نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 15 صفحه 30

همچنین ما پیشتر گفتیم مراد از رضاع و فطام در عبارت «لا رضاع بعد فطام» مطمئناً نمی تواند رضاع ولد مرضعه یا مرتضع، و فطام دیگری باشد چون این بسیار غیر عرفی است که فاعل رضاع و فطام را مختلف بدانیم. حال می گوییم با توجه به مطلبی که از عروه نقل کردیم و مورد اتفاق دیگران هم هست مراد از این عبارت، معنای عام نیز نمی تواند باشد که هم رضاع و فطام ولد مرضعه و هم رضاع و فطام مرتضع را شامل شود و در نتیجه فتوای أبو الصلاح (شرطیت حولین برای مرتضع و ولد مرضعه هر دو) از آن استفاده گردد، چون ارتضاع ولد مرضعه در نشر حرمت

اصلاً دخیل نیست پس باید فقط رضاع و فطام مرتضع مراد باشد. لذا از این عبارت نمی توان شرطیت حولین را برای ولد مرضعه هم استفاده نمود و فتوای أبو الصلاح را تصحیح کرد.

ب) تکمیل نقل و بررسی روایات شرطیت حولین

1 - نقل سایر روایات:

روایت دعائم: عن علی صلوات الله علیه انه قال ما کان فی الحولین فهو رضاع و لا رضاع بعد الفطام قال الله عزّ و جلّ و الوالدات یرضعن اولادهن حولین کاملین لمن اراد ان یتم الرضاعه(1)

روایت داود بن الحصین: عن أبی عبد الله علیه السلام قال الرضاع بعد الحولین قبل ان یفطم یحرم(2)

پیشتر درباره مفاد روایت اول که شبیه روایت حماد بن عثمان است صحبت شد و گفته شد که به قرینه استشهاد به آیه شریفه در روایت حماد، مراد از حولین دو سال مدت شیر خوردن کودک است نه سن دو سالگی او، و عبارت «الرضاع بعد الحولین قبل ان یفطم» که در روایت دوم آمده است، ساده ترین جمع آن این است که مراد رضاعی باشد که بعد از گذشت دو سال از زمان ولادت تحقق یابد ولی مدت خود ارتضاع در خلال دو سال باشد. یعنی هنوز کودک به سنّ فطام (گذشتن دو سال از ابتدای شیر خوردن) نرسیده است.

روایت فضل بن عبد الملک: عن أبی عبد الله علیه السلام قال الرضاع قبل الحولین قبل ان یفطم(3)

مفاد این روایت نیز جمعاً بین الروایات مانند روایت حماد بن عثمان است. و سند آن به دو صورت نقل شده است. در تهذیبین، محمد بن یعقوب عن محمد بن یحیی عن عبد الله بن محمد عن علی بن الحکم عن ابان عن عثمان عن الفضل بن