- خلاصه درس این جلسه: 1
- اشاره 1
- متن شرایع: 1
- 1381/10/28 شنبه درس شماره (494) کتاب النکاح/سال پنجم 1
- بحث در رضاع و شروط آن 1
- اثبات محرّم بودن رضاع فی الجمله 1
- معنای کلمه نکاح در عبارت شرایع 2
- شرط اول تحریم: ناشی بودن شیر از نکاح 2
- حکم مسئله درّ لبن 6
- اشاره 8
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 8
- الف) آیا خوردن شیر حیوان یا شیر زن در فرض عدم مباشرت باعث نشر حرمت می شود؟ 8
- 1) بررسی اقوال مسئله: 9
- روایت اول: صحیحۀ برید العجلی 11
- اشاره 11
- 2) بررسی روایات مسئله: 11
- روایت دوم: روایت یونس بن یعقوب 11
- روایت سوم: روایت عبد الله بن سنان 12
- ج) آیا خوردن از شیر ولد زنا باعث نشر حرمت می شود؟ 12
- حکم نشر حرمت به وسیلۀ زنا 14
- اشاره 14
- خلاصه درس این جلسه: 14
- اشاره 14
- نظر علامه در کتب دیگرش: 15
- روایت دائم الاسلام: 16
- آیا ولد الزنا، شرعاً ولد حساب نمی شود؟ 16
- روایت عبد الله بن سنان: 16
- توجیه استاد مد ظلّه: 18
- خلاصۀ درس این جلسه: 19
- 2) ایراد صاحب ریاض بر این استدلال 19
- 1) استدلال به صحیحۀ عبد الله بن سنان بر عدم نشر حرمت به لبن زنا 19
- اشاره 19
- 3) توضیح کلام صاحب ریاض 20
- 4) معنای لبن الفحل در سؤال سائل چیست؟ 20
- 5) احتمال مختار در توجیه سؤال سائل 21
- 6) تمسک به عمومات و اطلاقات ادلۀ رضاع در باب زنا و نقد آن 22
- 7) ادّعای انصراف مطلق از فرد نادر و نقد آن 23
- 8) وطی به شبهه آیا موجب نشر حرمت است یا نه؟ 24
- 9) دلیل تردید صاحب مدارک و کلام صاحب ریاض 24
- 10) نقد کلام مدارک و ریاض 25
- 11) توجیهی برای فتوای صاحب ریاض به حرمت 26
- الف) بررسی و نقد کلام صاحب ریاض در مورد شیر ولد شبهه و الحاق آن به رضاع مُحرِّم. 28
- اشاره 28
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 28
- ب) دلالت صحیحه عبد الله بن سنان بر عدم نشر حرمت به واسطه شیر زنا و عدم دلالت آن نسبت به شیر شبهه 31
- ج) نظر استاد مد ظله در مورد نشر حرمت به واسطه شیر وطی شبهه 32
- د) بررسی کفایت یا عدم کفایت شیر حمل در نشر حرمت 33
- متن الشرائع: 34
- اشاره 34
- خلاصه این درس: 34
- نظر استاد در مورد اجماع و نقل کلمات: 35
- دنبالۀ عبارت شیخ رحمه الله 37
- دنبالۀ عبارت: 37
- اشکال استاد مد ظلّه به جریان استصحاب: 38
- الف) عدم تمامیت استصحاب برای اثبات انتساب شیر به حمل اول 39
- خلاصۀ درس این جلسه: 39
- اشاره 39
- ب) اگر شیر، اثر هر دو حمل باشد موجب نشر حرمت می شود؟ 40
- ج) اعتبار کمیّت برای نشر حرمت 41
- 1) کلام صاحب جواهر رحمه الله 41
- اشاره 41
- 2) نقد کلام صاحب جواهر 42
- 3) بررسی مسئله کمیت از جهت روایات 43
- 1 - مکاتبۀ علی بن مهزیار که صحیحه نیز می باشد: 44
- 2 - روایت دوم: «محمد بن احمد بن یحیی (صاحب نوادر الحکمه) 45
- 3 - روایت سوم: «محمد بن احمد بن یحیی عن احمد بن محمد 45
- 4 - روایت چهارم مرسله ابن ابی عمیر است 46
- اشاره 47
- توجیه صاحب وسائل رحمه الله 47
- خلاصۀ درس این جلسه: 47
- اشاره 47
- مختار استاد مد ظله: 48
- نقد استاد مد ظله: 48
- توجیه استاد برای حمل شیخ بر تقیّه 49
- الف) انبات لحم و اشتداد عظم در اثر خوردن شیر. 51
- اشاره 51
- ب) یک شبانه روز کامل، 51
- ج) پانزده رضعه و یا ده رضعه - 51
- اشاره 52
- تحدید رضاع محرّم و اشاره به اقوال در مسئله 52
- خلاصۀ درس این جلسه: 52
- روایات تحدید به إنبات لحم و دم 53
- ج) صحیحۀ محمد بن مسلم 53
- ب) صحیحۀ حماد بن عثمان 53
- الف) صحیحۀ عبید بن زراره 53
- د) محمد بن یحیی عن أحمد بن فضّال 53
- اشاره 53
- ه) عن ابن فضال عن علی بن عتبه عن عبید بن زراره 54
- توضیح سندی: 54
- ز) مرسلۀ ابن ابی عمیر: 54
- توضیح سندی: 54
- و) صحیحۀ ابن ابی یعفور 54
- اشاره 55
- ج) محمد بن احمد بن یحیی عن هارون بن مسلم 55
- روایات تحدید به إنبات لحم و اشتداد عظم 55
- توضیح متنی: 55
- توضیح سندی: 55
- الف) محمد بن یعقوب عن الحسین بن محمد 55
- ب) صحیحۀ علی بن رئاب 55
- توضیح: 56
- د) محمد بن یعقوب عن علی بن ابراهیم عن أبیه 56
- ه) محمد بن یعقوب عن علی بن ابراهیم عن أبیه 56
- توضیح سندی: 56
- توضیح سندی: 56
- جمع بین روایات و ادّعای تلازم دو عنوان از طرف برخی از فقهاء 57
- و) فقه الرضا: 57
- ز) نبوی: 57
- توضیح: 57
- ادّعای عدم تلازم و توجیه عطف با واو بر اساس آن 59
- اشاره 62
- 1) ذکر توجیهی برای کلام مرحوم شهید اول و پاسخ به آن 62
- الف) ادامه بحث در جمع بین روایات وارد شده در تعیین «اثر» ( انبات لحم و اشتداد عظم) 62
- اشاره 62
- خلاصۀ درس این جلسه: 62
- ملاحظه: 64
- الف) بررسی کلام صاحب مدارک در نهایه المرام: 66
- اشاره 66
- اشاره 66
- 1) طرح دو سؤال از کلام ایشان: 66
- بحث در این است که آیا کدام یک از آثار رضاع موجب انتشار حرمت می گردد؟ 66
- خلاصۀ درس این جلسه: 66
- 2) توجیه کلام نهایه المرام توسط استاد مد ظله در پاسخ به سؤال اول: 67
- 3) توجیه استظهار صاحب مدارک توسط استاد مد ظله در پاسخ به سؤال دوم 67
- 4) اشکال استاد مد ظله به استعمال اوْ در متلازمین: 68
- 5) اشکال استاد مد ظله به توجیه خودشان نسبت به استظهار نهایه المرام 69
- ب) جمع روایات بنا بر پذیرش تلازم بین دو عنوان: 70
- 1) جمع روایات از نظر صاحب جواهر در صورت شک نسبت به تلازم: 71
- 2 - اشکال استاد مد ظله به کلام صاحب جواهر: 71
- اشاره 71
- ج) جمع روایات بنا بر آنکه تلازم بین دو عنوان را نپذیریم: 71
- 4) جمع صاحب جواهر با توضیح استاد مد ظله: 72
- 3) جمع روایات بنا بر فرض احراز عدم تلازم بین دو عنوان: 72
- 5) نظر استاد مد ظله: 73
- اشاره 74
- الف تکمله ای بر جمع میان روایات دال بر اعتبار اثر 74
- 1) یادآوری و ذکر دو تصور در جمع بین روایات 74
- خلاصۀ درس این جلسه: 74
- 2) بیان تصور سوم در مقام 75
- 3) مناقشۀ استاد مد ظله بر تصور مذکور 75
- اشاره 76
- ب) جمع میان ملاکات سه گانه (اثر، عدد، زمان) 76
- 1) بیان تصورات محتمله در مقام 76
- خلاصۀ درس این جلسه: 80
- اشاره 80
- کیفیت جمع بین روایات انبات و روایات انبات و اشتداد 80
- اشاره 81
- نقد احتمال سوم: 81
- احتمال جمع سوم و نقد آن 81
- مختار استاد مد ظله در جمع بین روایات 82
- تحدیدات ثلاثه در رضاع مُحرِّم 83
- اشاره 83
- تصویر اول: أحد التحدیدات الثلاثه موجب نشر حرمت است هر کدام زودتر حاصل شد موجب نشر حرمت می شود 84
- احتمالات متصوره در مقام ثبوت 84
- اشاره 84
- تصویر دوم: اینکه أثر اصالت داشته باشد و دو عنوان دیگر طریق و معرّف باشد 84
- تصویر سوم: عکس تصویر دوم است 85
- اقوال در مسئله 85
- تصویر چهارم: اینکه مجموع الأمور معتبر باشد 85
- 1) کلام مرحوم صاحب جواهر دربارۀ علت ثبوتی نشر حرمت 88
- الف) بررسی علت ثبوتی نشر حرمت 88
- خلاصۀ درس این جلسه: 88
- اشاره 88
- 2) نقد کلام مرحوم صاحب جواهر توسط استاد مد ظله 90
- ب روایات مختلف در مسئله 92
- ج) مختار استاد مد ظله 94
- خلاصۀ درس: 97
- اشاره 97
- الف: بررسی عددی که در انتشار حرمت معتبر است. 97
- ب: رفع ابهام از کلام صاحب جواهر و بیان اشکالات و سهو در آن 99
- اشاره 99
- 1 - نقل کلام جواهر: 99
- اشاره 105
- کلام علامه در تذکره: 105
- خلاصۀ درس این جلسه: 105
- شهرت متأخرین بر اعتبار پانزده: 106
- اشاره 108
- جمع بین این دو دسته روایات نافی و مثبت: 108
- گفته شد برای تقریب قول به کفایت ده رضعه چند وجه است: 111
- خلاصۀ درس این جلسه: 111
- الف) یکی اینکه قائل به انقلاب نسبت شویم 111
- ب) وجه دوم در تقریب کفایت ده رضعه، این است که ابتداءً به روایتی که شاهد جمع بین آن دو دسته روایات متعارضه می باشد. 111
- اشاره 111
- د) بنابراین فرض که روایت عبید بن زراره را جزء ادلّه عشره ندانیم که ما نمی دانیم 112
- ج) راه دیگر برای تقریب قول به کفایت ده رضعه رجوع به مرجحات باب تعارض می باشد 112
- روایت عبید بن زراره: 113
- اشاره 114
- روایت مسعده بن زیاد عبدی: 114
- روایت مسعده بن صدقه: 114
- روایت عمر بن یزید: 115
- بحث سندی: 115
- خلاصۀ درس این جلسه: 118
- اشاره 118
- مرجّحیت سنّت؟: 118
- اشاره 119
- ثمره وجود اطلاق در مقام: 119
- روایت اول روایت برید عجلی 120
- روایت دوم روایت عبد الله بن سنان است: 121
- آیا اطلاق مقامی مرجح عند التعارض می باشد؟ 121
- نکته ای راجع به روایت مسعده: 122
- اشاره 124
- 1) روایت فضیل بن یسار 124
- الف) بررسی روایات وارده در تحدید عدد معتبر در رضاع 124
- خلاصۀ درس این جلسه: 124
- 2) بحث سندی و وثاقت «محمد بن سنان» 125
- اشاره 126
- ب) بحثی مبسوط دربارۀ کلمه «المجبوره» و اختلاف نسخ در این زمینه 126
- 1) کلام مرحوم آقای خویی 127
- 2) نقد استاد مد ظله 127
- 3) ترجیح نسخۀ «المجبوره» (با جیم) 128
- 4) ذکر احتمالات دیگر در نسخۀ کلمه «المجبوره» 130
- ج) جمع بندی نهایی در مورد متن روایت فضیل بن یسار 131
- اشاره 132
- اشاره 132
- مستند قائلین به کفایت ده رضعه: 132
- خلاصۀ درس این جلسه: 132
- کلام مجلسی اول: 134
- اشاره 134
- کلامی از میرداماد رحمه الله: 136
- اشاره 138
- آیا واقعاً در دوران بین زیاده و نقیصه، اصاله عدم زیاده جاری است 138
- اشاره 138
- خلاصۀ درس این جلسه: 138
- اشاره 142
- قول آقای خویی مبنی بر تعدّد واقعه: 142
- نقد استاد بر کلام مرحوم آقای خویی: 143
- خلاصۀ درس این جلسه: 145
- اشاره 145
- نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد مد ظلّه: 146
- بحث کبروی ترجیح روایت اضبط: 146
- دلیل سابق استاد بر تعدّی از مرجحات منصوصه: 147
- اشاره 148
- ایراد استاد مد ظلّه به بیان خود: 148
- ایراد دوّم: 149
- آیا بین روایت فضیل بن یسار و روایت زیاد بن سوقه تعارض است؟ 150
- نقد فرمایش نراقی: 150
- بازگشت به حدیث فضیل: 151
- فرمایش مرحوم نراقی در مستند 153
- اشاره 153
- اشاره 153
- خلاصۀ درس این جلسه: 153
- نقد و بررسی کلام مرحوم نراقی 154
- کلام شیخ انصاری رحمه الله و اعتراض محقق خویی رحمه الله بر ایشان 155
- اشاره 155
- نقد کلام محقق خویی رحمه الله 157
- نقد قسمت دوم کلام شیخ 158
- نقد کلام محقق خویی قدس سرّه 160
- اشاره 160
- مناقشۀ مرحوم آقای خویی در کلام شیخ انصاری 160
- اشاره 163
- اشاره 163
- نقد مختار مرحوم شیخ (رحمه الله) 163
- خلاصۀ درس: 163
- بیان مختار شیخ انصاری: 163
- تذکر یک نکته در کلام شهید ثانی 164
- اشاره 164
- اشکال بر مرحوم شهید ثانی: 165
- بررسی روایات و جمع بین آنها: 165
- تساقط یا ترجیح؟ 167
- موافقت با احتیاط 168
- رفع تعارض و توجیه این دو روایت 169
- 1 - مناقشه استاد - مد ظله - بر نسبت اتفاق علما به کشف اللثام توسط صاحب جواهر. 171
- اشاره 171
- خلاصۀ درس این جلسه: 171
- 2 - بررسی اقوال فقهاء 172
- 3 - مناقشه استاد - مد ظله - در تمامیت اجماع 174
- اشاره 179
- 1) مروری بر روایات دالّ بر اعتبار یک شبانه روز: 179
- خلاصۀ درس: 179
- خلاصۀ درس این جلسه: 186
- دلیل نشر حرمت در رضاع یک شبانه روز موثقۀ زیاد بن سوقه است 186
- اشاره 186
- مرحله اول: اعتبار روایت زیاد بن سوقه 186
- اشاره 186
- اشاره 187
- جمع بین صحیحه علاء و موثقه زیاد بن سوقه 187
- روایت اول: صحیحه علاء بن رزین 187
- سند روایت: 187
- نکته حدیثی: 187
- مرحله دوم: بررسی معارضات روایت زیاد بن سوقه 187
- روایت دوم: صحیحه زراره 188
- بحث سندی: 189
- بررسی سند روایت: 190
- راه اول تصحیح سند: 190
- از دو راه ممکن است حکم به صحت طریق کرد: 190
- روایت سوم: روایت مجلسی 190
- راه دوم تصحیح سند: 191
- راه سوم تصحیح سند: 191
- اشکال خلاف اجماع بودن روایات معارض 192
- اشاره 192
- بررسی کلام صاحب حدائق (آیا روایات سنه و سنتین خلاف اجماع است؟) 193
- اشکال کبروی در خلاف اجماع بودن روایات معارض 195
- اشاره 195
- نقد توجیه شیخ طوسی رحمه الله و پاسخ آن 196
- خلاصۀ درس این جلسه: 198
- اشاره 198
- الف) رفع اشکالات صاحب حدائق (رحمه الله) از کلام صاحب مدارک (رحمه الله) 198
- ب) اشکال مرحوم نراقی به دلالت موثقه زیاد بن سوقه 201
- اشاره 201
- 1) پاسخ استاد مد ظله از اشکال مرحوم نراقی 202
- ج) نتیجه گیری نهایی در اصل بحث (اعتبار زمان یک شبانه روز در نشر حرمت) 203
- د) آیا تلفیق زمان کفایت می کند؟ 205
- کلام مرحوم نراقی و نقد استاد مد ظله: 208
- اشاره 208
- خلاصۀ درس این جلسه: 208
- متن شرایع: 210
- قیود سه گانه رضعات 210
- تفسیر کمال الرضعه 211
- معیار در کامل یا ناقص بودن رضعه 213
- کامل بودن رضعات از جمله اموری است که در نشر حرمت معتبر است. 214
- اشاره 214
- خلاصۀ درس این جلسه: 214
- الف) بررسی کلمات فقهاء: 214
- دلیل اول: تبادر عرفی 215
- ب) بررسی دلیل اعتبار کمال در تعداد رضعه محرّم: 215
- ج) معنای رضعه کامل: 216
- د) آیا شرطِ «کمال الرضعه» اختصاص به تقدیر عددی رضاع دارد یا اعم از عددی و زمانی است؟ 216
- ه) دلیل دوم: روایات مسئله: 217
- 1) روایت فقه رضوی: 217
- 2) روایت فضیل بن یسار: 217
- 3 و 4) روایت ابن ابی یعفور و مرسله ابن ابی عمیر: 218
- بررسی دلالت روایت اول: 219
- ز) بیان صاحب مستند در اعتبار رضاع کامل در تقدیر زمانی: 220
- و) اشکال مرحوم نراقی به استدلال به این دو روایت و جواب استاد مد ظلّه 220
- اشاره 220
- مناقشه استاد مد ظله: 221
اصحابنا به حساب آورد. زیرا همانطوری که در مباحث سابقه نیز گفته ایم مراد از «اصحابنا» که شیخ طوسی در کتبش من جمله «فهرست» تعبیر می کند «اصحابنا الامامیه» نیست بلکه مراد تمامی کسانی است که از جهت فقهی فتوای آنها نزدیک به امامیه است لذا بر این اساس فطحیه، اسماعیلیه (البته نه آن طایفه از اسماعیلیه که آقاخانیه و جزء باطنیه حساب می شوند) داخل در اصحابنا هستند به خلاف شیعیان زیدیه که از نظر فقهی با ما متفاوت می باشند. بنابراین، شاید مقصود شیخ طوسی و ابن ادریس نیز از اینکه بعضی از اصحابنا قائل به کفایت مطلق رضاع شده باشند همین دو نفری باشند که خود صاحب جواهر نیز از آنها نقل می کند.
در مورد کلام لیث نیز همانطوری که خود صاحب جواهر نقل کردند کثیری از عامه قائل به کفایت مطلق رضاع شده اند پس این گفتار صاحب جواهر تمام نیست.
3) بررسی مسئله کمیت از جهت روایات
ما در میان فقهاء غیر از دو نفری که به آنها اشاره شد قائل به خلافی را نیافتیم و از جهت روایات نیز روایات بسیار زیادی در دست داریم که در آنها کمیّت خاصی معتبر دانسته شده است که ما قطع به صدور کثیری از این روایات از معصومین علیهم السلام داریم تنها چهار روایت وجود دارد که به ظاهر ابتدای معنای آن کفایت مطلق رضاع است که باید آنها را مطرح نماییم و معنای واقعی آنها را با توجه به جمع روایات بیابیم.
مرحوم صاحب جواهر این چهار روایت را با بیانی حماسی - چنانچه دأب ایشان در مواردی است که قولی یا روایتی را قبول ندارد - رد کرده است، ایشان اشکالاتی را در این بحث به روایات وارد کرده است که در جاهای دیگر خود ایشان این اشکالات را وارد نمی داند نظیر مکاتبه بودن، مضمره بودن، شذوذ و...
لذا اینک ما می بایست خود روایات را بررسی نماییم.