نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 11 صفحه 197

هم نیست که از این گونه تعابیر استفاده کنند؛ بلکه خصوصیاتی را ذکر می کنند که بیانگر منزلتِ فوقِ وثاقت آنان است. مثلاً در مورد مرحوم آقای بروجردی هیچ وقت تعبیر ثقه را به کار نمی برند کما اینکه در مورد مرحوم صدوق، نه نجاشی و نه شیخ، هیچ کدام کلمه ثقه را به بکار نبرده اند. ولی اوصاف دیگری که درباره وی گفته اند و نیز عمل اصحاب، کاشف از جلالت شأن او و اعتماد آن به وی می باشد.

این امر بر ابراهیم بن هاشم نیز منطبق است. از تعبیر «اول من نشر حدیث الکوفیین بقم»(1) و نیز از ملاحظۀ عمل اصحاب - علی اختلاف مشاربهم - در مورد او، و از روش مرحوم کلینی در کافی که برای عمل نوشته و چند هزار روایت را آورده که در سند آنها نام ابراهیم بن هاشم به چشم می خورد،(2) و از اینکه صدوق یا شیخ طوسی - که پیوسته در وثاقت افراد مناقشه می کند - حتی در یک روایت، به این بهانه که در طریقش ابراهیم بن هاشم است، مناقشه نکرده اند، و بالاخره از اعتماد کامل علی بن ابراهیم - که در وثاقت و جلالت وی بحثی نیست (3)- به پدرش ابراهیم بن هاشم به خوبی مطمئن می شویم که آنان نه تنها او را ثقه می دانسته اند بلکه روش و عمل آنان به مراتب از به کار بردن کلمه ثقه بالاتر است. و تردیدی باقی نمی ماند که روایاتی که وی در طریق آنهاست، اگر از جهت سایر روات مشکلی نداشته باشد، از روایات صحیحه محسوب می شود. بنابراین بر فرض که اعتماد صدوق به ابراهیم بن هاشم، وسیلۀ اثبات این مطلب شده که روایت فضلاء از مرویات زراره است، بازهم روایت فضلاء جزء روایات صحیحه خواهد بود.

ب) بررسی دلالت روایت فضلاء:

اشاره

دلالت این روایت عمدتاً از دو جهت (اضطراب متن، و مصادره) مورد بحث

1- (1) فهرست شیخ طوسی: 6/12، رجال نجاشی: 18/16.
2- (2) (توضیح بیشتر) بیش از چهار هزار روایت در کافی از ابراهیم بن هاشم نقل شده است.
3- (3) (توضیح بیشتر) به وصف نجاشی در رجال خود: 680/260 درباره علی بن ابراهیم توجه کنید. ثقه فی الحدیث، ثبت، معتمد، صحیح المذهب.