نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 9 صفحه 334

از مفهوم این کلام استفاده می گردد که برای غیر قادر بر کلام، غیر لفظ - که قهراً اشاره خواهد بود - کافی است.

از معاصران محقّق، یحیی بن سعید حلی در جامع آورده: الایماء للاخرس کالنطق من غیره(1).

محقق هم در نافع و شرائع، فتوا به کفایت داده و پس از وی همۀ فقها چنین فتوایی را پذیرفته اند، امّا فقهای قبل از محقق، غالباً مسئله را عنوان نکرده اند، همچون کلینی، صدوق، مفید، مرتضی، أبو الصلاح حلبی، ابن برّاج، ابن ادریس، بلکه عبارات بسیاری از فقهاء موهم عدم کفایت است، چه اشتراط لفظ را در نکاح آورده اند و آن را مقیّد به صورت قدرت بر لفظ نکرده اند که اشعار دارد که در مورد عاجز بر لفظ هم شرطیت لفظ وجود دارد.

بنابراین، ما نمی توانیم اجماعی متّصل به زمان معصوم علیه السلام را در مسئله به اثبات برسانیم پس نمی توان به اجماع در مسئله استناد کرد.

2) دلیل دوّم کفایت اشاره (نیاز)

علاّمه در تذکره آورده است: الاخرس ان کان له اشاره معلومه و اشار الی الایجاب و القبول، صحّ نکاحه، لانّه معنی لا یعرف الاّ من قبله، فصحّ باشارته کبیعه و طلاقه و لعانه و ان لم یکن له اشاره معلومه، لم یصحّ منه کما لا یصحّ غیره من التصرّفات القولیه(2).

این مطلب همچون بسیاری از مطالب دیگر تذکره بر گرفته از مغنی ابن قدامه است(3).

فاضل اصفهانی در کشف اللثام 47:7 و صاحب ریاض در ریاض 18:11 برای

1- (1) الجامع للشرائع: 437 (ینابیع 557:19).
2- (2) تذکره 582:2 (چاپ سنگی).
3- (3) مغنی ابن قدامه 430:7 (توضیح بیشتر) در مغنی عبارت بدین گونه است، لانه معنی لا یعرف الاّ من جهه واحده، ظاهراً عبارت صحیح: الاّ من جهته باشد چنانچه در شرح کبیر (حاشیه مغنی ص 373) ذکر شده است.