- 1381/10/28 شنبه درس شماره (494) کتاب النکاح/سال پنجم 1
- خلاصه درس این جلسه: 1
- اثبات محرّم بودن رضاع فی الجمله 1
- متن شرایع: 1
- بحث در رضاع و شروط آن 1
- اشاره 1
- شرط اول تحریم: ناشی بودن شیر از نکاح 2
- معنای کلمه نکاح در عبارت شرایع 2
- حکم مسئله درّ لبن 6
- اشاره 8
- الف) آیا خوردن شیر حیوان یا شیر زن در فرض عدم مباشرت باعث نشر حرمت می شود؟ 8
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 8
- 1) بررسی اقوال مسئله: 9
- روایت دوم: روایت یونس بن یعقوب 11
- اشاره 11
- روایت اول: صحیحۀ برید العجلی 11
- 2) بررسی روایات مسئله: 11
- روایت سوم: روایت عبد الله بن سنان 12
- ج) آیا خوردن از شیر ولد زنا باعث نشر حرمت می شود؟ 12
- حکم نشر حرمت به وسیلۀ زنا 14
- اشاره 14
- اشاره 14
- خلاصه درس این جلسه: 14
- نظر علامه در کتب دیگرش: 15
- روایت دائم الاسلام: 16
- روایت عبد الله بن سنان: 16
- آیا ولد الزنا، شرعاً ولد حساب نمی شود؟ 16
- توجیه استاد مد ظلّه: 18
- 1) استدلال به صحیحۀ عبد الله بن سنان بر عدم نشر حرمت به لبن زنا 19
- اشاره 19
- 2) ایراد صاحب ریاض بر این استدلال 19
- خلاصۀ درس این جلسه: 19
- 3) توضیح کلام صاحب ریاض 20
- 4) معنای لبن الفحل در سؤال سائل چیست؟ 20
- 5) احتمال مختار در توجیه سؤال سائل 21
- 6) تمسک به عمومات و اطلاقات ادلۀ رضاع در باب زنا و نقد آن 22
- 7) ادّعای انصراف مطلق از فرد نادر و نقد آن 23
- 8) وطی به شبهه آیا موجب نشر حرمت است یا نه؟ 24
- 9) دلیل تردید صاحب مدارک و کلام صاحب ریاض 24
- 10) نقد کلام مدارک و ریاض 25
- 11) توجیهی برای فتوای صاحب ریاض به حرمت 26
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 28
- الف) بررسی و نقد کلام صاحب ریاض در مورد شیر ولد شبهه و الحاق آن به رضاع مُحرِّم. 28
- اشاره 28
- ب) دلالت صحیحه عبد الله بن سنان بر عدم نشر حرمت به واسطه شیر زنا و عدم دلالت آن نسبت به شیر شبهه 31
- ج) نظر استاد مد ظله در مورد نشر حرمت به واسطه شیر وطی شبهه 32
- د) بررسی کفایت یا عدم کفایت شیر حمل در نشر حرمت 33
- اشاره 34
- متن الشرائع: 34
- خلاصه این درس: 34
- نظر استاد در مورد اجماع و نقل کلمات: 35
- دنبالۀ عبارت شیخ رحمه الله 37
- دنبالۀ عبارت: 37
- اشکال استاد مد ظلّه به جریان استصحاب: 38
- الف) عدم تمامیت استصحاب برای اثبات انتساب شیر به حمل اول 39
- خلاصۀ درس این جلسه: 39
- اشاره 39
- ب) اگر شیر، اثر هر دو حمل باشد موجب نشر حرمت می شود؟ 40
- اشاره 41
- ج) اعتبار کمیّت برای نشر حرمت 41
- 1) کلام صاحب جواهر رحمه الله 41
- 2) نقد کلام صاحب جواهر 42
- 3) بررسی مسئله کمیت از جهت روایات 43
- 1 - مکاتبۀ علی بن مهزیار که صحیحه نیز می باشد: 44
- 2 - روایت دوم: «محمد بن احمد بن یحیی (صاحب نوادر الحکمه) 45
- 3 - روایت سوم: «محمد بن احمد بن یحیی عن احمد بن محمد 45
- 4 - روایت چهارم مرسله ابن ابی عمیر است 46
- اشاره 47
- اشاره 47
- خلاصۀ درس این جلسه: 47
- توجیه صاحب وسائل رحمه الله 47
- مختار استاد مد ظله: 48
- نقد استاد مد ظله: 48
- توجیه استاد برای حمل شیخ بر تقیّه 49
- ب) یک شبانه روز کامل، 51
- الف) انبات لحم و اشتداد عظم در اثر خوردن شیر. 51
- ج) پانزده رضعه و یا ده رضعه - 51
- اشاره 51
- خلاصۀ درس این جلسه: 52
- اشاره 52
- تحدید رضاع محرّم و اشاره به اقوال در مسئله 52
- روایات تحدید به إنبات لحم و دم 53
- اشاره 53
- ب) صحیحۀ حماد بن عثمان 53
- د) محمد بن یحیی عن أحمد بن فضّال 53
- ج) صحیحۀ محمد بن مسلم 53
- الف) صحیحۀ عبید بن زراره 53
- و) صحیحۀ ابن ابی یعفور 54
- ه) عن ابن فضال عن علی بن عتبه عن عبید بن زراره 54
- توضیح سندی: 54
- توضیح سندی: 54
- ز) مرسلۀ ابن ابی عمیر: 54
- ب) صحیحۀ علی بن رئاب 55
- الف) محمد بن یعقوب عن الحسین بن محمد 55
- اشاره 55
- توضیح سندی: 55
- روایات تحدید به إنبات لحم و اشتداد عظم 55
- ج) محمد بن احمد بن یحیی عن هارون بن مسلم 55
- توضیح متنی: 55
- ه) محمد بن یعقوب عن علی بن ابراهیم عن أبیه 56
- د) محمد بن یعقوب عن علی بن ابراهیم عن أبیه 56
- توضیح سندی: 56
- توضیح سندی: 56
- توضیح: 56
- ز) نبوی: 57
- و) فقه الرضا: 57
- جمع بین روایات و ادّعای تلازم دو عنوان از طرف برخی از فقهاء 57
- توضیح: 57
- ادّعای عدم تلازم و توجیه عطف با واو بر اساس آن 59
- خلاصۀ درس این جلسه: 62
- 1) ذکر توجیهی برای کلام مرحوم شهید اول و پاسخ به آن 62
- اشاره 62
- الف) ادامه بحث در جمع بین روایات وارد شده در تعیین «اثر» ( انبات لحم و اشتداد عظم) 62
- اشاره 62
- ملاحظه: 64
- خلاصۀ درس این جلسه: 66
- اشاره 66
- اشاره 66
- بحث در این است که آیا کدام یک از آثار رضاع موجب انتشار حرمت می گردد؟ 66
- 1) طرح دو سؤال از کلام ایشان: 66
- الف) بررسی کلام صاحب مدارک در نهایه المرام: 66
- 2) توجیه کلام نهایه المرام توسط استاد مد ظله در پاسخ به سؤال اول: 67
- 3) توجیه استظهار صاحب مدارک توسط استاد مد ظله در پاسخ به سؤال دوم 67
- 4) اشکال استاد مد ظله به استعمال اوْ در متلازمین: 68
- 5) اشکال استاد مد ظله به توجیه خودشان نسبت به استظهار نهایه المرام 69
- ب) جمع روایات بنا بر پذیرش تلازم بین دو عنوان: 70
- 1) جمع روایات از نظر صاحب جواهر در صورت شک نسبت به تلازم: 71
- ج) جمع روایات بنا بر آنکه تلازم بین دو عنوان را نپذیریم: 71
- اشاره 71
- 2 - اشکال استاد مد ظله به کلام صاحب جواهر: 71
- 3) جمع روایات بنا بر فرض احراز عدم تلازم بین دو عنوان: 72
- 4) جمع صاحب جواهر با توضیح استاد مد ظله: 72
- 5) نظر استاد مد ظله: 73
- الف تکمله ای بر جمع میان روایات دال بر اعتبار اثر 74
- اشاره 74
- 1) یادآوری و ذکر دو تصور در جمع بین روایات 74
- خلاصۀ درس این جلسه: 74
- 2) بیان تصور سوم در مقام 75
- 3) مناقشۀ استاد مد ظله بر تصور مذکور 75
- اشاره 76
- ب) جمع میان ملاکات سه گانه (اثر، عدد، زمان) 76
- 1) بیان تصورات محتمله در مقام 76
- خلاصۀ درس این جلسه: 80
- کیفیت جمع بین روایات انبات و روایات انبات و اشتداد 80
- اشاره 80
- احتمال جمع سوم و نقد آن 81
- اشاره 81
- نقد احتمال سوم: 81
- مختار استاد مد ظله در جمع بین روایات 82
- اشاره 83
- تحدیدات ثلاثه در رضاع مُحرِّم 83
- تصویر دوم: اینکه أثر اصالت داشته باشد و دو عنوان دیگر طریق و معرّف باشد 84
- احتمالات متصوره در مقام ثبوت 84
- اشاره 84
- تصویر اول: أحد التحدیدات الثلاثه موجب نشر حرمت است هر کدام زودتر حاصل شد موجب نشر حرمت می شود 84
- اقوال در مسئله 85
- تصویر چهارم: اینکه مجموع الأمور معتبر باشد 85
- تصویر سوم: عکس تصویر دوم است 85
- اشاره 88
- الف) بررسی علت ثبوتی نشر حرمت 88
- خلاصۀ درس این جلسه: 88
- 1) کلام مرحوم صاحب جواهر دربارۀ علت ثبوتی نشر حرمت 88
- 2) نقد کلام مرحوم صاحب جواهر توسط استاد مد ظله 90
- ب روایات مختلف در مسئله 92
- ج) مختار استاد مد ظله 94
- اشاره 97
- الف: بررسی عددی که در انتشار حرمت معتبر است. 97
- خلاصۀ درس: 97
- ب: رفع ابهام از کلام صاحب جواهر و بیان اشکالات و سهو در آن 99
- 1 - نقل کلام جواهر: 99
- اشاره 99
- اشاره 105
- کلام علامه در تذکره: 105
- خلاصۀ درس این جلسه: 105
- شهرت متأخرین بر اعتبار پانزده: 106
- اشاره 108
- جمع بین این دو دسته روایات نافی و مثبت: 108
- اشاره 111
- الف) یکی اینکه قائل به انقلاب نسبت شویم 111
- گفته شد برای تقریب قول به کفایت ده رضعه چند وجه است: 111
- ب) وجه دوم در تقریب کفایت ده رضعه، این است که ابتداءً به روایتی که شاهد جمع بین آن دو دسته روایات متعارضه می باشد. 111
- خلاصۀ درس این جلسه: 111
- د) بنابراین فرض که روایت عبید بن زراره را جزء ادلّه عشره ندانیم که ما نمی دانیم 112
- ج) راه دیگر برای تقریب قول به کفایت ده رضعه رجوع به مرجحات باب تعارض می باشد 112
- روایت عبید بن زراره: 113
- روایت مسعده بن زیاد عبدی: 114
- اشاره 114
- روایت مسعده بن صدقه: 114
- روایت عمر بن یزید: 115
- بحث سندی: 115
- اشاره 118
- خلاصۀ درس این جلسه: 118
- مرجّحیت سنّت؟: 118
- اشاره 119
- ثمره وجود اطلاق در مقام: 119
- روایت اول روایت برید عجلی 120
- آیا اطلاق مقامی مرجح عند التعارض می باشد؟ 121
- روایت دوم روایت عبد الله بن سنان است: 121
- نکته ای راجع به روایت مسعده: 122
- الف) بررسی روایات وارده در تحدید عدد معتبر در رضاع 124
- خلاصۀ درس این جلسه: 124
- اشاره 124
- 1) روایت فضیل بن یسار 124
- 2) بحث سندی و وثاقت «محمد بن سنان» 125
- ب) بحثی مبسوط دربارۀ کلمه «المجبوره» و اختلاف نسخ در این زمینه 126
- اشاره 126
- 2) نقد استاد مد ظله 127
- 1) کلام مرحوم آقای خویی 127
- 3) ترجیح نسخۀ «المجبوره» (با جیم) 128
- 4) ذکر احتمالات دیگر در نسخۀ کلمه «المجبوره» 130
- ج) جمع بندی نهایی در مورد متن روایت فضیل بن یسار 131
- اشاره 132
- مستند قائلین به کفایت ده رضعه: 132
- اشاره 132
- خلاصۀ درس این جلسه: 132
- کلام مجلسی اول: 134
- اشاره 134
- کلامی از میرداماد رحمه الله: 136
- آیا واقعاً در دوران بین زیاده و نقیصه، اصاله عدم زیاده جاری است 138
- اشاره 138
- خلاصۀ درس این جلسه: 138
- اشاره 138
- اشاره 142
- قول آقای خویی مبنی بر تعدّد واقعه: 142
- نقد استاد بر کلام مرحوم آقای خویی: 143
- خلاصۀ درس این جلسه: 145
- اشاره 145
- بحث کبروی ترجیح روایت اضبط: 146
- نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد مد ظلّه: 146
- دلیل سابق استاد بر تعدّی از مرجحات منصوصه: 147
- ایراد استاد مد ظلّه به بیان خود: 148
- اشاره 148
- ایراد دوّم: 149
- آیا بین روایت فضیل بن یسار و روایت زیاد بن سوقه تعارض است؟ 150
- نقد فرمایش نراقی: 150
- بازگشت به حدیث فضیل: 151
- فرمایش مرحوم نراقی در مستند 153
- اشاره 153
- خلاصۀ درس این جلسه: 153
- اشاره 153
- نقد و بررسی کلام مرحوم نراقی 154
- کلام شیخ انصاری رحمه الله و اعتراض محقق خویی رحمه الله بر ایشان 155
- اشاره 155
- نقد کلام محقق خویی رحمه الله 157
- نقد قسمت دوم کلام شیخ 158
- مناقشۀ مرحوم آقای خویی در کلام شیخ انصاری 160
- اشاره 160
- نقد کلام محقق خویی قدس سرّه 160
- اشاره 163
- نقد مختار مرحوم شیخ (رحمه الله) 163
- خلاصۀ درس: 163
- اشاره 163
- بیان مختار شیخ انصاری: 163
- اشاره 164
- تذکر یک نکته در کلام شهید ثانی 164
- اشکال بر مرحوم شهید ثانی: 165
- بررسی روایات و جمع بین آنها: 165
- تساقط یا ترجیح؟ 167
- موافقت با احتیاط 168
- رفع تعارض و توجیه این دو روایت 169
- 1 - مناقشه استاد - مد ظله - بر نسبت اتفاق علما به کشف اللثام توسط صاحب جواهر. 171
- اشاره 171
- خلاصۀ درس این جلسه: 171
- 2 - بررسی اقوال فقهاء 172
- 3 - مناقشه استاد - مد ظله - در تمامیت اجماع 174
- 1) مروری بر روایات دالّ بر اعتبار یک شبانه روز: 179
- خلاصۀ درس: 179
- اشاره 179
- اشاره 186
- خلاصۀ درس این جلسه: 186
- مرحله اول: اعتبار روایت زیاد بن سوقه 186
- دلیل نشر حرمت در رضاع یک شبانه روز موثقۀ زیاد بن سوقه است 186
- اشاره 186
- مرحله دوم: بررسی معارضات روایت زیاد بن سوقه 187
- روایت اول: صحیحه علاء بن رزین 187
- نکته حدیثی: 187
- جمع بین صحیحه علاء و موثقه زیاد بن سوقه 187
- اشاره 187
- سند روایت: 187
- روایت دوم: صحیحه زراره 188
- بحث سندی: 189
- از دو راه ممکن است حکم به صحت طریق کرد: 190
- راه اول تصحیح سند: 190
- روایت سوم: روایت مجلسی 190
- بررسی سند روایت: 190
- راه دوم تصحیح سند: 191
- راه سوم تصحیح سند: 191
- اشکال خلاف اجماع بودن روایات معارض 192
- اشاره 192
- بررسی کلام صاحب حدائق (آیا روایات سنه و سنتین خلاف اجماع است؟) 193
- اشکال کبروی در خلاف اجماع بودن روایات معارض 195
- اشاره 195
- نقد توجیه شیخ طوسی رحمه الله و پاسخ آن 196
- خلاصۀ درس این جلسه: 198
- الف) رفع اشکالات صاحب حدائق (رحمه الله) از کلام صاحب مدارک (رحمه الله) 198
- اشاره 198
- ب) اشکال مرحوم نراقی به دلالت موثقه زیاد بن سوقه 201
- اشاره 201
- 1) پاسخ استاد مد ظله از اشکال مرحوم نراقی 202
- ج) نتیجه گیری نهایی در اصل بحث (اعتبار زمان یک شبانه روز در نشر حرمت) 203
- د) آیا تلفیق زمان کفایت می کند؟ 205
- کلام مرحوم نراقی و نقد استاد مد ظله: 208
- اشاره 208
- خلاصۀ درس این جلسه: 208
- قیود سه گانه رضعات 210
- متن شرایع: 210
- تفسیر کمال الرضعه 211
- معیار در کامل یا ناقص بودن رضعه 213
- الف) بررسی کلمات فقهاء: 214
- کامل بودن رضعات از جمله اموری است که در نشر حرمت معتبر است. 214
- خلاصۀ درس این جلسه: 214
- اشاره 214
- دلیل اول: تبادر عرفی 215
- ب) بررسی دلیل اعتبار کمال در تعداد رضعه محرّم: 215
- د) آیا شرطِ «کمال الرضعه» اختصاص به تقدیر عددی رضاع دارد یا اعم از عددی و زمانی است؟ 216
- ج) معنای رضعه کامل: 216
- 1) روایت فقه رضوی: 217
- ه) دلیل دوم: روایات مسئله: 217
- 2) روایت فضیل بن یسار: 217
- 3 و 4) روایت ابن ابی یعفور و مرسله ابن ابی عمیر: 218
- بررسی دلالت روایت اول: 219
- و) اشکال مرحوم نراقی به استدلال به این دو روایت و جواب استاد مد ظلّه 220
- اشاره 220
- ز) بیان صاحب مستند در اعتبار رضاع کامل در تقدیر زمانی: 220
- مناقشه استاد مد ظله: 221
1381/11/29 سه شنبه درس شمارۀ (511) کتاب النکاح/سال پنجم
اشاره
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
خلاصۀ درس این جلسه:
در اینکه آیا عامّ وارد در سنّت هم همچون عامّ کتاب مرجح احد الخبرین المتعارضین است اختلاف است و آقای خویی قائل است، ولی استاد نفی می کنند.
کما اینکه در ضمن بحث، استاد وجود هر گونه عام یا مطلقی را در باب رضاع محرم، نفی می کنند.
«وفاقاً للشیخ المؤسس الحائری (رحمه الله) و خلافاً للسید الخوئی».
بحث دیگر، این است که اکثر آیات احکام قرآنی، اطلاق لفظی ندارند ولی اطلاق مقامی دارند، ولی این اطلاق مقامی، مرجح أحد الخبرین المتعارضین نمی باشد.
***
مرجّحیت سنّت؟:
در خبرین متعارضین، هرگاه یکی موافق کتاب باشد، مقدم می شود بر دیگر خبر، آیا چنین ترجیحی را در مورد موافق سنّت هم قائل شویم؟ آقای خوئی (رحمه الله) فرموده اند، همچنان که مطلق و عام قرآنی مرجح أحد المتعارضین می شود، مطلق یا عامّی هم که توسط سنّت ثابت باشد نیز مرجح است. ولی به نظر ما آنچه که مقتضای روایات وارده در خبرین متعارضین است، مرجّحیت عامّ کتابی است فقط، بله عامّ یا مطلق وارده در سنّت، می تواند مرجع بعد التعارض و التساقط قرار گیرد - البته بنا بر قول حق که هرگاه دو خبر متعارض، متکافی هم بودند تخییر در مقام