نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 9 صفحه 67

مبارکۀ حُرِّمَتْ عَلَیْکُمْ أُمَّهاتُکُمْ ... وَ أَنْ تَجْمَعُوا بَیْنَ الْأُخْتَیْنِ (1) برای بطلان عقد دوم در صورتی که از اولی تمتعی نبرده باشد تمسک کرد یا نه؟

2) بیان مراد از تحریم در آیۀ حُرِّمَتْ عَلَیْکُمْ أُمَّهاتُکُمْ ...:

تحریم در این آیه به اصنافی از زنان استناد داده شده است، و چون حرمت خودِ ذات معنا ندارد، باید حتماً فعلی از افعال ملحوظ شده باشد، حال آیا مراد از آن فعل، عقد است یا تمتع جنسی یا جامع بین عقد و تمتع؟

چون بین عقد و تمتع، جامع عرفی وجود ندارد، احتمال سوم منتفی است، ولی ممکن است احتمال اول را اختیار کرد و شاهد آن را آیۀ قبل و آیه بعد دانست زیرا در آیۀ قبل می فرماید: وَ لا تَنْکِحُوا ما نَکَحَ آباؤُکُمْ... (2) و مراد از نکاح در این آیه همچون تمام یا اکثر قریب به اتفاق موارد استعمال مادۀ «نکح» در قرآن، عقد است نه تمتع، چون معنا ندارد فقط از تمتع جنسی از زن پدر نهی کنند ولی از ازدواج با او نهی نشود. و مراد در آیۀ بعد (أُحِلَّ لَکُمْ ما وَراءَ ذلِکُمْ3) نیز تحلیل ازدواج با غیر اصناف مذکور که اجنبیات هستند می باشد نه تحلیل تمتع، چون استمتاع از اجنبیات بدون ازدواج جایز نیست.

ولی به نظر ما مراد از تحریم، احتمال دوم یعنی تحریم تمتع است و شاهد بر آن خود آیۀ 24 است زیرا به دنبال تحریم چند صنف از زنان می فرماید: و المحصنات من النساء الا ما ملکت ایمانکم، مراد از محصنات، زنانی هستند که با ازدواج در حصن شوهرانشان قرار گرفته اند(3). لذا باید مراد از مستثنی به «الاّ» مملوکه ای باشد که او را

1- (1) سورۀ النساء، آیۀ 23.
2- (2) النساء، آیۀ 22.
3- (4) در قرآن گاهی محصنات به معنای زنان دارای عفت استعمال شده مانند آیۀ وَ مَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ مِنْکُمْ طَوْلاً أَنْ یَنْکِحَ الْمُحْصَناتِ الْمُؤْمِناتِ فَمِنْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ... آیه 25 النساء و گاهی به معنای زنان شوهر دار، مانند همین آیۀ 24.