استاد - مد ظلّه -: 306
- اشاره 306
- 2) آیا مرد می تواند در عقد نکاح متصدّی ایجاب شود؟ 306
- 2) نظر مرحوم آقای گلپایگانی رحمه الله: 308
- 3) نظر استاد - مد ظلّه -: 308
- ج) اتیان عقد نکاح به لفظ امر: 309
- 1) توضیح مسئله با بیان یک مثال رایج: 309
- اشاره 309
- 2) نظر فقهاء در مسئله: 310
- 3) بررسی روایات مسئله: 310
- 1 - کفایت انشاء نکاح با «زوّجتکها» در پاسخ «زوّجنی فلانه» 313
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 313
- اشاره 313
- 2 - مناقشات شهید اول رحمه الله به استدلال به روایت: 314
- 3 - مناقشات دیگری از شهید ثانی به استدلال به روایت: 315
- پاسخ اشکال اول: 316
- 4 - پاسخ شهید ثانی رحمه الله به مناقشات چهارگانه: 316
- پاسخ اشکال دوم: 317
- پاسخ اشکال چهارم: 318
- پاسخ اشکال سوّم: 318
- 4 - مناقشۀ مرحوم آقای حکیم قدس سرّه در کلام شهید ثانی قدس سرّه: 319
- 6 - فرمایش صاحب عروه در مسئلۀ تزویج مالک بین عبد و امۀ خودش 320
- 5 - توضیح استاد مد ظلّه و تکملۀ ایشان بر کلام مرحوم آقای حکیم در مسئلۀ تزویج مالک بین دو مملوک خود 320
- اشاره 322
- اشاره 322
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 322
- الف) کفایت امر متقدّم از ذکر قبول بعد از ایجاب: 322
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 322
- 2) اشکالات مرحوم آقای خویی به کلام مرحوم آقای حکیم: 324
- 3) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد مد ظله: 327
- الف) بررسی حکم نکاح اخرس: 331
- اشاره 331
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 331
- اشاره 331
- 2) دلیل دوّم کفایت اشاره (نیاز) 334
- 5) نقل و توضیح کلام مرحوم آقای خویی: 337
- 1) متن روایت: 338
- ب) بررسی روایت مسعده بن صدقه: 338
- 3) فقه الحدیث: 339
- 4) بررسی استظهار مرحوم آقای خویی از روایت مسعده: 341
- 5) اشاره به بحث اصولی عام: 342
- الف) آیا بر فرض تمکّن شخص اخرس از توکیل، اشارۀ او در تحقق عقد کفایت می کند؟ 345
- اشاره 345
- اشاره 345
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 345
- به بیانی دیگر: 346
- الف) دلیل عمده در کفایت اشارۀ اخرس در فرض تمکّن از وکیل (روایات باب طلاق): 357
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 357
- اشاره 357
- 1) کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 358
- 2) مناقشۀ استاد مد ظلّه نسبت به کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 358
- ب) عدم لزوم «تحریک لسان» همراه با اشاره: 358
- ج) تقدم کتابت بر اشاره: 360
- اشاره 361
- 1) عدم کفایت کتابت در عقد نکاح: 361
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 361
- 2) عدم لزوم تطابق بین الفاظ ایجاب و قبول: 362
- 3) آیا «نعم» بعد از استفهام از عقد، کفایت از ایجاب می کند؟ 363
- 4) حکم لحن و غلط در صیغۀ عقد: 364
- 6) آیا دانستن معانی کلمات صیغه معتبر است؟ 366
- 7) اشتراط موالات بین ایجاب و قبول: 367
- 8) عدم انصراف ادله عقود به عقود متعارفه: 368
- 9) نقد استاد - مد ظلّه -: 369
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 371
- 1) متن عروه: 371
- الف) اشتراط یا عدم اشتراط اتحاد مجلس ایجاب و قبول: 371
- اشاره 371
- ب) اشتراط تنجیز در عقد نکاح: 372
- 1) متن عروه: 372
- 3) صور مسئله طبق بیان شیخ انصاری رحمه الله: 373
- 4) بررسی حکم هر یک از صور مسئله: 374
- خلاصۀ درس این جلسه: 378
- اشاره 378
- الف) بررسی حکم تعلیق در عقد نکاح از جنبه عقلی: 378
- اشاره 378
- 2) امکان تعلیق منشأ: 379
- اشاره 379
- اشکالی در باب استصحاب کلی قسم ثانی و پاسخ آن 379
- 4) وقوع تعلیق در شرعیات: 382
- 5) بررسی اشکالی از مرحوم سید رحمه الله: 383
- اشاره 384
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 384
- ب) بررسی مسئله تعلیق از جهت تتبعی: 384
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 385
- 3) سایر صور مسئله در کلام مرحوم آقای خویی و حکم آنها: 385
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 386
- 5) استدلال به روایات برای بطلان تعلیق: 388
- اشاره 389
- الف) تمسک به دلیل لفظی در مسئله: 389
- خلاصۀ درس این جلسه: 389
- 1) استدلال صاحب جواهر رحمه الله بر مبطلیّت تعلیق در عقود به روایات: 389
- 3) پاسخ استاد مد ظلّه به استدلال آقای خویی رحمه الله: 390
- ب) تمسک به اجماع در مسئله: 391
- 1) بیان صاحب کشف اللثام رحمه الله: 391
- 2) بیان صاحب جواهر رحمه الله: 392
- 3) بررسی ادّعای اجماع توسط استاد مدّ ظله: 393
- 4) کلام علاّمه حلّی رحمه الله: 394
- 6) بررسی کلام شهید اوّل رحمه الله: 395
- اشاره 398
- الف) ذکر دو دلیل بر اعتبار تنجیز در عقد نکاح: 398
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 398
- 1) عدم تحقق اجماع بر بطلان تعلیق در باب وکالت: 399
- ب) نظر استاد مد ظله نسبت به دو دلیل فوق: 399
- 2) عدم اولویت داشتن عقود معارضی نسبت به باب وکالت: 401
- ج) بیان وجوه تفاوتی که میان دو نحوۀ از وکالت ممکن است گذاشته شود: 404
- 1) فرق اول، کلام صاحب جواهر رحمه الله: 404
- 2) نظر استاد مد ظلّه نسبت به کلام مرحوم صاحب جواهر رحمه الله: 405
- 3) تفاوت دوم: 405
- 5) تفاوت سوم: 406
- 4) نظر استاد مد ظلّه: 406
1380/7/4 چهارشنبه درس شمارۀ (341) کتاب النکاح/سال چهارم
اشاره
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
خلاصۀ درس قبل و این جلسه:
بحث در تقدیم قبول بر ایجاب و تصدّی ایجاب عقد نکاح از جانب مرد بود که با بررسی اجماع در این دو مسئله صحّت هر دو را پذیرفته، و فرع دیگری از عروه را که عقد نکاح به لفظ امر باشد مطرح، و با نقل دو روایت در مسئله، بررسی آن را به جلسه بعد موکول می کنیم.
***
اگر در عقد نکاح قبول بر ایجاب مقدم گردد و یا ایجاب را زوج انجام دهد، آیا عقد صحیح است؟ این دو مسئله مورد بحث بود، حال به بررسی فتاوی و اقتضای قاعده اولیه در این دو فرع می پردازیم:
الف) بررسی اجماع در دو مسئله:
1) آیا تقدیم قبول بر ایجاب صحیح است؟
شهرت بسیار قوی بر جواز تقدیم داریم، شهید ثانی در مسالک جواز تقدیم را نظر «اکثر اصحابنا» تعبیر می کند. فاضل مقداد در تنقیح، و صاحب مدارک در نهایه المرام، و سبزواری در کفایه و صاحب حدائق و ریاض، نسبت به «مشهور» داده اند، که البته دلالت مشهور از اکثر الاصحاب بالاتر و بیشتر است. فیض در مفاتیح قول مخالف را «شاذ» دانسته و می نویسد: تقدّم قبول بر ایجاب مانعی ندارد «خلافاً لمن شذّ».