نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 12 صفحه 187

تبدیل وصیت می فرماید: «فَمَنْ خافَ مِنْ مُوصٍ جَنَفاً أَوْ إِثْماً فَأَصْلَحَ بَیْنَهُمْ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ» (1) بنابراین اگر کسی با بودن ولی دیگر، وصی قرار بدهد به آن ولیّ دیگر ظلم و جنف روا داشته است و آیه تنها جنف و اثم بر مولّی علیه را ناظر نیست بلکه اگر به ولیّ هم ظلمی شود آیه آن را شامل می شود و می فرماید: آن وصیت نافذ نیست.(2)

لکن به نظر می رسد که مطلب اینگونه نیست. و آیۀ شریفه ناظر به اینگونه موارد نیست. مواردی که یک نحو ظلم عرفی باشد مثل بی اعتنایی به کسی که اولویت عرفیه دارد، قطعاً آیه ناظر به آنها نیست، مثل آنکه صغیر مادر دارد (چون این مطلب اختصاصی به اولیاء ندارد و در غیر اولیاء نیز می آید) لکن موصی نامادری صغیر را که هَوُوی مادر و چه بسا با او مخالف است، وصیّ قرار می دهد یا یک اجنبی را وصیّ قرار می دهد که این کار یک نحو ظلم عرفی و ناسپاسی است لکن آیه به این موارد نظر ندارد. و نمی توان گفت تصرف وصیّ ظلم و جنف در حق ولیّ دیگر است. علاوه بر اینکه باید حقی شرعاً ثابت باشد تا نادیده گرفتن آن حق ظلم محسوب شود و اینجا شارع برای مادر ولایت قرار نداده و این حق برای مادر شرعاً ثابت نیست تا بی توجّهی به آن ظلم باشد. اگر شارع به جدّ گفت: شما بالمباشره یا بالتسبیب حق دارید این صغیر یا مجنون را تزویج کنید و جدّ بالتسبیب یعنی با توکیل و یا جعل وصیّ صغیر یا مجنون را تزویج کند آیا با این تصرف جلو أب گرفته شده و این کار ظلم به أب است؟ پس وقتی شارع حقی را برای پدر یا جدّ قرار داد که او بتواند با توکیل یا جعل وحی تزویج نماید، این با حق دیگری مزاحمتی ندارد گرچه ولی دیگر در حق خود بماند. این ظلم نخواهد بود.

بنابراین، به نظر می رسد همانطور که مرحوم آقا ضیاء قائل است چنین شرطی - نه در باب توکیل و نه در باب وصایت - معتبر نیست.

بررسی مسئلۀ 13: للحاکم الشرعی تزویج من لا ولیّ له من الأب و الجدّ و الوصیّ

مسئلۀ 13: للحاکم الشرعی تزویج من لا لیّ له من الأب و الجدّ و الوصیّ بشرط