- 1382/1/25 دوشنبه درس شمارۀ (524) کتاب النکاح/سال پنجم 1
- اشاره 1
- 1) تکمله: 1
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 1
- 2) بررسی سیری ناشی از عارضه بیماری: 2
- 3) بیان قول مشهور مبنی بر لزوم اتحاد مرضعه: 2
- 4) بیان شرط اتحاد فحل در حواشی: 3
- 5) نگاهی به موثقه زیاد بن سوقه: 4
- 6) بررسی روایات عمار ساباطی: 4
- اشاره 6
- خلاصۀ درس این جلسه: 6
- اشاره 7
- بحث اول: اشتراط ارتضاع از ثدی 7
- احتمالات در معنای «ثدی واحد» 8
- بحث دوم: اشتراط توالی رضعات 10
- ادامۀ عبارت شرایع: 11
- اشاره 11
- بحث چهارم: آیا رضعۀ کامله مضرّ است یا مطلق رضاع؟ 11
- نشر حرمت با خوردن شیر بریده: 12
- شیر خوردن از میت: 12
- مخلوط شدن شیر با غیر آن: 12
- الف) شرط سوم نشر حرمت: مرتضع بیش از دو سال نداشته باشد. 13
- متن شرایع: 13
- اشاره 13
- خلاصۀ درس این جلسه: 13
- ب) مطالبی پیرامون اعتبار زمان (ماه و سال) در موضوع برخی احکام شرعی 14
- 1) ظهور سال در سال قمری 14
- 2) تلفیق زمانی در سال و ماه و روز 14
- ج) تفسیر شیخ صدوق در مورد روایت «لا رضاع بعد فطام» 16
- اشاره 16
- 1 - شرط سوّم در انتشار حرمت به وسیله رضاع، کون الرضاع فی الحولین 17
- 2 - قائلین به نظریه دوم قائلین به قول دوم از میان قدما 17
- خلاصۀ درس این جلسه: 17
- اشاره 17
- 3. چرا قول ابن بکیر فطحی در عداد فتاوای اصحاب آمده است؟ 18
- متن روایت: 18
- 5 - مناقشه در دلیل اول (اجماع) 20
- 7 - دلیل سوم 22
- 6 - دلیل دوم 22
- خلاصۀ درس این جلسه: 23
- اشاره 23
- بحث در این بود که آیا حولین در مرتضع معتبر است یا هم در او و هم در ولد مرضعه معتبر است. 23
- اشاره 23
- اشاره 24
- 2) روایت صحیحۀ منصور بن حازم: «لا رضاع بعد فطام» 24
- 1) روایت علی بن اسباط: 24
- احتمالات موجود در جملۀ «لا رضاع بعد فطام»: 25
- 3) روایت حماد بن عثمان: 25
- 4) روایت دعائم الاسلام: «عن رسول الله صلی الله علیه و آله انّه نهی عن الرضاع بعد الفطام» 26
- 5) روایت دعائم الاسلام: 26
- 6) روایت دعائم الاسلام: 26
- خلاصۀ درس این جلسه: 28
- اشاره 28
- الف) نقد دو توجیه مرحوم فیض برای عبارت شربه شربه در روایت ابن بکیر (بحث تکمیلی) 29
- 1 - نقل سایر روایات: 30
- ب) تکمیل نقل و بررسی روایات شرطیت حولین 30
- 2) جمع استاد دام ظله بین روایات شرطیت حولین 31
- ج) فرض تقارن رضاع با پایان حولین 32
- د) صورت شک در وقوع رضاع فی الحولین 33
- اشاره 34
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 34
- 1) و امّا قائلین به اشتراط راجع به ولد المرضعه: 35
- الف) بحث در ادامۀ شرط سوم راجع به ولد المرضعه (فرزند مادر) 35
- اشاره 35
- 2) توجیهی برای ادعای اجماع که از ابن زهره نقل شد: 36
- ب) پاسخ استاد مد ظله و معنای روایت: 37
- تفسیرهای روایت: 38
- اشاره 38
- ج) بررسی دلالت ذیل روایت بر اجماع اشتراط حولین در ولد مرضعه: 38
- تفسیر اول: 38
- تفسیر دوم: 39
- تفسیر سوم: 39
- پاسخ استاد مد ظله: 39
- اول) اعتبار اتحاد مرضعه: 40
- در توضیح کلام محقق نکاتی قابل طرح است: 40
- اشاره 40
- سوم) این که گفته اند: «در نشر حرمت اتحاد فحل معتبر است» معنای اتحاد فحل در دو مسئله با یکدیگر متفاوت است: 40
- دوم) چهارمین شرط نشر حرمت اتحاد فحل است و اتحاد مرضعه کافی نیست 40
- د) شرط چهارم: اتحاد فحل 40
- پنجم) هرگاه رضاع با شرایط خود محقق شود بلا اشکال مرتضع بر اولاد نسبی مرضعه حرام می شوند 41
- اشاره 41
- چهارم) اتحاد مرضعه (در کل سی رضعه) در نشر حرمت بین الرضیعین معتبر نیست 41
- اشتراط اتحاد فحل و اتحاد مرضعه 42
- فرع اول: اگر فحل واحد بود ولی مرضعه متعدد و مقدار معتبر در نشر حرمت به وسیلۀ دو زنِ یک شوهر حاصل شد 42
- اشاره 42
- در اینجا فروعی متصوّر است 42
- خلاصۀ درس این جلسه: 42
- فرع دوم: اگر مرضعه واحد و فحل متعدّد شد و کمیّت مذکور به وسیلۀ مرضعه ای در حبالۀ نکاح دو شوهر حاصل شد 43
- فرع سوم: اگر یک مرضعه، شیر یک فحل را به کودکی به مقدار معتبر داد 43
- بررسی روایات مسئله: 44
- روایت اول: موثقۀ عمار 44
- دلالت روایت: 44
- فرع چهارم: اگر مرضعه ای به مقدار معتبر به کودکی شیر داد در نتیجه مرضعه مادر رضاعی کودک و صاحب اللبن پدر رضاعی او شدند، 44
- سند روایت: 44
- دلالت روایت: 46
- روایت دوم: صحیحۀ حلبی 46
- تذکر: 47
- اشاره 47
- خلاصۀ درس: 48
- اشاره 48
- بحث دیگر اشتراط اتحاد فحل در رضیعین است، 48
- 1 - آیه شریفه «وَ أُمَّهاتُکُمُ اللاّتِی أَرْضَعْنَکُمْ» 49
- ادله مطلب: 49
- اشاره 49
- نقد استاد مد ظله: 50
- 2) صحیحۀ برید عجلی 50
- نقد استاد مد ظله: 51
- نقد استاد مد ظله: 52
- 4) موثقه زیاد بن سوقه 52
- نقد استاد مد ظله: 53
- اشکال مرحوم آقای خویی رحمه الله: 53
- ادامه بررسی روایات مسئله 54
- اشاره 54
- خلاصۀ درس این جلسه: 54
- اشاره 54
- روایت عبد الله بن سنان 55
- موثقه عمار 56
- صحیحه برید عجلی 56
- اشاره 56
- نقد استاد مد ظله: 57
- صحیحه یا معتبره زراره: 57
- خلاصۀ درس این جلسه: 58
- اشاره 58
- روایت اول: موثقه عمار ساباطی: 59
- اعتبار وحدت مرضعه در تحریم 59
- روایت دوم: خبر عبید بن زراره 59
- روایت سوم: صحیحه علاء بن رزین 60
- اکنون روایات مسئله را می خوانیم. 62
- اشاره 62
- اشتراط اتحاد فحل در نشر حرمت بین رضیعین نزد مشهور خلافاً للطبرسی قدس سرّه 62
- روایت دوم: صحیحه حلبی 63
- روایت اول: موثقه عمار ساباطی: 63
- روایت سوم: صحیحه برید عجلی 64
- جواب مرحوم سبزواری از استدلال به آیه و روایت نبوی 65
- معارض روایات دالّه بر اشتراط وحدت فحل 65
- اشاره 65
- اشاره 66
- مناقشه در کلام صاحب کفایه 66
- بحث سندی 67
- اشاره 67
- خلاصۀ درس این جلسه: 67
- بحث دلالی 68
- اشاره 69
- بررسی اشکالات وارده بر روایت محمد بن عبیده 69
- کلام صاحب وافی راجع به روایت محمد بن عبیده 69
- اشکال اول بر روایت محمد بن عبیده 70
- نقد استاد مد ظله نسبت به این استدلال 70
- تقریبی برای اثبات وثاقت محمد بن عبیده 70
- اشکال دوم بر روایت محمد بن عبیده 71
- جواب استاد مد ظله از اشکال دوم 71
- نقد استاد مد ظله بر ظاهر کلام مرحوم آقای خویی 72
- اشکال سوم بر روایت محمد بن عبیده 72
- خلاصۀ درس این جلسه: 73
- اشاره 73
- 1 - نظر مرحوم طبرسی در عدم شرطیت اتحاد فحل در رضیعین 73
- 3 - اشکالات استدلال فیض رحمه الله به روایت ابن عبیده 74
- اشاره 74
- الف: اشکال اول 74
- بررسی اشکال اول 74
- ب: اشکال دوم 75
- ج: اشکال سوم 76
- 4 - آیا در غیر رضیعین، عدم اشتراط اتحاد فحل اجماعی است؟ 76
- 5 - دلیل لزوم اتحاد فحل در غیر رضیعین 77
- 6 - اشکالات مرحوم خویی بر استدلال به روایت صفوان 77
- اشاره 78
- بررسی این اشکال 78
- اشاره 78
- اشکال دوم: صحیحه صفوان با موثقه جمیل معارض است. 78
- اشکال اول: روایت صفوان دارای اضطراب و تصحیف است 78
- قواعد ترجیح بین صحیحه صفوان و موثقه جمیل 79
- اشاره 79
- ترجیح موثقه بر صحیحه بنا بر نظر مرحوم خویی 80
- خلاصۀ درس: 81
- ادامه بحث در مورد تعارض صحیحه صفوان و موثقه جمیل: 81
- اشاره 81
- اشاره 81
- بیان مرحوم آقای خویی: 82
- بحثی با علامه و محقق ثانی 83
- خلاصۀ درس این جلسه: 84
- اشاره 84
- 1 - پیگیری رفع تعارض میان موثقه جمیل و صحیحه صفوان 85
- 2 - جواب محقق حائری از صحیحه صفوان 85
- الف: حرمت اولاد نسبی مرضعه بر مرتضع و تعارض روایات مسئله 85
- 3 - استدلال به روایت محمد بن عبیده بر عدم اعتبار اتحاد فحل در نشر حرمت بین رضیعین و مناقشات این استدلال 86
- عبارت شرایع: 88
- ب: احکام رضاع 88
- ج: هنا فرعان: 89
- 1 - طرح مسئله: 89
- اشاره 89
- اشاره 90
- 2 - تقریب نشر حرمت در دو فرع مذکور 90
- خلاصۀ درس: 91
- الف) استدلال به عموم تنزیل: 91
- تذکری دربارۀ درس قبل 94
- اشاره 94
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 94
- ادله ردّ قول به عموم المنزله 96
- الف - موارد نقض ایجاب کلّی عموم المنزله 96
- نشر حرمت در بعضی از ملازمات عناوین 98
- ب - دلیل حلّی 98
- اشاره 98
- ابتدا به روایات این مسئله می پردازیم 99
- 1 - صحیحه علی بن مهزیار 99
- 2 - صحیحه ایوب بن نوح 99
- 3 - صحیحه عبد الله بن جعفر 99
- خلاصۀ درس این جلسه: 100
- اشاره 100
- فرق اولاد مرضعه و اولاد صاحب اللبن در مسئله 100
- الف) بررسی حکم ازدواج پدر مرتضع با اولاد صاحب لبن و مرضعه: 101
- اشاره 101
- 3) تقریبی برای نظر شیخ و کیدری با طرح یک توهّم: 102
- 2) اشاره ای به ادله قول مشهور: 102
- 4) ردّ توهّم توسط استاد مد ظله: 103
- 1) کلام مرحوم آقای خویی: 104
- اشاره 104
- ب) بررسی سرایت حکم حرمت به سایر افراد: 104
- 2) اشکال استاد مد ظله: 105
- 3) نظر استاد مد ظله درباره حکم مسئله: 105
- اشاره 106
- خلاصۀ درس: 106
- بحث راجع به این بود که حکم کرده بودند أبو المرتضع نمی تواند با اولاد صاحب لبن ازدواج کند 107
- اشاره 108
- تصویر انتساب به جزء العله در کلام محقق حائری در بعض موارد 109
- مناقشه صاحب مستند در موارد جزء العله بودن نسب 109
- خلاصۀ درس این جلسه: 109
- نقد فرمایش صاحب مستند 110
- معنای یحرم من الرضاع ما یحرم من النسب 110
- مقدار ما یثبت بأدلّه التنزیل 111
- دو تقریب برای عموم منزلت و تصویر حرمت جده امّی مرتضع بر فحل بنا بر هر یک از دو تقریب 112
- عدم جریان قاعده اسناد حکم أحد المتلازمین الی الآخر در تنزیل رضاع منزله نسب (استدراک از ما سبق) 112
- عدم حرمت فرزندان مرضعه از فحل دیگر بر أبی المرتضع 113
- خلاصۀ درس این جلسه: 114
- اشاره 114
- 1 - روایت علی بن مهزیار: 115
- 2 - روایت ایوب بن نوح: 115
- الف) بیان اشکال در صحت سند روایت علی بن مهزیار و ایوب بن نوح: 115
- ب) جواب شبهه از هر دو روایت: 116
- اشاره 116
- ج) مسئله چهارم از احکام رضاع محرم 116
- 1 - عبارت شرایع: 116
- 3 - کسی دو زن دارد یکی بزرگ و یکی شیر خوار، اگر زوجه کبیره، رضیعه را شیر دهد در هر صورت زوجه کبیره حرام می شود 117
- 2 - بیان مسئله: 117
- 4 - کسی یک زن کبیره و دو زن رضیعه داشت و کبیره هر دو را شیر داد و رضاع محقق شد در هر صورت کبیره حرمت ابد پیدا می کند 118
- 5 - اگر مردی دو زوجه کبیره و یک زن صغیره داشت و هر دو زوجه کبیره به ترتیب صغیره را شیر دهند 119
- خلاصۀ درس: 121
- اشاره 121
- الف) دو نفر هر کدام زوجه ای داشتند. یکی صغیره و دیگری کبیره، بعداً هر کدام زوجه خود را طلاق می دهد و دیگری زوجه مطلقه طرف مقابل را به زوجیت خود در می آورد. 121
- اشاره 122
- نقد استاد بر عبارت شرایع 122
- د) بررسی فرعی در مسئله الرابعه 123
- اشاره 123
- ج) اگر ولیی فرزند کوچکش را به تزویج برادرزاده صغیرش در آورد سپس جده ابی یا امی این دو طفل که یک شخص است به یکی از این دو طفل شیر دهد نکاح منفسخ می شود 123
- در جواهر دو تصور برای حالت دوم بیان شده است 124
- اشاره 124
- بررسی حرمت زوج بر صغیره و کبیره 125
- اشاره 125
- تصور استاد «مد ظله» از حالت دوم 125
- بیان اشکال بنا بر عدم قول به حرمت أم من کانت زوجتاً 126
- خلاصۀ درس این جلسه: 127
- اشاره 127
- عبارت مرحوم محقق در شرایع: 128
- صور مسئله: 128
- اشاره 128
- حکم کسی که دو زن صغیره و کبیره دارد و کبیره به صغیره شیر می دهد 128
- فرض اول که شیر برای شوهر است و به زن دخول نشده است: 129
- صورت دوم که لبن برای غیر است ولی با زن دخول شده است: 129
- اشاره 132
- نقد استاد مد ظله بر کلام آقای خویی 133
- تعارض امارات و نفی ثالث 133
- دلیل بطلان هر دو عقد 133
- اشاره 133
- خلاصۀ درس جلسه گذشته و این جلسه: 133
- اشاره 134
- تقریب اول برای نفی ثالث 134
- نقد این تقریب توسط استاد مد ظله 134
- اشاره 134
- اشاره 135
- مباحث اصولی 135
- تقریب دوم برای نفی ثالث «حجیت اجمالی یکی از دو بینه لا علی التعیین» 135
- تقریب استاد مد ظله برای تعدی از مرجحات منصوصه به غیر منصوصه 136
- ب) لزوم موافقت قطعیه در اطراف علم اجمالی 137
- اشاره 140
- بحث ما درباره نفی ثالث در باب تعارض امارات بود. 140
- خلاصۀ درس این جلسه: 140
- تکمیل یک بحث 142
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 143
- اشاره 143
- ادامۀ مسئلۀ فردی که یک زن کبیره ای دارد و یک زن صغیره، و زن کبیره اش، زن صغیره او را شیر داده. 144
- الف) بررسی دائره حجیت عرف در تعیین مصادیق و مفاهیم: 148
- اشاره 148
- اشاره 148
- درباره سبب بطلان نکاح زوجه کبیره ای که زوجه صغیره شوهر خود را شیر داده است، 148
- خلاصۀ درس این جلسه: 148
- 2 - نظر مرحوم محقق داماد و مرحوم حاج شیخ (حجیت عرف در تعیین مفاهیم و مصادیق کلیهما): 149
- 1 - نظر مشهور (حجیت عرف در تعیین مفاهیم خاصهً): 149
- 3 - نظر استاد - مد ظله -: 150
- 1 - نظر مرحوم خویی: 151
- 2 - نظر استاد مد ظله: 151
- ب) بررسی ام الزوجه شدن کبیره: 151
- اشاره 152
- ج) بررسی انفساخ نکاح صغیره: 152
- 1 - نظر مشهور 152
- 3 - نظر صاحب جواهر رحمه الله: 153
- 2 - نظر صاحب ریاض رحمه الله: 153
- اشاره 154
- بحث در این فرع بود که شخصی دو زوجه دارد. یکی از آن دو کبیره غیر مدخوله و دیگری صغیره شیر خوار می باشد. 154
- خلاصۀ درس: 154
- اشاره 154
- نقد استاد دام ظله درباره استدلال فوق 155
- تقریب استدلال انفساخ هر دو عقد 155
- اشاره 156
- جریان قاعده ترجیح بلا مرجح بر اساس مبنای مرحوم آقای خویی رحمه الله 156
- چرا نمی توان حکم به بطلان کلیهما نمود؟ 157
- تحقیق استاد مد ظله در مسئله ترجیح بلا مرجح 157
- نتیجه بحث 158
- تقریب نظریه جدید استاد مد ظله 158
- خلاصۀ درس این جلسه: 159
- اشاره 159
- الف) اقوال فقهاء درباره حرمت ازدواج مرد با «ام من کانت زوجه له»: 160
- 1) متن مسئله در شرایع: 160
- ب) بررسی متن شرایع و نظر محقق حلی در مسئله: 160
- د) نظر استاد - مد ظله -: 161
- 2) توضیحی درباره متن مذکور: 161
- ج) دیدگاه های مختلف درباره نظر مرحوم محقق در مسئله مورد بحث: 161
- 1 - نظر مرحوم آقای خویی رحمه الله درباره دلیل «وحدت سیاق»: 162
- ه) بررسی ادله و مستندات قول به حرمت مادر رضاعی زوجه سابق: 162
- 2 - نقد استاد مد ظله: 163
- 3 - نظر مرحوم صاحب جواهر قدس سرّه درباره دلیل وحدت سیاق: 164
- 4 - کلامی دیگر از صاحب جواهر قدس سرّه با توضیح استاد - مد ظله العالی -: 164
- اشاره 165
- خلاصۀ درس این جلسه: 165
- ارضاع الکبیرتین الزوجه الصغیره و بررسی تاریخی ابتناء مسئله بر مسئله مشتق 165
- اشاره 165
- فرمایش مرحوم آقای حجت در مقام 166
- نقد و بررسی این اسناد 166
- اشاره 166
- کلام صاحب کفایه و مناقشۀ آن 169
- اشاره 172
- اشاره 172
- خلاصۀ درس گذشته و این جلسه: 172
- روایت علی بن مهزیار 172
- بحث سندی پیرامون روایت علی بن مهزیار 173
- مناقشه استاد مد ظله به کلام مرحوم آقای خویی 174
- اشکال صاحب قاموس الرجال 175
- استدلال صاحب قاموس الرجال بر وثاقت ابن قتیبه 176
- دفاعیه استاد مد ظله از کلام صاحب قاموس الرجال 176
- مناقشه استاد مد ظله در کلام صاحب قاموس الرجال 176
- اشاره 176
- اشاره 177
- آیا روایت «علی بن مهزیار» مرسله است؟ 177
- کلام مرحوم آقای خویی راجع به عدم ارسال در روایت «علی بن مهزیار» 178
- ارتباط این بحث به بحث مشتق 178
- تحقیق استاد مد ظله درباره ارسال روایت علی بن مهزیار 178
- اعتبار روایت «علی بن مهزیار» 180
- بررسی اختلاف نقل در متن روایت علی بن مهزیار 180
- 2 - روایت حلبی: 181
- 1 - روایت ابن سنان 181
- اشاره 181
- بررسی مدلول این دو روایت 182
- رفع تنافی بین این دو روایت و روایت علی بن مهزیار 183
در این جلسه، توجیهی بر ادعای اجماع بر اشتراط و سپس ضمن تفسیر روایت به نقد آن می پردازیم و احتمالاتی که راجع به کلمۀ شربه آمده مطرح می کنیم و در پایان به طرح صورت مسئلۀ شرط چهارم می پردازیم.
***
الف) بحث در ادامۀ شرط سوم راجع به ولد المرضعه (فرزند مادر)
اشاره
آیا حولین در ولد المرضعه نیز مانند مرتضع [که گفته شد رضاعش باید داخل 2 سال باشد (2 سال از ابتدای ولادت یا 2 سال از شروع شیر خوردن)] معتبر است پس اگر ولد المرضعه از حولین بگذرد دیگر نشر حرمت نمی آید، یا این شرط فقط راجع به مرتضع است؟ در بین قدماء مشهور قایل به عدم اشتراط هستند.
1) و امّا قائلین به اشتراط راجع به ولد المرضعه:
محمد بن حمزه طوسی در الوسیله(1) حمزه بن زهره در غنیه (و ایشان ادعای اجماع هم کرده)(2) و أبو الصلاح حلبی در کافی(3) گفته اند که ولد مرضعه و مرتضع،
1- (1) - ینابیع الفقهیه ج 18 ص 299 شرط سوم
2- (2) غنیه النزوع ص 334
3- (3) - ینابیع الفقهیه ج 18 ص 91