- 1381/10/28 شنبه درس شماره (494) کتاب النکاح/سال پنجم 1
- متن شرایع: 1
- خلاصه درس این جلسه: 1
- اشاره 1
- بحث در رضاع و شروط آن 1
- اثبات محرّم بودن رضاع فی الجمله 1
- معنای کلمه نکاح در عبارت شرایع 2
- شرط اول تحریم: ناشی بودن شیر از نکاح 2
- حکم مسئله درّ لبن 6
- اشاره 8
- الف) آیا خوردن شیر حیوان یا شیر زن در فرض عدم مباشرت باعث نشر حرمت می شود؟ 8
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 8
- 1) بررسی اقوال مسئله: 9
- اشاره 11
- روایت دوم: روایت یونس بن یعقوب 11
- 2) بررسی روایات مسئله: 11
- روایت اول: صحیحۀ برید العجلی 11
- ج) آیا خوردن از شیر ولد زنا باعث نشر حرمت می شود؟ 12
- روایت سوم: روایت عبد الله بن سنان 12
- خلاصه درس این جلسه: 14
- حکم نشر حرمت به وسیلۀ زنا 14
- اشاره 14
- اشاره 14
- نظر علامه در کتب دیگرش: 15
- آیا ولد الزنا، شرعاً ولد حساب نمی شود؟ 16
- روایت دائم الاسلام: 16
- روایت عبد الله بن سنان: 16
- توجیه استاد مد ظلّه: 18
- اشاره 19
- 2) ایراد صاحب ریاض بر این استدلال 19
- خلاصۀ درس این جلسه: 19
- 1) استدلال به صحیحۀ عبد الله بن سنان بر عدم نشر حرمت به لبن زنا 19
- 3) توضیح کلام صاحب ریاض 20
- 4) معنای لبن الفحل در سؤال سائل چیست؟ 20
- 5) احتمال مختار در توجیه سؤال سائل 21
- 6) تمسک به عمومات و اطلاقات ادلۀ رضاع در باب زنا و نقد آن 22
- 7) ادّعای انصراف مطلق از فرد نادر و نقد آن 23
- 8) وطی به شبهه آیا موجب نشر حرمت است یا نه؟ 24
- 9) دلیل تردید صاحب مدارک و کلام صاحب ریاض 24
- 10) نقد کلام مدارک و ریاض 25
- 11) توجیهی برای فتوای صاحب ریاض به حرمت 26
- الف) بررسی و نقد کلام صاحب ریاض در مورد شیر ولد شبهه و الحاق آن به رضاع مُحرِّم. 28
- اشاره 28
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 28
- ب) دلالت صحیحه عبد الله بن سنان بر عدم نشر حرمت به واسطه شیر زنا و عدم دلالت آن نسبت به شیر شبهه 31
- ج) نظر استاد مد ظله در مورد نشر حرمت به واسطه شیر وطی شبهه 32
- د) بررسی کفایت یا عدم کفایت شیر حمل در نشر حرمت 33
- اشاره 34
- متن الشرائع: 34
- خلاصه این درس: 34
- نظر استاد در مورد اجماع و نقل کلمات: 35
- دنبالۀ عبارت شیخ رحمه الله 37
- دنبالۀ عبارت: 37
- اشکال استاد مد ظلّه به جریان استصحاب: 38
- الف) عدم تمامیت استصحاب برای اثبات انتساب شیر به حمل اول 39
- خلاصۀ درس این جلسه: 39
- اشاره 39
- ب) اگر شیر، اثر هر دو حمل باشد موجب نشر حرمت می شود؟ 40
- اشاره 41
- 1) کلام صاحب جواهر رحمه الله 41
- ج) اعتبار کمیّت برای نشر حرمت 41
- 2) نقد کلام صاحب جواهر 42
- 3) بررسی مسئله کمیت از جهت روایات 43
- 1 - مکاتبۀ علی بن مهزیار که صحیحه نیز می باشد: 44
- 2 - روایت دوم: «محمد بن احمد بن یحیی (صاحب نوادر الحکمه) 45
- 3 - روایت سوم: «محمد بن احمد بن یحیی عن احمد بن محمد 45
- 4 - روایت چهارم مرسله ابن ابی عمیر است 46
- خلاصۀ درس این جلسه: 47
- اشاره 47
- توجیه صاحب وسائل رحمه الله 47
- اشاره 47
- مختار استاد مد ظله: 48
- نقد استاد مد ظله: 48
- توجیه استاد برای حمل شیخ بر تقیّه 49
- الف) انبات لحم و اشتداد عظم در اثر خوردن شیر. 51
- اشاره 51
- ب) یک شبانه روز کامل، 51
- ج) پانزده رضعه و یا ده رضعه - 51
- اشاره 52
- خلاصۀ درس این جلسه: 52
- تحدید رضاع محرّم و اشاره به اقوال در مسئله 52
- الف) صحیحۀ عبید بن زراره 53
- روایات تحدید به إنبات لحم و دم 53
- ج) صحیحۀ محمد بن مسلم 53
- اشاره 53
- ب) صحیحۀ حماد بن عثمان 53
- د) محمد بن یحیی عن أحمد بن فضّال 53
- ه) عن ابن فضال عن علی بن عتبه عن عبید بن زراره 54
- و) صحیحۀ ابن ابی یعفور 54
- توضیح سندی: 54
- ز) مرسلۀ ابن ابی عمیر: 54
- توضیح سندی: 54
- الف) محمد بن یعقوب عن الحسین بن محمد 55
- روایات تحدید به إنبات لحم و اشتداد عظم 55
- اشاره 55
- ب) صحیحۀ علی بن رئاب 55
- ج) محمد بن احمد بن یحیی عن هارون بن مسلم 55
- توضیح سندی: 55
- توضیح متنی: 55
- د) محمد بن یعقوب عن علی بن ابراهیم عن أبیه 56
- ه) محمد بن یعقوب عن علی بن ابراهیم عن أبیه 56
- توضیح: 56
- توضیح سندی: 56
- توضیح سندی: 56
- ز) نبوی: 57
- توضیح: 57
- جمع بین روایات و ادّعای تلازم دو عنوان از طرف برخی از فقهاء 57
- و) فقه الرضا: 57
- ادّعای عدم تلازم و توجیه عطف با واو بر اساس آن 59
- خلاصۀ درس این جلسه: 62
- اشاره 62
- اشاره 62
- الف) ادامه بحث در جمع بین روایات وارد شده در تعیین «اثر» ( انبات لحم و اشتداد عظم) 62
- 1) ذکر توجیهی برای کلام مرحوم شهید اول و پاسخ به آن 62
- ملاحظه: 64
- خلاصۀ درس این جلسه: 66
- اشاره 66
- اشاره 66
- 1) طرح دو سؤال از کلام ایشان: 66
- بحث در این است که آیا کدام یک از آثار رضاع موجب انتشار حرمت می گردد؟ 66
- الف) بررسی کلام صاحب مدارک در نهایه المرام: 66
- 2) توجیه کلام نهایه المرام توسط استاد مد ظله در پاسخ به سؤال اول: 67
- 3) توجیه استظهار صاحب مدارک توسط استاد مد ظله در پاسخ به سؤال دوم 67
- 4) اشکال استاد مد ظله به استعمال اوْ در متلازمین: 68
- 5) اشکال استاد مد ظله به توجیه خودشان نسبت به استظهار نهایه المرام 69
- ب) جمع روایات بنا بر پذیرش تلازم بین دو عنوان: 70
- اشاره 71
- 2 - اشکال استاد مد ظله به کلام صاحب جواهر: 71
- ج) جمع روایات بنا بر آنکه تلازم بین دو عنوان را نپذیریم: 71
- 1) جمع روایات از نظر صاحب جواهر در صورت شک نسبت به تلازم: 71
- 3) جمع روایات بنا بر فرض احراز عدم تلازم بین دو عنوان: 72
- 4) جمع صاحب جواهر با توضیح استاد مد ظله: 72
- 5) نظر استاد مد ظله: 73
- الف تکمله ای بر جمع میان روایات دال بر اعتبار اثر 74
- اشاره 74
- 1) یادآوری و ذکر دو تصور در جمع بین روایات 74
- خلاصۀ درس این جلسه: 74
- 2) بیان تصور سوم در مقام 75
- 3) مناقشۀ استاد مد ظله بر تصور مذکور 75
- اشاره 76
- 1) بیان تصورات محتمله در مقام 76
- ب) جمع میان ملاکات سه گانه (اثر، عدد، زمان) 76
- اشاره 80
- خلاصۀ درس این جلسه: 80
- کیفیت جمع بین روایات انبات و روایات انبات و اشتداد 80
- اشاره 81
- احتمال جمع سوم و نقد آن 81
- نقد احتمال سوم: 81
- مختار استاد مد ظله در جمع بین روایات 82
- اشاره 83
- تحدیدات ثلاثه در رضاع مُحرِّم 83
- اشاره 84
- احتمالات متصوره در مقام ثبوت 84
- تصویر دوم: اینکه أثر اصالت داشته باشد و دو عنوان دیگر طریق و معرّف باشد 84
- تصویر اول: أحد التحدیدات الثلاثه موجب نشر حرمت است هر کدام زودتر حاصل شد موجب نشر حرمت می شود 84
- تصویر سوم: عکس تصویر دوم است 85
- تصویر چهارم: اینکه مجموع الأمور معتبر باشد 85
- اقوال در مسئله 85
- الف) بررسی علت ثبوتی نشر حرمت 88
- خلاصۀ درس این جلسه: 88
- 1) کلام مرحوم صاحب جواهر دربارۀ علت ثبوتی نشر حرمت 88
- اشاره 88
- 2) نقد کلام مرحوم صاحب جواهر توسط استاد مد ظله 90
- ب روایات مختلف در مسئله 92
- ج) مختار استاد مد ظله 94
- الف: بررسی عددی که در انتشار حرمت معتبر است. 97
- اشاره 97
- خلاصۀ درس: 97
- 1 - نقل کلام جواهر: 99
- اشاره 99
- ب: رفع ابهام از کلام صاحب جواهر و بیان اشکالات و سهو در آن 99
- اشاره 105
- کلام علامه در تذکره: 105
- خلاصۀ درس این جلسه: 105
- شهرت متأخرین بر اعتبار پانزده: 106
- اشاره 108
- جمع بین این دو دسته روایات نافی و مثبت: 108
- اشاره 111
- الف) یکی اینکه قائل به انقلاب نسبت شویم 111
- ب) وجه دوم در تقریب کفایت ده رضعه، این است که ابتداءً به روایتی که شاهد جمع بین آن دو دسته روایات متعارضه می باشد. 111
- خلاصۀ درس این جلسه: 111
- گفته شد برای تقریب قول به کفایت ده رضعه چند وجه است: 111
- د) بنابراین فرض که روایت عبید بن زراره را جزء ادلّه عشره ندانیم که ما نمی دانیم 112
- ج) راه دیگر برای تقریب قول به کفایت ده رضعه رجوع به مرجحات باب تعارض می باشد 112
- روایت عبید بن زراره: 113
- اشاره 114
- روایت مسعده بن زیاد عبدی: 114
- روایت مسعده بن صدقه: 114
- بحث سندی: 115
- روایت عمر بن یزید: 115
- خلاصۀ درس این جلسه: 118
- اشاره 118
- مرجّحیت سنّت؟: 118
- اشاره 119
- ثمره وجود اطلاق در مقام: 119
- روایت اول روایت برید عجلی 120
- آیا اطلاق مقامی مرجح عند التعارض می باشد؟ 121
- روایت دوم روایت عبد الله بن سنان است: 121
- نکته ای راجع به روایت مسعده: 122
- 1) روایت فضیل بن یسار 124
- خلاصۀ درس این جلسه: 124
- الف) بررسی روایات وارده در تحدید عدد معتبر در رضاع 124
- اشاره 124
- 2) بحث سندی و وثاقت «محمد بن سنان» 125
- اشاره 126
- ب) بحثی مبسوط دربارۀ کلمه «المجبوره» و اختلاف نسخ در این زمینه 126
- 1) کلام مرحوم آقای خویی 127
- 2) نقد استاد مد ظله 127
- 3) ترجیح نسخۀ «المجبوره» (با جیم) 128
- 4) ذکر احتمالات دیگر در نسخۀ کلمه «المجبوره» 130
- ج) جمع بندی نهایی در مورد متن روایت فضیل بن یسار 131
- اشاره 132
- مستند قائلین به کفایت ده رضعه: 132
- اشاره 132
- خلاصۀ درس این جلسه: 132
- کلام مجلسی اول: 134
- اشاره 134
- کلامی از میرداماد رحمه الله: 136
- اشاره 138
- خلاصۀ درس این جلسه: 138
- آیا واقعاً در دوران بین زیاده و نقیصه، اصاله عدم زیاده جاری است 138
- اشاره 138
- قول آقای خویی مبنی بر تعدّد واقعه: 142
- اشاره 142
- نقد استاد بر کلام مرحوم آقای خویی: 143
- خلاصۀ درس این جلسه: 145
- اشاره 145
- نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد مد ظلّه: 146
- بحث کبروی ترجیح روایت اضبط: 146
- دلیل سابق استاد بر تعدّی از مرجحات منصوصه: 147
- اشاره 148
- ایراد استاد مد ظلّه به بیان خود: 148
- ایراد دوّم: 149
- آیا بین روایت فضیل بن یسار و روایت زیاد بن سوقه تعارض است؟ 150
- نقد فرمایش نراقی: 150
- بازگشت به حدیث فضیل: 151
- خلاصۀ درس این جلسه: 153
- اشاره 153
- فرمایش مرحوم نراقی در مستند 153
- اشاره 153
- نقد و بررسی کلام مرحوم نراقی 154
- کلام شیخ انصاری رحمه الله و اعتراض محقق خویی رحمه الله بر ایشان 155
- اشاره 155
- نقد کلام محقق خویی رحمه الله 157
- نقد قسمت دوم کلام شیخ 158
- مناقشۀ مرحوم آقای خویی در کلام شیخ انصاری 160
- نقد کلام محقق خویی قدس سرّه 160
- اشاره 160
- اشاره 163
- نقد مختار مرحوم شیخ (رحمه الله) 163
- اشاره 163
- خلاصۀ درس: 163
- بیان مختار شیخ انصاری: 163
- اشاره 164
- تذکر یک نکته در کلام شهید ثانی 164
- بررسی روایات و جمع بین آنها: 165
- اشکال بر مرحوم شهید ثانی: 165
- تساقط یا ترجیح؟ 167
- موافقت با احتیاط 168
- رفع تعارض و توجیه این دو روایت 169
- 1 - مناقشه استاد - مد ظله - بر نسبت اتفاق علما به کشف اللثام توسط صاحب جواهر. 171
- اشاره 171
- خلاصۀ درس این جلسه: 171
- 2 - بررسی اقوال فقهاء 172
- 3 - مناقشه استاد - مد ظله - در تمامیت اجماع 174
- 1) مروری بر روایات دالّ بر اعتبار یک شبانه روز: 179
- اشاره 179
- خلاصۀ درس: 179
- دلیل نشر حرمت در رضاع یک شبانه روز موثقۀ زیاد بن سوقه است 186
- اشاره 186
- مرحله اول: اعتبار روایت زیاد بن سوقه 186
- خلاصۀ درس این جلسه: 186
- اشاره 186
- نکته حدیثی: 187
- مرحله دوم: بررسی معارضات روایت زیاد بن سوقه 187
- روایت اول: صحیحه علاء بن رزین 187
- جمع بین صحیحه علاء و موثقه زیاد بن سوقه 187
- اشاره 187
- سند روایت: 187
- روایت دوم: صحیحه زراره 188
- بحث سندی: 189
- راه اول تصحیح سند: 190
- از دو راه ممکن است حکم به صحت طریق کرد: 190
- روایت سوم: روایت مجلسی 190
- بررسی سند روایت: 190
- راه دوم تصحیح سند: 191
- راه سوم تصحیح سند: 191
- اشکال خلاف اجماع بودن روایات معارض 192
- اشاره 192
- بررسی کلام صاحب حدائق (آیا روایات سنه و سنتین خلاف اجماع است؟) 193
- اشاره 195
- اشکال کبروی در خلاف اجماع بودن روایات معارض 195
- نقد توجیه شیخ طوسی رحمه الله و پاسخ آن 196
- خلاصۀ درس این جلسه: 198
- اشاره 198
- الف) رفع اشکالات صاحب حدائق (رحمه الله) از کلام صاحب مدارک (رحمه الله) 198
- ب) اشکال مرحوم نراقی به دلالت موثقه زیاد بن سوقه 201
- اشاره 201
- 1) پاسخ استاد مد ظله از اشکال مرحوم نراقی 202
- ج) نتیجه گیری نهایی در اصل بحث (اعتبار زمان یک شبانه روز در نشر حرمت) 203
- د) آیا تلفیق زمان کفایت می کند؟ 205
- کلام مرحوم نراقی و نقد استاد مد ظله: 208
- اشاره 208
- خلاصۀ درس این جلسه: 208
- متن شرایع: 210
- قیود سه گانه رضعات 210
- تفسیر کمال الرضعه 211
- معیار در کامل یا ناقص بودن رضعه 213
- کامل بودن رضعات از جمله اموری است که در نشر حرمت معتبر است. 214
- اشاره 214
- خلاصۀ درس این جلسه: 214
- الف) بررسی کلمات فقهاء: 214
- ب) بررسی دلیل اعتبار کمال در تعداد رضعه محرّم: 215
- دلیل اول: تبادر عرفی 215
- د) آیا شرطِ «کمال الرضعه» اختصاص به تقدیر عددی رضاع دارد یا اعم از عددی و زمانی است؟ 216
- ج) معنای رضعه کامل: 216
- ه) دلیل دوم: روایات مسئله: 217
- 2) روایت فضیل بن یسار: 217
- 1) روایت فقه رضوی: 217
- 3 و 4) روایت ابن ابی یعفور و مرسله ابن ابی عمیر: 218
- بررسی دلالت روایت اول: 219
- اشاره 220
- ز) بیان صاحب مستند در اعتبار رضاع کامل در تقدیر زمانی: 220
- و) اشکال مرحوم نراقی به استدلال به این دو روایت و جواب استاد مد ظلّه 220
- مناقشه استاد مد ظله: 221
بر این مبنای مرحوم شیخ انصاری و جمیع متأخرین از ایشان که مسئله را تحقیق نموده اند صحیح نیست، زیرا در جای خود ثابت شده است که همواره استصحاب حاکم بر اصاله الاباحه می باشد. بله استصحاب دیگری در اینجا وجود دارد که صاحب ریاض به آن اشاره نکرده است و آن استصحاب اباحۀ وضعیه است. به این معنا که قبل از اینکه این بچه از شیر ولد الشبهه ارتضاع نماید عقد خواندن با او جایز بود، استصحاب می گوید جواز عقد بعد از رضاع نیز باقی است. این استصحاب البته حاکم بر استصحاب حرمت تکلیفیه است زیرا شک در جواز ترتب آثار زوجیت (مثل مباشرت و...) مسبب از شک در صحت عقد و عدم آن است. نکتۀ قابل توجه این است که تمامی این استصحابها بر اساس مبنایی است که جریان استصحاب در شبهات حکمیه را تمام می داند، چنانچه مختار خود صاحب ریاض نیز همین است.
2 - بر فرض تعارض دو اصل، ترجیح دادن یکی از آنها به واسطه شهرت ناتمام است چه اینکه در بحث تعادل و تراجیح قائل به مرجّحیت شهرت بشویم و چه اینکه مثل مرحوم آقای خویی ترجیح به واسطه شهرت را منکر شویم، زیرا هر چند نمی خواهیم اصل مرجحیت شهرت را منکر شویم اما در امثال این موارد که اطلاق دو دلیل با هم تعارض دارد، مصداق «یأتی عنکم الخبران المتعارضان» نمی باشد.
مقصود از خبرین متعارضین دو روایتی است که عرف بگوید هر دو نمی توانند صادر شده باشند و لذا می گوید: ببینید کدامیک از دو راوی راستگوتر است یا عادل تر است و مانند آن. اما موارد تعارض دو اطلاق که هیچ مانعی ندارد هر دو صادر شده باشند و فقط اطلاق هر دو نمی تواند اراده شده باشد اینجا داخل در موضوع اخبار علاجیه نیست. بنابراین در ما نحن فیه که در شمول دلیل استصحاب و اباحه نسبت به بعضی افراد شک داریم نمی توانیم حکم خبرین متعارضین را جاری کنیم بخصوص اگر هر دو طرف تعارض، اصل استصحاب باشد که در این فرض خیلی روشن است که خبران متعارضان در بین نیست بلکه یک خبر است و آن «لا تنقض