- خلاصه درس این جلسه: 1
- اثبات محرّم بودن رضاع فی الجمله 1
- متن شرایع: 1
- 1381/10/28 شنبه درس شماره (494) کتاب النکاح/سال پنجم 1
- اشاره 1
- بحث در رضاع و شروط آن 1
- معنای کلمه نکاح در عبارت شرایع 2
- شرط اول تحریم: ناشی بودن شیر از نکاح 2
- حکم مسئله درّ لبن 6
- اشاره 8
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 8
- الف) آیا خوردن شیر حیوان یا شیر زن در فرض عدم مباشرت باعث نشر حرمت می شود؟ 8
- 1) بررسی اقوال مسئله: 9
- روایت دوم: روایت یونس بن یعقوب 11
- 2) بررسی روایات مسئله: 11
- اشاره 11
- روایت اول: صحیحۀ برید العجلی 11
- ج) آیا خوردن از شیر ولد زنا باعث نشر حرمت می شود؟ 12
- روایت سوم: روایت عبد الله بن سنان 12
- اشاره 14
- اشاره 14
- خلاصه درس این جلسه: 14
- حکم نشر حرمت به وسیلۀ زنا 14
- نظر علامه در کتب دیگرش: 15
- آیا ولد الزنا، شرعاً ولد حساب نمی شود؟ 16
- روایت دائم الاسلام: 16
- روایت عبد الله بن سنان: 16
- توجیه استاد مد ظلّه: 18
- اشاره 19
- 1) استدلال به صحیحۀ عبد الله بن سنان بر عدم نشر حرمت به لبن زنا 19
- خلاصۀ درس این جلسه: 19
- 2) ایراد صاحب ریاض بر این استدلال 19
- 3) توضیح کلام صاحب ریاض 20
- 4) معنای لبن الفحل در سؤال سائل چیست؟ 20
- 5) احتمال مختار در توجیه سؤال سائل 21
- 6) تمسک به عمومات و اطلاقات ادلۀ رضاع در باب زنا و نقد آن 22
- 7) ادّعای انصراف مطلق از فرد نادر و نقد آن 23
- 8) وطی به شبهه آیا موجب نشر حرمت است یا نه؟ 24
- 9) دلیل تردید صاحب مدارک و کلام صاحب ریاض 24
- 10) نقد کلام مدارک و ریاض 25
- 11) توجیهی برای فتوای صاحب ریاض به حرمت 26
- اشاره 28
- الف) بررسی و نقد کلام صاحب ریاض در مورد شیر ولد شبهه و الحاق آن به رضاع مُحرِّم. 28
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 28
- ب) دلالت صحیحه عبد الله بن سنان بر عدم نشر حرمت به واسطه شیر زنا و عدم دلالت آن نسبت به شیر شبهه 31
- ج) نظر استاد مد ظله در مورد نشر حرمت به واسطه شیر وطی شبهه 32
- د) بررسی کفایت یا عدم کفایت شیر حمل در نشر حرمت 33
- اشاره 34
- متن الشرائع: 34
- خلاصه این درس: 34
- نظر استاد در مورد اجماع و نقل کلمات: 35
- دنبالۀ عبارت شیخ رحمه الله 37
- دنبالۀ عبارت: 37
- اشکال استاد مد ظلّه به جریان استصحاب: 38
- الف) عدم تمامیت استصحاب برای اثبات انتساب شیر به حمل اول 39
- اشاره 39
- خلاصۀ درس این جلسه: 39
- ب) اگر شیر، اثر هر دو حمل باشد موجب نشر حرمت می شود؟ 40
- ج) اعتبار کمیّت برای نشر حرمت 41
- اشاره 41
- 1) کلام صاحب جواهر رحمه الله 41
- 2) نقد کلام صاحب جواهر 42
- 3) بررسی مسئله کمیت از جهت روایات 43
- 1 - مکاتبۀ علی بن مهزیار که صحیحه نیز می باشد: 44
- 2 - روایت دوم: «محمد بن احمد بن یحیی (صاحب نوادر الحکمه) 45
- 3 - روایت سوم: «محمد بن احمد بن یحیی عن احمد بن محمد 45
- 4 - روایت چهارم مرسله ابن ابی عمیر است 46
- اشاره 47
- خلاصۀ درس این جلسه: 47
- اشاره 47
- توجیه صاحب وسائل رحمه الله 47
- مختار استاد مد ظله: 48
- نقد استاد مد ظله: 48
- توجیه استاد برای حمل شیخ بر تقیّه 49
- الف) انبات لحم و اشتداد عظم در اثر خوردن شیر. 51
- اشاره 51
- ب) یک شبانه روز کامل، 51
- ج) پانزده رضعه و یا ده رضعه - 51
- اشاره 52
- خلاصۀ درس این جلسه: 52
- تحدید رضاع محرّم و اشاره به اقوال در مسئله 52
- روایات تحدید به إنبات لحم و دم 53
- ج) صحیحۀ محمد بن مسلم 53
- ب) صحیحۀ حماد بن عثمان 53
- الف) صحیحۀ عبید بن زراره 53
- اشاره 53
- د) محمد بن یحیی عن أحمد بن فضّال 53
- توضیح سندی: 54
- توضیح سندی: 54
- و) صحیحۀ ابن ابی یعفور 54
- ز) مرسلۀ ابن ابی عمیر: 54
- ه) عن ابن فضال عن علی بن عتبه عن عبید بن زراره 54
- روایات تحدید به إنبات لحم و اشتداد عظم 55
- الف) محمد بن یعقوب عن الحسین بن محمد 55
- توضیح سندی: 55
- اشاره 55
- توضیح متنی: 55
- ج) محمد بن احمد بن یحیی عن هارون بن مسلم 55
- ب) صحیحۀ علی بن رئاب 55
- توضیح سندی: 56
- د) محمد بن یعقوب عن علی بن ابراهیم عن أبیه 56
- توضیح: 56
- ه) محمد بن یعقوب عن علی بن ابراهیم عن أبیه 56
- توضیح سندی: 56
- جمع بین روایات و ادّعای تلازم دو عنوان از طرف برخی از فقهاء 57
- و) فقه الرضا: 57
- توضیح: 57
- ز) نبوی: 57
- ادّعای عدم تلازم و توجیه عطف با واو بر اساس آن 59
- اشاره 62
- خلاصۀ درس این جلسه: 62
- 1) ذکر توجیهی برای کلام مرحوم شهید اول و پاسخ به آن 62
- اشاره 62
- الف) ادامه بحث در جمع بین روایات وارد شده در تعیین «اثر» ( انبات لحم و اشتداد عظم) 62
- ملاحظه: 64
- اشاره 66
- اشاره 66
- 1) طرح دو سؤال از کلام ایشان: 66
- بحث در این است که آیا کدام یک از آثار رضاع موجب انتشار حرمت می گردد؟ 66
- الف) بررسی کلام صاحب مدارک در نهایه المرام: 66
- خلاصۀ درس این جلسه: 66
- 2) توجیه کلام نهایه المرام توسط استاد مد ظله در پاسخ به سؤال اول: 67
- 3) توجیه استظهار صاحب مدارک توسط استاد مد ظله در پاسخ به سؤال دوم 67
- 4) اشکال استاد مد ظله به استعمال اوْ در متلازمین: 68
- 5) اشکال استاد مد ظله به توجیه خودشان نسبت به استظهار نهایه المرام 69
- ب) جمع روایات بنا بر پذیرش تلازم بین دو عنوان: 70
- ج) جمع روایات بنا بر آنکه تلازم بین دو عنوان را نپذیریم: 71
- 1) جمع روایات از نظر صاحب جواهر در صورت شک نسبت به تلازم: 71
- اشاره 71
- 2 - اشکال استاد مد ظله به کلام صاحب جواهر: 71
- 3) جمع روایات بنا بر فرض احراز عدم تلازم بین دو عنوان: 72
- 4) جمع صاحب جواهر با توضیح استاد مد ظله: 72
- 5) نظر استاد مد ظله: 73
- 1) یادآوری و ذکر دو تصور در جمع بین روایات 74
- الف تکمله ای بر جمع میان روایات دال بر اعتبار اثر 74
- خلاصۀ درس این جلسه: 74
- اشاره 74
- 2) بیان تصور سوم در مقام 75
- 3) مناقشۀ استاد مد ظله بر تصور مذکور 75
- ب) جمع میان ملاکات سه گانه (اثر، عدد، زمان) 76
- 1) بیان تصورات محتمله در مقام 76
- اشاره 76
- اشاره 80
- خلاصۀ درس این جلسه: 80
- کیفیت جمع بین روایات انبات و روایات انبات و اشتداد 80
- نقد احتمال سوم: 81
- احتمال جمع سوم و نقد آن 81
- اشاره 81
- مختار استاد مد ظله در جمع بین روایات 82
- اشاره 83
- تحدیدات ثلاثه در رضاع مُحرِّم 83
- اشاره 84
- احتمالات متصوره در مقام ثبوت 84
- تصویر اول: أحد التحدیدات الثلاثه موجب نشر حرمت است هر کدام زودتر حاصل شد موجب نشر حرمت می شود 84
- تصویر دوم: اینکه أثر اصالت داشته باشد و دو عنوان دیگر طریق و معرّف باشد 84
- تصویر سوم: عکس تصویر دوم است 85
- تصویر چهارم: اینکه مجموع الأمور معتبر باشد 85
- اقوال در مسئله 85
- الف) بررسی علت ثبوتی نشر حرمت 88
- 1) کلام مرحوم صاحب جواهر دربارۀ علت ثبوتی نشر حرمت 88
- خلاصۀ درس این جلسه: 88
- اشاره 88
- 2) نقد کلام مرحوم صاحب جواهر توسط استاد مد ظله 90
- ب روایات مختلف در مسئله 92
- ج) مختار استاد مد ظله 94
- اشاره 97
- خلاصۀ درس: 97
- الف: بررسی عددی که در انتشار حرمت معتبر است. 97
- ب: رفع ابهام از کلام صاحب جواهر و بیان اشکالات و سهو در آن 99
- 1 - نقل کلام جواهر: 99
- اشاره 99
- اشاره 105
- کلام علامه در تذکره: 105
- خلاصۀ درس این جلسه: 105
- شهرت متأخرین بر اعتبار پانزده: 106
- اشاره 108
- جمع بین این دو دسته روایات نافی و مثبت: 108
- گفته شد برای تقریب قول به کفایت ده رضعه چند وجه است: 111
- اشاره 111
- الف) یکی اینکه قائل به انقلاب نسبت شویم 111
- ب) وجه دوم در تقریب کفایت ده رضعه، این است که ابتداءً به روایتی که شاهد جمع بین آن دو دسته روایات متعارضه می باشد. 111
- خلاصۀ درس این جلسه: 111
- د) بنابراین فرض که روایت عبید بن زراره را جزء ادلّه عشره ندانیم که ما نمی دانیم 112
- ج) راه دیگر برای تقریب قول به کفایت ده رضعه رجوع به مرجحات باب تعارض می باشد 112
- روایت عبید بن زراره: 113
- اشاره 114
- روایت مسعده بن صدقه: 114
- روایت مسعده بن زیاد عبدی: 114
- بحث سندی: 115
- روایت عمر بن یزید: 115
- اشاره 118
- مرجّحیت سنّت؟: 118
- خلاصۀ درس این جلسه: 118
- اشاره 119
- ثمره وجود اطلاق در مقام: 119
- روایت اول روایت برید عجلی 120
- روایت دوم روایت عبد الله بن سنان است: 121
- آیا اطلاق مقامی مرجح عند التعارض می باشد؟ 121
- نکته ای راجع به روایت مسعده: 122
- الف) بررسی روایات وارده در تحدید عدد معتبر در رضاع 124
- خلاصۀ درس این جلسه: 124
- اشاره 124
- 1) روایت فضیل بن یسار 124
- 2) بحث سندی و وثاقت «محمد بن سنان» 125
- اشاره 126
- ب) بحثی مبسوط دربارۀ کلمه «المجبوره» و اختلاف نسخ در این زمینه 126
- 1) کلام مرحوم آقای خویی 127
- 2) نقد استاد مد ظله 127
- 3) ترجیح نسخۀ «المجبوره» (با جیم) 128
- 4) ذکر احتمالات دیگر در نسخۀ کلمه «المجبوره» 130
- ج) جمع بندی نهایی در مورد متن روایت فضیل بن یسار 131
- اشاره 132
- اشاره 132
- خلاصۀ درس این جلسه: 132
- مستند قائلین به کفایت ده رضعه: 132
- کلام مجلسی اول: 134
- اشاره 134
- کلامی از میرداماد رحمه الله: 136
- اشاره 138
- آیا واقعاً در دوران بین زیاده و نقیصه، اصاله عدم زیاده جاری است 138
- خلاصۀ درس این جلسه: 138
- اشاره 138
- قول آقای خویی مبنی بر تعدّد واقعه: 142
- اشاره 142
- نقد استاد بر کلام مرحوم آقای خویی: 143
- خلاصۀ درس این جلسه: 145
- اشاره 145
- نقد کلام مرحوم آقای خویی توسط استاد مد ظلّه: 146
- بحث کبروی ترجیح روایت اضبط: 146
- دلیل سابق استاد بر تعدّی از مرجحات منصوصه: 147
- اشاره 148
- ایراد استاد مد ظلّه به بیان خود: 148
- ایراد دوّم: 149
- نقد فرمایش نراقی: 150
- آیا بین روایت فضیل بن یسار و روایت زیاد بن سوقه تعارض است؟ 150
- بازگشت به حدیث فضیل: 151
- فرمایش مرحوم نراقی در مستند 153
- خلاصۀ درس این جلسه: 153
- اشاره 153
- اشاره 153
- نقد و بررسی کلام مرحوم نراقی 154
- کلام شیخ انصاری رحمه الله و اعتراض محقق خویی رحمه الله بر ایشان 155
- اشاره 155
- نقد کلام محقق خویی رحمه الله 157
- نقد قسمت دوم کلام شیخ 158
- مناقشۀ مرحوم آقای خویی در کلام شیخ انصاری 160
- نقد کلام محقق خویی قدس سرّه 160
- اشاره 160
- اشاره 163
- نقد مختار مرحوم شیخ (رحمه الله) 163
- اشاره 163
- خلاصۀ درس: 163
- بیان مختار شیخ انصاری: 163
- اشاره 164
- تذکر یک نکته در کلام شهید ثانی 164
- بررسی روایات و جمع بین آنها: 165
- اشکال بر مرحوم شهید ثانی: 165
- تساقط یا ترجیح؟ 167
- موافقت با احتیاط 168
- رفع تعارض و توجیه این دو روایت 169
- خلاصۀ درس این جلسه: 171
- اشاره 171
- 1 - مناقشه استاد - مد ظله - بر نسبت اتفاق علما به کشف اللثام توسط صاحب جواهر. 171
- 2 - بررسی اقوال فقهاء 172
- 3 - مناقشه استاد - مد ظله - در تمامیت اجماع 174
- 1) مروری بر روایات دالّ بر اعتبار یک شبانه روز: 179
- اشاره 179
- خلاصۀ درس: 179
- دلیل نشر حرمت در رضاع یک شبانه روز موثقۀ زیاد بن سوقه است 186
- خلاصۀ درس این جلسه: 186
- مرحله اول: اعتبار روایت زیاد بن سوقه 186
- اشاره 186
- اشاره 186
- نکته حدیثی: 187
- جمع بین صحیحه علاء و موثقه زیاد بن سوقه 187
- روایت اول: صحیحه علاء بن رزین 187
- سند روایت: 187
- اشاره 187
- مرحله دوم: بررسی معارضات روایت زیاد بن سوقه 187
- روایت دوم: صحیحه زراره 188
- بحث سندی: 189
- راه اول تصحیح سند: 190
- از دو راه ممکن است حکم به صحت طریق کرد: 190
- روایت سوم: روایت مجلسی 190
- بررسی سند روایت: 190
- راه دوم تصحیح سند: 191
- راه سوم تصحیح سند: 191
- اشاره 192
- اشکال خلاف اجماع بودن روایات معارض 192
- بررسی کلام صاحب حدائق (آیا روایات سنه و سنتین خلاف اجماع است؟) 193
- اشکال کبروی در خلاف اجماع بودن روایات معارض 195
- اشاره 195
- نقد توجیه شیخ طوسی رحمه الله و پاسخ آن 196
- خلاصۀ درس این جلسه: 198
- الف) رفع اشکالات صاحب حدائق (رحمه الله) از کلام صاحب مدارک (رحمه الله) 198
- اشاره 198
- ب) اشکال مرحوم نراقی به دلالت موثقه زیاد بن سوقه 201
- اشاره 201
- 1) پاسخ استاد مد ظله از اشکال مرحوم نراقی 202
- ج) نتیجه گیری نهایی در اصل بحث (اعتبار زمان یک شبانه روز در نشر حرمت) 203
- د) آیا تلفیق زمان کفایت می کند؟ 205
- کلام مرحوم نراقی و نقد استاد مد ظله: 208
- اشاره 208
- خلاصۀ درس این جلسه: 208
- متن شرایع: 210
- قیود سه گانه رضعات 210
- تفسیر کمال الرضعه 211
- معیار در کامل یا ناقص بودن رضعه 213
- کامل بودن رضعات از جمله اموری است که در نشر حرمت معتبر است. 214
- اشاره 214
- خلاصۀ درس این جلسه: 214
- الف) بررسی کلمات فقهاء: 214
- دلیل اول: تبادر عرفی 215
- ب) بررسی دلیل اعتبار کمال در تعداد رضعه محرّم: 215
- د) آیا شرطِ «کمال الرضعه» اختصاص به تقدیر عددی رضاع دارد یا اعم از عددی و زمانی است؟ 216
- ج) معنای رضعه کامل: 216
- 2) روایت فضیل بن یسار: 217
- ه) دلیل دوم: روایات مسئله: 217
- 1) روایت فقه رضوی: 217
- 3 و 4) روایت ابن ابی یعفور و مرسله ابن ابی عمیر: 218
- بررسی دلالت روایت اول: 219
- اشاره 220
- و) اشکال مرحوم نراقی به استدلال به این دو روایت و جواب استاد مد ظلّه 220
- ز) بیان صاحب مستند در اعتبار رضاع کامل در تقدیر زمانی: 220
- مناقشه استاد مد ظله: 221
1381/11/14 دوشنبه درس شمارۀ (505) کتاب النکاح/سال پنجم
اشاره
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
خلاصۀ درس این جلسه:
در این جلسه، ابتدا تصور ثالثی در جمع میان روایاتی که میزان حرمت را در رضاع انبات لحم یا اشتداد عظم دانسته اند طرح و مناقشۀ آن را ذکر می کنیم. سپس به بررسی جمع میان ادله ای که میزان را اثر یا عدد و زمان دانسته اند پرداخته و اقوال فقها را نقل و بررسی خواهیم کرد.
***
الف تکمله ای بر جمع میان روایات دال بر اعتبار اثر
1) یادآوری و ذکر دو تصور در جمع بین روایات
پیش از این گفتیم شش روایت وجود دارد که دلالت می کند ملاک حرمت در رضاع، انبات لحم و دم است و شش روایت دیگر دلالت می کند که ملاک دو چیز یعنی انبات لحم و دم و اشتداد عظم می باشد.
صاحب حدائق می گوید، میان این دو ملاک به طور طبیعی تلازم هست و آن طور که از برخی اهل خبره نیز سؤال کرده ایم، خارجاً هم چنین تلازمی وجود دارد، بنابراین، میزان حرمت یکی از دو ملاک مذکور است، زیرا هر کدام حاصل شد ملاک دیگر هم طبیعتاً حاصل است.
در مباحث گذشته بر مبنای تلازم میان این دو ملاک، دو وجه جمع برای روایات ذکر کردیم:
وجه اول: اینکه روایات باب، صورت متعارف را که اگر یکی از دو ملاک حاصل شد ملاک دیگر هم معمولاً حاصل خواهد بود متعرض است، لذا در برخی روایات فقط انبات لحم و دم را و در برخی دیگر انبات لحم و اشتداد عظم هر دو را ذکر