نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 12 صفحه 94

2) وجه دوم پاسخ استاد - مد ظلّه - از کلام مرحوم سید

وجه عدم اعتبار مثبتات اصول، اشکال اثباتی است نه اشکال ثبوتی، یعنی عرف بیش از اثبات آثار شرعی مستصحب از دلیل استصحاب نمی فهمد. این اشکال در بسیاری از مواردی که ادعاء مثبتیت شده راه ندارد چون عرف اصلاً نمی تواند مثبت بودن اصل را باور کند.

آقایان که مثبتات اصول را حجت نمی دانند چون در بعضی موارد بالفطره احساس می کنند که باید اصل را جاری کرد و لو از نظر علمی مثبت است لذا با تعبیرات مختلفی به آن استثناء زده گاهی مانند مرحوم شیخ می گویند اصل مثبت حجت نیست مگر در جائی که واسطه از نظر عرف خفاء داشته باشد (در بحث ما نیز می توان واسطه بین استصحاب عدم و آثار مترتب بر تقدّم عقد پدر را، واسطه خفی دانست) و گاهی مانند مرحوم آخوند می گویند: مگر در جائی که همچنان که بین لازم و ملزوم واقعاً ملازمه است و تفکیک پذیر نیست، در احکام ظاهریه هم عرف تلازم ببیند و آن را قابل تفکیک نداند. شبیه این مطلب را در بحث ما نیز می توان مطرح کرد که بین عدم تحقق عقد جد قبل و مقارن عقد پدر، و بین تقدّم عقد پدر، عرفاً ملازمه وجود دارد). خلاصه این گونه اصول مثبته را که دانشمندانی که با مطالب علمی ما سر و کار ندارند بلکه فقهای سابق خود ما و حتی خود این آقایان در غیر محیطهای علمی به آن توجه نمی کنند و آن را نمی فهمند نمی توان به عرف متعارف تحمیل و حجیت آن را انکار کرد.

3) یک خاطره علمی

تقریباً چهل سال قبل در مسئلۀ شک میان رکعت دوم و سوم که اگر پیش از سجدتین بود مبطل و اگر پس از آن بود از شکهای صحیح است تأمل می کردم که آیا در روایات بطلان صلاه را بر شک قبل از اکمال سجدتین مترتب کرده یا صحت را بر شک بعد از اکمال، تا هر کدام از دو عنوان در روایات اخذ شده باشد نتوانیم با اجراء