نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 15 صفحه 109

خلاصۀ درس این جلسه:

در این جلسه، تکمله ای از بحث جلسه گذشته را مطرح نموده، سپس درباره معنی و دلالت حدیث «یحرم من الرضاع ما یحرم من النسب» احتمالات ثلاثه را ذکر کرده و مختار استاد مد ظله بیان خواهد گردید. در خاتمه، مسائلی درباره مقدار ما یثبت بأدلّه التنزیل، مطرح خواهد شد.

***

مناقشه صاحب مستند در موارد جزء العله بودن نسب

برخی از مباحث گذشته تکمله ای دارد که به مباحث فعلی نیز مرتبط است لذا آن مباحث را با تکمله ذکر می کنیم.

فرع: اگر شخصی زوجه ای داشت و زوجه او مادر رضاعی یا دختر رضاعی یا خواهر رضاعی و مانند آن داشت آیا ادله تحریم رضاع این موارد را هم شامل می شود یا نه؟ مرحوم نراقی صاحب مستند مناقشه کرده و فرموده: ما دلیلی بر تحریم نداریم زیرا در این موارد، نسب و سبب مجموعاً حرمت آورده است و نسب مستقلاً علت تامه برای حرمت نیست بلکه نسب جزء العلّه و علت ناقصه برای حرمت است و ظاهر یحرم من الرضاع ما یحرم من النسب این است که اگر نسب علت تامه برای تحریم بود، و این عنوان در باب رضاع محقق شد حرمت می آورد مثلاً عنوان مادر، خواهر، دختر، دختر برادر، دختر خواهر، عمه و خاله علت تامه

برای تحریم است از این رو در باب رضاع نیز موجب نشر حرمت می شود اما امّ الزوجه مثلا تلفیق شده از انتسابی که بین زن و مادر اوست و از سببی که عبارت از عقد زوجیت است. پس نسب تمام علت نیست در حالی که ظاهر ما یحرم من النسب که «من» و علت ذکر می شود این است که مجرور «من»(1) علت تامه برای حرمت است نه جزء العله، در موارد دیگر هم اگر بگویند شیئی علت برای شیء دیگر است ظاهرش این است که علت تامه است یا قدر متیقن از آن این است که علت تامه است پس به علت ناقصه نمی توانیم تعدی کنیم(2).

تصویر انتساب به جزء العله در کلام محقق حائری در بعض موارد

در تقریرات مرحوم آقای حاج شیخ عبد لکریم حائری یک مطلب زائدی دارند و آن اینکه انتساب به جزء العلّه در صورتی که جزء العله، جزء أخیر علت تامه باشد عرفاً صحیح است اما انتساب به غیر جزء أخیر از اجزاء دیگر، صحت انتساب ندارد و خلاف ظاهر است، مثلا اگر مقدمات قتل فراهم است و شخص چاقو را به طرف سر شخص ببرد و او را بکشد، قتل به این جزء أخیر نسبت داده می شود اما به کسی که مثلا چاقو را ساخته قتل را اسناد نمی دهند. در باب محرّمات نکاح اگر زنی فاطمه نام، مادری داشته باشد و زید بخواهد این مادر را بگیرد هیچ محظوری ندارد و می تواند این مادر را بگیرد حال اگر با فاطمه که دختر این مادر است ازدواج کرد مادر به عنوان امّ الزوجه حرام می شود و جزء أخیر علت تامه که ازدواج است سبب حرمت می شود، قبل از ازدواج حرمت نبود اما حالا، حرمت هست، علت حرمت ازدواج است که نسب نیست بلکه سبب و مصاهره است که جزء أخیر علت تامه است. عرف ازدواج را علت حرمت می داند با آنکه عنوان امّ الزوجه، أمومت و مادر