نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 12 صفحه 22

عیوب حق فسخ دارد.

توجیه استاد مدّ ظله:

وجهی که به نظر ما رسیده بود برای جمع بین این روایات متعارض این است که بگوییم صحیحۀ محمد بن مسلم متعرض دو صورت یا دو موضوع مختلف است:

یکی تزویج صغیرین و دیگری تزویج کبیرین نه اینکه هر دو فقرۀ روایت راجع به یک موضوع یعنی تزویج صغیرین باشد. بنابراین مفاد روایت این خواهد بود که اگر پدر صغیرین را تزویج کرد این عقد نافذ است (و جمعاً بین الروایات حکم به لزوم آن می کنیم) اما اگر پدر کبیرین را تزویج کرد، حق اعمال خیار خواهند داشت.(1) منتهی در اینجا بحث مبنایی پیش می آید. بنا بر مبنای کسانی که استقلال پدر را در تزویج باکره قبول ندارند، این توجیه خالی از اشکال است و هیچ ابهامی ندارد زیرا چه برای دختر باکره استقلال قائل شویم و چه قائل به تشریک شویم، علی ایّ حالٍ خیار به معنایی که شامل ردّ عقد فضولی بشود برای دختر ثابت خواهد بود. اما بنا بر مبنای استقلال پدر در تزویج باکره که ما هم قبول داشتیم روایت را باید این طور معنی کنیم که دختر به لحاظ اخلاقی دارای خیار و حق انتخاب است نه به لحاظ حقوقی، چون در خود روایات آن بحث به این نکته اشاره شده بود که به لحاظ اخلاقی بهتر است موافقت دختر جلب شود و بدون رضایت او عقدی صورت نگیرد (لانّ لها فی نفسها حظّاً) هر چند به لحاظ حقوقی قائل به استقلال پدر باشیم، اما اینکه در روایت «لهما الخیار» تعبیر شده و برای دختر و پسر خیار را اثبات کرده بدون اینکه فرقی بگذارد، این هم توجیهش این است که لفظ خیار در معنی جامع استعمال شده است، لذا در مورد پسر خیار جنبۀ الزامی و حقوقی دارد و در مورد دختر جنبۀ اخلاقی دارد و اینگونه استعمالات نظایر زیادی دارد مثل همان تعبیر «اغتسل للجمعه و الجنابه» که صیغۀ امر در جامع بین وجوب و استحباب استعمال شده است.(2)