- اشاره 1
- 1380/1/22 چهارشنبه درس شمارۀ (308) کتاب النکاح/سال سوم 1
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 1
- 1) متن عروه: 1
- لا فرق فی الحکم بین الزّنا فی القبل او الدّبر 1
- 3) نقد استاد مد ظله بر کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 2
- 2) بیان مرحوم آقای خویی رحمه الله: 2
- 4) بیان مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 3
- 5) فرمایش استاد مدّ ظلّه: 5
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 8
- اشاره 8
- ملاحظات استاد دام ظله بر فرمایشات عَلَمین قدس سرهم در مقام 9
- وجه کلام صاحب العروه به نظر استاد مد ظلّه 10
- اذا علم أنه زنی با حدی الامرأتین و لم یدر أیتهما هی؟ 13
- متن عروه: 13
- تعلیقه ای از مرحوم آقای خمینی قدس سرّه: 14
- توجیه حاشیه مرحوم آقای خمینی قدس سرّه 14
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 16
- بررسی کلام مرحوم آقای خمینی قدس سرّه 16
- اشاره 16
- لا فرق فی الزنا بین کونه اختیاریاً أو اجباریاً أو اضطراریّاً 22
- متن عروه: 22
- فرمایش مرحوم آقای خویی رحمه الله 23
- دلیل نشر حرمت در زنای شخص معذور 23
- بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله 24
- اشاره 26
- الف) پیگیری فرمایش استاد - مد ظلّه در حکم زنای مکره و مضطر: 26
- متن عروه: 26
- لا فرق فی الزنا بین کونه اختیاریاً او اجباریاً او اضطراریاً 26
- خلاصۀ درس این جلسه: 26
- ب) بررسی حکم زنای شخص خواب: 28
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد - مد ظلّه -: 28
- اشاره 28
- 1) نقل کلام مرحوم آقای حکیم و مرحوم آقای خویی: 28
- 3) نظر استاد - مد ظلّه -: 29
- متن عروه: 31
- ج) بررسی حکم زنای غیر بالغ: 31
- 1) استدلال مرحوم آقای خویی: 31
- و) کلمات برخی از لغویان درباره «افضاء» 33
- د) بررسی حکم زنا به مزنی بهای غیر بالغه: 33
- خلاصۀ درس این جلسه: 34
- اشاره 34
- 1 - طرح مسئله: 34
- الف) اذا کان الزنا لاحقاً، فطلقت الزوجه رجعیا ثم رجع الزوج فی اثناء العده 34
- متن مسئلۀ 34: 34
- 1) توضیح کلام مرحوم سید: 34
- 2 - نظر مرحوم سید رحمه الله: 35
- 2) کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 36
- اشاره 36
- بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 37
- 3) اشکال استاد - مد ظلّه - به کلام مرحوم سید: 39
- 4) تقریب استاد مد ظله برای کلام مرحوم سید: 41
- اشاره 43
- الف) فرع دوم ادامۀ مسئله 34: 43
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 43
- ب) مسئله 35: «اذا زوّجه رجل امرأه فضولاً، فزنی بأمها او بنتها ثم اجاز العقد 45
- متن مسئله 35: 45
- 1) توضیح کلام مرحوم سید رحمه الله: 45
- 2) کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 46
- 3) توضیح استاد مد ظلّه در معنای کشف حکمی: 47
- اشاره 49
- خلاصۀ درس این جلسه: 49
- 1) متن عروه و توضیح آن: 49
- الف) مسئلۀ 39: عدم جواز جمع بین الأختین: 49
- 2) توضیح فقرۀ «أو مختلفتین»: 50
- 3) توجیه مرحوم آقای بروجردی به کلمۀ «أو مختلفتین»: 51
- 4) توجیه امام راحل قدس سرّه و نقد آن: 52
- 5) توجیه سوم برای «مختلفتین» و نقد آن: 53
- 1) متن مسئله 40 و توضیح آن: 54
- ب) مسئله 40-42: 54
- 3) متن مسئله 43 و توضیح آن: 55
- 2) متن مسئله 41 و توضیح آن: 55
- 1) استدلال به آیه شریفه و روایت مسعده بن زیاد: 57
- اشاره 57
- خلاصۀ درس این جلسه: 57
- اشاره 57
- الف) بررسی مسئله 42: لو تزوج باحدی الاختین ثمّ تزوّج بالاخری بطل عقد الثانیه 57
- 2) اشاره به صحّت روایت موسی بن بکر: 58
- 3) نقل دو روایت زراره: 59
- اشاره 60
- بررسی تفسیر مرحوم آقای خویی از صحیحه ابی بکر حضرمی: 60
- 4) بررسی معارضه دو روایت زراره با صحیحه ابی بکر حضرمی: 60
- ب) آیا انتفاع از خواهر اوّل، موقوف بر انقضاء عدّه خواهر دوّم است؟ 61
- 1) اشاره به آرای علماء در مسئله: 61
- اشاره 61
- 5) تفسیر شیخ طوسی از صحیحه ابی بکر حضرمی: 61
- 1) متن مسئله: 62
- ج) بررسی مسئله 42: لو تزوج بالاختین و لم یعلم السابق و اللاحق 62
- 2) کلام استاد - مد ظلّه - در مسئله: 62
- 4) تذکراتی درباره کلام سید رحمه الله: 63
- 3) ادامه مسئله 43: 63
- 2) اشاره به مبنای اصولی مسئله: 63
- اشاره 66
- 1) تحریر محل کلام و مورد بحث: 66
- الف) تکمله ای دربارۀ بحث بطلان عقد خواهر دوم: 66
- خلاصۀ درس این جلسه: 66
- 2) بیان مراد از تحریم در آیۀ حُرِّمَتْ عَلَیْکُمْ أُمَّهاتُکُمْ ...: 67
- ب) بررسی روایتی که جمع بین اختین را به عقد انقطاعی جایز می داند: 70
- ج) بررسی حکم اجبار مرد به طلاق در جایی که باید از هر دو خواهر اجتناب کند: 71
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 73
- اشاره 73
- 1) نفی حکم به لسان نفی موضوع: 74
- الف) طرح مفاد قاعده لا ضرر طبق نظر مرحوم صاحب کفایه: 74
- ب) نقد نظرات مرحوم آقای آخوند توسط استاد - مدّ ظلّه -: 76
- 3) عدم شمول لا ضرر نسبت به احکام عقلی: 76
- 1) پذیرش مبنای مرحوم آقای آخوند رحمه الله در مفاد «لا ضرر»: 76
- 2) شمول دلیل لا ضرر نسبت به احکام ظاهری: 77
- 3) عدم جواز مخالفت قطعی در صورت نفی حکم احتیاط: 77
- 5) شمول دلیل لا ضرر نسبت به احتیاط روی فرض عدم دلالت روایات: 78
- 4) احتیاط یک حکم شرعی مستفاد از روایات است: 78
- 6) امکان تنزیل در احکام عقلی محضِ از سوی شارع: 79
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 82
- اشاره 82
- 1) طرح مسئله: 82
- 2) فرمایش مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 83
- 3) نقد سخن آقای حکیم رحمه الله توسط استاد مد ظله: 84
- 4) نظر استاد مد ظله در مسئله: 85
- 5) اشکال استاد مد ظله به کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 86
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 87
- 1) نقل کلام مرحوم آقای حکیم: 87
- اشاره 87
- الف) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم «قدس سرّه» در تفسیر آیه مورد بحث: 87
- اشاره 88
- ب) نقل روایات مربوط به تسریح به احسان: 88
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم: 88
- 2) توضیح روایت: 89
- 1) صحیحه ابی بصیر: 89
- 3) موثقه ابن فضّال: 90
- اشاره 91
- 4) روایت سماعه: 91
- ج) روایت دیگر در مورد تسریح باحسان: 91
- 1) صحیحه عبد الرحمن ابن اعین: 92
- 2) روایت خطبه نکاح امام باقر «علیه السلام»: 92
- 4) روایت خطبه نکاح امام صادق «علیه السلام»: 93
- 3) روایت خطبه نکاح امام جواد «علیه السلام»: 93
- 5) صحیحه ابی مریم: 94
- د) اشاره به کلمات مفسّران در تفسیر آیه مورد بحث: 94
- 1) نظرهای مفسّران در تفسیر آیه: 94
- 6) عبارت تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی: 94
- 3) نگاهی به آیات تسریح در قرآن و مفاد تسریح در آنها: 95
- 2) تذکر نکته ای درباره تفسیر تبیان: 95
- 5) بررسی کلام مرحوم آقای خویی «قدس سرّه»: 96
- 4) کلام مرحوم آقای خویی درباره آیه 232 بقره: 96
- اشاره 97
- ه) بررسی کلام مرحوم آقای خویی در استدلال به آیه فوق: 97
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی و اشاره به معنای ظاهری آیه مورد بحث: 98
- 3) اشکال دوم مرحوم آقای خویی به استدلال به آیه فوق: 99
- 4) بررسی اشکال دوم مرحوم آقای خویی: 100
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 103
- اشاره 103
- اشاره 104
- 2) توضیح سند و متن روایت: 104
- 1) متن روایت عمر بن حنظله: 104
- 3) تقریب صحیح برای استدلال به روایت فوق: 105
- 4) جریان قاعده قرعه در مقام: 106
- 1) خلاصه کلام مرحوم آقای خمینی قدس سرّه: 107
- اشاره 107
- ب) نگاهی به ادله قرعه: 107
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خمینی: 109
- 3) نقل مباحثه طیار با زراره و توضیح آن: 112
- 5) نتیجه بحث تا اینجا و تکمیل بحث از ادله قرعه و تطبیق آن بر مقام: 113
- 4) کلام مرحوم امام درباره مناظره فوق و بررسی آن: 113
- الف: پیگیری کلام پیرامون روایات قرعه 115
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 115
- 1 - بررسی روایت محمد بن حکیم 115
- اشاره 115
- 2 - مختار استاد - مد ظله - در مقام 118
- 1 - تقریب جواز تمسک 118
- ب: تمسک به قرعه برای تعیین زوجۀ واقعیه 118
- ج: بررسی نهائی کیفیت تعیین تکلیف دو خواهر مذکور 120
- متن عروه: 120
- نظر استاد مد ظله: 121
- کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: (اطلاق ادله قرعه) 121
- ادامه بررسی جریان «لا ضرر» 122
- بررسی استدلال به «لا ضرر» برای اثبات قرعه 123
- 1) اشکال استاد مد ظلّه در شمول دلیل ضرر و تمسک به آیۀ شریفه «فَإِمْساکٌ بِمَعْرُوفٍ...» نسبت به زن: 125
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 125
- اشاره 125
- 2) بیان استاد مد ظله در مورد حکم مهریّه در ما نحن فیه: 128
- اشاره 131
- الف) تکمیل بحث جلسه قبل در لزوم طلاق دادن: 131
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 131
- 1) طرح بحث: 133
- 2) کلام مرحوم آقای حکیم: 133
- 3) اشکال استاد مد ظله بر آقای حکیم «رحمه الله»: 134
- 5) توضیح بیشتر درباره قاعده «لا ضرر»: 136
- 4) تقریب صحیح تر برای جریان قرعه در مقام توسط استاد مد ظله: 136
- 6) اشکال در جریان قرعه در مقام: 137
- 2) اشاره به مبنای مرحوم آقای داماد در باب تنجیز علم اجمالی: 138
- ج) اشاره به برخی از مسائل اصولی: 138
- 1) اشاره به مبنای مرحوم آقای داماد در جمع بین حکم ظاهری و حکم واقعی: 138
- 4) مناقشه در اطلاق مبنای مرحوم آقای داماد در بحث علم اجمالی: 140
- 6) آغاز بحث درباره قاعده عدل و انصاف: 141
- 5) تطبیق بحث اصولی گذشته بر محل کلام: 141
- اشاره 143
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 143
- 1) نقل کلام مرحوم آقای حکیم: 144
- 2) توضیح کلام مرحوم آقای حکیم دربارۀ بحث میراث غرقی و مهدوم علیه: 146
- 3) مناقشه استاد - مد ظله - در کلام مرحوم آقای حکیم: 147
- 4) نتیجه گیری بحث: 149
- 1) متن عروه: 149
- ب) بررسی ادامه کلام مصنّف: 149
- 3) صورتهای وجود علم اجمالی در مسئله: 150
- 3) طرح بحث: 152
- 2) توضیح مسئله و صورتهای آن: 152
- 1) متن مسئله: 152
- 4) نگاهی به کلمات فقهاء در سند روایت محلّ بحث: 153
- 5) نگاهی به کلمات فقهاء دربارۀ روایت مورد بحث: 154
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 155
- الف) بررسی سند روایت جمیل بن دراج: 155
- 1) نقل روایت به طرق مختلف: 155
- اشاره 155
- 2) تقریب مرحوم آقای خویی برای تصحیح سند روایت: 156
- 3) نقد کلام آقای خویی «رحمه الله» توسط استاد مد ظله: 157
- 4) تقریب استاد مد ظله برای اعتبار روایت صدوق: 159
- 1) بیان وجه مختار عده ای که روایت را حمل به صورت عقد جدید کرده اند: 160
- ب) بررسی دلالت روایت: 160
- 2) مختار استاد مد ظله در دلالت روایت جمیل: 162
- 3) توضیحی دربارۀ کلام صاحب جواهر: 163
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 164
- اشاره 164
- 1) نظر قائلان به ملازمه بین دو مسئله و تقریبی بر تخییر در جمع بین دو خواهر: 165
- 2) نقد استاد مد ظله: 165
- ب) بررسی روایت عنبسه بن مصعب: 167
- 1) متن حدیث: 167
- 2) تذکری دربارۀ اشتباه جامع الاحادیث: 168
- 3) توضیح مختصری از حدیث عنبسه: 168
- 1) فرمایش مرحوم شیخ طوسی در جمع بین دو روایت: 169
- 2) جمع دو روایت توسط استاد مد ظله: 169
- اشاره 169
- د) عدم تعدّی حکم تخییر از اصیل به وکیل: 171
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 171
- 2) نقد استاد مد ظله: 172
- 3) تقریبی از استاد مد ظله در تصحیح عقد اصیل: 173
- 4) بررسی تقریب فوق: 174
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 175
- اشاره 175
- 2) فروض مختلف مسئله و نظر مرحوم سید: 176
- 3) آغاز بررسی صور مسئله و فرمایش مرحوم آقای حکیم: 178
- 4) نظر استاد (مد ظله) دربارۀ فرمایش آقای حکیم: 179
- 5) بررسی کلام مرحوم سید: 181
- 6) توجیه مرحوم آقای گلپایگانی نسبت به کلام سید «رحمه الله»: 181
- 7) اشکال استاد (مد ظله) به مرحوم آقای گلپایگانی: 182
- 9) نظر استاد (مد ظله) نسبت به توجیه اخیر و نظر نهایی ایشان: 183
- الف) بررسی مسئله 47: لو کانت الأختان کلتاهما او إحداهما من الزنا 185
- 1) متن مسئله 47: 185
- اشاره 185
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 185
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم: 186
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم توسط استاد مد ظله: 187
- 1) متن مسئله: 191
- ب) بررسی مسئله 48: اذا تزوّج الأختین ثم طلّقها طلاقاً رجعیاً 191
- 3) جواز تزویج با خواهر مطلّقه بائنه: 192
- 4) آیا ازدواج با خواهر، همسر انقطاعی پس از انقضاء مدت تزویج او و در زمانی که در عدّه است جایز است؟: 193
- اشاره 196
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 196
- الف) بررسی مسئله 48: لو کان عنده احدی الاختین بعقد الانقطاع و انقضت المده 196
- 1) متن عروه: 196
- 1) طرح اشکالات سند: 197
- ب) بررسی سند روایت: 197
- 2) طرح مسئله (یادآوری): 197
- 2) جواب استاد (مد ظله) از دو اشکال مذکور: 198
- 2) طرح دو اشکال به مطلقات: 199
- ج) بررسی دلالت روایت: 199
- 1) تقریب اجمالی بر وجود مطلقات دال بر جواز: 199
- 3) دفاع استاد (مد ظله) از اطلاق مطلقات و رد دو اشکال مذکور: 201
- 4) لزوم اخذ به مطلقات و عدم جواز تخصیص آنها در خصوص متعه: 203
- 5) وجهی دیگر برای جمع بین روایات: 204
- د) توضیح مسئله 48: و الظاهر انه کذلک اذا وهب مدتها و ان کان مورد النص انقضاء المده 205
- ه) بررسی مسئله 49: اذا زنی باحدی الاختین جاز له نکاح الاخری فی مده استبراء الاولی 205
- 1) متن عروه: 205
- 2) توضیح مسئله: 205
- 1) متن عروه: 205
- 3) ادامه متن عروه: 206
- 4) توضیح مسئله: 206
- اشاره 208
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 208
- 1) نظر مرحوم آقای خویی: 209
- 2) پاسخ استاد (مد ظله): 209
- ب) بررسی سبب فتوی ندادن مرحوم سید: 210
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم در مورد اعراض اصحاب از روایت برید: 210
- 2) نقد استاد (مد ظله): 210
- 4) نظر استاد (مد ظله): 213
- 5) کلام مشترک مرحوم آقای خویی و مرحوم آقای حکیم در مورد بیگانه بودن روایات برید و زراره از محل بحث: 214
- 6) نظر استاد (مد ظله): 214
- ج) بررسی حکم جمع بین دو بانوی فاطمی: 215
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 216
- 1) متن عروه: 217
- 2) توضیح نظر سید «رحمه الله»: 217
- 1) لزوم بررسی سندی: 218
- 2) بررسی سند تهذیب و تقریب اعتبار آن: 218
- 3) مناقشه در صحت طریق تهذیب و تذکر اشتباه نجاشی: 219
- 4) بررسی سند روایت در علل (بررسی حال ابان بن عثمان و محمد بن علی ماجیلویه): 220
- ج) مروری بر تاریخچه مسئله: 222
- 1) قائلان به تحریم جمع بین فاطمیتین یا متوقفین در مسئله: 222
- 2) نسبت قول به تحریم به شیخ صدوق: 224
- 3) ادامه کلام صاحب حدائق: 225
- 1) حکم وضعی در مسئله: 225
- اشاره 225
- د) نظر استاد (مد ظله) در مسئله: 225
- 2) شیخ صدوق «رحمه الله» و قول به حرمت: 226
- 3) بررسی دلالت روایت: 227
- اشاره 231
- اشاره 231
- فصل فی العقد و أحکامه 231
- 1) عدم کفایت تراضی باطنی: 231
- 2) کلام مرحوم شیخ انصاری قدس سرّه در مقام: 232
- 4) توجیه فرمایش شیخ انصاری قدس سرّه: 233
- 3) جواب مرحوم آقای حکیم به فرمایش شیخ رحمه الله: 233
- 5) اشکال استاد مد ظلّه به تقریب أخیر کلام شیخ انصاری رحمه الله: 234
- چند نکته: 235
- 7) استدلالی دیگر از مرحوم آقای خویی به اعتبار لفظ در انشاء عقد: 235
- اشاره 235
- نکتۀ 1: 235
- نکتۀ 3: 236
- 9) بررسی این استدلال یا تأیید: 236
- 10) استدلال مرحوم آقای خویی قدس سرّه به روایات باب متعه: 237
- اشاره 237
- نقد استدلال مرحوم آقای خوئی قدس سرّه توسط استاد مد ظله: 238
- 11) عمده دلیل در اعتبار لفظ در باب انشاء عقد نکاح: 238
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 240
- اشاره 240
- الف) بررسی کلام شیخ انصاری در اشتراط لفظ در عقد کلام: 240
- 1) طرح بحث (یادآوری): 240
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی: 241
- 3) تفسیر استاد مد ظله در مورد عبارت مرحوم شیخ انصاری قدس سرّه: 242
- اشاره 243
- 1) روایت قصۀ «حولاء» و تقریب استدلال به آن: 243
- 2) جواب استاد مد ظلّه از استدلال به این روایت: 244
- 3) تمسک به روایات باب «متعه» (روایت ابان بن تغلب): 245
- 4) پاسخ استاد مد ظله از استدلال به روایت ابان بن تغلب: 246
- الف) بررسی روایات در اشتراط لفظ در عقد نکاح: 248
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 248
- 1) روایت ابان بن تغلب: 248
- اشاره 248
- 2) روایت ثعلبه: 249
- 3) صحیحه هشام بن سالم: 251
- 4) موثقه سماعه عن ابی بصیر: 252
- 5) روایت احول: 253
- 6) روایت هشام بن سالم الجوالیقی: 254
- اشاره 255
- ب) آیا بکار بردن مادۀ «متعه» در عقد نکاح دائم کافی است؟ 255
- *تقریب اشکال از مرحوم آقای خویی و نقد استاد - مد ظلّه - 256
- 1 - طرح ادله (یادآوری و تکمیل) 257
- الف) ادامه بررسی کفایت «متعت» در صیغه عقد دائم 257
- اشاره 257
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 257
- 3 - تقریبی دیگر برای اثبات اطلاق 260
- 1 - متن عروه: 261
- 4 - روایت خاص در مسئله 261
- ب) اعتبار عربیت در صیغه نکاح 261
- 3 - ادله اعتبار عربیت در صیغه نکاح 262
- 2 - توضیح عبارت مصنف 262
- 4 - بررسی اجماع در مسئله 263
- 5 - نقل و توضیح کلام صاحب جواهر (دلیل سوم بر اعتبار عربیت) 264
- 6 - نقد کلام صاحب جواهر قدس سرّه توسط استاد مد ظله 265
- 7 - کلام محقق کرکی و اشکال مرحوم آقای خویی بدان 266
- 8 - نظر استاد - مد ظلّه - در مسئله 267
- اشاره 268
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 268
- الف) کفایت یا عدم کفایت لفظ متّعت: 268
- 1) استدلالی بر کفایت لفظ «متّعت»: 268
- 2) اشکال آقای خویی رحمه الله به استدلال مذکور: 268
- 4) استدلال ابن ادریس رحمه الله بر عدم کفایت لفظ «متّعت»: 270
- 5) پاسخ استاد مد ظلّه به استدلال ابن ادریس رحمه الله: 271
- اشاره 272
- 1) اخذ به قدر متیقن: 272
- ب) حکم اشتراط یا عدم اشتراط صیغۀ ماضی در انشاء عقد نکاح: 272
- 2) اجتناب از بی قید و بند شدن ازدواج: 272
- 1 - بررسی تحقق اجماع در اعتبار عربیت در صیغۀ نکاح 274
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 274
- 2 - بررسی روایات در اعتبار عربیت در صیغه نکاح 276
- سند روایت: 276
- 2/1 - روایت أبو البختری 276
- اشاره 276
- 2/2 - روایات لکل قوم نکاح 277
- 4) تکمیل بحث اعتبار ماضویت در صیغۀ نکاح 278
- 6) بررسی ادله اعتبار ماضویت 280
- اشاره 282
- الف): عدم وجود اطلاق یا عموم، در باب کیفیت اجرای صیغه عقد نکاح 282
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 282
- 1): نفی اعتبار «ماضویت» در صیغه عقد نکاح با تمسک به سیرۀ عقلاء و متشرعه 284
- 2): نظر استاد مد ظله در مورد استدلال به روایات باب متعه برای عدم اعتبار ماضویت در صیغۀ عقد 284
- 3) دلیل دیگر بر اعتبار لفظ ماضی در صیغۀ عقد، صراحت لفظ ماضی در انشاء: 285
- ج) فالأحوط اعتبار الماضویه 287
- متن عروه: 287
- د) ادله جواز تقدیم قبول بر ایجاب 288
- 1) اطلاقات: 288
- 2) روایات مربوط به عقد متعه: 288
- اشاره 288
- 3) آیا صیغۀ «أتزوّجکِ» مصداق قبول متقدم است یا اینکه صیغۀ ایجاب است؟ (کلام مرحوم حکیم و نظر استاد مد ظلّه) 289
- اشاره 289
- کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 290
- کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 290
- نظر استاد مد ظلّه 291
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 292
- الف) تذکر دو نکته راجع به درس های گذشته: 292
- اشاره 292
- اشاره 294
- ب) پی گیری بحث جواز تقدیم قبول بر ایجاب: 294
- 1) نقل کلام مرحوم آقای حکیم: 294
- 2) نقد مرحوم آقای خویی بر کلام مذکور: 294
- 4) عدم لزوم ایجاب و قبول در عقود: 295
- ج) آیا می توان «قبلت» را بر ایجاب مقدم داشت: 296
- 1) بیان کلام مرحوم صاحب مدارک: 296
- اشاره 296
- اشاره 298
- 1 - کلام مرحوم آقای گلپایگانی رحمه الله 298
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 298
- 3 - کلام مرحوم آقای حکیم: 299
- 2 - مناقشۀ استاد - مد ظله - 299
- 4 - مناقشۀ استاد - مد ظله - بر کلام مرحوم آقای حکیم 301
- اشاره 305
- 1) آیا تقدیم قبول بر ایجاب صحیح است؟ 305
- الف) بررسی اجماع در دو مسئله: 305
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 305
- ب) نظر استاد - مد ظلّه -: 306
- اشاره 306
- 2) آیا مرد می تواند در عقد نکاح متصدّی ایجاب شود؟ 306
- 3) نظر استاد - مد ظلّه -: 308
- 2) نظر مرحوم آقای گلپایگانی رحمه الله: 308
- ج) اتیان عقد نکاح به لفظ امر: 309
- اشاره 309
- 1) توضیح مسئله با بیان یک مثال رایج: 309
- 2) نظر فقهاء در مسئله: 310
- 3) بررسی روایات مسئله: 310
- 1 - کفایت انشاء نکاح با «زوّجتکها» در پاسخ «زوّجنی فلانه» 313
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 313
- اشاره 313
- 2 - مناقشات شهید اول رحمه الله به استدلال به روایت: 314
- 3 - مناقشات دیگری از شهید ثانی به استدلال به روایت: 315
- پاسخ اشکال اول: 316
- 4 - پاسخ شهید ثانی رحمه الله به مناقشات چهارگانه: 316
- پاسخ اشکال دوم: 317
- پاسخ اشکال سوّم: 318
- پاسخ اشکال چهارم: 318
- 4 - مناقشۀ مرحوم آقای حکیم قدس سرّه در کلام شهید ثانی قدس سرّه: 319
- 6 - فرمایش صاحب عروه در مسئلۀ تزویج مالک بین عبد و امۀ خودش 320
- 5 - توضیح استاد مد ظلّه و تکملۀ ایشان بر کلام مرحوم آقای حکیم در مسئلۀ تزویج مالک بین دو مملوک خود 320
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 322
- اشاره 322
- اشاره 322
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 322
- الف) کفایت امر متقدّم از ذکر قبول بعد از ایجاب: 322
- 2) اشکالات مرحوم آقای خویی به کلام مرحوم آقای حکیم: 324
- 3) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد مد ظله: 327
- اشاره 331
- الف) بررسی حکم نکاح اخرس: 331
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 331
- اشاره 331
- 2) دلیل دوّم کفایت اشاره (نیاز) 334
- 5) نقل و توضیح کلام مرحوم آقای خویی: 337
- 1) متن روایت: 338
- ب) بررسی روایت مسعده بن صدقه: 338
- 3) فقه الحدیث: 339
- 4) بررسی استظهار مرحوم آقای خویی از روایت مسعده: 341
- 5) اشاره به بحث اصولی عام: 342
- الف) آیا بر فرض تمکّن شخص اخرس از توکیل، اشارۀ او در تحقق عقد کفایت می کند؟ 345
- اشاره 345
- اشاره 345
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 345
- به بیانی دیگر: 346
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 357
- الف) دلیل عمده در کفایت اشارۀ اخرس در فرض تمکّن از وکیل (روایات باب طلاق): 357
- اشاره 357
- 1) کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 358
- ب) عدم لزوم «تحریک لسان» همراه با اشاره: 358
- 2) مناقشۀ استاد مد ظلّه نسبت به کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 358
- ج) تقدم کتابت بر اشاره: 360
- 1) عدم کفایت کتابت در عقد نکاح: 361
- اشاره 361
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 361
- 2) عدم لزوم تطابق بین الفاظ ایجاب و قبول: 362
- 3) آیا «نعم» بعد از استفهام از عقد، کفایت از ایجاب می کند؟ 363
- 4) حکم لحن و غلط در صیغۀ عقد: 364
- 6) آیا دانستن معانی کلمات صیغه معتبر است؟ 366
- 7) اشتراط موالات بین ایجاب و قبول: 367
- 8) عدم انصراف ادله عقود به عقود متعارفه: 368
- 9) نقد استاد - مد ظلّه -: 369
- اشاره 371
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 371
- الف) اشتراط یا عدم اشتراط اتحاد مجلس ایجاب و قبول: 371
- 1) متن عروه: 371
- 1) متن عروه: 372
- ب) اشتراط تنجیز در عقد نکاح: 372
- 3) صور مسئله طبق بیان شیخ انصاری رحمه الله: 373
- 4) بررسی حکم هر یک از صور مسئله: 374
- اشاره 378
- الف) بررسی حکم تعلیق در عقد نکاح از جنبه عقلی: 378
- اشاره 378
- خلاصۀ درس این جلسه: 378
- اشکالی در باب استصحاب کلی قسم ثانی و پاسخ آن 379
- اشاره 379
- 2) امکان تعلیق منشأ: 379
- 4) وقوع تعلیق در شرعیات: 382
- 5) بررسی اشکالی از مرحوم سید رحمه الله: 383
- اشاره 384
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 384
- ب) بررسی مسئله تعلیق از جهت تتبعی: 384
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 385
- 3) سایر صور مسئله در کلام مرحوم آقای خویی و حکم آنها: 385
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 386
- 5) استدلال به روایات برای بطلان تعلیق: 388
- الف) تمسک به دلیل لفظی در مسئله: 389
- اشاره 389
- 1) استدلال صاحب جواهر رحمه الله بر مبطلیّت تعلیق در عقود به روایات: 389
- خلاصۀ درس این جلسه: 389
- 3) پاسخ استاد مد ظلّه به استدلال آقای خویی رحمه الله: 390
- 1) بیان صاحب کشف اللثام رحمه الله: 391
- ب) تمسک به اجماع در مسئله: 391
- 2) بیان صاحب جواهر رحمه الله: 392
- 3) بررسی ادّعای اجماع توسط استاد مدّ ظله: 393
- 4) کلام علاّمه حلّی رحمه الله: 394
- 6) بررسی کلام شهید اوّل رحمه الله: 395
- الف) ذکر دو دلیل بر اعتبار تنجیز در عقد نکاح: 398
- اشاره 398
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 398
- 1) عدم تحقق اجماع بر بطلان تعلیق در باب وکالت: 399
- ب) نظر استاد مد ظله نسبت به دو دلیل فوق: 399
- 2) عدم اولویت داشتن عقود معارضی نسبت به باب وکالت: 401
- 1) فرق اول، کلام صاحب جواهر رحمه الله: 404
- ج) بیان وجوه تفاوتی که میان دو نحوۀ از وکالت ممکن است گذاشته شود: 404
- 2) نظر استاد مد ظلّه نسبت به کلام مرحوم صاحب جواهر رحمه الله: 405
- 3) تفاوت دوم: 405
- 4) نظر استاد مد ظلّه: 406
- 5) تفاوت سوم: 406
گذشت. بین متأخرین مسلّم بود که اگر کسی با زنی ازدواج کرد و پس از ازدواج و دخول به او با مادر یا دختر آن زن زنا کرد یا پسر آن مرد یا پدر او با خود زن مدخوله زنا کرد، در تمام این چهار فرض، عقد نکاح باطل نمی شود. امّا اگر زنا پس از ازدواج و قبل از دخول واقع شده باشد، این فرض محلّ بحث و اختلاف بود که به نظر ما موجب بطلان نکاح می گردد.
مرحوم سید رحمه الله در این مسئله دو فرع دیگر را مطرح کرده اند.
فرع اول: اگر بعد از ازدواج زنایی واقع شد (به یکی از دو شکلی که در مسئله قبل گذشت) این زنا عقد نکاح را باطل نمی کند، در این فرض چنانچه شوهر زوجۀ خود را طلاق رجعی داد، آیا قبل از انقضاء عده می تواند به همسرش رجوع کند؟ دو احتمال در مسئله هست، احتمال اول اینکه بگوییم حقّ رجوع ندارد چون با رجوع زوجیّت حادث می شود لذا از مصادیق احداث زوجیت بعد از زنا است، که به خاطر زنای سابق احداث چنین زوجیتی جایز نیست. احتمال دوم این که بگوئیم این رجوع باعث نمی شود که زنای او حکم زنای سابق بر تزویج را پیدا کند تا نشر حرمت کرده موجب حرمت ابدی شود بلکه همچنان این زنا حکم زنای لا حق بر تزویج را دارد و نشر حرمت نمی کند؟
2 - نظر مرحوم سید رحمه الله:
ایشان قائل به جواز رجوع شده اند و احتمالاً این مطلب مسلّم هم باشد. تقریبی که ایشان ذکر کرده اند این است که رجوع، عقد جدید نیست تا گفته شود این عقد بعد از زنا واقع شده است و عقد بعد از زنا محکوم به بطلان است بلکه رجوع اعادۀ همان عقد اول است و چون عقد اول قبل از زنا و زنا لاحق بر عقد بوده، این زنا زوجیت را از بین نمی برد بلی چنانچه می گفتیم که رجوع احداث زوجیتی مماثل زوجیت سابقه است زنای قبلی زنای سابق بوده جلوی این رجوع را می گیرد.
فرع دوم: اما اگر بعد از خروج مطلّقه رجعیه از عدّه بخواهد دوباره با او ازدواج