نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 14 صفحه 127

طریحی در مجمع البحرین ذیل مادۀ «حبر» علاوه بر دو نسخۀ یاد شده نسخۀ سومی را نیز ذکر می کند که 3 - المخبور (با خاء معجمه) است

1) کلام مرحوم آقای خویی

مرحوم میرداماد می فرماید: «مجبور» تصحیف است و ارجح «مخبور» با خاء معجمه است و در وسائل نیز همین طور با خاء معجمه آمده است و مرحوم آقای خویی نیز نسخۀ «المخبور» با خاء معجمه را اصحّ از بقیۀ نسخ می دانند و چنین می فرمایند «و من هنا یظهر انّ نسخه «المخبور» بالخاء المعجمه اصحّ من بقیه النسخ، لانه مأخوذ من «خبر الارض اذا کثر زرعها» و اما المجبور بالجیم بمعنی الملزمه بالرضاع فهی قلیله الاستعمال لانه یقل استعمال لفظ «الجبر» ثلاثیاً بهذا المعنی، و انما تستعمل من باب الإفعال، و یقال: أجبره علی ذلک ای الزمه به.(1) مرحوم میرداماد نیز در ردّ نسخۀ «مجبور» با جیم می گوید این تعبیر خیلی عذب و گوارا نیست. با این تفسیر مرحوم آقای خویی می فرمایند وجه تعبیر از مرضعه به مخبوره این است که کأن در ردّ عامه که آنها قائل به کفایت یک رضعه و حتی کمتر از آن هستند، امام علیه السلام می فرمایند باید مرضعه به گونه ای باشد که از او زیاد بهره برداری شیری شده باشد و یک مرتبه، دو مرتبه و مانند آن کافی نیست.

2) نقد استاد مد ظله

ما به کتب مفصلی که در زمینۀ لغت نوشته شده مثل لسان العرب و تاج العروس و مانند اینها که مراجعه کردیم در هیچ کدام خبر الأرض أی کثر زرعها بدین صورت وجود ندارد. آنچه در کتب آمده است «خَبِرَت الارضُ خَبراً أی کثر خَبارُها» و «خبار» نیز یکی از معانی آن که در اینجا مناسب است معانی «سوراخ موش» است(2) و واضح