- لا فرق فی الحکم بین الزّنا فی القبل او الدّبر 1
- 1380/1/22 چهارشنبه درس شمارۀ (308) کتاب النکاح/سال سوم 1
- 1) متن عروه: 1
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 1
- اشاره 1
- 2) بیان مرحوم آقای خویی رحمه الله: 2
- 3) نقد استاد مد ظله بر کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 2
- 4) بیان مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 3
- 5) فرمایش استاد مدّ ظلّه: 5
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 8
- اشاره 8
- ملاحظات استاد دام ظله بر فرمایشات عَلَمین قدس سرهم در مقام 9
- وجه کلام صاحب العروه به نظر استاد مد ظلّه 10
- اذا علم أنه زنی با حدی الامرأتین و لم یدر أیتهما هی؟ 13
- متن عروه: 13
- تعلیقه ای از مرحوم آقای خمینی قدس سرّه: 14
- توجیه حاشیه مرحوم آقای خمینی قدس سرّه 14
- بررسی کلام مرحوم آقای خمینی قدس سرّه 16
- اشاره 16
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 16
- لا فرق فی الزنا بین کونه اختیاریاً أو اجباریاً أو اضطراریّاً 22
- متن عروه: 22
- فرمایش مرحوم آقای خویی رحمه الله 23
- دلیل نشر حرمت در زنای شخص معذور 23
- بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله 24
- خلاصۀ درس این جلسه: 26
- متن عروه: 26
- اشاره 26
- الف) پیگیری فرمایش استاد - مد ظلّه در حکم زنای مکره و مضطر: 26
- لا فرق فی الزنا بین کونه اختیاریاً او اجباریاً او اضطراریاً 26
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد - مد ظلّه -: 28
- 1) نقل کلام مرحوم آقای حکیم و مرحوم آقای خویی: 28
- اشاره 28
- ب) بررسی حکم زنای شخص خواب: 28
- 3) نظر استاد - مد ظلّه -: 29
- 1) استدلال مرحوم آقای خویی: 31
- ج) بررسی حکم زنای غیر بالغ: 31
- متن عروه: 31
- و) کلمات برخی از لغویان درباره «افضاء» 33
- د) بررسی حکم زنا به مزنی بهای غیر بالغه: 33
- 1) توضیح کلام مرحوم سید: 34
- 1 - طرح مسئله: 34
- متن مسئلۀ 34: 34
- الف) اذا کان الزنا لاحقاً، فطلقت الزوجه رجعیا ثم رجع الزوج فی اثناء العده 34
- خلاصۀ درس این جلسه: 34
- اشاره 34
- 2 - نظر مرحوم سید رحمه الله: 35
- اشاره 36
- 2) کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 36
- بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 37
- 3) اشکال استاد - مد ظلّه - به کلام مرحوم سید: 39
- 4) تقریب استاد مد ظله برای کلام مرحوم سید: 41
- الف) فرع دوم ادامۀ مسئله 34: 43
- اشاره 43
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 43
- 1) توضیح کلام مرحوم سید رحمه الله: 45
- ب) مسئله 35: «اذا زوّجه رجل امرأه فضولاً، فزنی بأمها او بنتها ثم اجاز العقد 45
- متن مسئله 35: 45
- 2) کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 46
- 3) توضیح استاد مد ظلّه در معنای کشف حکمی: 47
- اشاره 49
- 1) متن عروه و توضیح آن: 49
- خلاصۀ درس این جلسه: 49
- الف) مسئلۀ 39: عدم جواز جمع بین الأختین: 49
- 2) توضیح فقرۀ «أو مختلفتین»: 50
- 3) توجیه مرحوم آقای بروجردی به کلمۀ «أو مختلفتین»: 51
- 4) توجیه امام راحل قدس سرّه و نقد آن: 52
- 5) توجیه سوم برای «مختلفتین» و نقد آن: 53
- ب) مسئله 40-42: 54
- 1) متن مسئله 40 و توضیح آن: 54
- 2) متن مسئله 41 و توضیح آن: 55
- 3) متن مسئله 43 و توضیح آن: 55
- 1) استدلال به آیه شریفه و روایت مسعده بن زیاد: 57
- الف) بررسی مسئله 42: لو تزوج باحدی الاختین ثمّ تزوّج بالاخری بطل عقد الثانیه 57
- اشاره 57
- خلاصۀ درس این جلسه: 57
- اشاره 57
- 2) اشاره به صحّت روایت موسی بن بکر: 58
- 3) نقل دو روایت زراره: 59
- اشاره 60
- 4) بررسی معارضه دو روایت زراره با صحیحه ابی بکر حضرمی: 60
- بررسی تفسیر مرحوم آقای خویی از صحیحه ابی بکر حضرمی: 60
- 5) تفسیر شیخ طوسی از صحیحه ابی بکر حضرمی: 61
- 1) اشاره به آرای علماء در مسئله: 61
- اشاره 61
- ب) آیا انتفاع از خواهر اوّل، موقوف بر انقضاء عدّه خواهر دوّم است؟ 61
- 2) کلام استاد - مد ظلّه - در مسئله: 62
- ج) بررسی مسئله 42: لو تزوج بالاختین و لم یعلم السابق و اللاحق 62
- 1) متن مسئله: 62
- 2) اشاره به مبنای اصولی مسئله: 63
- 4) تذکراتی درباره کلام سید رحمه الله: 63
- 3) ادامه مسئله 43: 63
- 1) تحریر محل کلام و مورد بحث: 66
- خلاصۀ درس این جلسه: 66
- الف) تکمله ای دربارۀ بحث بطلان عقد خواهر دوم: 66
- اشاره 66
- 2) بیان مراد از تحریم در آیۀ حُرِّمَتْ عَلَیْکُمْ أُمَّهاتُکُمْ ...: 67
- ب) بررسی روایتی که جمع بین اختین را به عقد انقطاعی جایز می داند: 70
- ج) بررسی حکم اجبار مرد به طلاق در جایی که باید از هر دو خواهر اجتناب کند: 71
- اشاره 73
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 73
- الف) طرح مفاد قاعده لا ضرر طبق نظر مرحوم صاحب کفایه: 74
- 1) نفی حکم به لسان نفی موضوع: 74
- 3) عدم شمول لا ضرر نسبت به احکام عقلی: 76
- 1) پذیرش مبنای مرحوم آقای آخوند رحمه الله در مفاد «لا ضرر»: 76
- ب) نقد نظرات مرحوم آقای آخوند توسط استاد - مدّ ظلّه -: 76
- 3) عدم جواز مخالفت قطعی در صورت نفی حکم احتیاط: 77
- 2) شمول دلیل لا ضرر نسبت به احکام ظاهری: 77
- 5) شمول دلیل لا ضرر نسبت به احتیاط روی فرض عدم دلالت روایات: 78
- 4) احتیاط یک حکم شرعی مستفاد از روایات است: 78
- 6) امکان تنزیل در احکام عقلی محضِ از سوی شارع: 79
- 1) طرح مسئله: 82
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 82
- اشاره 82
- 2) فرمایش مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 83
- 3) نقد سخن آقای حکیم رحمه الله توسط استاد مد ظله: 84
- 4) نظر استاد مد ظله در مسئله: 85
- 5) اشکال استاد مد ظله به کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 86
- 1) نقل کلام مرحوم آقای حکیم: 87
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 87
- اشاره 87
- الف) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم «قدس سرّه» در تفسیر آیه مورد بحث: 87
- اشاره 88
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم: 88
- ب) نقل روایات مربوط به تسریح به احسان: 88
- 2) توضیح روایت: 89
- 1) صحیحه ابی بصیر: 89
- 3) موثقه ابن فضّال: 90
- 4) روایت سماعه: 91
- ج) روایت دیگر در مورد تسریح باحسان: 91
- اشاره 91
- 2) روایت خطبه نکاح امام باقر «علیه السلام»: 92
- 1) صحیحه عبد الرحمن ابن اعین: 92
- 3) روایت خطبه نکاح امام جواد «علیه السلام»: 93
- 4) روایت خطبه نکاح امام صادق «علیه السلام»: 93
- 1) نظرهای مفسّران در تفسیر آیه: 94
- 6) عبارت تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی: 94
- 5) صحیحه ابی مریم: 94
- د) اشاره به کلمات مفسّران در تفسیر آیه مورد بحث: 94
- 2) تذکر نکته ای درباره تفسیر تبیان: 95
- 3) نگاهی به آیات تسریح در قرآن و مفاد تسریح در آنها: 95
- 5) بررسی کلام مرحوم آقای خویی «قدس سرّه»: 96
- 4) کلام مرحوم آقای خویی درباره آیه 232 بقره: 96
- اشاره 97
- ه) بررسی کلام مرحوم آقای خویی در استدلال به آیه فوق: 97
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی و اشاره به معنای ظاهری آیه مورد بحث: 98
- 3) اشکال دوم مرحوم آقای خویی به استدلال به آیه فوق: 99
- 4) بررسی اشکال دوم مرحوم آقای خویی: 100
- اشاره 103
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 103
- اشاره 104
- 2) توضیح سند و متن روایت: 104
- 1) متن روایت عمر بن حنظله: 104
- 3) تقریب صحیح برای استدلال به روایت فوق: 105
- 4) جریان قاعده قرعه در مقام: 106
- ب) نگاهی به ادله قرعه: 107
- 1) خلاصه کلام مرحوم آقای خمینی قدس سرّه: 107
- اشاره 107
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خمینی: 109
- 3) نقل مباحثه طیار با زراره و توضیح آن: 112
- 4) کلام مرحوم امام درباره مناظره فوق و بررسی آن: 113
- 5) نتیجه بحث تا اینجا و تکمیل بحث از ادله قرعه و تطبیق آن بر مقام: 113
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 115
- الف: پیگیری کلام پیرامون روایات قرعه 115
- اشاره 115
- 1 - بررسی روایت محمد بن حکیم 115
- 1 - تقریب جواز تمسک 118
- ب: تمسک به قرعه برای تعیین زوجۀ واقعیه 118
- 2 - مختار استاد - مد ظله - در مقام 118
- متن عروه: 120
- ج: بررسی نهائی کیفیت تعیین تکلیف دو خواهر مذکور 120
- نظر استاد مد ظله: 121
- کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: (اطلاق ادله قرعه) 121
- ادامه بررسی جریان «لا ضرر» 122
- بررسی استدلال به «لا ضرر» برای اثبات قرعه 123
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 125
- 1) اشکال استاد مد ظلّه در شمول دلیل ضرر و تمسک به آیۀ شریفه «فَإِمْساکٌ بِمَعْرُوفٍ...» نسبت به زن: 125
- اشاره 125
- 2) بیان استاد مد ظله در مورد حکم مهریّه در ما نحن فیه: 128
- الف) تکمیل بحث جلسه قبل در لزوم طلاق دادن: 131
- اشاره 131
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 131
- 1) طرح بحث: 133
- 2) کلام مرحوم آقای حکیم: 133
- 3) اشکال استاد مد ظله بر آقای حکیم «رحمه الله»: 134
- 5) توضیح بیشتر درباره قاعده «لا ضرر»: 136
- 4) تقریب صحیح تر برای جریان قرعه در مقام توسط استاد مد ظله: 136
- 6) اشکال در جریان قرعه در مقام: 137
- 2) اشاره به مبنای مرحوم آقای داماد در باب تنجیز علم اجمالی: 138
- 1) اشاره به مبنای مرحوم آقای داماد در جمع بین حکم ظاهری و حکم واقعی: 138
- ج) اشاره به برخی از مسائل اصولی: 138
- 4) مناقشه در اطلاق مبنای مرحوم آقای داماد در بحث علم اجمالی: 140
- 5) تطبیق بحث اصولی گذشته بر محل کلام: 141
- 6) آغاز بحث درباره قاعده عدل و انصاف: 141
- اشاره 143
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 143
- 1) نقل کلام مرحوم آقای حکیم: 144
- 2) توضیح کلام مرحوم آقای حکیم دربارۀ بحث میراث غرقی و مهدوم علیه: 146
- 3) مناقشه استاد - مد ظله - در کلام مرحوم آقای حکیم: 147
- 4) نتیجه گیری بحث: 149
- 1) متن عروه: 149
- ب) بررسی ادامه کلام مصنّف: 149
- 3) صورتهای وجود علم اجمالی در مسئله: 150
- 2) توضیح مسئله و صورتهای آن: 152
- 3) طرح بحث: 152
- 1) متن مسئله: 152
- 4) نگاهی به کلمات فقهاء در سند روایت محلّ بحث: 153
- 5) نگاهی به کلمات فقهاء دربارۀ روایت مورد بحث: 154
- 1) نقل روایت به طرق مختلف: 155
- اشاره 155
- الف) بررسی سند روایت جمیل بن دراج: 155
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 155
- 2) تقریب مرحوم آقای خویی برای تصحیح سند روایت: 156
- 3) نقد کلام آقای خویی «رحمه الله» توسط استاد مد ظله: 157
- 4) تقریب استاد مد ظله برای اعتبار روایت صدوق: 159
- ب) بررسی دلالت روایت: 160
- 1) بیان وجه مختار عده ای که روایت را حمل به صورت عقد جدید کرده اند: 160
- 2) مختار استاد مد ظله در دلالت روایت جمیل: 162
- 3) توضیحی دربارۀ کلام صاحب جواهر: 163
- اشاره 164
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 164
- 2) نقد استاد مد ظله: 165
- 1) نظر قائلان به ملازمه بین دو مسئله و تقریبی بر تخییر در جمع بین دو خواهر: 165
- ب) بررسی روایت عنبسه بن مصعب: 167
- 1) متن حدیث: 167
- 2) تذکری دربارۀ اشتباه جامع الاحادیث: 168
- 3) توضیح مختصری از حدیث عنبسه: 168
- 1) فرمایش مرحوم شیخ طوسی در جمع بین دو روایت: 169
- 2) جمع دو روایت توسط استاد مد ظله: 169
- اشاره 169
- د) عدم تعدّی حکم تخییر از اصیل به وکیل: 171
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 171
- 2) نقد استاد مد ظله: 172
- 3) تقریبی از استاد مد ظله در تصحیح عقد اصیل: 173
- 4) بررسی تقریب فوق: 174
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 175
- اشاره 175
- 2) فروض مختلف مسئله و نظر مرحوم سید: 176
- 3) آغاز بررسی صور مسئله و فرمایش مرحوم آقای حکیم: 178
- 4) نظر استاد (مد ظله) دربارۀ فرمایش آقای حکیم: 179
- 6) توجیه مرحوم آقای گلپایگانی نسبت به کلام سید «رحمه الله»: 181
- 5) بررسی کلام مرحوم سید: 181
- 7) اشکال استاد (مد ظله) به مرحوم آقای گلپایگانی: 182
- 9) نظر استاد (مد ظله) نسبت به توجیه اخیر و نظر نهایی ایشان: 183
- الف) بررسی مسئله 47: لو کانت الأختان کلتاهما او إحداهما من الزنا 185
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 185
- 1) متن مسئله 47: 185
- اشاره 185
- 3) کلام مرحوم آقای حکیم: 186
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای حکیم توسط استاد مد ظله: 187
- 1) متن مسئله: 191
- ب) بررسی مسئله 48: اذا تزوّج الأختین ثم طلّقها طلاقاً رجعیاً 191
- 3) جواز تزویج با خواهر مطلّقه بائنه: 192
- 4) آیا ازدواج با خواهر، همسر انقطاعی پس از انقضاء مدت تزویج او و در زمانی که در عدّه است جایز است؟: 193
- اشاره 196
- الف) بررسی مسئله 48: لو کان عنده احدی الاختین بعقد الانقطاع و انقضت المده 196
- 1) متن عروه: 196
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 196
- 1) طرح اشکالات سند: 197
- 2) طرح مسئله (یادآوری): 197
- ب) بررسی سند روایت: 197
- 2) جواب استاد (مد ظله) از دو اشکال مذکور: 198
- ج) بررسی دلالت روایت: 199
- 1) تقریب اجمالی بر وجود مطلقات دال بر جواز: 199
- 2) طرح دو اشکال به مطلقات: 199
- 3) دفاع استاد (مد ظله) از اطلاق مطلقات و رد دو اشکال مذکور: 201
- 4) لزوم اخذ به مطلقات و عدم جواز تخصیص آنها در خصوص متعه: 203
- 5) وجهی دیگر برای جمع بین روایات: 204
- 1) متن عروه: 205
- 2) توضیح مسئله: 205
- ه) بررسی مسئله 49: اذا زنی باحدی الاختین جاز له نکاح الاخری فی مده استبراء الاولی 205
- د) توضیح مسئله 48: و الظاهر انه کذلک اذا وهب مدتها و ان کان مورد النص انقضاء المده 205
- 1) متن عروه: 205
- 4) توضیح مسئله: 206
- 3) ادامه متن عروه: 206
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 208
- اشاره 208
- 1) نظر مرحوم آقای خویی: 209
- 2) پاسخ استاد (مد ظله): 209
- ب) بررسی سبب فتوی ندادن مرحوم سید: 210
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم در مورد اعراض اصحاب از روایت برید: 210
- 2) نقد استاد (مد ظله): 210
- 4) نظر استاد (مد ظله): 213
- 6) نظر استاد (مد ظله): 214
- 5) کلام مشترک مرحوم آقای خویی و مرحوم آقای حکیم در مورد بیگانه بودن روایات برید و زراره از محل بحث: 214
- ج) بررسی حکم جمع بین دو بانوی فاطمی: 215
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 216
- 1) متن عروه: 217
- 2) توضیح نظر سید «رحمه الله»: 217
- 1) لزوم بررسی سندی: 218
- 2) بررسی سند تهذیب و تقریب اعتبار آن: 218
- 3) مناقشه در صحت طریق تهذیب و تذکر اشتباه نجاشی: 219
- 4) بررسی سند روایت در علل (بررسی حال ابان بن عثمان و محمد بن علی ماجیلویه): 220
- 1) قائلان به تحریم جمع بین فاطمیتین یا متوقفین در مسئله: 222
- ج) مروری بر تاریخچه مسئله: 222
- 2) نسبت قول به تحریم به شیخ صدوق: 224
- د) نظر استاد (مد ظله) در مسئله: 225
- اشاره 225
- 3) ادامه کلام صاحب حدائق: 225
- 1) حکم وضعی در مسئله: 225
- 2) شیخ صدوق «رحمه الله» و قول به حرمت: 226
- 3) بررسی دلالت روایت: 227
- 1) عدم کفایت تراضی باطنی: 231
- اشاره 231
- فصل فی العقد و أحکامه 231
- اشاره 231
- 2) کلام مرحوم شیخ انصاری قدس سرّه در مقام: 232
- 3) جواب مرحوم آقای حکیم به فرمایش شیخ رحمه الله: 233
- 4) توجیه فرمایش شیخ انصاری قدس سرّه: 233
- 5) اشکال استاد مد ظلّه به تقریب أخیر کلام شیخ انصاری رحمه الله: 234
- 7) استدلالی دیگر از مرحوم آقای خویی به اعتبار لفظ در انشاء عقد: 235
- اشاره 235
- چند نکته: 235
- نکتۀ 1: 235
- نکتۀ 3: 236
- 9) بررسی این استدلال یا تأیید: 236
- 10) استدلال مرحوم آقای خویی قدس سرّه به روایات باب متعه: 237
- اشاره 237
- نقد استدلال مرحوم آقای خوئی قدس سرّه توسط استاد مد ظله: 238
- 11) عمده دلیل در اعتبار لفظ در باب انشاء عقد نکاح: 238
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 240
- اشاره 240
- 1) طرح بحث (یادآوری): 240
- الف) بررسی کلام شیخ انصاری در اشتراط لفظ در عقد کلام: 240
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی: 241
- 3) تفسیر استاد مد ظله در مورد عبارت مرحوم شیخ انصاری قدس سرّه: 242
- 1) روایت قصۀ «حولاء» و تقریب استدلال به آن: 243
- اشاره 243
- 2) جواب استاد مد ظلّه از استدلال به این روایت: 244
- 3) تمسک به روایات باب «متعه» (روایت ابان بن تغلب): 245
- 4) پاسخ استاد مد ظله از استدلال به روایت ابان بن تغلب: 246
- اشاره 248
- 1) روایت ابان بن تغلب: 248
- الف) بررسی روایات در اشتراط لفظ در عقد نکاح: 248
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 248
- 2) روایت ثعلبه: 249
- 3) صحیحه هشام بن سالم: 251
- 4) موثقه سماعه عن ابی بصیر: 252
- 5) روایت احول: 253
- 6) روایت هشام بن سالم الجوالیقی: 254
- اشاره 255
- ب) آیا بکار بردن مادۀ «متعه» در عقد نکاح دائم کافی است؟ 255
- *تقریب اشکال از مرحوم آقای خویی و نقد استاد - مد ظلّه - 256
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 257
- الف) ادامه بررسی کفایت «متعت» در صیغه عقد دائم 257
- 1 - طرح ادله (یادآوری و تکمیل) 257
- اشاره 257
- 3 - تقریبی دیگر برای اثبات اطلاق 260
- 1 - متن عروه: 261
- ب) اعتبار عربیت در صیغه نکاح 261
- 4 - روایت خاص در مسئله 261
- 3 - ادله اعتبار عربیت در صیغه نکاح 262
- 2 - توضیح عبارت مصنف 262
- 4 - بررسی اجماع در مسئله 263
- 5 - نقل و توضیح کلام صاحب جواهر (دلیل سوم بر اعتبار عربیت) 264
- 6 - نقد کلام صاحب جواهر قدس سرّه توسط استاد مد ظله 265
- 7 - کلام محقق کرکی و اشکال مرحوم آقای خویی بدان 266
- 8 - نظر استاد - مد ظلّه - در مسئله 267
- اشاره 268
- الف) کفایت یا عدم کفایت لفظ متّعت: 268
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 268
- 2) اشکال آقای خویی رحمه الله به استدلال مذکور: 268
- 1) استدلالی بر کفایت لفظ «متّعت»: 268
- 4) استدلال ابن ادریس رحمه الله بر عدم کفایت لفظ «متّعت»: 270
- 5) پاسخ استاد مد ظلّه به استدلال ابن ادریس رحمه الله: 271
- 2) اجتناب از بی قید و بند شدن ازدواج: 272
- 1) اخذ به قدر متیقن: 272
- ب) حکم اشتراط یا عدم اشتراط صیغۀ ماضی در انشاء عقد نکاح: 272
- اشاره 272
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 274
- 1 - بررسی تحقق اجماع در اعتبار عربیت در صیغۀ نکاح 274
- 2 - بررسی روایات در اعتبار عربیت در صیغه نکاح 276
- اشاره 276
- 2/1 - روایت أبو البختری 276
- سند روایت: 276
- 2/2 - روایات لکل قوم نکاح 277
- 4) تکمیل بحث اعتبار ماضویت در صیغۀ نکاح 278
- 6) بررسی ادله اعتبار ماضویت 280
- الف): عدم وجود اطلاق یا عموم، در باب کیفیت اجرای صیغه عقد نکاح 282
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 282
- اشاره 282
- 1): نفی اعتبار «ماضویت» در صیغه عقد نکاح با تمسک به سیرۀ عقلاء و متشرعه 284
- 2): نظر استاد مد ظله در مورد استدلال به روایات باب متعه برای عدم اعتبار ماضویت در صیغۀ عقد 284
- 3) دلیل دیگر بر اعتبار لفظ ماضی در صیغۀ عقد، صراحت لفظ ماضی در انشاء: 285
- ج) فالأحوط اعتبار الماضویه 287
- متن عروه: 287
- 1) اطلاقات: 288
- 2) روایات مربوط به عقد متعه: 288
- د) ادله جواز تقدیم قبول بر ایجاب 288
- اشاره 288
- اشاره 289
- 3) آیا صیغۀ «أتزوّجکِ» مصداق قبول متقدم است یا اینکه صیغۀ ایجاب است؟ (کلام مرحوم حکیم و نظر استاد مد ظلّه) 289
- کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 290
- کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 290
- نظر استاد مد ظلّه 291
- الف) تذکر دو نکته راجع به درس های گذشته: 292
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 292
- اشاره 292
- 1) نقل کلام مرحوم آقای حکیم: 294
- اشاره 294
- 2) نقد مرحوم آقای خویی بر کلام مذکور: 294
- ب) پی گیری بحث جواز تقدیم قبول بر ایجاب: 294
- 4) عدم لزوم ایجاب و قبول در عقود: 295
- ج) آیا می توان «قبلت» را بر ایجاب مقدم داشت: 296
- 1) بیان کلام مرحوم صاحب مدارک: 296
- اشاره 296
- اشاره 298
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 298
- 1 - کلام مرحوم آقای گلپایگانی رحمه الله 298
- 3 - کلام مرحوم آقای حکیم: 299
- 2 - مناقشۀ استاد - مد ظله - 299
- 4 - مناقشۀ استاد - مد ظله - بر کلام مرحوم آقای حکیم 301
- 1) آیا تقدیم قبول بر ایجاب صحیح است؟ 305
- الف) بررسی اجماع در دو مسئله: 305
- اشاره 305
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 305
- اشاره 306
- ب) نظر استاد - مد ظلّه -: 306
- 2) آیا مرد می تواند در عقد نکاح متصدّی ایجاب شود؟ 306
- 3) نظر استاد - مد ظلّه -: 308
- 2) نظر مرحوم آقای گلپایگانی رحمه الله: 308
- 1) توضیح مسئله با بیان یک مثال رایج: 309
- اشاره 309
- ج) اتیان عقد نکاح به لفظ امر: 309
- 2) نظر فقهاء در مسئله: 310
- 3) بررسی روایات مسئله: 310
- 1 - کفایت انشاء نکاح با «زوّجتکها» در پاسخ «زوّجنی فلانه» 313
- اشاره 313
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 313
- 2 - مناقشات شهید اول رحمه الله به استدلال به روایت: 314
- 3 - مناقشات دیگری از شهید ثانی به استدلال به روایت: 315
- پاسخ اشکال اول: 316
- 4 - پاسخ شهید ثانی رحمه الله به مناقشات چهارگانه: 316
- پاسخ اشکال دوم: 317
- پاسخ اشکال چهارم: 318
- پاسخ اشکال سوّم: 318
- 4 - مناقشۀ مرحوم آقای حکیم قدس سرّه در کلام شهید ثانی قدس سرّه: 319
- 5 - توضیح استاد مد ظلّه و تکملۀ ایشان بر کلام مرحوم آقای حکیم در مسئلۀ تزویج مالک بین دو مملوک خود 320
- 6 - فرمایش صاحب عروه در مسئلۀ تزویج مالک بین عبد و امۀ خودش 320
- 1) کلام مرحوم آقای حکیم رحمه الله: 322
- اشاره 322
- الف) کفایت امر متقدّم از ذکر قبول بعد از ایجاب: 322
- اشاره 322
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 322
- 2) اشکالات مرحوم آقای خویی به کلام مرحوم آقای حکیم: 324
- 3) نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد مد ظله: 327
- اشاره 331
- اشاره 331
- الف) بررسی حکم نکاح اخرس: 331
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 331
- 2) دلیل دوّم کفایت اشاره (نیاز) 334
- 5) نقل و توضیح کلام مرحوم آقای خویی: 337
- 1) متن روایت: 338
- ب) بررسی روایت مسعده بن صدقه: 338
- 3) فقه الحدیث: 339
- 4) بررسی استظهار مرحوم آقای خویی از روایت مسعده: 341
- 5) اشاره به بحث اصولی عام: 342
- اشاره 345
- الف) آیا بر فرض تمکّن شخص اخرس از توکیل، اشارۀ او در تحقق عقد کفایت می کند؟ 345
- اشاره 345
- خلاصه درس قبل و این جلسه: 345
- به بیانی دیگر: 346
- اشاره 357
- الف) دلیل عمده در کفایت اشارۀ اخرس در فرض تمکّن از وکیل (روایات باب طلاق): 357
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 357
- ب) عدم لزوم «تحریک لسان» همراه با اشاره: 358
- 2) مناقشۀ استاد مد ظلّه نسبت به کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 358
- 1) کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 358
- ج) تقدم کتابت بر اشاره: 360
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 361
- 1) عدم کفایت کتابت در عقد نکاح: 361
- اشاره 361
- 2) عدم لزوم تطابق بین الفاظ ایجاب و قبول: 362
- 3) آیا «نعم» بعد از استفهام از عقد، کفایت از ایجاب می کند؟ 363
- 4) حکم لحن و غلط در صیغۀ عقد: 364
- 6) آیا دانستن معانی کلمات صیغه معتبر است؟ 366
- 7) اشتراط موالات بین ایجاب و قبول: 367
- 8) عدم انصراف ادله عقود به عقود متعارفه: 368
- 9) نقد استاد - مد ظلّه -: 369
- اشاره 371
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 371
- الف) اشتراط یا عدم اشتراط اتحاد مجلس ایجاب و قبول: 371
- 1) متن عروه: 371
- 1) متن عروه: 372
- ب) اشتراط تنجیز در عقد نکاح: 372
- 3) صور مسئله طبق بیان شیخ انصاری رحمه الله: 373
- 4) بررسی حکم هر یک از صور مسئله: 374
- اشاره 378
- اشاره 378
- الف) بررسی حکم تعلیق در عقد نکاح از جنبه عقلی: 378
- خلاصۀ درس این جلسه: 378
- اشاره 379
- اشکالی در باب استصحاب کلی قسم ثانی و پاسخ آن 379
- 2) امکان تعلیق منشأ: 379
- 4) وقوع تعلیق در شرعیات: 382
- 5) بررسی اشکالی از مرحوم سید رحمه الله: 383
- ب) بررسی مسئله تعلیق از جهت تتبعی: 384
- اشاره 384
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 384
- 3) سایر صور مسئله در کلام مرحوم آقای خویی و حکم آنها: 385
- 2) بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 385
- 4) بررسی کلام مرحوم آقای خویی رحمه الله: 386
- 5) استدلال به روایات برای بطلان تعلیق: 388
- الف) تمسک به دلیل لفظی در مسئله: 389
- اشاره 389
- خلاصۀ درس این جلسه: 389
- 1) استدلال صاحب جواهر رحمه الله بر مبطلیّت تعلیق در عقود به روایات: 389
- 3) پاسخ استاد مد ظلّه به استدلال آقای خویی رحمه الله: 390
- 1) بیان صاحب کشف اللثام رحمه الله: 391
- ب) تمسک به اجماع در مسئله: 391
- 2) بیان صاحب جواهر رحمه الله: 392
- 3) بررسی ادّعای اجماع توسط استاد مدّ ظله: 393
- 4) کلام علاّمه حلّی رحمه الله: 394
- 6) بررسی کلام شهید اوّل رحمه الله: 395
- اشاره 398
- الف) ذکر دو دلیل بر اعتبار تنجیز در عقد نکاح: 398
- خلاصۀ درس قبل و این جلسه: 398
- ب) نظر استاد مد ظله نسبت به دو دلیل فوق: 399
- 1) عدم تحقق اجماع بر بطلان تعلیق در باب وکالت: 399
- 2) عدم اولویت داشتن عقود معارضی نسبت به باب وکالت: 401
- ج) بیان وجوه تفاوتی که میان دو نحوۀ از وکالت ممکن است گذاشته شود: 404
- 1) فرق اول، کلام صاحب جواهر رحمه الله: 404
- 2) نظر استاد مد ظلّه نسبت به کلام مرحوم صاحب جواهر رحمه الله: 405
- 3) تفاوت دوم: 405
- 4) نظر استاد مد ظلّه: 406
- 5) تفاوت سوم: 406
1380/7/17 سه شنبه درس شمارۀ (347) کتاب النکاح/سال چهارم
اشاره
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
خلاصۀ درس قبل و این جلسه:
در این جلسه، چند فرع را بررسی می کنیم. ابتدا مسئلۀ کفایت کتابت در عقد نکاح را متعرض می شویم، سپس عدم لزوم تطابق بین ایجاب و قبول را اختیار کرده، آنگاه مسئلۀ کفایت «نعم» پس از استفهام را بررسی می کنیم. سپس به بحث لحن در صیغه پرداخته و بعد از آن دربارۀ اعتبار قصد انشاء سخن می گوییم. آنگاه با بیان این که تنها عقود متعارف مورد امضاء شارع است، در کفایت آگاهی اجمالی به معنای صیغه اشکال می کنیم، سپس به مسئلۀ اشتراط موالات بین ایجاب و قبول می پردازیم و بالاخره با اذعان به اینکه موضوع ادلۀ نفوذ عقود، شامل عقود غیر شرعی و مخالف عرف نمی شود، ادعای انصراف آنها را از عقود غیر معمولی مخدوش خواهیم دانست.
***
1) عدم کفایت کتابت در عقد نکاح:
متن عروه مسئله 3 «لا یکفی فی الایجاب و القبول الکتابه»
به حسب فتاوی فقهاء امامیه مسلّم و مورد انفاق است که ایجاب و قبول کتبی کفایت نمی کند. البته اطلاق عدم کفایت در کلام سید رحمه الله شامل قادر بر تکلم و غیر قادر هر دو می شود، ولی به نظر می رسد مطلب چنین نباشد، زیرا در مورد اخرس که گفتیم توکیل بر او متعین نیست، مطمئناً دلالت کتابت او اگر قوی تر از دلالت اشاره بر انشاء نکاح نباشد، لااقل کمتر از آن نیست و به طور طبیعی راه و رسم عقلا این است که آن را مقدم می دانند و به حسب روایات هم، چون در باب طلاق، کتابت اخرس را