کتابخانه بالقرآن

نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 12 صفحه 165

صفحه 165

توجیه دیگری که کاشف اللثام مطرح کرده این است که مراد از موصی الیه جدّ یا امام علیه السلام باشد، به این اعتبار که خداوند به اجداد یا امام علیه السلام سفارش کرده که در کار صغار دخالت کنند.

ولی روشن است که این توجیهات اصلاً عرفی نیست.(1)

3 - توجیه استاد (مد ظلّه) درباره «موصی الیه»

کلمه «اوصی» و «وصیّ» که به معنای وصیت بعد از مرگ بکار می رود، اصطلاحی است که در بین فقهاء رایج شده، ولی در اصل لغت و عرف سابق و اطلاقات قرآنی این ماده به معنای مطلق سفارش می باشد، خداوند در قرآن وصیت را به خود نسبت داده می فرماید: وصیکم اللّه و وصینا و...، روشن است درباره خداوند مرگ تصویر ندارد، پس وصیت به معنای سفارش بعد از مرگ نیست، بلکه به معنای عام مطلق سفارش می باشد و در عرف کنونی هم کلمه توصیه همین معنا را حفظ کرده است.

در روایات بحث ما نیز می توان «موصی الیه» را به این معنا گرفت.

در توضیح این احتمال می گوییم که مصادیق ذکر شده برای «اَلَّذِی بِیَدِهِ عُقْدَهُ النِّکاحِ» در روایات، همچون اب، اخ (که ما آن را به اخ مأذون و وکیل حمل کردیم)، و الّذی یبیع و یشتری (که ما آن را به معنای وکیل زن گرفتیم) همگی مربوط به زن می باشد یعنی اب زن، اخ زن، وکیل زن، ما موصی الیه را هم می توانیم به معنای موصی الیهِ زن معنا کنیم، یعنی کسی که زن به او در امر تزویج سفارش کرده است.

در اینجا این سؤال پیش می آید که فرق بین «موصی الیه»، و «الّذی یبیع و یشتری» بنا بر تفسیر ما از این دو عنوان چیست؟ پاسخ سؤال این است که «موصی الیه» وکیل خاص در امر تزویج است، و «الّذی یبیع و یشتری»، وکیل عام زن در کارهای خود از

1- (1) - (توضیح بیشتر) به ویژه در توجیه اخیر، مجرّد سفارش الهی به اجداد یا امام علیه السلام در حق صغار سبب نمی گردد که ما روایت را به این موارد اختصاص دهیم، از سوی دیگر بدون هیچ قرینه ای مراد از موصی الیه، موصی الیه را خداوند بگیریم و مراد از وصیت را وصیت حضرت حق بدانیم.