نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 12 صفحه 256

مرتد فطری باشد به لحاظ اینکه مرتد باید کشته شود و اموالش تقسیم گردد، و این قبیل احکام باعث شده که به منزلۀ موتی حساب شود، اما این توجیه در مورد مطلق کافر نمی آید. علاوه بر اینکه احکام بار شده بر مرتد فطری نیز محدود به مواردی خاص بوده (چهار مورد) و جمیع امور او را شامل نمی شود تا بتوان نتیجه گرفت که آن احکام به لحاظ تنزیل کافر به موتی است. بنابراین تنزیل فقیه نمی تواند دلیل نفی ولایت کافر بر کافر باشد. و چون وجه قابل قبولی برای نفی ولایت کافر بر کافر وجود ندارد و قدر متیقّن مورد اجماع نیز نفی ولایت کافر بر مسلمان است، لذا بنا به مقتضای عمومات ادلّه، کافر می تواند بر کافر ولایت داشته باشد.

3) نظر شیخ طوسی و قطب الدین کیدری دربارۀ ولایت کافر بر کافر و مسلمان بر کافر:

مرحوم شیخ با استفاده از مفهوم آیه «وَ الَّذِینَ کَفَرُوا بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ» (1) قائلند که نه تنها کافر می تواند بر کافر ولایت داشته باشد بلکه ولایت بر کافر منحصراً توسط کافر امکان پذیر است و اصلاً مسلمان نمی تواند بر کافر ولایت داشته باشد.

زیرا ولیّ و مولّی علیه باید هم سنخ باشند و همچنان که بنا به مفاد آیه «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ» (2) مؤمنین با هم سنخیت داشته و بعضی بر بعضی ولایت دارند، کفّار نیز از سنخ یکدیگرند و ولایت بر آنها منحصر در خود آنها است.

ازاین رو چنانچه ولد کافر دارای پدر و جدّی است که یکی از آنها مسلمان و دیگری کافر است، ولایت بر او منحصراً از آنِ کافر است و پدر یا جدّ وی که مسلمان است بهره ای از ولایت بر او نخواهد داشت.(3)

قطب الدین کیدری نیز در اصباح قائل به انحصار ولایت در کافر شده و معتقد

1- (1) - سوره انفال، آیه 73.
2- (2) - سوره توبه، آیه 71.
3- (3) - ولایت پدر یا جدّ مسلمان بر مولّی علیه کافر خارجاً دارای مصادیقی است مثل اینکه فرزند آنها پس از بلوغ، کفر را اختیار کرده و دیوانه شده است. البته شیخ این بحث را عنوان نکرده اند که اگر فقط یک ولیّ کافر در بین باشد می تواند ولایت داشته باشد یا نه. شاید وجه عنوان نکردن این باشد که هیچ وقت حالت انحصار پیدا نمی شود چون بالاخره یک ولیّ مسلمان - امام زمان علیه السلام یا نوّاب آن حضرت - وجود دارد. خلاصه در چنین وضعی روشن نیست که شیخ منکر ولایت مسلمان بر کافر است یا نه؟