نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 12 صفحه 119

ولی چنین معنایی صحیح نیست زیرا روشن است که سؤال کننده از حکم الزامی می پرسد نه حکم اخلاقی و برخی دیگر این تعبیر را از معنای اصلی خود که افعل تفضیل است منسلخ کرده و می گویند این کلمه به معنای حق به کار رفته و سائل می پرسد حق با کدام یک است؟ ولی به نظر ما از معنای افعل تفصیل منسلخ نشده است و لذا بین اجنبی و ولی احق گفته نمی شود چون حق با ولی است و عقد اجنبی باطل است بلکه این تعبیر مخصوص مواردی است که هر دو اقتضاء داشته ولی به حسب درجه، یکی در طول دیگری باشد و حق فعلی فقط درباره یکی از آنها ثابت باشد.

4 - صحیحه هشام بن سالم و محمد بن حکیم

عن ابی عبد الله علیه السلام قال: اذا زوّج الاب و الجد کان التزویج للاول، فان کانا جمیعاً فی حال واحده فالجدّ اولی(1).

معنای معروف روایت: گفته اند صدر این حدیث معیار را سبق تزویج قرار داده و گفته هر کدام اول واقع شده بود آن صحیح است و ذیل حدیث در صورت تقارن عقد پدر و جدّ، عقد جدّ را مقدم دانسته است و اطلاق صدر حدیث اقتضاء می کند که عند التشاح هم اگر عقد پدر سابق بود، عقد او نافذ و عقد جدّ باطل باشد.

آقایان این طور معنا کرده اند ولی به نظر ما اینکه در معنای عبارت «فان کانا جمیعاً فی حال واحده...» گفته اند: اگر عقد پدر و جدّ متقارن باشد عقد جد مقدم است و تصور کرده اند که روایت حکم عقد واقع شده را بیان می کند معنای خلاف ظاهری است چون از جهتی: تقارن دو عقد به نحوی که هیچ یک تقدم زمانی نداشته و احراز هم شده باشد که هر دو در آن واحد بوده، فرد نادری است و از جهت دیگر: حدیث راجع به ایقاع است نه عقد، و حکم ایقاع را بیان می کند. بدین معنا که اگر اختلاف نظر دارند و هر یک تمایل دارند عقد را برای فردی که خود میل دارند اجراء کنند، حقّ ایقاع (واقع کردن عقد) با جدّ است.