نکاح : تقریرات درس آیت الله شبیری زنجانی جلد 15 صفحه 33

و چون در مورد مسئله ای که در شرایع مطرح شده (ارتضاع مرتضع همراه با پایان یافتن حولین) نه عنوانی در روایات آمده تا بحث شود که آیا عنوان دقیقش معیار است یا عنوان مسامحی آن، و نه «حولین» از الفاظ مشکّکه است که ندانیم فلان روز آیا جزء حولین است یا خارج آن، زیرا هر ارتضاعی یا داخل حولین است و یا بعد از آن، لذا اصلاً طرح این مسئله به نظر ما بی مورد است.

د) صورت شک در وقوع رضاع فی الحولین

این مسئله از دو جهت باید مورد بررسی قرار گیرد، یکی از جهت شبهه حکمیه و اینکه نمی دانیم آیا رضاع محرّم رضاعی است که از شروع رضاع دو سال نگذشته باشد یا آن که اعتبار حولین از زمان ولادت است. و دوم از جهت شبهه موضوعیه و اینکه آیا رضاع در حولین واقع شده یا خارج آن؟

1 - در جهت اول هم مقتضای اطلاقات و هم مقتضای اصل باید مورد بحث واقع شود که البته در مقتضای اطلاقات پیشتر مقداری سخن به میان آمد و تکمیل آن در آینده مطرح خواهد شد فعلاً در اینجا مقتضای اصل را مورد بحث قرار می دهیم.

بسیاری از فقهاء بنا به مقتضای استصحاب و همچنین اصاله الحل به بقاء حلیت زن که در زمان قبل از شیر دادن ثابت بوده، حکم کرده اند.

مختار ما این است که اصلاً در شبهات حکمیه استصحاب جاری نمی شود اما بنا بر قول به جریان مقتضای اصل، حلیت نمی باشد بلکه اصل اقتضاء می کند که این زن حرام ابد باشد. به خاطر اینکه ما نحن فیه از قبیل استصحاب هایی است که معمولاً آنها را استصحاب تعلیقی معارض با استصحاب تنجیزی می دانند. و مختار ما این است که می توان تمام این استصحاب ها را به گونه ای بیان کرد که به صورت دو استصحاب تنجیزی سببی مسببی درآید. اگر شیئی خارجی را که ذو حالتین است مثل عنب که حالت عنبی و زبیبی دارد موضوع قرار دهیم استصحاب تنجس علی

تقدیر غلیان از قبیل استصحاب تعلیقی می گردد، اما اگر شیئی را علی تقدیر الوجود دارای اثری بدانیم مانند اینکه خود غلیان را علی تقدیر الوجود مؤثر در تنجیس بدانیم در این صورت استصحاب سببیت غلیان برای تنجس به صورت تنجیزی خواهد بود زیرا مجرد اینکه سببیت غلیان برای تنجس معلق بر وجود آن است موجب نمی شود که آن را تعلیقی محسوب کنیم چون حکم در همۀ موضوعات علی فرض وجودشان بر آنها مترتب می شود لذا با این تقریب مورد ما از باب تعارض بین دو استصحاب تنجیزی خواهد بود و چون استصحاب بقاء سببیت بر استصحاب عدم تحقق مسبب حاکم است بر آن مقدم می شود.

در مسئله رضاع نیز همین مطلب را می توان گفت که رضاع قبلاً از اسباب تحریم بود بعد شک می کنیم که آیا این سببیّت از رضاع گرفته شده است یا نه؟ و مقتضای استصحاب بقاء سببیت است و این استصحاب مقدم است بر استصحاب حلیت که ناشی از شک در این است که آیا موضوعی را که قبلاً شارع آن را موضوع حلیت قرار داده بود از موضوعیت افتاده یا نیفتاده است. به هر حال چه استصحاب را به صورت تعلیقی و چه تنجیزی درآوریم، در اینجا اصلی که مقتضای تحریم است بر اصلی که مقتضای حلیت است، حاکم است.

2 - مقتضای اصل در شبهه موضوعیه چیست؟ یعنی موردی که نمی دانیم قبل از اتمام حولین رضاع محرم محقق شده است یا خیر؟ یعنی اتمام حولین جلوتر محقق شده است یا اتمام رضعۀ پانزدهم. این مسئله 3 صورت دارد: