نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 12 صفحه 246

برای عزّت دو معنا محتمل است:

اوّل، عزّت به معنای قوّت، عزیز یعنی قویّ (در مقابل ضعیف) و اسلام ارث را قوّت می دهد و محکم می کند یعنی نه تنها اسلام حظ او را کم نمی کند بلکه زیاد هم می کند. شاهد آن هم اینکه: در باب ارث مسلمان از کافر هر چند دور باشد ارث می برد مثل ضامن جریره، ولی پسر اگر کافر باشد از پدر مسلمان ارث نمی برد و این علامت این است که اسلام منشأ می شود مسئله ارث قوتی پیدا کند و مقدم شود و روی طبقات تنظیم نگردد.

دوّم: به معنای افتخار و سربلندی (در مقابل ذلّت)، اسلام منشأ عزّت است نه ذلّت یعنی اسلام بهرۀ کسی را از ارث کم نمی کند و او را محروم نمی سازد، چنانچه کافر و یا قاتل را عقوبتاً به جهت جرمی که کرده اند از ارث ممنوع و محروم می کنند و این برای او نوعی ذلّت است و لذا کافر از مسلمان ارث نمی برد ولی چنین محرومیتی در مورد مسلمان نیست و مسلمان از کافر ارث می برد.

به نظر ما عموم تعلیل روایت در مسئله ما (نفی ولایت پدر کافر بر فرزند مسلمان) قابل تمسک نیست و اشتباه معنا شده، چون: عمومیت آن نسبت به عقد سلبی قضیه تمام است یعنی اسلام حظّ شخص را هیچ کجا کم نمی کند - نه در باب ارث و نه در ابواب دیگر - امّا در طرف ایجاب چنین عمومیتی ندارد که در همه جا مسلمان باید بر غیر مسلمان امتیاز داشته باشد هر چند خود روایت امتیاز در باب ارث را اثبات کرده است.

مثلاً وقتی می گویند: اگر کسی قرآن را حفظ کند این حفظ، حظّی را از او کم نمی کند بلکه امتیاز هم به او داده می شود مثلاً او را به حج یا عتبات یا مشهد می برند، امّا معنایش این نیست که در همۀ موارد امتیاز بیشتر به او داده می شود یعنی نسبت به عقد سلبی قضیه عمومیت دارد یعنی حفظ قرآن هیچ یک از امتیازات را از انسان نمی گیرد پس اگر عاملی که موجب امتیاز می شد وجود داشت، حفظ قرآن مانع امتیاز نمی شود ولی نسبت به عقد ایجابی قضیه امتیاز فی الجمله را